ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ

ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի որոշում Վարչական գործ թիվ ՎԴ/1001/05/12

Վարչական գործ թիվ ՎԴ/1001/05/12 2016թ.

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը
(այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան)

	նախագահությամբ	Ե. Խունդկարյանի
	մասնակցությամբ դատավորներ	Մ. Դրմեյանի
		Ս. ԱՆՏՈՆՅԱՆԻ
		Վ. Ավանեսյանի
		Ա. Բարսեղյանի
		Գ. Հակոբյանի
		Ռ. Հակոբյանի
		Տ. Պետրոսյանի
		Ե. Սողոմոնյանի
		Ն. Տավարացյանի

2016 թվականի մարտի 23-ին

քննարկելով Արա Սարգսյանի վճռաբեկ բողոքը՝ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի 14.05.2014  թվականի «Վճռաբեկ բողոքն առանց քննության թողնելու մասին» որոշումը նոր հանգամանքով վերանայելու մասին, 

Պ Ա Ր Զ Ե Ց
  

Դիմելով դատարան` Երևանի քաղաքապետարանը պահանջել է արձակել վճարման կարգադրություն` Արա Սարգսյանից հօգուտ Երևան համայնքի 400.000 ՀՀ դրամ վարչական տուգանքի գումար բռնագանձելու վերաբերյալ։

ՀՀ վարչական դատարանը 01.02.2012 թվականին արձակել է վճարման կարգադրություն։

Հակընդդեմ հայցով դիմելով դատարան` Արա Սարգսյանը պահանջել է անվավեր ճանաչել և վերացնել Երևանի քաղաքապետի (այսուհետ` Քաղաքապետ) 26.10.2011 թվականի «Վարչական իրավախախտման գործի վերաբերյալ» թիվ Վ-35/4 որոշումը։

ՀՀ վարչական դատարանի (դատավոր Ա. Միրզոյան) (այսուհետ` Դատարան) 21.02.2012 թվականի որոշմամբ վճարման կարգադրության վարույթից անցում է կատարվել հայցային վարույթի, և հակընդդեմ հայցադիմումը վերադարձվել է:

Դատարանի 14.03.2012 թվականի որոշմամբ Արա Սարգսյանի հակընդդեմ հայցն ընդունվել է վարույթ:

Դատարանի 03.07.2013 թվականի վճռով հայցը մերժվել է, իսկ հակընդդեմ հայցը բավարարվել է։

ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 24.01.2014 թվականի որոշմամբ Քաղաքապետի վերաքննիչ բողոքը բավարարվել է մասնակիորեն՝ որոշվել է. «Դատարանի 03.07.2013 թվականի վճիռը բեկանել և փոփոխել`վարչական գործի վարույթն ըստ հակընդդեմ հայցի Արա Սարգսյանի ընդդեմ Քաղաքապետի` 26.10.2011 թվականի թիվ Վ-35/4 որոշումն անվավեր ճանաչելու և վերացնելու պահանջի մասին, կարճել: Քաղաքապետի հայցը բավարարել: Արա Սարգսյանից հօգուտ Երևան համայնքի բռնագանձել 400.000 ՀՀ դրամ` որպես Քաղաքապետի 26.10.2011 թվականի թիվ Վ-35/4 որոշմամբ նշանակված տուգանքի գումար»։

ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի 12.03.2014 թվականի որոշմամբ Վերաքննիչ դատարանի 24.01.2014 թվականի որոշման դեմ Արա Սարգսյանի վճռաբեկ բողոքը վերադարձվել է` միաժամանակ սահմանվել է տասնհինգօրյա ժամկետ վճռաբեկ բողոքի սխալները շտկելու և այն կրկին ներկայացնելու համար:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի 14.05.2014   թվականի որոշմամբ Արա Սարգսյանի վճռաբեկ բողոքը թողնվել է առանց քննության:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի 29.04.2015 թվականի որոշմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի 14.05.2014   թվականի «Վճռաբեկ բողոքն առանց քննության թողնելու մասին» որոշումը նոր հանգամանքի հիմքով վերանայելու վերաբերյալ Արա Սարգսյանի վճռաբեկ բողոքը վերադարձվել է, և սահմանվել է ժամկետ` վճռաբեկ բողոքի սխալները շտկելու և այն կրկին բերելու համար:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Արա Սարգսյանը։

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել։

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Սույն գործով առկա է նոր հանգամանք։

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

ՀՀ սահմանադրական դատարանի 03.03.2015 թվականի թիվ ՍԴՈ-1192 որոշմամբ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 154-րդ հոդվածի 4-րդ մասը ճանաչվել է ՀՀ Սահմանադրությանը հակասող և անվավեր` նկատի ունենալով, որ տվյալ դրույթի կիրառումն առկա իրավակարգավորումների պայմաններում սոցիալական անհամաչափ ծանրաբեռնվածություն է առաջացնում անձանց համար` կախված նրանց ֆինանսական հնարավորություններից, չապահովելով նաև անձի արդար դատաքննության, դատական պաշտպանության արդյունավետ միջոցի և դատարանի մատչելիության իրավունքների լիարժեք իրացումը: Մինչդեռ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատն իր 12.03.2014 թվականի և 14.05.2014 թվականի որոշումներում վկայակոչել է նշված նորմը, որն էլ դրվել է 14.05.2014 թվականի «Վճռաբեկ բողոքն առանց քննության թողնելու մասին» որոշման  հիմքում:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է «վերանայել 14.05.2014 թվականի թիվ ՎԴ/1001/05/12 գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի որոշումը և փոփոխել այն հետևյալ կերպ. բեկանել ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի 24.01.2014 թվականի թիվ ՎԴ/1001/05/12 վարչական գործով կայացված որոշումը և փոփոխել այն հետևյալ կերպ. վերաքննիչ բողոքը մերժել, անվավեր ճանաչել և վերացնել Երևանի քաղաքապետի 26.10.2011 թվականի թիվ Վ-35/4 որոշումը։ Հայցը մերժել։ Կամ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 190-րդ հոդվածի համաձայն սույն գործն ուղարկել համապատասխան ստորադաս դատարան` նոր քննության»։

3. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ, այն է՝ առկա է նոր հանգամանք:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 180-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ նույն օրենսգրքով սահմանված կարգով օրինական ուժի մեջ մտած վճիռները և որոշումները կարող են վերանայվել նոր երևան եկած կամ նոր հանգամանքներով:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն` նոր հանգամանքները հիմք են դատական ակտի վերանայման համար, եթե՝ Սահմանադրական դատարանը տվյալ գործով դատարանի կիրառած օրենքի դրույթը ճանաչել է Սահմանադրությանը հակասող և անվավեր կամ այն ճանաչելով Սահմանադրությանը համապատասխանող և միաժամանակ որոշման եզրափակիչ մասում բացահայտելով դրա սահմանադրաիրավական բովանդակությունը՝ համարել է, որ այդ դրույթն իրավակիրառ պրակտիկայում կիրառվել է Սահմանադրությանը հակասող մեկնաբանությամբ.

Նույն օրենսգրքի 183-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` նոր երևան եկած կամ նոր հանգամանքներով վերաքննիչ և վճռաբեկ դատարանների` օրինական ուժի մեջ մտած որոշումները վերանայում է վճռաբեկ դատարանը։

Նշված նորմերի վերլուծությունից հետևում է, որ դատական ակտը նոր հանգամանքի հիմքով վերանայելու համար անհրաժեշտ պայման է հանդիսանում դատարանի կողմից կիրառված հոդվածի կամ հոդվածի դրույթի հակասահմանադրական ճանաչումը կամ սահմանադրաիրավական բովանդակությունից տարբերվող` այլ մեկնաբանությամբ կիրառումը: Հետևաբար, եթե դատարանը կիրառել է այն դրույթը, որը ՀՀ սահմանադրական դատարանը ճանաչել է հակասահմանադրական կամ կիրառված դրույթի վերաբերյալ դատարանի մեկնաբանությունները և այդ դրույթի կիրառումը դրա սահմանադրաիրավական բովանդակության համատեքստում չեն, ապա դատական ակտը ենթակա է վերանայման նոր հանգամանքի հիմքով:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի՝ իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ 154-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն՝ ֆիզիկական և իրավաբանական անձինք վճռաբեկ բողոք կարող են բերել միայն փաստաբանի միջոցով:

ՀՀ սահմանադրական դատարանը, քննելով քաղաքացիներ Արա Սարգսյանի, Դվին Իսանյանսի, Ռուդոլֆ Հովակիմյանի, Մագդա Եղիազարյանի, Արամ Սարգսյանի, Խաչատուր Մարոզյանի դիմումների հիման վրա` ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 154-րդ հոդվածի 4-րդ մասի և 158-րդ հոդվածի 5-րդ մասի` ՀՀ Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ միավորված գործը, 03.03.2015 թվականի թիվ ՍԴՈ-1192 որոշմամբ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 154-րդ հոդվածի 4-րդ մասը ճանաչել է 27.11.2005 թվականի խմբագրությամբ ՀՀ Սահմանադրության 14.1-րդ հոդվածին, 18-րդ հոդվածի 1-ին մասին, 19-րդ հոդվածի 1-ին մասին հակասող և անվավեր` նկատի ունենալով, որ տվյալ դրույթի կիրառումն առկա իրավակարգավորումների պայմաններում սոցիալական անհամաչափ ծանրաբեռնվածություն է առաջացնում անձանց համար` կախված նրանց ֆինանսական հնարավորություններից, չապահովելով նաև անձի արդար դատաքննության, դատական պաշտպանության արդյունավետ միջոցի և դատարանի մատչելիության իրավունքների լիարժեք իրացումը։

Սույն գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը, կիրառելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի՝ իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ 154-րդ հոդվածի 4-րդ մասը, Արա Սարգսյանի վճռաբեկ բողոքը 14.05.2014 թվականի որոշմամբ թողել է առանց քննության՝ պատճառաբանելով, որ «տվյալ դեպքում ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի 12.03.2014 թվականի որոշմամբ Արա Սարգսյանի բերած վճռաբեկ բողոքը վերադարձվել է` միաժամանակ սահմանվել է ժամկետ վճռաբեկ բողոքի սխալները վերացնելու և այն կրկին ներկայացնելու համար: Մինչդեռ Արա Սարգսյանը որոշմամբ արձանագրված թերությունները վերացրել է մասնակիորեն, մասնավորապես՝ վճռաբեկ բողոքը չի բերել փաստաբանի միջոցով, ինչպես նաև վճռաբեկ բողոքին կից չի ներկայացրել իր ներկայացուցչի՝ սահմանված կարգով ձևակերպված լիազորագիրը և նույն հիմքով կրկին ներկայացրել է վճռաբեկ բողոք, որի վերաբերյալ Վճռաբեկ դատարանն արդեն իսկ որոշում է կայացրել»:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ՀՀ սահմանադրական դատարանի 03.03.2015 թվականի թիվ ՍԴՈ-1192 որոշմամբ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 154-րդ հոդվածի 4-րդ մասը 27.11.2005 թվականի խմբագրությամբ ՀՀ  Սահմանադրության 14.1-րդ հոդվածին, 18-րդ հոդվածի 1-ին մասին,  19-րդ հոդվածի 1-ին մասին հակասող և անվավեր ճանաչելը նոր հանգամանք է և ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի 14.05.2014 թվականի որոշման վերանայման հիմք։

Այսպիսով, վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը բավարար է` ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի ուժով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի 14.05.2014   թվականի որոշումը վերանայելու և այն վերացնելու համար:

Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ վճռաբեկ բողոքն առանց քննության թողնելու մասին որոշումը նոր հանգամանքով վերանայելու և վերացնելու պարագայում ենթակա է լուծման առանց քննության թողնված վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելու հարցը:

Նման պայմաններում անդրադառնալով թիվ ՎԴ/1001/05/12 վարչական գործով ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի 24.01.2014 թվականի որոշման դեմ ներկայացված վճռաբեկ բողոքին, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է հետևյալը.

Թիվ ՎԴ/1001/05/12 վարչական գործով ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի  24.01.2014 թվականի որոշման դեմ վճռաբեկ բողոքը բերվել է նյութական և դատավարական իրավունքի նորմերի խախտումների հիմքերով, այն է՝ Վերաքննիչ դատարանը խախտել է 27.11.2005 թվականի խմբագրությամբ ՀՀ Սահմանադրության 5-րդ, 8-րդ, 18-րդ, 19-րդ, 20-րդ, 31-րդ, 42-րդ հոդվածները, «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» կոնվենցիայի (այսուհետ՝ Կոնվենցիա) 8-րդ, 13-րդ հոդվածները, «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 38-րդ և 42-րդ հոդվածները, մինչև 07.01.2014 թվականը գործող ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 26-րդ հոդվածը։

Բողոք բերած անձը նշված հիմնավորումները պատճառաբանում է հետևյալ փաստարկներով.

Սույն գործով վիճարկվող Քաղաքապետի 26.10.2011 թվականի թիվ Վ35/4 որոշումը չի համապատասխանում «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի պահանջներին, մասնավորապես` բացակայում է օրենքի կամ նորմատիվային ակտի որևէ դրույթի մասին նշում, ինչն իրավունք կտար հայցվորին վարչական պատասխանատվության ենթարկելու Արա Սարգսյանին։

Բացի այդ, ստորադաս դատարանի համար հակընդդեմ հայցի մերժման միակ հիմք է հանդիսացել այն, որ գործող օրենսդրությունը թույլ չի տալիս որոշակի ժամկետից հետո  վիճարկել հայցվորի ապօրինի որոշումը։ Մինչդեռ Երևանի քաղաքապետարանի գործողությունները հակասում են 27.11.2005 թվականի խմբագրությամբ ՀՀ  Սահմանադրության 5-րդ, 8-րդ, 31-րդ, 42-րդ հոդվածներին։

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է «վերանայել 14.05.2014 թվականի թիվ ՎԴ/1001/05/12 ՀՀ վճռաբեկ դատարանի որոշումը և փոփոխել այն հետևյալ կերպ.

Բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 24.01.2014 թվականի վարչական գործով կայացված որոշումը և այն փոփոխել հետևյալ կերպ.

Վերաքննիչ բողոքը մերժել, անվավեր ճանաչել և վերացնել Երևանի քաղաքապետի 26.10.2011 թվականի թիվ Վ-35/4 որոշումը։

Հայցվոր կողմի հայցապահանջը մերժել կամ գործն ուղարկել համապատասխան ստորադաս դատարան` նոր քննության»։

Վճռաբեկ դատարանը, քննարկելով բողոք բերած անձի հիմնավորումները` թիվ ՎԴ/1001/05/12 վարչական գործով Վերաքննիչ դատարանի 24.01.2014 թվականի «Վերաքննիչ բողոքը մերժելու մասին» որոշման դեմ  բերված վճռաբեկ բողոքը քննության ընդունելու մասին, գտնում է, որ վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը ենթակա է մերժման հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 162-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն` վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը մերժվում է, եթե բացակայում են նույն օրենսգրքի 160-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերով նախատեսված հիմքերը: Նույն հոդվածի  1-ին մասի 2-րդ կետի համաձայն` վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը մերժվում է, եթե բացակայում են նույն օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հիմքերը:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` վճռաբեկ բողոքն ընդունվում է քննության, եթե վճռաբեկ դատարանը հանգում է այն հետևության, որ բողոքում բարձրացված հարցի վերաբերյալ վճռաբեկ դատարանի որոշումը կարող է էական նշանակություն ունենալ օրենքի միատեսակ կիրառության համար, կամ առերևույթ թույլ է տրվել դատական սխալ, որը կարող էր ազդել գործի ելքի վրա, կամ առկա է նոր կամ նոր երևան եկած հանգամանք:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 158-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` վճռաբեկ բողոքը նույն օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի հիմքով բերելու դեպքում վճռաբեկ բողոք բերող անձը վճռաբեկ բողոքում նշում է այն նյութական կամ դատավարական նորմը, որը խախտվել է` հիմնավորելով, որ այդ խախտումն ազդել է գործի ելքի վրա: Մինչդեռ սույն գործով բողոք բերած անձի ներկայացրած փաստարկները բավարար չեն դատական սխալի առկայությունը և գործի ելքի վրա դրա ազդեցությունը հիմնավորված համարելու համար:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` բողոքում բարձրացված հարցի վերաբերյալ վճռաբեկ դատարանի որոշումը կարող է էական նշանակություն ունենալ օրենքի միատեսակ կիրառության համար, մասնավորապես, եթե տարբեր գործերով ստորադաս դատարանների առնվազն երկու դատական ակտերում միևնույն նորմը կիրառվել է հակասական մեկնաբանությամբ, բողոքարկվող դատական ակտում որևէ նորմի մեկնաբանությունը հակասում է սահմանադրական դատարանի որոշման եզրափակիչ մասում բացահայտված` տվյալ նորմի սահմանադրաիրավական բովանդակությանը, բողոքարկվող դատական ակտում որևէ նորմի մեկնաբանությունը հակասում է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի որոշման մեջ տվյալ            նորմին տրված մեկնաբանությանը, բողոքարկվող դատական ակտում որևէ նորմի մեկնաբանությունը հակասում է վճռաբեկ դատարանի որոշման մեջ տվյալ նորմին տրված մեկնաբանությանը, վճռաբեկ դատարանը համարում է, որ բողոքարկվող դատական ակտի կապակցությամբ առկա է իրավունքի զարգացման խնդիր:

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ բողոք բերած անձը վճռաբեկ բողոքում չի նշել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված որևէ հիմք` բողոքում բարձրացված հարցի վերաբերյալ օրենքի միատեսակ կիրառության համար վճռաբեկ դատարանի որոշման էական նշանակություն ունենալու վերաբերյալ: Հետևաբար բերված  բողոքում ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի  161-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված հիմքը բացակայում է:

Վերոգրյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ բողոքում ներկայացված հիմնավորումները բավարար չեն ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով սահմանված հիմքով բողոքը քննության ընդունելու հետևության հանգելու համար: Հետևաբար ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի  162-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի համաձայն` վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը ենթակա է մերժման:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 169-րդ, 171-րդ, 183-րդ և 190-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

ՈՐՈՇԵՑ