2021 թվականի փետրվարի 26-ին

գրավոր ընթացակարգով քննելով Լիրիկա Զաքարյանի, Միքայել Բայաթյանի և Բագրատ Բայաթյանի ներկայացուցիչ Մնացական Ղազարյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 06.11.2018 թվականի որոշման դեմ` ըստ հայցի Լիրիկա Զաքարյանի, Միքայել Բայաթյանի և Բագրատ Բայաթյանի ընդդեմ Սերգեյ Քոչարյանի և Էդվարդ Քոչարյանի (այսուհետ` Պատասխանողներ)` Պատասխանողների կողմից Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեում և մասամբ Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեում ինքնակամ կառուցված ավտոտնակը և պարիսպը քանդել պարտավորեցնելու, Պատասխանողների` Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեի սեփականատերերի ապօրինի տիրապետումից Լիրիկա Զաքարյանին, Միքայել Բայաթյանին և Բագրատ Բայաթյանին առանց իրավահավաստող փաստաթղթերի օգտագործվող Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեի 14.4քմ մակերեսով զավթած հողամասը վերադարձնելու, Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեի մուտքը և անշարժ գույքը Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեի անշարժ գույքից սահմանազատելու պահանջների մասին,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.

Դիմելով դատարան` Լիրիկա Զաքարյանը, Միքայել Բայաթյանը և Բագրատ Բայաթյանը պահանջել են սահմանազատել կողմերի մուտքերը և պարտադրել Պատասխանողներին` քանդել իրենց օրինական հողամասի վրա կառուցված ինքնակամ կառույցը, ինչպես նաև վերադարձնել իրենց ապօրինի տիրապետության տակ գտնվող 17,2քմ մակերեսով հողամասը:

Երևան քաղաքի Էրեբունի և Նուբարաշեն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի (դատավոր` Ա. Մերանգուլյան) 25.02.2013 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (նախագահող դատավոր` Կ. Չիլինգարյան, դատավորներ` Ա. Պետրոսյան, Ա. Խառատյան) 20.06.2013 թվականի որոշմամբ Երևան քաղաքի Էրեբունի և Նուբարաշեն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 25.02.2013 թվականի վճիռը բեկանվել է և գործն ուղարկվել է նոր քննության:

Լիրիկա Զաքարյանը, Միքայել Բայաթյանը և Բագրատ Բայաթյանը դատարան ներկայացված հստակեցված հայցադիմումով պահանջել են քանդել Պատասխանողների կողմից Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեում և մասամբ Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեում կառուցված ինքնակամ ավտոտնակը և պարիսպը: Պատասխանողների` Երևան քաղաքի Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեի սեփականատերերի ապօրինի տիրապետումից Լիրիկա Զաքարյանին, Միքայել Բայաթյանին և Բագրատ Բայաթյանին վերադարձնել առանց իրավահաստատող փաստաթղթերի օգտագործվող Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեի 14,4քմ մակերեսով զավթած հողամասը: Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեի մուտքը և անշարժ գույքը սահմանազատել Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեի անշարժ գույքից:

Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի (դատավոր` Ե. Եսոյան) (այսուհետ` Դատարան) 20.08.2018 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է մասնակիորեն․ վճռվել է՝ պարտավորեցնել Պատասխանողներին Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեում և մասամբ Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեում ինքնակամ կառուցված ավտոտնակը և պարիսպը քանդել: Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեի սեփականատերեր՝ Պատասխանողների՝ ապօրինի տիրապետումից Լիրիկա Զաքարյանին, Միքայել Բայաթյանին և Բագրատ Բայաթյանին առանց իրավահաստատող փաստաթղթերի օգտագործվող Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեի 14.4քմ մակերեսով զավթած հողամասը վերադարձնել: Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեի մուտքը և անշարժ գույքը Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեի անշարժ գույքից սահմանազատելու պահանջների մասին հայցը` մերժել: Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 36 և Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեներում գտնվող մուտքը թողնել կողմերի՝ Լիրիկա Զաքարյանի, Միքայել Բայաթյանի, Բագրատ Բայաթյանի և Պատասխանողների ընդհանուր օգտագործմանը:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 06.11.2018 թվականի որոշմամբ Լիրիկա Զաքարյանի, Միքայել Բայաթյանի և Բագրատ Բայաթյանի ներկայացուցչի կողմից բերված վերաքննիչ բողոքը մերժվել է, և Դատարանի 20.08.2018 թվականի վճիռը թողնվել է անփոփոխ: 

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Լիրիկա Զաքարյանի, Միքայել Բայաթյանի և Բագրատ Բայաթյանի ներկայացուցիչը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքը, հիմնավորումները և պահանջը.

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանը խախտել է ՀՀ Սահմանադրության 60-րդ հոդվածը, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 163-րդ, 197-րդ, 199-րդ հոդվածները, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 3-րդ և 6-րդ հոդվածները:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է հայցվոր կողմի այն փաստարկները, որ մուտքը ոչ թե միևնույն հասցեում գտնվող անշարժ գույքի համասեփականատերերին պատկանող սեփականության իրավունքի օբյեկտ է, այլ 1.25մ լայնությամբ մուտքը պատկանում է՝ Երևանի Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեին, իսկ 1.15մ լայնությամբ մուտքը՝ Երևանի Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեի սեփականատերերին:

Վերաքննիչ դատարանը չի գնահատել հայցվոր կողմի այն փաստարկները, համաձայն որի՝ նախկինում վիճահարույց մուտքից օգտվել են միայն հայցվորները, իսկ պատասխանողներն ունեցել են առանձին մուտք, որը բացվել է դեպի վերջիններիս սեփականության իրավունքով պատկանող անշարժ գույքը:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 06.11.2018 թվականի որոշումն ու «անշարժ գույքերը սահմանազատելու և մուտքերը տարանջատելու մասով հայցապահանջը բավարարել ամբողջությամբ, կամ այդ մասով վերադարձնել նոր քննության»:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը.

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը`

1) ՀՍՍՀ Երևան քաղաքի ժողովրդական դեպուտատների Օրջոնիկիձեի շրջանային սովետի գործադիր կոմիտեի 08.07.1988 թվականի թիվ 16/112 որոշումից քաղվածքի համաձայն՝ որոշվել է ընդունել Երքաղսովետի գործկոմի ճարտարապետական հատակագծման գլխավոր վարչության և գործկոմի ԿԶԲ վարչության առաջարկը և թույլատրել Նոր Արեշ 12 փողոց, 36 տան բնակիչ Ռաֆիկ Բայաթյանին հողամասում կառուցելու առանձին բնակարան իր կոմունալ հարմարություններով (հատոր 1-ին, գ.թ 20):

2) Երևանի քաղսովետի բնակարանային տնտեսության վարչության կողմից 15.08.1955 թվականին տրված գույքային թերթի համաձայն՝ Նոր Արեշ 12 փողոց, 38 տունը պատկանում է Սերգեյ Նազարեթի Քոչարյանին, գույքի տարածությունը փողոցի վրա ֆասադի կողմից՝ 11,70 մետր, գույքի հողամասի լայնությունը՝ 13,20 մետր, երկարությունը՝ 35,00 մետր, 22.10.1953 թվականի թիվ 68 նիստի որոշմամբ ճանաչված է օրինական կառուցում (հատոր 1-ին, գ.թ. 37):

3) ՀՀ Կենտրոն նոտարական տարածքի նոտար Էմմա Շաբոյանի կողմից 26.10.2009 թվականին տրված ըստ օրենքի ժառանգության իրավունքի վկայագրի համաձայն՝ Ռաֆիկ Բայաթյանի /մահացած` 21.03.2000 թվականին/ գույքի նկատմամբ հավասար բաժիններով ժառանգ են հանդիսացել կինը՝ Լիրիկա Հրաչյայի Զաքարյանը, որդիները՝ Միքայել Ռաֆիկի Բայաթյանը և Բագրատ Ռաֆիկի Բայաթյանը: Ժառանգական գույքը, որի համար տրվել է վկայագիրը, բաղկացած է՝ Երևանի, Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեում գտնվող անշարժ գույքի 1/2 բաժնից, որը ժառագատուին է պատկանում ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի Էրեբունի տարածքային ստորաբաժանման կողմից 25.03.2009 թվականին տրված թիվ 3-2333 տեղեկանքով: Ամբողջ անշարժ գույքը բաղկացած է 29,0քմ շինությունից, որը գտնվում է 430,0քմ ընդհանուր համատեղ սեփականություն հանդիսացող հողամասի վրա /ժառանգական գործ`թիվ 3388/ (հատոր 2-րդ, գ.թ. 63):

4) ՀՀ Կենտրոն նոտարական տարածքի նոտար Էմմա Շաբոյանի կողմից 26.10.2009 թվականին տրված սեփականության իրավունքի վկայագրի համաձայն՝ հաստատվել է, որ Լիրիկա Հրաչյայի Զաքարյանը, ով հանդիսացել է Ռաֆիկ Բայաթյանի /մահացած` 21.03.2000թ./, կենդանի մնացած ամուսինը, սեփականության իրավունք ունի գույքի 1/2 /մեկ երկրորդ/ բաժնի նկատմամբ: Ընդհանուր համատեղ գույքը, որի համար տրվել է վկայագիրը, բաղկացած է` Երևանի Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեում գտնվող անշարժ գույքից, որը ժառանգատուին է պատկանել անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի Էրեբունի տարածքային ստորաբաժանման կողմից 25.03.2009 թվականին տրված թիվ 3-2333 տեղեկանքով: Ամբողջ անշարժ գույքը բաղկացած է 29,0քմ շինությունից, որը գտնվում է 430,0քմ ընդհանուր համատեղ սեփականություն հանդիսացող հողամասի վրա (հատոր 1-ին, գ.թ. 12):

5) ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի տարածքային ստորաբաժանման կողմից 28.10.2011 թվականին տրված գրության համաձայն` ըստ ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի Էրեբունի տարածքային ստորաբաժանման կադաստրային տվյալների՝ Նոր Արեշ 12 փողոց, 38 հասցեում գտնվող անշարժ գույքը 1955 թվականին՝ որպես օրինական հաշվառվել է Սերգեյ Նազարեթի Քոչարյանի անվամբ (հատոր 1-ին, գ.թ. 14):

6) ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի տարածքային ստորաբաժանման կողմից 16.09.2011 թվականին տրված գրության համաձայն` Երևանի Նոր Արեշ 12 փողոց, 36 հասցեում գտնվող անշարժ գույքի նկատմամբ Միքայել Բայաթյանի իրավունքների պետական գրանցումը մերժվել է, քանի որ օրինական հողամասը պակաս է օգտագործվում 17,2քմ-ով /այն օգտագործվում է հարևանի կողմից/՝ առանց իրավահաստատող փաստաթղթերի: Միաժամանակ նշվել է, որ 26.10.2009 թվականին ըստ օրենքի ժառանգության իրավունքի թիվ 10994 վկայագրում և կադաստրային գործում եղած փաստաթղթերում առկա է ժառանգական զանգվածի բաժնեմասի անհամապատասխանություն` 1/2-1/3 (հատոր 2-րդ, գ.թ. 62):

7) «Էքսպերտ Լաբորատորիա» ՍՊԸ-ի կողմից 28.09.2012 թվականին տրված փորձագիտական եզրակացության համաձայն` փորձաքննության կատարման դրությամբ հայցվոր Միքայել Բայաթյանի տնատիրության կողմից Երևանի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի, թիվ 36 հասցեում փաստացի զբաղեցրած տարածքը կազմում է 244,51քմ: Փորձաքննության կատարման դրությամբ Պատասխանողների տնատիրությունների կողմից Երևանի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեում փաստացի զբաղեցված տարածքը կազմում է 507,46քմ: Պատասխանող Սերգեյ Քոչարյանին պատկանող ինքնակամ կառուցված շինության այն մասը, որը գտնվում է Միքայել Բայաթյանի տնատիրությանը հատկացված հողամասի մեջ, կարելի է վերակառուցել համաձայն սույն եզրակացությանը կից թիվ 3 հավելված-հատակագծի: Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 36 և 38 հասցեների ընդհանուր մուտքը թողնվում է ընդհանուր օգտագործման: Նույնիսկ հատակագծային լուծումների փոփոխություններ կատարելով, հնարավոր չէ սահմանազատել կողմերին տրված մուտքերը, քանի որ նման պայմաններում կխախտվեն ՀՀ քաղաքաշինության տվյալ բնագավառում գործող СНиП 2.08.01-89`«Բնակելի տներ», ՀՀՇՆ-II-8.04.01.-97` «Շենքերի և կառուցվածքների հրդեհային անվտանգություն» և ՀՀՇՆ-II-8.03.96` «Արհեստական և բնական լուսավորում» նորմերով սահմանված նվազագույն՝ պարտադիր պահանջները: Ըստ թիվ 120202 եզրակացության թիվ 3 հավելվածի՝ Միքայել Բայաթյանի օրինական հողամասում պատասխանող Սերգեյ Քոչարյանի տնատիրության կողմից կառուցված և օգտագործվող ինքնակամ շինության քանդվող մասի մակերեսը կազմում է 8,39քմ (հատոր 2-րդ, գ.թ. 31-44):

8) ՀՀ «Փորձաքննությունների ազգային բյուրո» ՊՈԱԿ-ի կողմից 02.06.2015 թվականին տրված թիվ 13-0534դ փորձագիտական եզրակացության համաձայն՝ Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեում հայցվորների կողմից փաստացի զբաղեցվում է 184,8քմ հողամաս: Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեում Պատասխանողների կողմից փաստացի զբաղեցվում է 455,7քմ հողամաս: 35,6քմ մակերես ունեցող անցումը օգտագործում են ընդհանուր: Վերոնշված թիվ 36 և 38 հասցեների հողամասերը սահմանազատված չեն: Շինությունների միջև առկա 2,4մ լայնությամբ հողամասը 2 տնատիրությունների համար հանդիսանում է որպես ընդհանուր մուտք և անցում /մանրամասն՝ եզրակացությանը կից հավելված թիվ 1-ում/: Ըստ ՀՀ քաղաքաշինության բնագավառում գործող ՇՆ և Կ 2.07.01-89՝ նորմերի 2.12 կետի, ինչպես նաև նույն նորմերի թիվ 1 հավելվածի թիվ 1 աղյուսակով նախատեսված հակահրդեհային պահանջների՝ շինությունների միջև նվազագույն հեռավորությունը պետք է կազմի 6մ: Դա նշանակում է, որ հողամասերի սահմանագծից պատուհանային բացվածքով յուրաքանչյուր շինություն պետք է գտնվի առնվազն 3 մետր հեռավորության վրա: Սա նշանակում է, որ ելնելով քաղաքաշինության բնագավառում գործող նորմատիվ ակտերի պահանջներից՝ մուտք և անցում հանդիսացող 2,4մ լայնությամբ հողամասը հնարավոր չէ սահմանազատել: Ինչ վերաբերվում է «Հնարավոր է արդյոք քանդել հայցվորների կողմից մատնանշած Նոր Արեշ 12փ. 38 հասցեի հողամասի վրա կառուցված ինքնակամ կառույցը և հայցվորներին վերադարձնել նշված հասցեի 17,2քմ մակերեսով հողամասը» հարցին, ապա հարկ է նշել, որ հայցվորներին պատկանող հողամասում պատասխանողների կողմից կառուցված ինքնակամ շինության քանդման հնարավորությունը իրագործելի է համապատասխան որակավորում ունեցող կազմակերպության կողմից կազմված նախագծի առկայության պարագայում (հատոր 4-րդ, գ.թ. 64-74):

9) ՀՀ «Փորձագիտական կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի կողմից 25.10.2017 թվականին տրված թիվ 28401607 փորձագիտական եզրակացությամբ արվել են հետևյալ հետևությունները՝

ա) 2013 թվականի հոկտեմբերի 22-ի դատարանի որոշմամբ առաջադրված հարցերի վերաբերյալ.

«1. Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեում փաստացի հայցվորները օգտագործում են 238,8քմ մակերեսով հողամաս, իսկ պատասխանողները 14,4քմ մակերեսով հողամաս:

2. Փորձաքննության շրջանակներում կատարված տեղատեսության ընթացքում հայցվորների կողմից չի մատնանշվել 17,2քմ մակերեսով հողամասի գտնվելու վայրը, ուստի հնարավոր չէ տալ պարզաբանում այդ հողամասի վերաբերյալ:

3. Օրինական հողամասի գծային չափերից և հողամասերի ուրվագծերից ելնելով հողամասերի սահմանագծերը գտնվում են Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեի օրինական շինությունից 1,25մ հեռավորության վրա, իսկ Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեի օրինական շինությունից՝ 1,15մ հեռավորության վրա, որը կարելի է դիտարկել որպես տեխնիկական հողամասերի մուտքերի սահմանազատման առանցք, սակայն հարկ է նշել, որ առանցքով սահմանազատում իրականացնելու պարագայում երկու գույքային միավորներում առաջացող՝ 1,15մ և 1,25մ լայնությամբ անցումները չեն բավարարում ՀՀ քաղաքաշինության տվյալ բնագավառում գործող ՀՀՇՆ 30-01-2014 «Քաղաքաշինություն: Քաղաքային և գյուղական բնակավայրերի հատակագծում և կառուցապատում» նորմի մուտքի նվազագույն լայնության պահանջը:

բ) հայցվորների ներկայացուցիչ Մնացական Ղազարյանի կողմից առաջադրված հարցերի վերաբերյալ.

1. Օրինական հողամասերի գծային չափերից և հողամասերի ուրվագծերից ելնելով հողամասերի սահմանագծերը գտնվում են Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեի օրինական շինությունից 1,25մ հեռավորության վրա, իսկ Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեի օրինական շինությունից 1,15մ հեռավորության վրա, որը կարելի է դիտարկել որպես տեխնիկական հողամասերի մուտքերի սահմանազատման առանցք, սակայն հարկ է նշել, որ առանցքով սահմանազատում իրականացնելու պարագայում երկու գույքային միավորներում առաջացող՝ 1,15մ և 1,25մ լայնությամբ անցումները չեն բավարարում ՀՀ քաղաքաշինության տվյալ բնագավառում ՀՀՇՆ 30-01-2014 «Քաղաքաշինություն: Քաղաքային և գյուղական բնակավայրերի հատակագծում և կառուցապատում» նորմի մուտքի նվազագույն լայնության պահանջը:

2. Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեի օրինական հատկացված հողամասից թիվ 38 հասցեի սեփականատերերի կողմից կատարվել է 14,4մ ընդհանուր մակերեսով հողամասի զավթում, որը ծանրաբեռնված է ինքնակամ կառուցված շինություններով:

գ) վեճի լուծման համար անհրաժեշտ այլ հարցերի վերաբերյալ.

Երևան քաղաքի Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեի օրինական հատկացված հողամասի ընդհանուր մակերեսը կազմում է 430,5քմ: Սույնի կապակցությամբ հարկ է նշել, որ համաձայն 2011թ. հոկտեմբերի 14-ին տրված անշարժ գույքի սեփականության իրավունքի գրանցման թիվ 2814526 վկայականի՝ թիվ 36 հասցեի հողամասից 213,0մ մակերեսով առանձնացվել է և գրանցվել է, որպես Նոր Արեշ 12 փողոց թիվ 36/1 հասցեի տակ: Նման պայմաններում օրինական հողամասից թիվ 36 հասցեի անվան տակ մնացել է 217,5 /430,5-213,0/ քմ մակերեսով հողամաս: Փաստացի Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեում օգտագործվում է 238,8 /42,45+54,85+20,2+65,9+5,6+19,7+30,1/ քմ որտեղ՝ 42,45քմ օրինական հողամասում օրինական շինություններով ծանրաբեռնված հողամասի մակերեսն է, 120,75 /54,85+65,9/ քմ օրինական հողամասում ինքնակամ կառուցված շինություններով ծանրաբեռնված հողամասի մակերեսն է, 20,2 քմ օրինական հողամասում շինություններից ազատ հողամասի մակերեսն է, 35,7 /30,1+5,6/ քմ ինքնակամ հողամասում ինքնակամ կառուցված շինությունների մակերեսն է, 19,7 քմ օրինական հողամասում Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեի հետ համատեղ օգտագործվող շինություններից ազատ հողամասն է: Հարկ է նշել, որ թիվ 36 հասցեի օրինական հատկացված հողամասից թիվ 38 հասցեի սեփականատերերի կողմից կատարվել է 14,4 քմ ընդհանուր մակերեսով հողամաս, որը ծանրաբեռնված է ինքնակամ կառուցված շինություններով: Երևան քաղաքի Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեի օրինական հատկացված հողամասի ընդհանուր մակերեսը կազմում է 460,0 քմ: Փաստացի Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեում օգտագործվում է 522,9 /122,6+29,3+120,4+72,5+11,5+26,7+78,9+29,6+17,0+5,6+2,4+6,4/ քմ որտեղ՝ 122,6 քմ օրինական հողամասում օրինական շինություններով ծանրաբեռնված հողամասի մակերեսն է, 260,4 /29,3+120,4+72,5+11,5+26,7+78,9+29,6/ քմ օրինական հողամասում ինքնակամ կառուցված շինություններով ծանրաբեռնված հողամասի մակերեսն է, 78,9քմ օրինական հողամասում շինություններից ազատ հողամասի մակերեսն է, 46,6 /17,0+29,6/քմ ինքնակամ հողամասում ինքնակամ կառուցված շինությունների մակերեսն է: Հարկ է նշել, որ թիվ 36 հասցեի օրինական հատկացված հողամասից թիվ 38 հասցեի սեփականատերերի կողմից կատարվել է 14,4 /5,6+2,4+6,4/ քմ ընդհանուր մակերեսով հողամասի զավթում, որը ծանրաբեռնված է ինքնակամ կառուցված շինություններով» (հատոր 5-րդ, գ.թ. 15-23):

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 394-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ, նույն հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետի իմաստով, այն է՝ առերևույթ առկա է մարդու իրավունքների և ազատությունների հիմնարար խախտում այն հիմնավորմամբ, որ բողոքարկվող դատական ակտը կայացնելիս Վերաքննիչ դատարանի կողմից թույլ է տրվել իրավահարաբերության ծագման պահին գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 62-րդ հոդվածի խախտում, որը խաթարել է արդարադատության բուն էությունը:

Սույն բողոքի քննության շրջանակներում Վճռաբեկ դատարանը նախկինում արտահայտած իրավական դիրքորոշումների համատեքստում անհրաժեշտ է համարում անդրադառնալ հետևյալ իրավական հարցերին.

ա) ինչպիսի՞ պայմաններ են անհրաժեշտ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 197-րդ հոդվածով նախատեսված ընդհանուր գույքից բաժինն առանձնացնելու համար` վերահաստատելով նախկինում կայացրած որոշումներում արտահայտած դիրքորոշումները,

բ) արդյո՞ք դատարանի կողմից փորձագետի եզրակացությունը կարող է համարվել բավարար ապացույց, որի հիման վրա դատարանը կարող է գնահատական տալ գործի լուծման համար նշանակություն ունեցող հատուկ գիտելիքներ պահանջող հարցերին, այն պարագայում, երբ դրանում չեն պարունակվում վեճի լուծման համար նշանակություն ունեցող հարցերի պատասխաններ։

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 3-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` քաղաքացիական օրենսդրությունը հիմնվում է իր կողմից կարգավորվող հարաբերությունների մասնակիցների հավասարության, կամքի ինքնավարության և գույքային ինքնուրույնության, սեփականության անձեռնմխելիության, պայմանագրի ազատության, մասնավոր գործերին որևէ մեկի կամայական միջամտության անթույլատրելիության, քաղաքացիական իրավունքների անարգել իրականացման անհրաժեշտության, խախտված իրավունքների վերականգնման ապահովման, դրանց դատական պաշտպանության սկզբունքների վրա:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 197-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն՝ բաժնային սեփականության ներքո գտնվող գույքը կարող է դրա մասնակիցների միջև բաժանվել նրանց համաձայնությամբ: Նույն հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն՝ բաժնային սեփականության մասնակիցն իրավունք ունի պահանջել առանձնացնելու իր բաժինն ընդհանուր գույքից:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 197-րդ հոդվածի 3-րդ կետի համաձայն` բաժնային սեփականության մասնակիցների միջև ընդհանուր գույքը բաժանելու կամ դրանից նրանցից մեկի բաժինն առանձնացնելու եղանակի և պայմանների մասին համաձայնության բացակայության դեպքում` բաժնային սեփականության մասնակիցն իրավունք ունի դատական կարգով պահանջել ընդհանուր գույքից բնեղենով առանձնացնելու իր բաժինը:

Եթե բաժինը բնեղենով առանձնացնելը չի թույլատրվում օրենքով կամ դա անհնար է առանց ընդհանուր սեփականության ներքո գտնվող գույքին անհամաչափ վնաս պատճառելու, առանձնացող սեփականատերը բաժնային սեփականության մյուս մասնակիցներից կարող է պահանջել վճարելու իր բաժնի արժեքը:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, անդրադառնալով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 197-րդ հոդվածի կարգավորումներին, նախկինում կայացրած որոշմամբ արտահայտել է այն իրավական դիրքորոշումը, որ բաժնային սեփականության մասնակիցն իրավունք ունի պահանջելու ընդհանուր գույքից բնեղենով առանձնացնել իր բաժինը միայն այն դեպքում, երբ բաժնային սեփականության մասնակիցների միջև բացակայում է ընդհանուր գույքը բաժանելու կամ դրանից նրանցից մեկի բաժինն առանձնացնելու եղանակի և պայմանների մասին համաձայնություն: Միաժամանակ այն դեպքում, երբ բաժնային սեփականության մասնակցի բաժինը բնեղենով առանձնացնելը չի թույլատրվում օրենքով կամ այդպիսի առանձնացումն անհնար է առանց ընդհանուր սեփականության ներքո գտնվող գույքին անհամաչափ վնաս պատճառելու, առանձնացող սեփականատերը բաժնային սեփականության մյուս մասնակիցներից կարող է պահանջել վճարել իր բաժնի արժեքը միայն նրանց համաձայնությամբ, քանի որ այդպիսի համաձայնության բացակայությունը կհանգեցնի կամքի ինքնավարության և գույքային ինքնուրույնության սկզբունքի խախտման, հետևաբար նաև անձի սեփականության իրավունքի խախտման: Վերոգրյալ համաձայնության պարտադիր լինելը հաստատվում է նաև այն հանգամանքով, որ բաժնային սեփականության մասնակցի բաժինը բնեղենով առանձնացնելու փոխարեն՝ մյուս սեփականատերերը նրան փոխհատուցում վճարելու իրավունք ունեն նույնպես միայն նրա համաձայնությամբ, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ  սեփականատիրոջ բաժինն աննշան է, չի կարող իրապես առանձնացվել և ընդհանուր գույքի օգտագործման մեջ այդ սեփականատերն էական շահ չունի (տե՛ս, Դավիթ Ասատրյանն ընդդեմ Սվետլանա Ասատրյանի և Արթուր Գասիսյանի թիվ ԵՄԴ/0199/02/10 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 29.07.2011 թվականի որոշումը):

Զարգացնելով վերը նշված դիրքորոշումը՝ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը Նելլի Հարությունյանն ընդդեմ Աղաջան Ավագյանի թիվ ԵԷԴ/1661/02/09 քաղաքացիական գործով 04.10.2013 թվականի որոշմամբ նշել է, որ գոյություն ունեցող իրավակարգավորումը հնարավոր է համարում բաժնային սեփականության ներքո գտնվող գույքից բաժինն առանձնացնել ինչպես բնեղենով, այնպես էլ դրամական հատուցմամբ: Ընդ որում, նախապատվությունը տրվում է բաժինը բնեղենով առանձնացնելուն, քանի որ այս դեպքում անձը շարունակում է պահպանել իր սեփականության իրավունքը բնեղենով առանձնացված մասի նկատմամբ, մինչդեռ փոխհատուցման դեպքում անձի սեփականության իրավունքը բաժնեմասի նկատմամբ դադարում է:

Վերահաստատելով նախկինում արտահայտած իրավական դիրքորոշումները՝  ՀՀ վճռաբեկ դատարանը  հավելել է, որ ընդհանուր սեփականությունից բաժինը բնեղենով առանձնացնելու պահանջներ քննելիս դատարաններն առաջին հերթին պետք է հաշվի առնեն, թե արդյոք առաջարկվող տարբերակով (տարբերակներով) բաժնեմասի առանձնացման դեպքում հնարավոր է ապահովել առանձին ձևավորվող բաժնեմասերի ինքնուրույն օգտագործումը: Ընդ որում, առանձնացվող բաժնեմասերը կամ դրանցից որևէ մեկը սերվիտուտով ծանրաբեռնելը կամ ընդհանուր օգտագործման թողնելը չի կարող համարվել ընդհանուր սեփականության բաժինն առանձնացնելու պահանջը բացառող հանգամանք, քանի որ բաժանվող օբյեկտների այդպիսի փոխկապվածությունը, որպես այդպիսին, չի սահմանափակում դրանց ինքնուրույն օգտագործման հնարավորությունը: Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 197-րդ հոդվածի իրավակարգավորումից հետևում է, որ օրենսդիրն ընդհանուր սեփականության ներքո գտնվող գույքի բաժանումը կամ դրանից բաժնի առանձնացումը բացառապես չի պայմանավորել բաժինների` իդեալապես առանձնացման տեխնիկական հնարավորությամբ: Նման հետևությունը բխում է նաև նույն հոդվածի 4-րդ կետի շարադրանքից, համաձայն որի` բաժնային սեփականության մասնակցին բնեղենով առանձնացվող գույքի անհամաչափությունը բաժնային սեփականության իրավունքում նրա բաժնին վերացվում է նրան համապատասխան դրամական գումար վճարելով կամ այլ փոխհատուցումով:

Վերոգրյալի հաշվառմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ այն դեպքում, երբ ընդհանուր սեփականություն հանդիսացող գույքը բաժանելիս փորձագետի եզրակացությամբ այդպիսի բաժանումը հնարավոր է համարվում առանձնացվող գույքի անհամաչափությունը փոխհատուցելու կամ որոշ տարածքներ ընդհանուր օգտագործման թողնելու տարբերակներով, իրավաչափ է առաջարկվող տարբերակներից որևէ մեկով գույքի բնեղենով բաժանումը: Այսինքն՝ այն դեպքում, երբ համապատասխան փորձագիտական եզրակացությամբ առաջարկվում է վիճելի գույքի (տվյալ դեպքում՝ հողամասի) որոշ մասերի բնեղենով առանձնացում, իսկ մյուս մասը թողնվում է ընդհանուր օգտագործման, ապա դա չի կարող բացառել դատարանների կողմից նման հայցապահանջների բավարարումը, քանի որ, ըստ էության, այն դիտարկվում է որպես բնեղենով առանձնացնելու հնարավոր տարբերակ (տե՛ս, Սամվել Ֆրանգուլյանը ընդդեմ Հենրիկ Ֆրանգուլյանի թիվ ԵԷԴ/1089/02/13 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 22.07.2016 թվականի որոշումը):

Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 47-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` գործով ապացույցներ են նույն օրենսգրքով և այլ օրենքներով նախատեսված կարգով ձեռք բերված տեղեկությունները, որոնց հիման վրա դատարանը պարզում է գործին մասնակցող անձանց պահանջները և առարկությունները հիմնավորող, ինչպես նաև վեճի լուծման համար նշանակություն ունեցող այլ հանգամանքների առկայությունը կամ բացակայությունը: Այդ տեղեկությունները հաստատվում են` 1) գրավոր և իրեղեն ապացույցներով, 2) փորձագետների եզրակացություններով, 3) վկաների ցուցմունքներով, 4)  գործին մասնակցող անձանց ցուցմունքներով:

Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` դատարանը յուրաքանչյուր ապացույց գնահատում է գործում եղած բոլոր ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտության վրա հիմնված ներքին համոզմամբ:

Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` գործի քննության ժամանակ ծագող հատուկ գիտելիքներ պահանջող հարցերի պարզաբանման նպատակով` դատարանը կարող է կողմի (կողմերի) միջնորդությամբ կամ իր նախաձեռնությամբ փորձաքննություն նշանակել: Նույն հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն` գործին մասնակցող անձինք իրավունք ունեն դատարանին առաջադրել հարցեր, որոնք պետք է պարզաբանվեն փորձաքննության ընթացքում, ինչպես նաև նշել այն մասնագիտացված փորձագիտական հաստատությունը կամ այն փորձագետին, որոնց դատարանը կարող է հանձնարարել փորձաքննության կատարումը: Նույն հոդվածի 3-րդ կետի համաձայն`փորձաքննություն նշանակելու մասին դատարանը կայացնում է որոշում, որում սահմանվում են հարցերի ցանկը և բովանդակությունը:

Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 62-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` փորձագետի եզրակացությունը պետք է պարունակի`

1. նշում` կիրառված մեթոդների մասին,

2. կատարված հետազոտությունների մանրամասն նկարագրությունը,

3. հետազոտությունների արդյունքում արված հետևությունները,

4. առաջադրված հարցերի հիմնավորված պատասխանները:

Նույն հոդվածի 3-րդ կետի համաձայն` փորձագետի եզրակացությունը հետազոտվում է դատական նիստում և գնահատվում է մյուս ապացույցների հետ:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 62-րդ հոդվածի 3-րդ կետի համաձայն՝ դատարանը կարող է հրավիրել գրավոր եզրակացություն ներկայացրած փորձագետին դրա վերաբերյալ բանավոր բացատրություններ տալու համար, եթե գործի հանգամանքներից բխում է դրա անհրաժեշտությունն ու նպատակահարմարությունը:

Դատարանը հրավիրում է գրավոր եզրակացություն ներկայացրած փորձագետին դրա վերաբերյալ բանավոր բացատրություններ տալու համար, եթե այդ մասին միջնորդել են կողմերը, կամ միջնորդել է կողմերից մեկը:

Վկայակոչված իրավակարգավորումներից հետևում է, որ դատարանը փորձաքննություն նշանակելու հարցը պետք է լուծի` ելնելով դատավարության մրցակցության և կողմերի իրավահավասարության դատավարական սկզբունքների էությունից, ապացույցների թույլատրելիության և վերաբերելիության վերաբերյալ օրենսդրական պահանջներից, հատուկ գիտելիքներ պահանջող հարցերի պարզաբանման նպատակից և արդարադատության արդյունավետության շահերի ապահովման առաջնահերթությունից:

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ փորձագետի եզրակացությունը գնահատվում է ընդհանուր հիմունքներով և, ինչպես գործով ձեռք բերված ցանկացած այլ ապացույց, այն ենթակա է գնահատման գործում առկա մյուս ապացույցների հետ համակցության մեջ, ինչը հնարավորություն է տալիս ստուգելու ոչ միայն փորձագետի եզրակացության տրամաբանությունը, այլ նաև կատարված հետազոտության գիտական հիմնավորվածության աստիճանն ու կատարված հետևությունների լրիվությունն ու հավաստիությունը: Ընդ որում, իրավահարաբերության ծագման պահին գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 47-րդ հոդվածում սահմանված ապացույցներից որևէ մեկը, այդ թվում նաև` փորձագետի եզրակացությունը որևէ առավելություն չունի գործում առկա մյուս ապացույցների նկատմամբ և ենթակա է գնահատման ընդհանուր կարգով` վերաբերելիության, թույլատրելիության, արժանահավատության տեսանկյունից: Այդուհանդերձ, Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում նշել, որ ապացույցի յուրաքանչյուր տեսակ ունի իր առանձնահատկությունները, ինչը կարող է պայմանավորված լինել ապացույցի կազմավորման բնույթով, աղբյուրով, արտահայտման ձևով և այլ գործոններով: Հետևաբար անգամ ընդհանուր կարգով գնահատումն անհրաժեշտ է իրականացնել այդ առանձնահատկությունների հաշվառմամբ:

Անդրադառնալով փորձագետի եզրակացության` որպես ապացույցի գնահատման առանձնահատկություններին` ՀՀ վճռաբեկ դատարանն առանձնացրել է այն հիմնական չափորոշիչները, որոնք ենթակա են կիրառման վերոնշյալ ապացույցի գնահատումը վերաբերելիության, թույլատրելիության և արժանահավատության տեսանկյունից իրականացնելիս:

Վերաբերելիության առումով փորձագետի եզրակացությունը գնահատելիս նախևառաջ պետք է հաշվի առնել այն հանգամանքը, թե փորձագետին  առաջադրված հարցերը որքանով նշանակություն ունեն գործի լուծման համար, ապա միայն անդրադառնալ այդ հարցադրումների վերաբերյալ արված եզրահանգումներին: Ընդ որում, հարցադրումների բովանդակությունը ոչ միայն էական նշանակություն ունի փորձագետի եզրակացության վերաբերելիության գնահատման տեսանկյունից, այլև կարևորվում է երկու և ավելի եզրակացությունների պարագայում դրանց միջև առկա հակասությունները վեր հանելու առումով:

Փորձագետի եզրակացությունը թույլատրելիության տեսանկյունից գնահատման ենթարկելիս առաջնահերթ կարևորվում է փորձաքննությունն իրականացնող անձի որակավորումը և ձեռնհասությունը, նշված անձի օբյեկտիվությունը, սահմանված դատավարական կարգի պահպանված լինելը, հետազոտության ընթացքի և արդյունքների պատշաճ դատավարական ձևակերպումը:

Արժանահավատության տեսանկյունից փորձագետի եզրակացության գնահատում իրականացնելիս պետք է հաշվի առնել փորձաքննության ընթացքում կիրառված մեթոդների գիտական հիմնավորվածության աստիճանը, փորձաքննությանը տրամադրված նյութի որակը և բավարարությունը, ելակետային տվյալների բնույթը, փորձագետի հետևությունների փաստարկվածության աստիճանը, գործին մասնակցող անձանց` փորձաքննությանը ներկա գտնվելու իրական հնարավորությունը, եզրակացության համապատասխանությունը գործում առկա այլ ապացույցներին (տե՛ս, «Կանաչապատում» ՊՓԲԸ-ի սնանկության գործով կառավարիչ Հովհաննես Եղյանն ընդդեմ Կարեն Ախիկյանի և մյուսների թիվ ԵԷԴ/1284/02/12 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 17.07.2015 թվականի որոշումը):

Սույն գործում առկա «Էքսպերտ Լաբորատորիա» ՍՊԸ-ի կողմից 28.09.2012 թվականին տրված փորձագիտական եզրակացության համաձայն` Երևան քաղաքի Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 36 և 38 հասցեների ընդհանուր մուտքը թողնվում է ընդհանուր օգտագործման: Նույնիսկ հատակագծային լուծումների փոփոխություններ կատարելով, հնարավոր չէ սահմանազատել կողմերին տրված մուտքերը, քանի որ նման պայմաններում կխախտվեն ՀՀ քաղաքաշինության տվյալ բնագավառում գործող СНиП 2.08.01-89`«Բնակելի տներ», ՀՀՇՆ-II-8.04.01.-97` «Շենքերի և կառուցվածքների հրդեհային անվտանգություն» և ՀՀՇՆ-II-8.03.96` «Արհեստական և բնական լուսավորում» նորմերով սահմանված նվազագույն՝ պարտադիր պահանջները:

ՀՀ «Փորձաքննությունների ազգային բյուրո» ՊՈԱԿ-ի կողմից 02.06.2015 թվականին տրված թիվ 13-0534դ փորձագիտական եզրակացության համաձայն՝ շինությունների միջև առկա 2,4մ լայնությամբ հողամասը 2 տնատիրությունների համար հանդիսանում է որպես ընդհանուր մուտք և անցում: Ըստ ՀՀ քաղաքաշինության բնագավառում գործող ՇՆ և Կ 2.07.01-89՝ նորմերի 2.12 կետի, ինչպես նաև նույն նորմերի թիվ 1 հավելվածի թիվ 1 աղյուսակով նախատեսված հակահրդեհային պահանջների՝ շինությունների միջև նվազագույն հեռավորությունը պետք է կազմի 6մ: Դա նշանակում է, որ հողամասերի սահմանագծից պատուհանային բացվածքով յուրաքանչյուր շինություն պետք է գտնվի առնվազն 3 մետր հեռավորության վրա: Սա նշանակում է, որ ելնելով քաղաքաշինության բնագավառում գործող նորմատիվ ակտերի պահանջներից՝ մուտք և անցում հանդիսացող 2,4մ լայնությամբ հողամասը հնարավոր չէ սահմանազատել:

ՀՀ «Փորձագիտական կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի կողմից 25.10.2017 թվականին տրված թիվ 28401607 փորձագիտական եզրակացության համաձայն՝ «օրինական հողամասի գծային չափերից և հողամասերի ուրվագծերից ելնելով հողամասերի սահմանագծերը գտնվում են Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեի օրինական շինությունից 1,25մ հեռավորության վրա, իսկ Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեի օրինական շինությունից՝ 1,15մ հեռավորության վրա, որը կարելի է դիտարկել որպես տեխնիկական հողամասերի մուտքերի սահմանազատման առանցք, սակայն հարկ է նշել, որ առանցքով սահմանազատում իրականացնելու պարագայում երկու գույքային միավորներում առաջացող՝ 1,15մ և 1,25մ լայնությամբ անցումները չեն բավարարում ՀՀ քաղաքաշինության տվյալ բնագավառում ՀՀՇՆ 30-01-2014 «Քաղաքաշինություն: Քաղաքային և գյուղական բնակավայրերի հատակագծում և կառուցապատում» նորմի մուտքի նվազագույն լայնության պահանջը»:

Սույն գործով Դատարանը 20.08.2018 թվականի վճռով հայցը՝ Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեում և մասամբ Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեում կառուցված ինքնակամ ավտոտնակը և պարիսպը քանդելու և Պատասխանողների կողմից առանց իրավահաստատող փաստաթղթերի օգտագործվող Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեի 14,4քմ մակերեսով զավթած հողամասը վերադարձնելու պահանջների մասով բավարարել է: Միաժամանակ, Դատարանը մերժել է Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեի մուտքը և անշարժ գույքը նույն փողոցի թիվ 38 հասցեի անշարժ գույքից սահմանազատելու մասին պահանջը՝ արձանագրելով, որ Երևան քաղաքի Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեի մուտքը և անշարժ գույքը Երևան քաղաքի Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեի անշարժ գույքից սահմանազատել հնարավոր չէ, քանի որ չի հիմնավորվել մուտքերի առանձնացման տեխնիկական հնարավորությունը: Դատարանը հանգել է այն հետևության, որ Երևան քաղաքի Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 36 և Երևան քաղաքի Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեներում գտնվող մուտքը պետք է թողնել կողմերի՝ Լիրիկա Հրաչյայի Զաքարյանի, Միքայել Ռաֆիկի Բայաթյանի, Բագրատ Ռաֆիկի Բայաթյանի և Պատասխանողների ընդհանուր օգտագործմանը:

Դատարանի 20.08.2018 թվականի վճիռն հայցվորների կողմից վերաքննության կարգով բողոքարկվել է միայն Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թիվ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեի մուտքը և անշարժ գույքը նույն փողոցի թիվ 38 հասցեի անշարժ գույքից սահմանազատելու պահանջը մերժելու մասով: Վերաքննիչ դատարանը, վերաքննիչ բողոքը մերժելիս և Դատարանի վճիռը անփոփոխ թողնելիս, պատճառաբանել է, որ գործով ձեռքբերված ապացույցներով, մասնավորապես` մուտքերի սահմանազատման հնարավորությունը պարզելու համար նշանակված համապատասխան փորձաքննությունների արդյունքում տրված եզրակացություններով, հիմնավորվել է, որ խնդրո առարկա` Երևան քաղաքի Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեի մուտքը և անշարժ գույքը Երևան քաղաքի Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեի անշարժ գույքից սահմանազատել հնարավոր չէ, քանի որ առկա չէ մուտքերի առանձնացման տեխնիկական հնարավորությունը: Վերաքննիչ դատարանը հանգել է այն հետևության, որ իրավաչափ է Դատարանի այն պատճառաբանությունը, որ հայցվորների պահանջը՝ Երևան քաղաքի Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 36 հասցեի մուտքը և անշարժ գույքը Երևան քաղաքի Նոր Արեշ 12 փողոցի թիվ 38 հասցեի անշարժ գույքից սահմանազատելու պահանջի մասին, ենթակա է մերժման և որ նշված հասցեներում գտնվող մուտքը հարկ է թողնել կողմերի՝ Լիրիկա Հրաչյայի Զաքարյանի, Միքայել Ռաֆիկի Բայաթյանի, Բագրատ Ռաֆիկի Բայաթյանի և Պատասխանողների ընդհանուր օգտագործմանը:

Մինչդեռ Վճռաբեկ դատարանը, սույն որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո անդրադառնալով ստորադաս դատարանների եզրահանգումների հիմնավորվածությանը, արձանագրում է հետևյալը.

Վկայակոչված իրավանորմերից և դրանց մեկնաբանմանն ուղղված վերլուծություններից  հետևում է, որ նմանատիպ փաստական և իրավական հիմքերով վեճերով գործի լուծման համար նախևառաջ էական նշանակություն ունի ընդհանուր գույքից բաժինը բնեղենով առանձնացնելու հնարավորության հարցը, որպիսի փաստը կարող է հաստատվել միայն համապատասխան մասնագիտական եզրակացությամբ:

Վերոգրյալ դիրքորոշումների լույսի ներքո անդրադառնալով սույն գործի փաստերին, ինչպես նաև ուսումնասիրելով գործում առկա «Էքսպերտ Լաբորատորիա» ՍՊԸ-ի կողմից 28.09.2012 թվականին տրված, ՀՀ «Փորձաքննությունների ազգային բյուրո» ՊՈԱԿ-ի կողմից 02.06.2015 թվականին տրված թիվ 13-0534դ, ՀՀ «Փորձագիտական կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի կողմից 25.10.2017 թվականին տրված թիվ 28401607 եզրակացությունները՝ Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում արձանագրել, որ սույն վեճի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող տվյալ ապացույցները վերաբերում են մուտքերի առանձնացման տեխնիկական հնարավորություններին։ Մինչդեռ սույն գործով վիճելի է մնացել ընդհանուր սեփականություն հանդիսացող հողամասից բաժինը բնեղենով առանձնացնելու հարցը: Մասնավորապես, սույն գործում առկա փորձագիտական եզրակացությունները՝ որպես մուտք ծառայող ընդհանուր սեփականություն հանդիսացող հողամասի մասով, վերաբերում են մուտքերին վերաբերող տեխնիկական նորմերին և որևէ կերպ անդրադարձ չկա անշարժ գույք հանդիսացող երկու առանձին միավորների համար դրանց սեփականատերերի կողմից այլ տեղից մուտք բացելու հնարավորություններին։

Վերոգրյալի հաշվառմամբ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ տվյալ դեպքում չի պարզվել անշարժ գույք հանդիսացող երկու առանձին միավորների համար դրանց սեփականատերերի կողմից այլ տեղից մուտք բացելու հնարավորությանը, որպիսի պայմաններում տրված փորձագիտական եզրակացությունները չեն կարող համարվել բավարար վերաբերելի ապացույց սույն վեճի լուծման համար:

Նման պայմաններում Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ստորադաս դատարանները սույն գործով չեն իրականացրել գործում առկա ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտում, որի արդյունքում սխալ եզրահանգման են եկել սույն գործի լուծման համար նշանակություն ունեցող փաստի և այդ փաստի առկայությունը հիմնավորող վերաբերելի ապացույցների շրջանակի վերաբերյալ, ինչն ազդել է գործի ելքի վրա: Ուստի, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ վերոնշյալ պատճառաբանությունների լույսի ներքո առկա է գործի նոր քննության անհրաժեշտություն:

Այսպիսով, վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար` ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 390-րդ հոդվածի 3-րդ մասի ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու և գործը նոր քննության ուղարկելու համար:

5. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները դատական ծախսերի բաշխման վերաբերյալ.

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 101-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են բավարարված հայցապահանջների չափին համամասնորեն:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ Վերաքննիչ կամ Վճռաբեկ դատարան բողոք բերելու և բողոքի քննության հետ կապված դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են [ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 10-րդ] գլխի կանոններին համապատասխան: Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ բողոքարկված դատական ակտը բեկանելու և փոփոխելու դեպքում վերաքննիչ կամ Վճռաբեկ դատարանը եզրափակիչ դատական ակտով գործին մասնակցող անձանց միջև վերաբաշխում է դատական ծախսերը` [ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 10-րդ] գլխի կանոնների համաձայն:

Նկատի ունենալով, որ սույն գործն ուղարկվում է նոր քննության, որպիսի պարագայում դատական ծախսերի բաշխման հարցին հնարավոր չէ անդրադառնալ գործի քննության ներկա փուլում, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ դատական ծախսերի բաշխման հարցը ենթակա է լուծման գործի նոր քննության ընթացքում:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 405-րդ, 406-րդ և 408-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

 1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել։ Բեկանել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 06.11.2018 թվականի որոշումը և գործն ուղարկել ՀՀ Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարան` նոր քննության:

2. Դատական ծախսերի բաշխման հարցին անդրադառնալ գործի նոր քննության ընթացքում:

3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:

Պաշտոնական հրապարակման օրը՝ 15 հունիսի 2021 թվական: