Հայաստանի Հանրապետության Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան) հետևյալ կազմով`

	նախագահող	Ռ. Հակոբյան
	զեկուցող	Ս. Անտոնյան
		Վ. Ավանեսյան
		Ա. Բարսեղյան
		Մ. Դրմեյան
		Գ. Հակոբյան
		Ս. ՄԻՔԱՅԵԼՅԱՆ
		Տ. Պետրոսյան
		Ն. ՏԱՎԱՐԱՑՅԱՆ

2020 թվականի դեկտեմբերի 16-ին,

գրավոր ընթացակարգով քննելով «Նորք 5/4» համատիրության (այսուհետ` նաև Համատիրություն) վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 06.03.2019 թվականի «Վերաքննիչ բողոքի ընդունումը մերժելու մասին» որոշման դեմ ըստ հայցի Համատիրության ընդդեմ Սարգիս Մանուկյանի` գումարի բռնագանձման պահանջի մասին,

ՊԱՐԶԵՑ

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան` Համատիրությունը պահանջել է Սարգիս Մանուկյանից բռնագանձել 43.350 ՀՀ դրամ:

Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի (դատավոր` Ս. Երիցյան) (այսուհետ` Դատարան) 04.02.2019 թվականի որոշմամբ գործի վարույթը կարճվել է:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 06.03.2019 թվականի որոշմամբ Համատիրության վերաքննիչ բողոքը վարույթ ընդունելը մերժվել է:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Համատիրությունը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան է ներկայացրել Սարգիս Մանուկյանի ներկայացուցիչ Նազելի Տեր-Պետրոսյանը:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանը խախտել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածը, 364-րդ հոդվածը, 365-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 11-րդ կետը, 3-րդ մասը, 372-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել, որ Դատարանը գործի վարույթը կարճել է օրենքի խախտմամբ:

Մասնավորապես, Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է, որ հայցվորի և պատասխանողի միջև միևնույն փաստական հիմքերով գործ երբեք չի եղել և չէր կարող լինել, քանի որ սույն գործով հայցվող պարտականությունն առաջացել է 2018 թվականի հունվարի 1-ից, իսկ օրինական ուժի մեջ մտած վճիռը վերաբերում էր պատասխանողի բոլորովին այլ պարտականության չկատարմանը՝ այլ հիմքով:

Տվյալ դեպքում Վերաքննիչ դատարանը չի անդրադարձել Դատարանի որոշմանը և ներկայացված վերաքննիչ բողոքին, այլ գտել է, որ հայցադիմումով բարձրացված հարցը չպետք է քննվի, իսկ վերաքննիչ բողոքը վարույթ ընդունելը մերժել է՝ չանդրադառնալով գործի կարճման հիմքին:

Արդյունքում, Վերաքննիչ դատարանը սահմանափակել է դատարանի մատչելիությունը՝ դատական պաշտպանության սահմանադրաիրավական միջոցը դարձնելով անհնարին և անարդյունավետ:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է «բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 06.03.2019 թվականի «Վերաքննիչ բողոքի ընդունումը մերժելու մասին» որոշումը և գործն ուղարկել նոր քննության»:

2.1 Վճռաբեկ բողոքի պատասխանի հիմնավորումները

Վճռաբեկ բողոքում բողոք բերած անձի կողմից ներկայացրած փաստարկները իրավական հիմքեր չեն պարունակում և առարկայազուրկ են: Վերաքննիչ դատարանը, քննության առնելով վերաքննիչ բողոքը, եկել է ճիշտ եզրահանգման, որ բողոքաբերը վերաքննիչ բողոքում չի հիմնավորել, որ դատարանը թույլ է տվել այնպիսի դատական սխալ, որը խաթարում է արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը:

3. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով վճռաբեկ բողոքի վարույթ ընդունելը պայմանավորված է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 394-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ նույն հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետի իմաստով, այն է՝ առերևույթ առկա է մարդու իրավունքների և ազատությունների հիմնարար խախտում, քանի որ Վերաքննիչ դատարանի կողմից թույլ է տրվել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 372-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետի խախտում, որը խաթարել է արդարադատության բուն էությունը և որի առկայությունը հիմնավորվում է ստորև ներկայացված պատճառաբանություններով:

ՀՀ Սահմանադրության 61-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների արդյունավետ դատական պաշտպանության իրավունք:

ՀՀ Սահմանադրության 63-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի անկախ և անաչառ դատարանի կողմից իր գործի արդարացի, հրապարակային և ողջամիտ ժամկետում քննության իրավունք:

«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ՝ Կոնվենցիա) 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում են նրա քաղաքացիական իրավունքները և պարտականությունները կամ նրան ներկայացրած ցանկացած քրեական մեղադրանքի առնչությամբ, ունի օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ ու անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք:

Եվրոպայի խորհրդի Նախարարների կոմիտեի 07.02.1995 թվականի թիվ R(95)5 հանձնարարականի 1-ին հոդվածի (a) կետով նախատեսված սկզբունքի համաձայն` պետք է առկա լինի վերադաս դատարանի (երկրորդ ատյանի դատարան) կողմից ստորադաս դատարանի (առաջին ատյանի դատարան) ցանկացած որոշման վերանայման հնարավորություն:

Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ Հայաստանի Հանրապետությունում երաշխավորված են անձի դատական պաշտպանության և արդար դատաքննության հիմնական իրավունքները, որոնց կարևոր բաղադրիչներից մեկը բողոքարկման իրավունքն է: Բողոքարկման ինստիտուտն իրավական միջոց է, որը հնարավորություն է տալիս որոշակի ընթացակարգի միջոցով գործնականում ապահովելու դատական սխալների բացահայտումը և ուղղումը` դրանով իսկ նպաստելով արդարադատության նպատակների գործնականում իրականացմանը:

ՀՀ սահմանադրական դատարանն իր մի շարք որոշումներում անդրադարձել է դատական պաշտպանության սահմանադրական իրավունքի բաղադրատարր հանդիսացող` դատական ակտի բողոքարկման իրավունքի լիարժեք և արդյունավետ իրացումն ապահովելու խնդիրներին և այդ կապակցությամբ հայտնել է մի շարք սկզբունքային իրավական դիրքորոշումներ:

Անդրադառնալով սահմանադրությամբ երաշխավորված անձի դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրացման իրավական խնդրին` ՀՀ սահմանադրական դատարանն իր 28.11.2007 թվականի թիվ ՍԴՈ-719 որոշման մեջ արտահայտել է հետևյալ իրավական դիրքորոշումը. անձի` դատական պաշտպանության սահմանադրական իրավունքից ածանցվում է պետության պոզիտիվ պարտականությունը` ապահովել այն թե՛ նորմաստեղծ, թե՛ իրավակիրառ գործունեություն իրականացնելիս: ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխավորված դատական պաշտպանության իրավունքի իրականացման կարգը և պայմանները սահմանում է օրենսդիրը: Օրենսդիրն այս գործընթացում օժտված է գնահատման որոշակի ազատությամբ, սակայն սա չի նշանակում, որ օրենսդիրն իրավասու է սահմանելու դատարան դիմելու իրավունքի իրացմանը վերաբերող ցանկացած իրավակարգավորում: ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխավորված այս հիմնարար իրավունքի իրացման կարգը և պայմանները նախատեսող իրավակարգավորումները պետք է նպատակ հետապնդեն ապահովելու դատական պաշտպանության միջոցների գործնականում արդյունավետ երաշխավորումը, այլ խոսքով` արդարադատության պատշաճ իրականացումը և անձանց իրավունքների և ազատությունների գործնականում արդյունավետ պաշտպանությունը:

Մեկ այլ, այն է՝ 25.11.2008 թվականի թիվ ՍԴՈ-780 որոշմամբ ՀՀ սահմանադրական դատարանն արտահայտել է այն իրավական դիրքորոշումը, որ ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխավորված դատական պաշտպանության իրավունքի կարևոր բաղադրիչներից մեկը բողոքարկման իրավունքն է: Ըստ ՀՀ սահմանադրական դատարանի 18.07.2013 թվականի թիվ ՍԴՈ-1037 որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշման՝ դատական ակտերի բողոքարկման ինստիտուտի նպատակը ոչ միայն ներկայացված պահանջի մերժման կամ բավարարման իրավաչափության ստուգումն է։ Այս ինստիտուտն այն հիմնական և էական իրավական երաշխիքն է, որի միջոցով ապահովվում է ստորադաս դատարանի կողմից արդար դատաքննության իրավունքի հիմնական բաղադրատարրերի, մասնավորապես, [2005 թվականի փոփոխություններով] ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածի 1-ին մասով և Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով նախատեսված դատավարական երաշխիքների պահպանումը։ Բոլոր այն դեպքերում, երբ առաջին ատյանի դատարանը չի պահպանել հիշյալ դատավարական երաշխիքները, քաղաքացին չունենալով վերաքննության իրավունք, ըստ էության զրկվում է իր գործի արդար դատաքննության իրավունքն արդյունավետորեն իրացնելու հնարավորությունից և արդար դատաքննության իրավունքի խախտման դեմ պաշտպանության արդյունավետ միջոցից։

Բացի այդ, թեև դատարանի մատչելիության իրավունքն ուղղակիորեն ամրագրված չէ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածում, այնուամենայնիվ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը (այսուհետ՝ Եվրոպական դատարան) այն ճանաչել է որպես արդար դատաքննության իրավունքի անբաժանելի տարր: Այսպես, Եվրոպական դատարանի կողմից դատարանի մատչելիության իրավունքի վերաբերյալ ձևավորված կայուն նախադեպային իրավունքի համաձայն՝ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետը երաշխավորում է անձի իրավունքներին և պարտականություններին առնչվող հայցով դատարան դիմելու իրավունքը: Այդ դրույթը մարմնավորում է դատարան դիմելու, այն է՝ դատարանում հայց հարուցելու իրավունքը, որը հնարավորություն է տալիս օգտվելու Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետում նախատեսված մյուս երաշխիքներից: Դատական վարույթի արդար, հրապարակային և արագ բնութագրիչները, անշուշտ, արժեք չեն ունենա, եթե այդ գործընթացներին ընթացք չի տրվում: Դժվար է պատկերացնել իրավունքի գերակայություն արդարադատություն իրականացնելիս, եթե դատարան դիմելու իրավունքը չի ապահովվում (տե՛ս, Kreuz v. Poland (28249/95) գործով Եվրոպական դատարանի 19.06.2001 թվականի վճիռը, 52-րդ կետ):

Եվրոպական դատարանի տեսանկյունից՝ դատարանի իրավունքը բացարձակ չէ և կարող է ենթարկվել սահմանափակումների: Այդ սահմանափակումները թույլատրվում են, քանի որ մատչելիության իրավունքն իր բնույթով պահանջում է պետության կողմից որոշակի կարգավորումներ, և այս առումով պետությունը որոշակի հայեցողական լիազորություն ունի: Սակայն դատարանի մատչելիության իրավունքի սահմանափակումը պետք է իրականացվի այնպես, որ չխախտի կամ զրկի անձին մատչելիության իրավունքից այնպես կամ այն աստիճան, որ խախտվի այդ իրավունքի բուն էությունը (տե՛ս, Tolstoy Miloslavsky v. The United Kingdom (18139/91) գործով Եվրոպական դատարանի 13.07.1995 թվականի վճիռը, 59-րդ կետ):

Ըստ Եվրոպական դատարանի՝ դատարանի մատչելիության իրավունքի սահմանափակումը չի կարող համատեղելի լինել Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի հետ, եթե այն չի հետապնդում իրավաչափ նպատակ, և եթե առկա չէ ողջամիտ հարաբերակցություն ձեռնարկվող միջոցների և հետապնդվող նպատակների միջև՝ համաչափության առումով (տե՛ս, Khalfaoui v. France (34791/97) գործով Եվրոպական դատարանի 14.12.1999 թվականի վճիռը, 36-րդ կետ):

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ դատարանի մատչելիության իրավունքն ուղղակիորեն հարաբերակցվում է հայց հարուցելու իրավունքի նախադրյալների հետ: Դրանք այն հանգամանքներն են, որոնց առկայության կամ բացակայության հետ օրենսդիրը կապում է կոնկրետ գործով դատարան հայց ներկայացնելու սուբյեկտիվ իրավունքի ծագումը: Հայց հարուցելու իրավունքի բացասական նախադրյալ է նույն անձանց միջև, նույն առարկայի մասին միևնույն փաստական հիմքերով գործի վերաբերյալ դատարանի՝ օրինական ուժի մեջ մտած վճռի առկայությունը: Այսպես՝

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի համաձայն` առաջին ատյանի դատարանը դատավարության ցանկացած փուլում կարճում է գործի վարույթը, եթե` նույն անձանց միջև, նույն առարկայի մասին և միևնույն փաստական հիմքերով գործի վերաբերյալ առկա է դատարանի` օրինական ուժի մեջ մտած եզրափակիչ դատական ակտ, բացառությամբ հայցը (դիմումը) առանց քննության թողնելու մասին որոշման առկայության դեպքերի:

Համանման կարգավորում էր բովանդակում նաև 17.06.1998 թվականին ընդունված, 01.01.1999 թվականին ուժի մեջ մտած և 09.04.2018 թվականին ուժը կորցրած ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 2-րդ կետը:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, նախկինում կայացրած որոշմամբ անդրադառնալով 17.06.1998 թվականին ընդունված, 01.01.1999 թվականին ուժի մեջ մտած և 09.04.2018 թվականին ուժը կորցրած ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 2-րդ կետով սահմանված նույն անձանց միջև, նույն առարկայի մասին միևնույն հիմքերով վեճի վերաբերյալ դատարանի` օրինական ուժի մեջ մտած վճռի առկայության հիմքով գործի վարույթը կարճելու հիմքին, արձանագրել է, որ գործի վարույթը կարող է կարճվել միայն այն դեպքում, երբ նույնն են օրինական ուժի մեջ մտած վճռով լուծված և տվյալ քաղաքացիական գործերի

1. կողմերը, այսինքն` քաղաքացիական վարույթում հակադիր շահերով օժտված անձինք,

2. հայցի առարկան, այսինքն` հայցվորի կողմից պատասխանողին ուղղված նյութաիրավական պահանջը,

3. հայցի հիմքը, այսինքն` այն հանգամանքները, որոնց վրա հիմնվում են հայցապահանջները` բացառությամբ հայցը (դիմումը) առանց քննության թողնելու մասին որոշման առկայության դեպքերի:

Հետևաբար վերը նշված պայմաններից որևէ մեկի բացակայության դեպքում քաղաքացիական գործի վարույթը կարճվել չի կարող (տե՛ս, ՀՀ Սյունիքի մարզի Ներքին Հանդ համայնքն ընդդեմ «Գ. Արշակյան» ՍՊԸ-ի թիվ ԵԿԴ/0407/02/11 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 25.12.2012 թվականի որոշումը):

Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ օրենսդրի կողմից նույն անձանց միջև, նույն առարկայի մասին, միևնույն հիմքերով վեճի վերաբերյալ արդեն իսկ օրինական ուժի մեջ մտած վճռի պարագայում դատարան դիմելու իրավունքի սահմանափակումն ինքնանպատակ չէ, այլ նպատակաուղղված է դատավարական իրավունքների չարաշահման կանխարգելմանը, ողջամիտ ժամկետում գործի քննության իրավունքի, իրավական որոշակիության, դատական խնայողության սկզբունքների ապահովմանը: Շահագրգիռ անձը, դատարան դիմելով, իրացնում է դատական պաշտպանության, արդար դատաքննության իր իրավունքը, որը միաժամանակ ՀՀ Սահմանադրությամբ և միջազգային պայմանագրերով երաշխավորված իրավունք է նաև դատավարության մյուս կողմի համար: Հետևաբար չնայած հայցվորի տնօրինչական իրավունքն է հայց հարուցելը, սակայն այս իրավունքն ուղղակիորեն առնչվում է նաև պատասխանողի դատավարական իրավունքների հետ, ուստի օրենսդիրը նախատեսել է որոշակի երաշխիքներ նաև պատասխանողի համար` դատական պաշտպանության իր իրավունքն իրացնելու հարցում: Մասնավորապես՝ դատական պաշտպանության իրավունքը Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ ենթադրում է նաև իրավականորեն որոշակի, կանխատեսելի դատական ակտի առկայություն:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած որոշմամբ Եվրոպական դատարանի իրավական դիրքորոշումների համատեքստում անդրադարձել է իրավական որոշակիության սկզբունքին և այդ սկզբունքի շրջանակներում՝ օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտի պարտադիրության հատկանիշին: Մասնավորապես՝ արձանագրվել է, որ արդար դատաքննության իրավունքը պահպանված է այն դեպքում, երբ անձը հնարավորություն ունի ստանալու որոշակի, հաստատուն որոշում` կապված իր իրավունքների և պարտականությունների հետ, ու կարող է համոզված լինել, որ որոշ ժամանակ անց այդ որոշումը չի վերացվի: Իրավական որոշակիության սկզբունքի բովանդակության մեջ, ի թիվս այլնի, ներառվում է նաև դրույթն այն մասին, որ կողմերից ոչ մեկը չի կարող պահանջել վերջնական, այսինքն` օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտերի վերանայում՝ միայն կրկնակի քննության իրականացման և նոր ակտի կայացման նպատակով (տե'ս, օրինակ, Գայանե Վարդանյանն ընդդեմ Վարդան ու Միշա Վարդանյանների և մյուսների թիվ ԱՐԴ/0062/02/09 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 13.02.2009 թվականի որոշումը): Հետևաբար նաև այս սկզբունքի հաշվառմամբ է, որ օրենսդիրն արգելում է նույն հայցով (նույն անձանց միջև, նույն առարկայի մասին և միևնույն փաստական հիմքերով) կրկին դատարան դիմելն օրինական ուժի մեջ մտած վճռի առկայության պայմաններում` օրենքով սահմանված որոշակի բացառություններով հանդերձ:

Բացի այդ, ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, նախկինում կայացրած մեկ այլ որոշմամբ անդրադառնալով գործի վարույթը կարճելու դատավարական փուլին, նշել է, որ գործի վարույթի կարճումն իրենից ներկայացնում է գործի վարույթի ավարտ` առանց դատարանի կողմից գործն ըստ էության քննելու և վեճը լուծող վերջնական դատական ակտ կայացնելու (տե՛ս Նիկոլայ Իսկանդարյանն ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի և Վեհանուշ Գրիգորյանի թիվ 3-169(ՎԴ) քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 02.03.2007 թվականի որոշումը):

Ըստ այդմ էլ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ չնայած այն հանգամանքին, որ գործի վարույթի կարճումը դատավարական մի փուլ է, որի ընթացքում դատարանը գործի ըստ էության քննություն չի իրականացնում, այնուամենայնիվ դատավարական այս փուլում դատարանը պարզում և գնահատում է գործի վարույթի կարճման հիմքում ընկած փաստական հանգամանքների հիմնավորվածությունը՝ արդյունքում կայացնելով համապատասխան դատական ակտ:

Վերը նշվածը հաշվի առնելով, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով անհրաժեշտ է մեկնաբանել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով սահմանված «միևնույն փաստական հիմքերով» օրենսդրական եզրույթը:

Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում արձանագրել, որ չնայած ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգիրքն անմիջականորեն չի սահմանում հայցի փաստական հիմքերի հասկացությունը, այնուամենայնիվ, այն բխում է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի համապատասխան նորմերի համակարգային վերլուծությունից:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 121-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 5-րդ կետի համաձայն` հայցադիմումում պարտադիր նշվում են` այն փաստերը, որոնց վրա հիմնվում են հայցապահանջները:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` գործի լուծման համար նշանակություն ունեցող փաստերի շրջանակը որոշում է դատարանը` գործին մասնակցող անձանց պահանջների և առարկությունների հիման վրա` ղեկավարվելով վիճելի իրավահարաբերության նկատմամբ կիրառելի իրավական նորմերով:

Վերը նշված հոդվածների վերլուծությունից հետևում է, որ օրենսդիրը, որպես հայցադիմումի ձևին և բովանդակությանը ներկայացվող պարտադիր նշվող պայման, սահմանել է այն փաստական հանգամանքները նշելը, որոնց վրա հիմնվում է հայցվորի պահանջը: Այլ կերպ ասած, հայցադիմումում պարտադիր պետք է ներառվեն հայցապահանջը հիմնավորող փաստական հիմքերը: Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ դրանք ըստ էության այն իրավաբանական փաստերն են (հանգամանքները), որոնք դրվել են հայցվորի պահանջի հիմքում և որոնց հետ նյութական իրավունքի նորմը կապում է որոշակի իրավահարաբերությունների առաջացումը, փոփոխումը կամ դադարումը: Ընդ որում ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի 1-ին մասի հիմքով հայցի փաստական հիմքը վերջնականորեն որոշում է դատարանը` հիմք ընդունելով գործին մասնակցող անձանց պահանջները և առարկությունները, ինչպես նաև այդ իրավահարաբերությունը կարգավորող նյութական իրավունքի նորմերը: Ըստ այդմ էլ, օրենսդիրը բացի փաստական հանգամանքներից հայցվորին չի պարտադրում հայցադիմումում ներառել նաև այն իրավական նորմերը, որոնք կարգավորում են վիճելի իրավահարաբերությունը:

Վճռաբեկ դատարանը, վերահաստատելով նախկինում արտահայտած իրավական դիրքորոշումը, արձանագրում է, որ հայցի փաստական հիմքից բացի հայցի տարրերի մեջ ներառվում է նաև հայցի իրավական հիմքը: Դրանք այն իրավական նորմերն են, որոնք կարգավորում են վիճելի իրավահարաբերությունը: Չնայած ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգիրքը հայցվորից չի պահանջում հայցադիմումում նշել այն իրավական նորմերը, որոնց վրա հիմնվում է հայցապահանջը, այնուամենայնիվ, հայցվորը, բացի փաստական հանգամանքներից, կարող է հայցադիմումում նշել այն իրավական նորմերը, որոնց հիման վրա կողմերի միջև ծագել են համապատասխան իրավահարաբերություններ, ինչը և վերջինիս հիմք է տալիս առկա փաստական հանգամանքների հետ միասին ներկայացնել համապատասխան պահանջ:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած որոշմամբ անդրադառնալով հայցի փաստական հիմքի իրավական վերլուծությանը, փաստել է, որ հայցի փաստական հիմքում դրված իրավաբանական փաստերը միայն վերացական հիմք են պահանջ ներկայացնելու համար: Քաղաքացիական դատավարության շրջանակներում դրանք պետք է նաև հիմնավորվեն: Այդ գործընթացը ներառվում է ապացուցման գործընթացում: (…) оրենսդիրը, բացի հայցի փաստական հիմքերից, նախատեսում է նաև, որ հայցադիմումում նշվում են այն ապացույցները, որոնք հաստատում են հայցի հիմքում դրված փաստերից յուրաքանչյուրը` համապատասխան նշումով, թե որ ապացույցն ինչ փաստի հաստատմանն է ուղղված: ՀՀ վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ դրանք, ըստ էության, հայցի փաստական հիմքը հիմնավորող ապացույցներն են: Հետևաբար, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության շրջանակներում պետք է տարբերակել հայցի փաստական հիմքը, հայցի հիմքը և պահանջը հիմնավորող ապացույցները: (…): Բացի այդ, ՀՀ վճռաբեկ դատարանը փաստել է նաև, որ հայցի հիմքում ընկած փաստական հանգամանքների մատնանշումը հայցադիմումի մեջ համարվում է տվյալ հիմքով հայցի ներկայացում: Հայցի հիմքում դրված փաստերի հիմնավորումը կապված է ապացուցման գործընթացի հետ և չի կարող նույնացվել հայցի հիմքի հետ:

Հետևաբար` հայցի փաստական հիմքերի ներկայացումը և դրանք հիմնավորող ապացույցները չներկայացնելը տարբեր իրավաբանական նշանակություն և հետևանքներ ունեն: Հայցի հիմքում դրված փաստերի վերաբերյալ ապացույցներ չներկայացնելը հիմք է հայցը մերժելու համար, իսկ հայցի փաստական հիմքի ներկայացումն անձին զրկում է այդ հիմքով նորից դատարան դիմելու հնարավորությունից: (…) (տե՛ս, Վիգեն Ուրուշանյանի ընդդեմ Սուրիկ Սեդրակյանի թիվ ԵՇԴ/0473/02/10 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 27.05.2011 թվականի որոշումը):

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ վերը նշված իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո է անհրաժեշտ մեկնաբանել նաև ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 372-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետը: Այսպես՝

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 372-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետի համաձայն` վերաքննիչ բողոքի ընդունումը մերժվում է, եթե`վերաքննիչ բողոքը բերվել է գույքային պահանջով քաղաքացիական գործով, եթե տվյալ գործով վեճի առարկայի արժեքը չի գերազանցում նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկը, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ բողոք բերող անձն իր վերաքննիչ բողոքում հիմնավորում է, որ առաջին ատյանի դատարանը թույլ է տվել արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը խաթարող դատական սխալ:

Վերոնշյալ իրավանորմի վերլուծությունից հետևում է, որ օրենսդիրը, որպես ընդհանուր կանոն, վերաքննիչ բողոքարկման իրավունքի իրացման սահմանափակումը պայմանավորել է տվյալ քաղաքացիական գործի գույքային պահանջի՝ «վեճի առարկայի արժեքով»: Մասնավորապես, որպես վերաքննիչ բողոքի ընդունումը մերժելու հիմք օրենսդիրը սահմանել է բողոքարկվող քաղաքացիական գործով գույքային պահանջի հստակ չափ, այն է՝ վեճի առարկայի արժեքի նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկը չգերազանցելու պայմանը: Այսինքն՝ գույքային պահանջով վերաքննությունը թույլատրելի է միայն, եթե տվյալ գործով վեճի առարկայի արժեքը գերազանցում է նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկը:

Միաժամանակ, օրենսդիրն ընդհանուր կանոնից նախատեսել է բացառություն այն դեպքում, երբ թեև բողոքարկվող գործով գույքային պահանջի չափը չի գերազանցում նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկը, այնուամենայնիվ վերաքննիչ բողոք բերած անձն իր բողոքում հիմնավորել է առաջին ատյանի դատարանի կողմից թույլ տրված արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը խաթարող դատական սխալի առկայությունը: Այսինքն, տվյալ բացառությամբ օրենսդիրը որդեգրել է այն մոտեցումը, որ բոլոր այն դեպքերում, երբ ներկայացված վերաքննիչ բողոքում վերաքննիչ բողոք բերած անձի կողմից հիմնավորվում է առաջին ատյանի դատարանի կողմից թույլ տրված արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը խաթարող դատական սխալի առկայությունը, ապա վերաքննիչ բողոքի ընդունումը վերը նշված հիմքով չի կարող մերժվել:

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 372-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետով սահմանված բացառությունը՝ պայմանավորված արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը խաթարող դատական սխալի առկայությամբ ինքնանպատակ չէ, այլ այն կոչված է ապահովելու ՀՀ սահմանադրությամբ երաշխավորված արդարադատության իրականացումը, ինչն իր հերթին իրականացվում է դատարանների կողմից՝ կայացվող դատական ակտերի միջոցով, պահպանելով այդ ակտերի օրինականության, հիմնավորվածության և արդարացիության պահանջը:

Ըստ այդմ էլ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը խաթարող դատական սխալն իրենից ենթադրում է խախտման առավել ծանր բնույթ, քան ուղղակի նյութական կամ դատավարական իրավունքի նորմերի խախտումն է: Այս խախտման էությունն այն է, որ այդ խախտումը ոչ միայն ի սկզբանե կանխորոշում է ցանկացած գործի ոչ ճիշտ ընթացքը, բովանդակազրկում դրա նշանակությունը, դրանով իսկ վկայելով անօրինական և չհիմնավորված դատական ակտ կայացված լինելու մասին, այլև՝ համապատասխան ազդեցություն թողնելով տվյալ գործի ելքի վրա, վկայում է յուրաքանչյուր անձի սահմանադրորեն երաշխավորված հիմնարար իրավունքի անիրացվելիության մասին: Այլ կերպ ասած, այս խախտման առկայության դեպքում գործնականում չեն իրացվում սահմանադրորեն երաշխավորված հիմնարար իրավունքները, ինչի արդյունքում էլ չեն պահպանվում և ապահովվում ՀՀ Սահմանադրությամբ սահմանված դատավարական երաշխիքները:

 «Վեճի առարկայի արժեք» եզրույթը մեկնաբանելիս` ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացված որոշմամբ անդրադարձել է ՀՀ սահմանադրական դատարանի 18.07.2012 թվականի թիվ ՍԴՈ-1037 որոշմանը, որի շրջանակներում բացահայտվել է նաև նշված հասկացության իրավական բովանդակությունը: Մասնավորապես, ՀՀ սահմանադրական դատարանը, քննելով [17.06.1998 թվականին ընդունված, 01.01.1999 թվականին ուժի մեջ մտած և 09.04.2018 թվականին ուժը կորցրած] ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 208-րդ հոդվածի 2-րդ կետի` ՀՀ Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը, որոշման 6-րդ կետում իրավաչափ է համարել հայցագնի չափով պայմանավորված` քաղաքացիական գործերով վերաքննության իրավունքի սահմանափակումը: Նշված խնդրի վերաբերյալ ՀՀ սահմանադրական դատարանի իրավական դիրքորոշումը, ինչպես նաև [17.06.1998 թվականին ընդունված, 01.01.1999 թվականին ուժի մեջ մտած և 09.04.2018 թվականին ուժը կորցրած] ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 208-րդ հոդվածի 2-րդ կետի համակարգային մեկնաբանությունը նույն օրենսգրքի այլ հոդվածների, մասնավորապես` [17.06.1998 թվականին ընդունված, 01.01.1999 թվականին ուժի մեջ մտած և 09.04.2018 թվականին ուժը կորցրած] ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 140-րդ հոդվածի 2-րդ կետի հետ թույլ է տվել ՀՀ վճռաբեկ դատարանին արձանագրել, որ [17.06.1998 թվականին ընդունված, 01.01.1999 թվականին ուժի մեջ մտած և 09.04.2018 թվականին ուժը կորցրած] ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 208-րդ հոդվածի 2-րդ կետով նախատեսված վերաքննության իրավունքի իրացման սահմանափակումը վերաբերում է նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկը չգերազանցող հայցագին ունեցող քաղաքացիական գործերին, այլ կերպ ասած` «վեճի առարկայի արժեք» հասկացությունը ենթադրում է քաղաքացիական գործով հայցագնի չափը (տե՛ս, Երևանի Կենտրոն վարչական շրջանի «Կենտրոն» համատիրության ընդդեմ Աննա Թութունջյանի թիվ ԵԿԴ/2847/02/12 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 31.07.2013 թվականի որոշումը):

Վճռաբեկ դատարանի իրավական դիրքորոշումների կիրառումը սույն գործի փաստերի նկատմամբ.

Սույն գործով Համատիրությունը հայցադիմում է ներկայացրել Դատարան ընդդեմ Սարգիս Մանուկյանի` պահանջելով բռնագանձել Համատիրության՝ Գալշոյան 30 շենքի ընդհանուր ժողովի 17.01.2018 թվականի արձանագրությամբ հաստատված Գալշոյան 30 շենքի 2018 թվականի տարեկան բյուջեով հաստատված պարտադիր նորմերի կատարման վճարի պարտքը, որը կազմում է 43.350 ՀՀ դրամ (գ.թ. 25-27):

Դատարանի «Քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելու մասին» 04.02.2019 թվականի որոշմամբ սույն քաղաքացիական գործի վարույթը կարճվել է այն պատճառաբանությամբ, որ նույն անձանց միջև, նույն առարկայի մասին և միևնույն փաստական հիմքերով գործի վերաբերյալ առկա է Երևան քաղաքի Ավան և Նոր Նորք վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 11.12.2017 թվականի թիվ ԵԱՆԴ/2820/02/17 օրինական ուժի մեջ մտած վճիռը (գ.թ. 83-91):

Համատիրությունը, փոստային ծառայության միջոցով 19.02.2019 թվականին, վերաքննիչ բողոք է ներկայացրել Դատարանի 04.02.2019 թվականի որոշման դեմ (գ.թ. 100-102, 103):

Վերաքննիչ դատարանը, 06.03.2019 թվականի որոշմամբ մերժելով Համատիրության վերաքննիչ բողոքի վարույթ ընդունելը, պատճառաբանել է, որ «տվյալ դեպքում հայցվոր «Նորք 5/4» համատիրությունը բերել է վերաքննիչ բողոք, որի քաղաքացիական գործով ներկայացված վեճի առարկայի արժեքը կազմում է 43.350 ՀՀ դրամ, այսինքն՝ նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկից քիչ: Ընդ որում, բողոքաբերը վերաքննիչ բողոքում չի հիմնավորել, որ առաջին ատյանի դատարանը թույլ է տվել այնպիսի դատական սխալ, որը խաթարում է արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը (…), հետևաբար (…) ներկայացված վերաքննիչ բողոքի ընդունումը ենթակա է մերժման»:

Վերոգրյալ իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո անդրադառնալով Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունների հիմնավորվածությանը՝ Վճռաբեկ դատարանը, հարկ է համարում արձանագրել հետևյալը.

Սույն գործում առկա Երևան քաղաքի Ավան և Նոր Նորք վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 11.12.2017 թվականին կայացված և 20.06.2018 թվականին օրինական ուժի մեջ մտած թիվ ԵԱՆԴ/2820/02/17 վճռի (գ.թ.70-73) ուսումնասիրման արդյունքում Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է.

Երևան քաղաքի Ավան և Նոր Նորք վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 11.12.2017 թվականի օրինական ուժի մեջ մտած թիվ ԵԱՆԴ/2820/02/17 վճռի համաձայն` Համատիրությունը, դիմելով դատարան, Սարգիս Մանուկյանից պահանջել է բռնագանձել 71.200 ՀՀ դրամ, որպես սահմանված պարտադիր նորմերի կատարման վճար:

Մասնավորապես, Համատիրությունը, որպես հայցի փաստական հիմք նշել է, որ Սարգիս Մանուկյանը, որպես Գալշոյան 30 բազմաբնակարան շենքի 51 բնակարանի սեփականատեր, վերը նշված պարտադիր նորմերի կատարման վճարի չվճարված մասով ունի պարտավորություն հետևյալ չափերով՝

-2007 թվականի շենքի տարեկան բյուջեով սահմանված՝ 17.050 ՀՀ դրամի պարտավորություն,

-2008 թվականի շենքի տարեկան բյուջեով սահմանված՝ 17.050 ՀՀ դրամի պարտավորություն,

-2009 թվականի շենքի տարեկան բյուջեով սահմանված՝ 19.850 ՀՀ դրամի պարտավորություն,

-2017 թվականի շենքի տարեկան բյուջեն հաստատելիս Սարգիս Մանուկյանի պարտքը պարտադիր նորմերի կատարման վճարի մասով կազմել է 72.000 ՀՀ դրամ:

Վերը նշված գործի քննության ընթացքում Սարգիս Մանուկյանը ներկայացրել է դիմում` հայցային վաղեմություն կիրառելու մասին: Երևան քաղաքի Ավան և Նոր Նորք վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանը, բավարարելով դիմումը, արձանագրել է, որ հայցադիմումը դատարան է մուտքագրվել 24.07.2017 թվականին, հետևաբար հայցվորը բաց է թողել հայցային վաղեմության ժամկետը, որպիսի պայմաններում 24.07.2017 թվականի նախորդող ժամանակահատվածի համար հաշվարկված պահանջի նկատմամբ ենթակա է կիրառման հայցային վաղեմություն:

Վերոգրյալի հիման վրա Երևան քաղաքի Ավան և Նոր Նորք վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանը վճռել է Համատիրության հայցը բավարարել մասնակի, այն է՝ Սարգիս Մանուկյանից հօգուտ Համատիրության բռնագանձել 25.200 ՀՀ դրամ գումար, որպես 24.07.2017 թվականի (հայցվորի կողմից դատարան դիմելու պահը) նախորդող 3 տարվա համար ( 3*8400= 25.200) սահմանված պարտադիր նորմերի կատարման վճար (հատոր 1-ին գ.թ. 70-73):

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ և՛ սույն գործի, և՛ թիվ ԵԱՆԴ/2820/02/17 քաղաքացիական գործով կողմերը նույն անձինք են, այն է՝ հայցվոր՝ Համատիրություն, իսկ պատասխանող՝ Սարգիս Մանուկյան: Երկու գործերով էլ նույնն է նաև հայցի առարկան՝ գումարի բռնագանձման պահանջը:

Ինչ վերաբերում է սույն գործի և թիվ ԵԱՆԴ/2820/02/17 քաղաքացիական գործի միևնույն փաստական հիմքերին, ապա Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ դրանք էականորեն տարբերվում են: Մասնավորապես, սույն գործով Համատիրությունը, գումարի բռնագանձման հայցով դիմելով Դատարան, որպես փաստական հիմք վկայակոչել է Սարգիս Մանուկյանի՝ 2018 թվականի համար նախատեսված պարտադիր նորմերի կատարման վճարի պարտավորության առկայությունը՝ պահանջելով այդ գումարը բռնագանձել պատասխանողից, իսկ թիվ ԵԱՆԴ/2820/02/17 քաղաքացիական գործով՝ Համատիրությունը պահանջել է բռնագանձել Սարգիս Մանուկյանից 2007 թվականից մինչև 2017 թվականի հուլիսի 24-ն ընկած ժամանակահատվածի համար նախատեսված պարտադիր նորմերի կատարման վճարը: Այսինքն՝ օրինական ուժի մեջ մտած Ավան և Նոր Նորք վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 11.12.2017 թվականի թիվ ԵԱՆԴ/2820/02/17 վճռով լուծվել է 2007 թվականից մինչև 2017 թվականի հուլիսի 24-ն ընկած ժամանակահատվածի համար նախատեսված` Համատիրությանը վճարման ենթակա գումարի բռնագանձման հարցը:

Նման պայմաններում, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Դատարանը, քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելով, չի իրականացրել գործում առկա ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտություն, մասնավորապես՝ գործի կարճման հիմքում դնելով օրինական ուժի մեջ մտած Ավան և Նոր Նորք վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 11.12.2017 թվականի թիվ ԵԱՆԴ/2820/02/17 վճիռը, հաշվի չի առել, որ տվյալ դեպքում առկա չէ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի հիմքը, այն է՝ սույն գործի և թիվ ԵԱՆԴ/2820/02/17 քաղաքացիական գործի փաստական հիմքերն էականորեն տարբերվում են:

Հետևաբար Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Դատարանը, 04.02.2019 թվականի որոշմամբ սույն քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելով, թույլ է տվել արդարադատության բուն էությունը խաթարող դատական սխալ, քանի որ չքննելով գործն ըստ էության՝ չի ապահովել հայցվոր կողմի ՀՀ Սահմանադրության 63-րդ հոդվածի 1-ին մասով և Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով երաշխավորված յուրաքանչյուր անձի անկախ և անաչառ դատարանի կողմից իր գործի արդարացի, հրապարակային և ողջամիտ ժամկետում քննության իրավունքը:

Մինչդեռ վերը նշված հանգամանքները Վերաքննիչ դատարանի կողմից պատշաճ չեն գնահատվել:

Ինչ վերաբերում է Վերաքննիչ դատարանի այն պատճառաբանությանը, որ բողոքաբերը վերաքննիչ բողոքում չի հիմնավորել, որ առաջին ատյանի դատարանը թույլ է տվել այնպիսի դատական սխալ, որը խաթարում է արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը, ապա Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Համատիրությունն իր վերաքննիչ բողոքում նշել է, որ Դատարանը չի պահպանել քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի որևէ նորմ, ավելին՝ օրինական ուժի մեջ մտած վճիռը վերաբերել է բազմաբնակարան շենքի 2017 թվականի համար նախատեսված պարտադիր նորմերի կատարման վճարները պատասխանողի կողմից չվճարելուն, մինչդեռ սույն գործով Համատիրության հայցը վերաբերել է պատասխանողի կողմից բազմաբնակարան շենքի 2018 թվականի համար նախատեսված պարտադիր նորմերի կատարման վճարները չվճարելուն, ինչից հետևում է, որ սույն գործով վեճը նույն անձանց միջև է, սակայն տարբեր փաստական հիմքերով:

Այսինքն՝ տվյալ դեպքում վերաքննիչ բողոք բերած անձն ըստ էության վկայակոչել է նաև Դատարանի կողմից թույլ տրված ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի ենթադրյալ խախտման մասին, որի դատավարական հետևանքն անձի՝ իր գործի արդար դատաքննության իրավունքից զրկումն է:

Նման պայմաններում, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով ներկայացված վերաքննիչ բողոքում մատնանշված՝ Դատարանի կողմից ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի ենթադրյալ խախտման բնույթն այնպիսին է, որը հանգեցնում է յուրաքանչյուր անձի՝ իր գործի արդար դատաքննության իրավունքից զրկելուն, դրանով իսկ չապահովելով սահմանադրորեն երաշխավորված հիմնարար իրավունքի իրացումը, ինչն էլ իր հերթին վկայում է արդար դատաքննության բուն էությունը խաթարող ենթադրյալ դատական սխալի առկայության մասին:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Վերաքննիչ դատարանը, մերժելով վերաքննիչ բողոքը վարույթ ընդունելը, ոչ իրավաչափորեն սահմանափակել է Համատիրության` ՀՀ Սահմանադրության 61-րդ, 63-րդ հոդվածներով և Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով երաշխավորված` դատական պաշտպանության իրավունքը:

Հետևաբար Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Վերաքննիչ դատարանի 06.03.2019 թվականի ‹‹Վերաքննիչ բողոքի ընդունումը մերժելու մասին›› որոշումը ենթակա է վերացման:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխանում բերված փաստարկները հերքվում են վերոհիշյալ պատճառաբանություններով:

Այսպիսով, վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար՝ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 390-րդ հոդվածի 3-րդ մասի ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը վերացնելու համար:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 405-րդ, 406-րդ և 408-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Վերացնել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 06.03.2019 թվականի ‹‹Վերաքննիչ բողոքի ընդունումը մերժելու մասին›› որոշումը:

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:

	նախագահող	Ռ. Հակոբյան
	զեկուցող	Ս. Անտոնյան
		Վ. Ավանեսյան
		Ա. Բարսեղյան
		Մ. Դրմեյան
		Գ. Հակոբյան
		Ս. Միքայելյան
		Տ. Պետրոսյան
		Ն. Տավարացյան

Հատուկ կարծիք

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի կողմից թիվ ԵԴ/16359/02/18 քաղաքացիական գործով 16.12.2020 թվականին կայացված որոշման պատճառաբանական և եզրափակիչ մասերի վերաբերյալ

16.12.2020 թվական

 Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան), 2020 թվականի դեկտեմբերի 16-ին գրավոր ընթացակարգով քննելով «Նորք 5/4» համատիրության (այսուհետ` նաև Համատիրություն) վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 06.03.2019 թվականի «Վերաքննիչ բողոքի ընդունումը մերժելու մասին» որոշման դեմ՝ ըստ հայցի Համատիրության ընդդեմ Սարգիս Մանուկյանի` գումար բռնագանձելու պահանջի մասին, Վճռաբեկ դատարանի դատավորների ընդհանուր թվի մեծամասնությամբ որոշել է վճռաբեկ բողոքը բավարարել, վերացնել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 06.03.2019 թվականի «Վերաքննիչ բողոքի ընդունումը մերժելու մասին» որոշումը:

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի դատավորներ Գ. Հակոբյանս և Ռ. Հակոբյանս, համաձայն չլինելով վերը նշված որոշման պատճառաբանական և եզրափակիչ մասերի վերաբերյալ Վճռաբեկ դատարանի դատավորների մեծամասնության կարծիքի հետ, ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի 9-րդ և 10-րդ մասերով, շարադրում ենք մեր հատուկ կարծիքն այդ մասերի վերաբերյալ:

1. Վճռաբեկ դատարանը որպես գործի դատավարական նախապատմություն նշել է հետևյալը.

«Դիմելով դատարան` Համատիրությունը պահանջել է Սարգիս Մանուկյանից բռնագանձել 43.350 ՀՀ դրամ:

Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի (դատավոր` Ս. Երիցյան) (այսուհետ` Դատարան) 04.02.2019 թվականի որոշմամբ գործի վարույթը կարճվել է:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 06.03.2019 թվականի որոշմամբ Համատիրության վերաքննիչ բողոքը վարույթ ընդունելը մերժվել է:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Համատիրությունը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան է ներկայացրել Սարգիս Մանուկյանի ներկայացուցիչ Նազելի Տեր-Պետրոսյանը»։

2. Վճռաբեկ դատարանը որպես վճռաբեկ բողոքի հիմքեր, հիմնավորումներ և պահանջ նշել է հետևյալը.

«Վերաքննիչ դատարանը խախտել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածը, 364-րդ հոդվածը, 365-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 11-րդ կետը, 3-րդ մասը, 372-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել, որ Դատարանը գործի վարույթը կարճել է օրենքի խախտմամբ:

Մասնավորապես, Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է, որ հայցվորի և պատասխանողի միջև միևնույն փաստական հիմքերով գործ երբեք չի եղել և չէր կարող լինել, քանի որ սույն գործով հայցվող պարտականությունն առաջացել է 2018 թվականի հունվարի 1-ից, իսկ օրինական ուժի մեջ մտած վճիռը վերաբերում էր պատասխանողի բոլորովին այլ պարտականության չկատարմանը՝ այլ հիմքով:

Տվյալ դեպքում Վերաքննիչ դատարանը չի անդրադարձել Դատարանի որոշմանը և ներկայացված վերաքննիչ բողոքին, այլ գտել է, որ հայցադիմումով բարձրացված հարցը չպետք է քննվի, իսկ վերաքննիչ բողոքը վարույթ ընդունելը մերժել է՝ չանդրադառնալով գործի կարճման հիմքին:

Արդյունքում, Վերաքննիչ դատարանը սահմանափակել է դատարանի մատչելիությունը՝ դատական պաշտպանության սահմանադրաիրավական միջոցը դարձնելով անհնարին և անարդյունավետ:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է «բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 06.03.2019 թվականի «Վերաքննիչ բողոքի ընդունումը մերժելու մասին» որոշումը և գործն ուղարկել նոր քննության»»:

2.1 Վճռաբեկ դատարանը որպես վճռաբեկ բողոքի պատասխանի հիմնավորումներ նշել է հետևյալը.

«Վճռաբեկ բողոքում բողոք բերած անձի կողմից ներկայացրած փաստարկները իրավական հիմքեր չեն պարունակում և առարկայազուրկ են: Վերաքննիչ դատարանը, քննության առնելով վերաքննիչ բողոքը, եկել է ճիշտ եզրահանգման, որ բողոքաբերը վերաքննիչ բողոքում չի հիմնավորել, որ դատարանը թույլ է տվել այնպիսի դատական սխալ, որը խաթարում է արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը»:

4. Վճռաբեկ դատարանը որպես Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանություններ և եզրահանգումներ նշել է հետևյալը.

«Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով վճռաբեկ բողոքի վարույթ ընդունելը պայմանավորված է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 394-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ նույն հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետի իմաստով, այն է՝ առերևույթ առկա է մարդու իրավունքների և ազատությունների հիմնարար խախտում, քանի որ Վերաքննիչ դատարանի կողմից թույլ է տրվել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 372-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետի խախտում, որը խաթարել է արդարադատության բուն էությունը և որի առկայությունը հիմնավորվում է ստորև ներկայացված պատճառաբանություններով:

ՀՀ Սահմանադրության 61-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների արդյունավետ դատական պաշտպանության իրավունք:

ՀՀ Սահմանադրության 63-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի անկախ և անաչառ դատարանի կողմից իր գործի արդարացի, հրապարակային և ողջամիտ ժամկետում քննության իրավունք:

«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ՝ Կոնվենցիա) 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում են նրա քաղաքացիական իրավունքները և պարտականությունները կամ նրան ներկայացրած ցանկացած քրեական մեղադրանքի առնչությամբ, ունի օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ ու անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք:

Եվրոպայի խորհրդի Նախարարների կոմիտեի 07.02.1995 թվականի թիվ R(95)5 հանձնարարականի 1-ին հոդվածի (a) կետով նախատեսված սկզբունքի համաձայն` պետք է առկա լինի վերադաս դատարանի (երկրորդ ատյանի դատարան) կողմից ստորադաս դատարանի (առաջին ատյանի դատարան) ցանկացած որոշման վերանայման հնարավորություն:

Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ Հայաստանի Հանրապետությունում երաշխավորված են անձի դատական պաշտպանության և արդար դատաքննության հիմնական իրավունքները, որոնց կարևոր բաղադրիչներից մեկը բողոքարկման իրավունքն է: Բողոքարկման ինստիտուտն իրավական միջոց է, որը հնարավորություն է տալիս որոշակի ընթացակարգի միջոցով գործնականում ապահովելու դատական սխալների բացահայտումը և ուղղումը` դրանով իսկ նպաստելով արդարադատության նպատակների գործնականում իրականացմանը:

ՀՀ սահմանադրական դատարանն իր մի շարք որոշումներում անդրադարձել է դատական պաշտպանության սահմանադրական իրավունքի բաղադրատարր հանդիսացող` դատական ակտի բողոքարկման իրավունքի լիարժեք և արդյունավետ իրացումն ապահովելու խնդիրներին և այդ կապակցությամբ հայտնել է մի շարք սկզբունքային իրավական դիրքորոշումներ:

Անդրադառնալով սահմանադրությամբ երաշխավորված անձի դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրացման իրավական խնդրին` ՀՀ սահմանադրական դատարանն իր 28.11.2007 թվականի թիվ ՍԴՈ-719 որոշման մեջ արտահայտել է հետևյալ իրավական դիրքորոշումը. անձի` դատական պաշտպանության սահմանադրական իրավունքից ածանցվում է պետության պոզիտիվ պարտականությունը` ապահովել այն թե՛ նորմաստեղծ, թե՛ իրավակիրառ գործունեություն իրականացնելիս: ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխավորված դատական պաշտպանության իրավունքի իրականացման կարգը և պայմանները սահմանում է օրենսդիրը: Օրենսդիրն այս գործընթացում օժտված է գնահատման որոշակի ազատությամբ, սակայն սա չի նշանակում, որ օրենսդիրն իրավասու է սահմանելու դատարան դիմելու իրավունքի իրացմանը վերաբերող ցանկացած իրավակարգավորում: ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխավորված այս հիմնարար իրավունքի իրացման կարգը և պայմանները նախատեսող իրավակարգավորումները պետք է նպատակ հետապնդեն ապահովելու դատական պաշտպանության միջոցների գործնականում արդյունավետ երաշխավորումը, այլ խոսքով` արդարադատության պատշաճ իրականացումը և անձանց իրավունքների և ազատությունների գործնականում արդյունավետ պաշտպանությունը:

Մեկ այլ, այն է՝ 25.11.2008 թվականի թիվ ՍԴՈ-780 որոշմամբ ՀՀ սահմանադրական դատարանն արտահայտել է այն իրավական դիրքորոշումը, որ ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխավորված դատական պաշտպանության իրավունքի կարևոր բաղադրիչներից մեկը բողոքարկման իրավունքն է: Ըստ ՀՀ սահմանադրական դատարանի 18.07.2013 թվականի թիվ ՍԴՈ-1037 որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշման՝ դատական ակտերի բողոքարկման ինստիտուտի նպատակը ոչ միայն ներկայացված պահանջի մերժման կամ բավարարման իրավաչափության ստուգումն է։ Այս ինստիտուտն այն հիմնական և էական իրավական երաշխիքն է, որի միջոցով ապահովվում է ստորադաս դատարանի կողմից արդար դատաքննության իրավունքի հիմնական բաղադրատարրերի, մասնավորապես, [2005 թվականի փոփոխություններով] ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածի 1-ին մասով և Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով նախատեսված դատավարական երաշխիքների պահպանումը։ Բոլոր այն դեպքերում, երբ առաջին ատյանի դատարանը չի պահպանել հիշյալ դատավարական երաշխիքները, քաղաքացին չունենալով վերաքննության իրավունք, ըստ էության զրկվում է իր գործի արդար դատաքննության իրավունքն արդյունավետորեն իրացնելու հնարավորությունից և արդար դատաքննության իրավունքի խախտման դեմ պաշտպանության արդյունավետ միջոցից։

Բացի այդ, թեև դատարանի մատչելիության իրավունքն ուղղակիորեն ամրագրված չէ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածում, այնուամենայնիվ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը (այսուհետ՝ Եվրոպական դատարան) այն ճանաչել է որպես արդար դատաքննության իրավունքի անբաժանելի տարր: Այսպես, Եվրոպական դատարանի կողմից դատարանի մատչելիության իրավունքի վերաբերյալ ձևավորված կայուն նախադեպային իրավունքի համաձայն՝ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետը երաշխավորում է անձի իրավունքներին և պարտականություններին առնչվող հայցով դատարան դիմելու իրավունքը: Այդ դրույթը մարմնավորում է դատարան դիմելու, այն է՝ դատարանում հայց հարուցելու իրավունքը, որը հնարավորություն է տալիս օգտվելու Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետում նախատեսված մյուս երաշխիքներից: Դատական վարույթի արդար, հրապարակային և արագ բնութագրիչները, անշուշտ, արժեք չեն ունենա, եթե այդ գործընթացներին ընթացք չի տրվում: Դժվար է պատկերացնել իրավունքի գերակայություն արդարադատություն իրականացնելիս, եթե դատարան դիմելու իրավունքը չի ապահովվում (տե՛ս, Kreuz v. Poland (28249/95) գործով Եվրոպական դատարանի 19.06.2001 թվականի վճիռը, 52-րդ կետ):

Եվրոպական դատարանի տեսանկյունից՝ դատարանի իրավունքը բացարձակ չէ և կարող է ենթարկվել սահմանափակումների: Այդ սահմանափակումները թույլատրվում են, քանի որ մատչելիության իրավունքն իր բնույթով պահանջում է պետության կողմից որոշակի կարգավորումներ, և այս առումով պետությունը որոշակի հայեցողական լիազորություն ունի: Սակայն դատարանի մատչելիության իրավունքի սահմանափակումը պետք է իրականացվի այնպես, որ չխախտի կամ զրկի անձին մատչելիության իրավունքից այնպես կամ այն աստիճան, որ խախտվի այդ իրավունքի բուն էությունը (տե՛ս, Tolstoy Miloslavsky v. The United Kingdom (18139/91) գործով Եվրոպական դատարանի 13.07.1995 թվականի վճիռը, 59-րդ կետ):

Ըստ Եվրոպական դատարանի՝ դատարանի մատչելիության իրավունքի սահմանափակումը չի կարող համատեղելի լինել Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի հետ, եթե այն չի հետապնդում իրավաչափ նպատակ, և եթե առկա չէ ողջամիտ հարաբերակցություն ձեռնարկվող միջոցների և հետապնդվող նպատակների միջև՝ համաչափության առումով (տե՛ս, Khalfaoui v. France (34791/97) գործով Եվրոպական դատարանի 14.12.1999 թվականի վճիռը, 36-րդ կետ):

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ դատարանի մատչելիության իրավունքն ուղղակիորեն հարաբերակցվում է հայց հարուցելու իրավունքի նախադրյալների հետ: Դրանք այն հանգամանքներն են, որոնց առկայության կամ բացակայության հետ օրենսդիրը կապում է կոնկրետ գործով դատարան հայց ներկայացնելու սուբյեկտիվ իրավունքի ծագումը: Հայց հարուցելու իրավունքի բացասական նախադրյալ է նույն անձանց միջև, նույն առարկայի մասին միևնույն փաստական հիմքերով գործի վերաբերյալ դատարանի՝ օրինական ուժի մեջ մտած վճռի առկայությունը: Այսպես՝

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի համաձայն` առաջին ատյանի դատարանը դատավարության ցանկացած փուլում կարճում է գործի վարույթը, եթե` նույն անձանց միջև, նույն առարկայի մասին և միևնույն փաստական հիմքերով գործի վերաբերյալ առկա է դատարանի` օրինական ուժի մեջ մտած եզրափակիչ դատական ակտ, բացառությամբ հայցը (դիմումը) առանց քննության թողնելու մասին որոշման առկայության դեպքերի:

Համանման կարգավորում էր բովանդակում նաև 17.06.1998 թվականին ընդունված, 01.01.1999 թվականին ուժի մեջ մտած և 09.04.2018 թվականին ուժը կորցրած ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 2-րդ կետը:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, նախկինում կայացրած որոշմամբ անդրադառնալով 17.06.1998 թվականին ընդունված, 01.01.1999 թվականին ուժի մեջ մտած և 09.04.2018 թվականին ուժը կորցրած ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 2-րդ կետով սահմանված նույն անձանց միջև, նույն առարկայի մասին միևնույն հիմքերով վեճի վերաբերյալ դատարանի` օրինական ուժի մեջ մտած վճռի առկայության հիմքով գործի վարույթը կարճելու հիմքին, արձանագրել է, որ գործի վարույթը կարող է կարճվել միայն այն դեպքում, երբ նույնն են օրինական ուժի մեջ մտած վճռով լուծված և տվյալ քաղաքացիական գործերի

1. կողմերը, այսինքն` քաղաքացիական վարույթում հակադիր շահերով օժտված անձինք,

2. հայցի առարկան, այսինքն` հայցվորի կողմից պատասխանողին ուղղված նյութաիրավական պահանջը,

3. հայցի հիմքը, այսինքն` այն հանգամանքները, որոնց վրա հիմնվում են հայցապահանջները` բացառությամբ հայցը (դիմումը) առանց քննության թողնելու մասին որոշման առկայության դեպքերի:

Հետևաբար վերը նշված պայմաններից որևէ մեկի բացակայության դեպքում քաղաքացիական գործի վարույթը կարճվել չի կարող (տե՛ս, ՀՀ Սյունիքի մարզի Ներքին Հանդ համայնքն ընդդեմ «Գ. Արշակյան» ՍՊԸ-ի թիվ ԵԿԴ/0407/02/11 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 25.12.2012 թվականի որոշումը):

Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ օրենսդրի կողմից նույն անձանց միջև, նույն առարկայի մասին, միևնույն հիմքերով վեճի վերաբերյալ արդեն իսկ օրինական ուժի մեջ մտած վճռի պարագայում դատարան դիմելու իրավունքի սահմանափակումն ինքնանպատակ չէ, այլ նպատակաուղղված է դատավարական իրավունքների չարաշահման կանխարգելմանը, ողջամիտ ժամկետում գործի քննության իրավունքի, իրավական որոշակիության, դատական խնայողության սկզբունքների ապահովմանը: Շահագրգիռ անձը, դատարան դիմելով, իրացնում է դատական պաշտպանության, արդար դատաքննության իր իրավունքը, որը միաժամանակ ՀՀ Սահմանադրությամբ և միջազգային պայմանագրերով երաշխավորված իրավունք է նաև դատավարության մյուս կողմի համար: Հետևաբար չնայած հայցվորի տնօրինչական իրավունքն է հայց հարուցելը, սակայն այս իրավունքն ուղղակիորեն առնչվում է նաև պատասխանողի դատավարական իրավունքների հետ, ուստի օրենսդիրը նախատեսել է որոշակի երաշխիքներ նաև պատասխանողի համար` դատական պաշտպանության իր իրավունքն իրացնելու հարցում: Մասնավորապես՝ դատական պաշտպանության իրավունքը Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ ենթադրում է նաև իրավականորեն որոշակի, կանխատեսելի դատական ակտի առկայություն:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած որոշմամբ Եվրոպական դատարանի իրավական դիրքորոշումների համատեքստում անդրադարձել է իրավական որոշակիության սկզբունքին և այդ սկզբունքի շրջանակներում՝ օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտի պարտադիրության հատկանիշին: Մասնավորապես՝ արձանագրվել է, որ արդար դատաքննության իրավունքը պահպանված է այն դեպքում, երբ անձը հնարավորություն ունի ստանալու որոշակի, հաստատուն որոշում` կապված իր իրավունքների և պարտականությունների հետ, ու կարող է համոզված լինել, որ որոշ ժամանակ անց այդ որոշումը չի վերացվի: Իրավական որոշակիության սկզբունքի բովանդակության մեջ, ի թիվս այլնի, ներառվում է նաև դրույթն այն մասին, որ կողմերից ոչ մեկը չի կարող պահանջել վերջնական, այսինքն` օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտերի վերանայում՝ միայն կրկնակի քննության իրականացման և նոր ակտի կայացման նպատակով (տե'ս, օրինակ, Գայանե Վարդանյանն ընդդեմ Վարդան ու Միշա Վարդանյանների և մյուսների թիվ ԱՐԴ/0062/02/09 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 13.02.2009 թվականի որոշումը): Հետևաբար նաև այս սկզբունքի հաշվառմամբ է, որ օրենսդիրն արգելում է նույն հայցով (նույն անձանց միջև, նույն առարկայի մասին և միևնույն փաստական հիմքերով) կրկին դատարան դիմելն օրինական ուժի մեջ մտած վճռի առկայության պայմաններում` օրենքով սահմանված որոշակի բացառություններով հանդերձ:

Բացի այդ, ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, նախկինում կայացրած մեկ այլ որոշմամբ անդրադառնալով գործի վարույթը կարճելու դատավարական փուլին, նշել է, որ գործի վարույթի կարճումն իրենից ներկայացնում գործի վարույթի ավարտ` առանց դատարանի կողմից գործն ըստ էության քննելու և վեճը լուծող վերջնական դատական ակտ կայացնելու (տե՛ս Նիկոլայ Իսկանդարյանն ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի և Վեհանուշ Գրիգորյանի թիվ 3-169(ՎԴ) քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 02.03.2007 թվականի որոշումը):

Ըստ այդմ էլ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ չնայած այն հանգամանքին, որ գործի վարույթի կարճումը դատավարական մի փուլ է, որի ընթացքում դատարանը գործի ըստ էության քննություն չի իրականացնում, այնուամենայնիվ դատավարական այս փուլում դատարանը պարզում և գնահատում է գործի վարույթի կարճման հիմքում ընկած փաստական հանգամանքների հիմնավորվածությունը՝ արդյունքում կայացնելով համապատասխան դատական ակտ:

Վերը նշվածը հաշվի առնելով, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով անհրաժեշտ է մեկնաբանել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով սահմանված «միևնույն փաստական հիմքերով» օրենսդրական եզրույթը:

Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում արձանագրել, որ չնայած ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգիրքն անմիջականորեն չի սահմանում հայցի փաստական հիմքերի հասկացությունը, այնուամենայնիվ, այն բխում է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի համապատասխան նորմերի համակարգային վերլուծությունից:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 121-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 5-րդ կետի համաձայն` հայցադիմումում պարտադիր նշվում են` այն փաստերը, որոնց վրա հիմնվում են հայցապահանջները:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` գործի լուծման համար նշանակություն ունեցող փաստերի շրջանակը որոշում է դատարանը` գործին մասնակցող անձանց պահանջների և առարկությունների հիման վրա` ղեկավարվելով վիճելի իրավահարաբերության նկատմամբ կիրառելի իրավական նորմերով:

Վերը նշված հոդվածների վերլուծությունից հետևում է, որ օրենսդիրը, որպես հայցադիմումի ձևին և բովանդակությանը ներկայացվող պարտադիր նշվող պայման, սահմանել է այն փաստական հանգամանքները նշելը, որոնց վրա հիմնվում է հայցվորի պահանջը: Այլ կերպ ասած, հայցադիմումում պարտադիր պետք է ներառվեն հայցապահանջը հիմնավորող փաստական հիմքերը: Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ դրանք ըստ էության այն իրավաբանական փաստերն են (հանգամանքները), որոնք դրվել են հայցվորի պահանջի հիմքում և որոնց հետ նյութական իրավունքի նորմը կապում է որոշակի իրավահարաբերությունների առաջացումը, փոփոխումը կամ դադարումը: Ընդ որում ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի 1-ին մասի հիմքով հայցի փաստական հիմքը վերջնականորեն որոշում է դատարանը` հիմք ընդունելով գործին մասնակցող անձանց պահանջները և առարկությունները, ինչպես նաև այդ իրավահարաբերությունը կարգավորող նյութական իրավունքի նորմերը: Ըստ այդմ էլ, օրենսդիրը բացի փաստական հանգամանքներից հայցվորին չի պարտադրում հայցադիմումում ներառել նաև այն իրավական նորմերը, որոնք կարգավորում են վիճելի իրավահարաբերությունը:

Վճռաբեկ դատարանը, վերահաստատելով նախկինում արտահայտած իրավական դիրքորոշումը, արձանագրում է, որ հայցի փաստական հիմքից բացի հայցի տարրերի մեջ ներառվում է նաև հայցի իրավական հիմքը: Դրանք այն իրավական նորմերն են, որոնք կարգավորում են վիճելի իրավահարաբերությունը: Չնայած ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգիրքը հայցվորից չի պահանջում հայցադիմումում նշել այն իրավական նորմերը, որոնց վրա հիմնվում է հայցապահանջը, այնուամենայնիվ, հայցվորը, բացի փաստական հանգամանքներից, կարող է հայցադիմումում նշել այն իրավական նորմերը, որոնց հիման վրա կողմերի միջև ծագել են համապատասխան իրավահարաբերություններ, ինչը և վերջինիս հիմք է տալիս առկա փաստական հանգամանքների հետ միասին ներկայացնել համապատասխան պահանջ:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած որոշմամբ անդրադառնալով հայցի փաստական հիմքի իրավական վերլուծությանը, փաստել է, որ հայցի փաստական հիմքում դրված իրավաբանական փաստերը միայն վերացական հիմք են պահանջ ներկայացնելու համար: Քաղաքացիական դատավարության շրջանակներում դրանք պետք է նաև հիմնավորվեն: Այդ գործընթացը ներառվում է ապացուցման գործընթացում: (…) оրենսդիրը, բացի հայցի փաստական հիմքերից, նախատեսում է նաև, որ հայցադիմումում նշվում են այն ապացույցները, որոնք հաստատում են հայցի հիմքում դրված փաստերից յուրաքանչյուրը` համապատասխան նշումով, թե որ ապացույցն ինչ փաստի հաստատմանն է ուղղված: ՀՀ վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ դրանք, ըստ էության, հայցի փաստական հիմքը հիմնավորող ապացույցներն են: Հետևաբար, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության շրջանակներում պետք է տարբերակել հայցի փաստական հիմքը, հայցի հիմքը և պահանջը հիմնավորող ապացույցները: (…): Բացի այդ, ՀՀ վճռաբեկ դատարանը փաստել է նաև, որ հայցի հիմքում ընկած փաստական հանգամանքների մատնանշումը հայցադիմումի մեջ համարվում է տվյալ հիմքով հայցի ներկայացում: Հայցի հիմքում դրված փաստերի հիմնավորումը կապված է ապացուցման գործընթացի հետ և չի կարող նույնացվել հայցի հիմքի հետ:

Հետևաբար` հայցի փաստական հիմքերի ներկայացումը և դրանք հիմնավորող ապացույցները չներկայացնելը տարբեր իրավաբանական նշանակություն և հետևանքներ ունեն: Հայցի հիմքում դրված փաստերի վերաբերյալ ապացույցներ չներկայացնելը հիմք է հայցը մերժելու համար, իսկ հայցի փաստական հիմքի ներկայացումն անձին զրկում է այդ հիմքով նորից դատարան դիմելու հնարավորությունից: (…) (տե՛ս, Վիգեն Ուրուշանյանի ընդդեմ Սուրիկ Սեդրակյանի թիվ ԵՇԴ/0473/02/10 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 27.05.2011 թվականի որոշումը):

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ վերը նշված իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո է անհրաժեշտ մեկնաբանել նաև ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 372-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետը: Այսպես՝

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 372-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետի համաձայն` վերաքննիչ բողոքի ընդունումը մերժվում է, եթե`վերաքննիչ բողոքը բերվել է գույքային պահանջով քաղաքացիական գործով, եթե տվյալ գործով վեճի առարկայի արժեքը չի գերազանցում նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկը, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ բողոք բերող անձն իր վերաքննիչ բողոքում հիմնավորում է, որ առաջին ատյանի դատարանը թույլ է տվել արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը խաթարող դատական սխալ:

Վերոնշյալ իրավանորմի վերլուծությունից հետևում է, որ օրենսդիրը, որպես ընդհանուր կանոն, վերաքննիչ բողոքարկման իրավունքի իրացման սահմանափակումը պայմանավորել է տվյալ քաղաքացիական գործի գույքային պահանջի՝ «վեճի առարկայի արժեքով»: Մասնավորապես, որպես վերաքննիչ բողոքի ընդունումը մերժելու հիմք օրենսդիրը սահմանել է բողոքարկվող քաղաքացիական գործով գույքային պահանջի հստակ չափ, այն է՝ վեճի առարկայի արժեքի նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկը չգերազանցելու պայմանը: Այսինքն՝ գույքային պահանջով վերաքննությունը թույլատրելի է միայն, եթե տվյալ գործով վեճի առարկայի արժեքը գերազանցում է նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկը:

Միաժամանակ, օրենսդիրն ընդհանուր կանոնից նախատեսել է բացառություն այն դեպքում, երբ թեև բողոքարկվող գործով գույքային պահանջի չափը չի գերազանցում նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկը, այնուամենայնիվ վերաքննիչ բողոք բերած անձն իր բողոքում հիմնավորել է առաջին ատյանի դատարանի կողմից թույլ տրված արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը խաթարող դատական սխալի առկայությունը: Այսինքն, տվյալ բացառությամբ օրենսդիրը որդեգրել է այն մոտեցումը, որ բոլոր այն դեպքերում, երբ ներկայացված վերաքննիչ բողոքում վերաքննիչ բողոք բերած անձի կողմից հիմնավորվում է առաջին ատյանի դատարանի կողմից թույլ տրված արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը խաթարող դատական սխալի առկայությունը, ապա վերաքննիչ բողոքի ընդունումը վերը նշված հիմքով չի կարող մերժվել:

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 372-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետով սահմանված բացառությունը՝ պայմանավորված արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը խաթարող դատական սխալի առկայությամբ ինքնանպատակ չէ, այլ այն կոչված է ապահովելու ՀՀ սահմանադրությամբ երաշխավորված արդարադատության իրականացումը, ինչն իր հերթին իրականացվում է դատարանների կողմից՝ կայացվող դատական ակտերի միջոցով, պահպանելով այդ ակտերի օրինականության, հիմնավորվածության և արդարացիության պահանջը:

Ըստ այդմ էլ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը խաթարող դատական սխալն իրենից ենթադրում է խախտման առավել ծանր բնույթ, քան ուղղակի նյութական կամ դատավարական իրավունքի նորմերի խախտումն է: Այս խախտման էությունն այն է, որ այդ խախտումը ոչ միայն ի սկզբանե կանխորոշում է ցանկացած գործի ոչ ճիշտ ընթացքը, բովանդակազրկում դրա նշանակությունը, դրանով իսկ վկայելով անօրինական և չհիմնավորված դատական ակտ կայացված լինելու մասին, այլև՝ համապատասխան ազդեցություն թողնելով տվյալ գործի ելքի վրա, վկայում է յուրաքանչյուր անձի սահմանադրորեն երաշխավորված հիմնարար իրավունքի անիրացվելիության մասին: Այլ կերպ ասած, այս խախտման առկայության դեպքում գործնականում չեն իրացվում սահմանադրորեն երաշխավորված հիմնարար իրավունքները, ինչի արդյունքում էլ չեն պահպանվում և ապահովվում ՀՀ Սահմանադրությամբ սահմանված դատավարական երաշխիքները:

 «Վեճի առարկայի արժեք» եզրույթը մեկնաբանելիս` ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացված որոշմամբ անդրադարձել է ՀՀ սահմանադրական դատարանի 18.07.2012 թվականի թիվ ՍԴՈ-1037 որոշմանը, որի շրջանակներում բացահայտվել է նաև նշված հասկացության իրավական բովանդակությունը: Մասնավորապես, ՀՀ սահմանադրական դատարանը, քննելով [17.06.1998 թվականին ընդունված, 01.01.1999 թվականին ուժի մեջ մտած և 09.04.2018 թվականին ուժը կորցրած] ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 208-րդ հոդվածի 2-րդ կետի` ՀՀ Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը, որոշման 6-րդ կետում իրավաչափ է համարել հայցագնի չափով պայմանավորված` քաղաքացիական գործերով վերաքննության իրավունքի սահմանափակումը: Նշված խնդրի վերաբերյալ ՀՀ սահմանադրական դատարանի իրավական դիրքորոշումը, ինչպես նաև [17.06.1998 թվականին ընդունված, 01.01.1999 թվականին ուժի մեջ մտած և 09.04.2018 թվականին ուժը կորցրած] ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 208-րդ հոդվածի 2-րդ կետի համակարգային մեկնաբանությունը նույն օրենսգրքի այլ հոդվածների, մասնավորապես` [17.06.1998 թվականին ընդունված, 01.01.1999 թվականին ուժի մեջ մտած և 09.04.2018 թվականին ուժը կորցրած] ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 140-րդ հոդվածի 2-րդ կետի հետ թույլ է տվել ՀՀ վճռաբեկ դատարանին արձանագրել, որ [17.06.1998 թվականին ընդունված, 01.01.1999 թվականին ուժի մեջ մտած և 09.04.2018 թվականին ուժը կորցրած] ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 208-րդ հոդվածի 2-րդ կետով նախատեսված վերաքննության իրավունքի իրացման սահմանափակումը վերաբերում է նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկը չգերազանցող հայցագին ունեցող քաղաքացիական գործերին, այլ կերպ ասած` «վեճի առարկայի արժեք» հասկացությունը ենթադրում է քաղաքացիական գործով հայցագնի չափը (տե՛ս, Երևանի Կենտրոն վարչական շրջանի «Կենտրոն» համատիրության ընդդեմ Աննա Թութունջյանի թիվ ԵԿԴ/2847/02/12 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 31.07.2013 թվականի որոշումը):

Վճռաբեկ դատարանի իրավական դիրքորոշումների կիրառումը սույն գործի փաստերի նկատմամբ.

Սույն գործով Համատիրությունը հայցադիմում է ներկայացրել Դատարան ընդդեմ Սարգիս Մանուկյանի` պահանջելով բռնագանձել Համատիրության՝ Գալշոյան 30 շենքի ընդհանուր ժողովի 17.01.2018 թվականի արձանագրությամբ հաստատված Գալշոյան 30 շենքի 2018 թվականի տարեկան բյուջեով հաստատված պարտադիր նորմերի կատարման վճարի պարտքը, որը կազմում է 43.350 ՀՀ դրամ (գ.թ. 25-27):

Դատարանի «Քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելու մասին» 04.02.2019 թվականի որոշմամբ սույն քաղաքացիական գործի վարույթը կարճվել է այն պատճառաբանությամբ, որ նույն անձանց միջև, նույն առարկայի մասին և միևնույն փաստական հիմքերով գործի վերաբերյալ առկա է Երևան քաղաքի Ավան և Նոր Նորք վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 11.12.2017 թվականի թիվ ԵԱՆԴ/2820/02/17 օրինական ուժի մեջ մտած վճիռը (գ.թ. 83-91):

Համատիրությունը, փոստային ծառայության միջոցով 19.02.2019 թվականին, վերաքննիչ բողոք է ներկայացրել Դատարանի 04.02.2019 թվականի որոշման դեմ (գ.թ. 100-102, 103):

Վերաքննիչ դատարանը, 06.03.2019 թվականի որոշմամբ մերժելով Համատիրության վերաքննիչ բողոքի վարույթ ընդունելը, պատճառաբանել է, որ «տվյալ դեպքում հայցվոր «Նորք 5/4» համատիրությունը բերել է վերաքննիչ բողոք, որի քաղաքացիական գործով ներկայացված վեճի առարկայի արժեքը կազմում է 43.350 ՀՀ դրամ, այսինքն՝ նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկից քիչ: Ընդ որում, բողոքաբերը վերաքննիչ բողոքում չի հիմնավորել, որ առաջին ատյանի դատարանը թույլ է տվել այնպիսի դատական սխալ, որը խաթարում է արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը (…), հետևաբար (…) ներկայացված վերաքննիչ բողոքի ընդունումը ենթակա է մերժման»:

Վերոգրյալ իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո անդրադառնալով Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունների հիմնավորվածությանը՝ Վճռաբեկ դատարանը, հարկ է համարում արձանագրել հետևյալը.

Սույն գործում առկա Երևան քաղաքի Ավան և Նոր Նորք վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 11.12.2017 թվականին կայացված և 20.06.2018 թվականին օրինական ուժի մեջ մտած թիվ ԵԱՆԴ/2820/02/17 վճռի (գ.թ.70-73) ուսումնասիրման արդյունքում Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է.

Երևան քաղաքի Ավան և Նոր Նորք վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 11.12.2017 թվականի օրինական ուժի մեջ մտած թիվ ԵԱՆԴ/2820/02/17 վճռի համաձայն` Համատիրությունը, դիմելով դատարան, Սարգիս Մանուկյանից պահանջել է բռնագանձել 71.200 ՀՀ դրամ, որպես սահմանված պարտադիր նորմերի կատարման վճար:

Մասնավորապես, Համատիրությունը, որպես հայցի փաստական հիմք նշել է, որ Սարգիս Մանուկյանը, որպես Գալշոյան 30 բազմաբնակարան շենքի 51 բնակարանի սեփականատեր, վերը նշված պարտադիր նորմերի կատարման վճարի չվճարված մասով ունի պարտավորություն հետևյալ չափերով՝

-2007 թվականի շենքի տարեկան բյուջեով սահմանված՝ 17.050 ՀՀ դրամի պարտավորություն,

-2008 թվականի շենքի տարեկան բյուջեով սահմանված՝ 17.050 ՀՀ դրամի պարտավորություն,

-2009 թվականի շենքի տարեկան բյուջեով սահմանված՝ 19.850 ՀՀ դրամի պարտավորություն,

-2017 թվականի շենքի տարեկան բյուջեն հաստատելիս Սարգիս Մանուկյանի պարտքը պարտադիր նորմերի կատարման վճարի մասով կազմել է 72.000 ՀՀ դրամ:

Վերը նշված գործի քննության ընթացքում Սարգիս Մանուկյանը ներկայացրել է դիմում` հայցային վաղեմություն կիրառելու մասին: Երևան քաղաքի Ավան և Նոր Նորք վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանը, բավարարելով դիմումը, արձանագրել է, որ հայցադիմումը դատարան է մուտքագրվել 24.07.2017 թվականին, հետևաբար հայցվորը բաց է թողել հայցային վաղեմության ժամկետը, որպիսի պայմաններում 24.07.2017 թվականի նախորդող ժամանակահատվածի համար հաշվարկված պահանջի նկատմամբ ենթակա է կիրառման հայցային վաղեմություն:

Վերոգրյալի հիման վրա Երևան քաղաքի Ավան և Նոր Նորք վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանը վճռել է Համատիրության հայցը բավարարել մասնակի, այն է՝ Սարգիս Մանուկյանից հօգուտ Համատիրության բռնագանձել 25.200 ՀՀ դրամ գումար, որպես 24.07.2017 թվականի (հայցվորի կողմից դատարան դիմելու պահը) նախորդող 3 տարվա համար ( 3*8400= 25.200) սահմանված պարտադիր նորմերի կատարման վճար (հատոր 1-ին գ.թ. 70-73):

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ և՛ սույն գործի, և՛ թիվ ԵԱՆԴ/2820/02/17 քաղաքացիական գործով կողմերը նույն անձինք են, այն է՝ հայցվոր՝ Համատիրություն, իսկ պատասխանող՝ Սարգիս Մանուկյան: Երկու գործերով էլ նույնն է նաև հայցի առարկան՝ գումարի բռնագանձման պահանջը:

Ինչ վերաբերում է սույն գործի և թիվ ԵԱՆԴ/2820/02/17 քաղաքացիական գործի միևնույն փաստական հիմքերին, ապա Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ դրանք էականորեն տարբերվում են: Մասնավորապես, սույն գործով Համատիրությունը, գումարի բռնագանձման հայցով դիմելով Դատարան, որպես փաստական հիմք վկայակոչել է Սարգիս Մանուկյանի՝ 2018 թվականի համար նախատեսված պարտադիր նորմերի կատարման վճարի պարտավորության առկայությունը՝ պահանջելով այդ գումարը բռնագանձել պատասխանողից, իսկ թիվ ԵԱՆԴ/2820/02/17 քաղաքացիական գործով՝ Համատիրությունը պահանջել է բռնագանձել Սարգիս Մանուկյանից 2007 թվականից մինչև 2017 թվականի հուլիսի 24-ն ընկած ժամանակահատվածի համար նախատեսված պարտադիր նորմերի կատարման վճարը: Այսինքն՝ օրինական ուժի մեջ մտած Ավան և Նոր Նորք վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 11.12.2017 թվականի թիվ ԵԱՆԴ/2820/02/17 վճռով լուծվել է 2007 թվականից մինչև 2017 թվականի հուլիսի 24-ն ընկած ժամանակահատվածի համար նախատեսված` Համատիրությանը վճարման ենթակա գումարի բռնագանձման հարցը:

Նման պայմաններում, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Դատարանը, քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելով, չի իրականացրել գործում առկա ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտություն, մասնավորապես՝ գործի կարճման հիմքում դնելով օրինական ուժի մեջ մտած Ավան և Նոր Նորք վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 11.12.2017 թվականի թիվ ԵԱՆԴ/2820/02/17 վճիռը, հաշվի չի առել, որ տվյալ դեպքում առկա չէ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի հիմքը, այն է՝ սույն գործի և թիվ ԵԱՆԴ/2820/02/17 քաղաքացիական գործի փաստական հիմքերն էականորեն տարբերվում են:

Հետևաբար Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Դատարանը, 04.02.2019 թվականի որոշմամբ սույն քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելով, թույլ է տվել արդարադատության բուն էությունը խաթարող դատական սխալ, քանի որ չքննելով գործն ըստ էության՝ չի ապահովել հայցվոր կողմի ՀՀ Սահմանադրության 63-րդ հոդվածի 1-ին մասով և Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով երաշխավորված յուրաքանչյուր անձի անկախ և անաչառ դատարանի կողմից իր գործի արդարացի, հրապարակային և ողջամիտ ժամկետում քննության իրավունքը:

Մինչդեռ վերը նշված հանգամանքները Վերաքննիչ դատարանի կողմից պատշաճ չեն գնահատվել:

Ինչ վերաբերում է Վերաքննիչ դատարանի այն պատճառաբանությանը, որ բողոքաբերը վերաքննիչ բողոքում չի հիմնավորել, որ առաջին ատյանի դատարանը թույլ է տվել այնպիսի դատական սխալ, որը խաթարում է արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը, ապա Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Համատիրությունն իր վերաքննիչ բողոքում նշել է, որ Դատարանը չի պահպանել քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի որևէ նորմ, ավելին՝ օրինական ուժի մեջ մտած վճիռը վերաբերել է բազմաբնակարան շենքի 2017 թվականի համար նախատեսված պարտադիր նորմերի կատարման վճարները պատասխանողի կողմից չվճարելուն, մինչդեռ սույն գործով Համատիրության հայցը վերաբերել է պատասխանողի կողմից բազմաբնակարան շենքի 2018 թվականի համար նախատեսված պարտադիր նորմերի կատարման վճարները չվճարելուն, ինչից հետևում է, որ սույն գործով վեճը նույն անձանց միջև է, սակայն տարբեր փաստական հիմքերով:

Այսինքն՝ տվյալ դեպքում վերաքննիչ բողոք բերած անձն ըստ էության վկայակոչել է նաև Դատարանի կողմից թույլ տրված ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի ենթադրյալ խախտման մասին, որի դատավարական հետևանքն անձի՝ իր գործի արդար դատաքննության իրավունքից զրկումն է:

Նման պայմաններում, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով ներկայացված վերաքննիչ բողոքում մատնանշված՝ Դատարանի կողմից ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի ենթադրյալ խախտման բնույթն այնպիսին է, որը հանգեցնում է յուրաքանչյուր անձի՝ իր գործի արդար դատաքննության իրավունքից զրկելուն, դրանով իսկ չապահովելով սահմանադրորեն երաշխավորված հիմնարար իրավունքի իրացումը, ինչն էլ իր հերթին վկայում է արդար դատաքննության բուն էությունը խաթարող ենթադրյալ դատական սխալի առկայության մասին:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Վերաքննիչ դատարանը, մերժելով վերաքննիչ բողոքը վարույթ ընդունելը, ոչ իրավաչափորեն սահմանափակել է Համատիրության` ՀՀ Սահմանադրության 61-րդ, 63-րդ հոդվածներով և Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով երաշխավորված` դատական պաշտպանության իրավունքը:

Հետևաբար Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Վերաքննիչ դատարանի 06.03.2019 թվականի «Վերաքննիչ բողոքի ընդունումը մերժելու մասին» որոշումը ենթակա է վերացման:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխանում բերված փաստարկները հերքվում են վերոհիշյալ պատճառաբանություններով:

Այսպիսով, վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար՝ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 390-րդ հոդվածի 3-րդ մասի ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը վերացնելու համար»։

Վճռաբեկ դատարանի դատավորներ Գ. Հակոբյանս և Ռ․ Հակոբյանս, համաձայն չլինելով վերը նշված որոշման պատճառաբանական և եզրափակիչ մասերում Վճռաբեկ դատարանի դատավորների մեծամասնության կողմից արտահայտված կարծիքի հետ, շարադրում ենք մեր հատուկ կարծիքը դրանց վերաբերյալ:

Այսպես`

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 394-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի համաձայն՝ վճռաբեկ բողոքն ընդունվում է քննության, եթե Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ առերևույթ առկա է մարդու իրավունքների և ազատությունների հիմնարար խախտում:

Նույն հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետի համաձայն՝ նույն հոդվածի իմաստով` առերևույթ առկա է մարդու իրավունքների և ազատությունների հիմնարար խախտում, եթե բողոքարկվող դատական ակտը կայացնելիս դատարանը թույլ է տվել նյութական կամ դատավարական իրավունքի նորմերի այնպիսի խախտում, որը խաթարել է արդարադատության բուն էությունը:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 390-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ դատավարական իրավունքի նորմերը համարվում են խախտված կամ սխալ կիրառված, եթե առկա է նույն օրենսգրքի 365-րդ հոդվածով նախատեսված հիմքերից որևէ մեկը:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 365-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատավարական իրավունքի նորմերի խախտումը կամ սխալ կիրառումը դատական ակտի բեկանման հիմք է, եթե հանգեցրել է կամ կարող էր հանգեցնել գործի սխալ լուծման։ (…)

Վերը նշված նորմերի վերլուծությունից բխում է, որ մարդու իրավունքների և ազատությունների հիմնարար խախտման առերևույթ առկայության հիմքով վճռաբեկ բողոքն ընդունվում է քննության, եթե բողոքարկվող դատական ակտը կայացնելիս դատարանը թույլ է տվել նյութական կամ դատավարական իրավունքի նորմերի այնպիսի խախտում, որը խաթարել է արդարադատության բուն էությունը: Օրենսդիրը ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 390-րդ հոդվածի 3-րդ մասի և նույն օրենսգրքի 365-րդ հոդվածի 1-ին մասի իմաստով՝ դատավարական իրավունքի նորմերի խախտման առումով այդպիսի խախտում, իսկ դրա արդյունքում՝ դատական ակտի բեկանման հիմք է համարում դատավարական իրավունքի նորմերի այնպիսի խախտումը կամ դրանց սխալ կիրառումը, որը հանգեցրել է կամ կարող էր հանգեցնել գործի սխալ լուծման։

Տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանը, ինչպես արդեն իսկ նշվեց վերը, սույն գործով վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը բացառապես պայմանավորել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 394-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետում նշված հիմքի առկայությամբ՝ պայմանավորված Վերաքննիչ դատարանի կողմից ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 372-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետը խախտելու արդյունքում արդարադատության բուն էությունը խաթարված լինելու հետ։

Բողոքի քննության արդյունքում Վճռաբեկ դատարանը, բավարար համարելով վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը, Վերաքննիչ դատարանի 06.03.2019 թվականի «Վերաքննիչ բողոքի ընդունումը մերժելու մասին» որոշումը վերացրել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 390-րդ հոդվածի 3-րդ մասի ուժով:

Համաձայն ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 406-րդ հոդվածի 5-րդ մասի 8-րդ կետի՝ բողոքի քննության արդյունքներով կայացված Վճռաբեկ դատարանի որոշման մեջ նշվում են դատական ակտը բեկանելիս այն շարժառիթները, որոնցով Վճռաբեկ դատարանը չի համաձայնվել այդ ակտը կայացրած դատարանի հետևությունների հետ։

Հիմք ընդունելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 406-րդ հոդվածի 5-րդ մասի 8-րդ կետի կարգավորումը, և այն, թե տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանն ինչով է պայմանավորել սույն գործով ներկայացված վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը, կարծում ենք, որ Վճռաբեկ դատարանն իրավունք ուներ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 405-րդ հոդվածով իրեն վերապահված՝ վերաքննիչ դատարանի դատական ակտը բեկանելու լիազորությունն իրացներ բացառապես այն դեպքում, երբ իր որոշման մեջ նշեր այն շարժառիթները, որոնցով չի համաձայնվել դատական ակտը կայացրած Վերաքննիչ դատարանի հետևությունների հետ՝ պատճառաբանելով վերջինիս ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 372-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի այնպիսի խախտում թույլ տալը վերագրելը, որի արդյունքում խաթարվել է արդարադատության բուն էությունը։

Տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանը որպես այդպիսի շարժառիթներ նշել է, որ՝

1) «և՛ սույն գործի, և՛ թիվ ԵԱՆԴ/2820/02/17 քաղաքացիական գործով կողմերը նույն անձինք են, այն է՝ հայցվոր՝ Համատիրություն, իսկ պատասխանող՝ Սարգիս Մանուկյան: Երկու գործերով էլ նույնն է նաև հայցի առարկան՝ գումարի բռնագանձման պահանջը։ Ինչ վերաբերում է սույն գործի և թիվ ԵԱՆԴ/2820/02/17 քաղաքացիական գործի միևնույն փաստական հիմքերին, ապա Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ դրանք էականորեն տարբերվում են: (…)»,

2) «Դատարանը, քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելով, չի իրականացրել գործում առկա ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտություն, մասնավորապես՝ գործի կարճման հիմքում դնելով օրինական ուժի մեջ մտած Ավան և Նոր Նորք վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 11.12.2017 թվականի թիվ ԵԱՆԴ/2820/02/17 վճիռը, հաշվի չի առել, որ տվյալ դեպքում առկա չէ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի հիմքը, այն է՝ սույն գործի և թիվ ԵԱՆԴ/2820/02/17 քաղաքացիական գործի փաստական հիմքերն էականորեն տարբերվում են: Հետևաբար Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Դատարանը, 04.02.2019 թվականի որոշմամբ սույն քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելով, թույլ է տվել արդարադատության բուն էությունը խաթարող դատական սխալ, քանի որ չքննելով գործն ըստ էության՝ չի ապահովել հայցվոր կողմի ՀՀ Սահմանադրության 63-րդ հոդվածի 1-ին մասով և Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով երաշխավորված յուրաքանչյուր անձի անկախ և անաչառ դատարանի կողմից իր գործի արդարացի, հրապարակային և ողջամիտ ժամկետում քննության իրավունքը: Մինչդեռ վերը նշված հանգամանքները Վերաքննիչ դատարանի կողմից պատշաճ չեն գնահատվել»,

3) «Ինչ վերաբերում է Վերաքննիչ դատարանի այն պատճառաբանությանը, որ բողոքաբերը վերաքննիչ բողոքում չի հիմնավորել, որ առաջին ատյանի դատարանը թույլ է տվել այնպիսի դատական սխալ, որը խաթարում է արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը, ապա Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Համատիրությունն իր վերաքննիչ բողոքում նշել է, որ Դատարանը չի պահպանել քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի որևէ նորմ, ավելին՝ օրինական ուժի մեջ մտած վճիռը վերաբերել է բազմաբնակարան շենքի 2017 թվականի համար նախատեսված պարտադիր նորմերի կատարման վճարները պատասխանողի կողմից չվճարելուն, մինչդեռ սույն գործով Համատիրության հայցը վերաբերել է պատասխանողի կողմից բազմաբնակարան շենքի 2018 թվականի համար նախատեսված պարտադիր նորմերի կատարման վճարները չվճարելուն, ինչից հետևում է, որ սույն գործով վեճը նույն անձանց միջև է, սակայն տարբեր փաստական հիմքերով: Այսինքն՝ տվյալ դեպքում վերաքննիչ բողոք բերած անձն ըստ էության վկայակոչել է նաև Դատարանի կողմից թույլ տրված ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի ենթադրյալ խախտման մասին, որի դատավարական հետևանքն անձի՝ իր գործի արդար դատաքննության իրավունքից զրկումն է»։

Վերոգրյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ «սույն գործով ներկայացված վերաքննիչ բողոքում մատնանշված՝ Դատարանի կողմից ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի ենթադրյալ խախտման բնույթն այնպիսին է, որը հանգեցնում է յուրաքանչյուր անձի՝ իր գործի արդար դատաքննության իրավունքից զրկելուն, դրանով իսկ չապահովելով սահմանադրորեն երաշխավորված հիմնարար իրավունքի իրացումը, ինչն էլ իր հերթին վկայում է արդար դատաքննության բուն էությունը խաթարող ենթադրյալ դատական սխալի առկայության մասին: Հիմք ընդունելով վերոգրյալը` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Վերաքննիչ դատարանը, մերժելով վերաքննիչ բողոքը վարույթ ընդունելը, ոչ իրավաչափորեն սահմանափակել է Համատիրության` ՀՀ Սահմանադրության 61-րդ, 63-րդ հոդվածներով և Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով երաշխավորված` դատական պաշտպանության իրավունքը»:

Այսինքն՝ Վճռաբեկ դատարանը որպես Վերաքննիչ դատարանի դատական ակտը վերացնելու շարժառիթ, ըստ էության, նշել է այն, որ վերջինս անտեսել է Դատարանի կողմից ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի այնպիսի խախտում թույլ տալու հանգամանքը, որը հանգեցրել է վերաքննիչ բողոք բերած անձին՝ իր գործի արդար դատաքննության իրավունքից զրկելուն, ինչն էլ իր հերթին վկայում է արդար դատաքննության բուն էությունը խաթարող դատական սխալի առկայության մասին:

Կարծում ենք, որ վերը նշված շարժառիթը չէր կարող հիմք հանդիսանալ Վերաքննիչ դատարանի դատական ակտը վերացնելու համար հետևյալ պատճառաբանությամբ։

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 363-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատական ակտի բողոքարկման հիմքերն են նյութական իրավունքի նորմերի խախտումը կամ սխալ կիրառումը, դատավարական իրավունքի նորմերի խախտումը կամ սխալ կիրառումը, նոր երևան եկած կամ նոր հանգամանքը:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 365-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատավարական իրավունքի նորմերի խախտումը կամ սխալ կիրառումը դատական ակտի բեկանման հիմք է, եթե հանգեցրել է կամ կարող էր հանգեցնել գործի սխալ լուծման։ (…)

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 368-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ կետի համաձայն՝ վերաքննիչ բողոքում նշվում են վերաքննիչ բողոքի հիմքերը՝ նյութական կամ դատավարական իրավունքի նորմերի այն խախտումները, որոնք կարող են ազդել գործի ելքի վրա։ Նույն հոդվածի 2-րդ մասի 5-րդ կետի համաձայն՝ վերաքննիչ բողոքում նշվում են վերաքննիչ բողոքի հիմնավորումները՝ վերաքննիչ բողոքում նշված նյութական կամ դատավարական իրավունքի նորմերի խախտումների, ինչպես նաև գործի ելքի վրա դրանց ազդեցության վերաբերյալ հիմնավորումները:

Սույն գործի փաստերի համաձայն՝ Համատիրությունը պահանջել է Սարգիս Մանուկյանից բռնագանձել 43.350 ՀՀ դրամ: Դատարանի 04.02.2019 թվականի որոշմամբ գործի վարույթը կարճվել է։

Դատարանի 04.02.2019 թվականի որոշման դեմ վերաքննիչ բողոք է ներկայացրել պատասխանողը՝ վերաքննիչ բողոքում որպես վերաքննիչ բողոքի հիմք՝ դատավարական իրավունքի նորմերի խախտում, վկայակոչելով այն, որ Դատարանը խախտել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 363-365-րդ հոդվածները, որը «բերել է գործի սխալ լուծման», ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 16-րդ և 17-րդ գլուխներն ամբողջությամբ, մասնավորապես նույն օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետը։

Այսինքն՝ վերաքննիչ բողոք բերած անձը վերաքննիչ բողոք է ներկայացրել նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկի արժեքը չգերազանցող վեճի առարկայի գործով՝ որպես վերաքննիչ բողոքի հիմք նշելով Դատարանի կողմից գործի ելքի վրա ազդող դատավարական իրավունքի նորմերի խախտում թույլ տալը։

Վերաքննիչ դատարանը, պատճառաբանելով նաև, որ «Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 372-րդ հոդվածի 1-ին կետի 6-րդ ենթակետի համաձայն` վերաքննիչ բողոքի ընդունումը մերժվում է, եթե վերաքննիչ բողոքը բերվել է գույքային պահանջով քաղաքացիական գործով, եթե տվյալ գործով վեճի առարկայի արժեքը չի գերազանցում նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկը, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ բողոք բերող անձն իր վերաքննիչ բողոքում հիմնավորում է, որ առաջին ատյանի դատարանը թույլ է տվել արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը խաթարող դատական սխալ: «Նվազագույն աշխատավարձի մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքերի, օրենքների, Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի հրամանագրերի, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության և վարչապետի որոշումների, նախարարությունների և գերատեսչությունների, տեղական ինքնակառավարման մարմինների, առանձին իրավաբանական անձանց ակտերի իմաստով որպես հաշվարկային հիմք պահպանվում է գործող 1000 դրամը: Վերոնշյալ նորմերի մեկնաբանությունից հետևում է, որ վերաքննիչ բողոքի ընդունումը ենթակա է մերժման, եթե վեճի առարկայի արժեքը չի գերազանցում 50.000 ՀՀ դրամը: Տվյալ դեպքում հայցվոր «Նորք 5/4» համատիրության կողմից բերվել է վերաքննիչ բողոք, որով քաղաքացիական գործով ներկայացված վեճի առարկայի արժեքը կազմում է 43.350 ՀՀ դրամ, այսինքն` նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկից քիչ: Ընդ որում, բողոքաբերը վերաքննիչ բողոքում չի հիմնավորել, որ առաջին ատյանի դատարանը թույլ է տվել այնպիսի դատական սխալ, որը խաթարում է արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը, ինչից հետևում է, որ սույն վեճի շրջանակում վերաքննիչ բողոքը Վերաքննիչ դատարանի կողմից ենթակա չէ քննության», և գտնելով, որ ««Նորք 5/4» համատիրության կողմից վերաքննիչ բողոքը բերվել է գույքային պահանջով քաղաքացիական գործով, որով վեճի առարկայի արժեքը չի գերազանցում նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկը, հետևաբար վերջինիս կողմից ներկայացված վերաքննիչ բողոքի ընդունումը ենթակա է մերժման», որոշում է կայացրել Դատարանի 04.02.2019 թվականի որոշման դեմ Համատիրության կողմից բերված վերաքննիչ բողոքի ընդունումը ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 372-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետի հիմքով մերժելու մասին։

Այսինքն՝ Վերաքննիչ դատարանը, պարզելով, որ վերաքննիչ բողոք է բերվել գույքային պահանջով այնպիսի քաղաքացիական գործով, որով վեճի առարկայի արժեքը չի գերազանցում նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկը, բողոքաբերը վերաքննիչ բողոքում չի հիմնավորել, որ Դատարանը թույլ է տվել այնպիսի դատական սխալ, որը խաթարում է արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը, որոշում է կայացրել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 372-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետի հիմքով մերժելու մասին։

Անդրադառնալով Վճռաբեկ դատարանի կողմից Վերաքննիչ դատարանի դատական ակտը բեկանելու շարժառիթին այն մասին, որ Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է Դատարանի կողմից ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետը խախտելու արդյունքում այնպիսի դատական սխալ թույլ տրված լինելուն, որի արդյունքում խաթարվել է արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը, կարծում ենք, որ Վերաքննիչ դատարանին չէր կարող վերագրվել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 372-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետի խախտում հետևյալ պատճառաբանությամբ:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 372-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետի համաձայն՝ վերաքննիչ բողոքի ընդունումը մերժվում է, եթե վերաքննիչ բողոքը բերվել է գույքային պահանջով քաղաքացիական գործով, եթե տվյալ գործով վեճի առարկայի արժեքը չի գերազանցում նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկը, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ բողոք բերող անձն իր վերաքննիչ բողոքում հիմնավորում է, որ առաջին ատյանի դատարանը թույլ է տվել արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը խաթարող դատական սխալ:

Նշված նորմի վերլուծությունից բխում է, որ վերաքննիչ դատարանն իրավասու է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 372-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետի հիմքով մերժելու վերաքննիչ բողոքի ընդունումը, եթե միաժամանակ առկա են հետևյալ պայմանները՝

1) վերաքննիչ բողոքը բերվել է գույքային պահանջով քաղաքացիական գործով․

2) տվյալ գործով վեճի առարկայի արժեքը չի գերազանցում նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկը։

Միևնույն ժամանակ օրենսդիրը նշված կանոնից բացառություն է նախատեսել այն դեպքի համար, երբ բողոք բերող անձն իր վերաքննիչ բողոքում հիմնավորում է առաջին ատյանի դատարանի կողմից արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը խաթարող դատական սխալ թույլ տված լինելը, որի ժամանակ արգելում է թեկուզև վերը նշված երկու պարտադիր պայմանների միաժամանակյա առկայության դեպքում կայացնելու վերաքննիչ բողոքի ընդունումը մերժելու մասին որոշումը։

Սույն գործի փաստերի համաձայն՝ վերաքննիչ բողոքը բերվել է գույքային պահանջով քաղաքացիական գործով։ Սույն գործով վեճի առարկայի արժեքը չի գերազանցում նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկը՝ կազմելով 43.350 ՀՀ դրամ։

Ինչպես արդեն իսկ նշվեց վերը, սույն գործով վերաքննիչ բողոք բերած անձը վերաքննիչ բողոքում որպես վերաքննիչ բողոքի հիմք բացառապես նշել է Դատարանի կողմից գործի ելքի վրա ազդած դատավարական իրավունքի նորմերի խախտում թույլ տալը։ Վերաքննիչ բողոքը, ինչպես որևէ նշում, այնպես էլ որևէ հիմնավորում չի պարունակում Դատարանի կողմից արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը խաթարող դատական սխալ թույլ տրված լինելու մասին։ Այսինքն՝ վերաքննիչ բողոք բերած անձը Դատարանին չի վերագրել արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը խաթարող դատական սխալ թույլ տալը, որի պայմաններում Վերաքննիչ դատարանը, բացահայտելով, որ առկա են վերաքննիչ բողոքի ընդունումը ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 372-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետի հիմքով մերժելու համար անհրաժեշտ վերը նշված երկու պարտադիր պայմանները, և միևնույն ժամանակ բացակայում է նշված որոշումը կայացնելու համար արգելք հանդիսացող մյուս պայմանը, պարտավոր էր կայացնելու վերաքննիչ բողոքի ընդունումը մերժելու մասին որոշում։

Նման պայմաններում կարծում ենք, որ Վճռաբեկ դատարանը չէր կարող Վերաքննիչ դատարանի 06.03.2019 թվականի «Վերաքննիչ բողոքի ընդունումը մերժելու մասին» որոշումը վերացնել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 390-րդ հոդվածի 3-րդ մասի ուժով՝ Վերաքննիչ դատարանին վերագրելով դատավարական իրավունքի նորմի այնպիսի խախտում, որ վերջինս անտեսել է Դատարանի կողմից ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի այնպիսի խախտում թույլ տալու հանգամանքը, որը հանգեցրել է վերաքննիչ բողոք բերած անձին՝ իր գործի արդար դատաքննության իրավունքից զրկելուն, ինչն էլ իր հերթին վկայում է արդար դատաքննության բուն էությունը խաթարող դատական սխալի առկայության մասին, այն դեպքում, երբ վերաքննիչ բողոքում բացակայել է որևէ նշում և հիմնավորում Դատարանի կողմից արդար դատաքննության իրավունքի բուն էությունը խաթարող դատական սխալ թույլ տրված լինելու մասին:

Դատավորներ`

Գ. ՀԱԿՈԲՅԱՆ Ռ. ՀԱԿՈԲՅԱՆ

Պաշտոնական հրապարակման օրը՝ 8 փետրվարի 2021 թվական: