ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

  Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան)

2010 թվականի դեկտեմբերի 27-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով Սենիկ Միքայելյանի և ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի (այսուհետ՝ Կադաստր) վճռաբեկ բողոքները ՀՀ վարչական դատարանի 13.07.2010 թվականի վճռի դեմ՝ ըստ հայցի Սիրանուշ Բաբասյանի և Գայանե Ղամբարյանի ընդդեմ Կադաստրի Ավանի տարածքային ստորաբաժանման՝ իրավունքը գրանցելուն պարտավորեցնելու պահանջի մասին,

 ՊԱՐԶԵՑ

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.

Դիմելով դատարան՝ Սիրանուշ Բաբասյանը և Գայանե Ղամբարյանը պահանջել են պարտավորեցնել Կադաստրի Ավանի տարածքային ստորաբաժանմանը 25.12.2009 թվականի ըստ օրենքի ժառանգության իրավունքի և սեփականության իրավունքի վկայագրերի հիման վրա կատարել իրավունքների պետական գրանցում Երևանի Աճառյան փողոցի 13-րդ շենքի թիվ 15ա ոչ բնակելի տարածքի նկատմամբ։

ՀՀ վարչական դատարանի (այսուհետ՝ Դատարան) 13.07.2010 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է։

Սույն գործով վճռաբեկ բողոքներ են ներկայացրել Սենիկ Միքայելյանը և Կադաստրը։

Վճռաբեկ բողոքների պատասխաններ չեն ներկայացվել։

2. Սենիկ Միքայելյանի վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը.

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

1) Դատարանը խախտել է ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ, 19-րդ հոդվածների, «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի և ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 16-րդ հոդվածի 3-րդ մասի պահանջները։

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Դատարանը, քննելով վարչական մարմնին Երևանի Աճառյան փողոցի 13-րդ շենքի թիվ 15ա ոչ բնակելի տարածքի նկատմամբ իրավունքը գրանցելուն պարտավորեցնելու պահանջի մասին գործը, ուղղակիորեն անտեսել է նշված անշարժ գույքի նկատմամբ Սենիկ Միքայելյանի սեփականության իրավունքի առկայության փաստը և փաստորեն, առանց Սենիկ Միքայելյանին գործի քննությանը մասնակից դարձնելու, վճիռ է կայացրել նրա իրավունքների և պարտականությունների վերաբերյալ։

2) Դատարանը խախտել է ՀՀ Սահմանադրության 3-րդ, 8-րդ, 31-րդ հոդվածների, «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 1-ին արձանագրության 1-ին հոդվածի պահանջները։

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Դատարանը հաշվի չի առել, որ Երևանի Աճառյան փողոցի 13-րդ շենքի թիվ 15ա ոչ բնակելի տարածքի նկատմամբ առուվաճառքի պայմանագիրը կնքվել է Արմեն Ղամբարյանի լիազորված անձ, սույն գործով հայցվոր Սիրանուշ Բաբասյանի և Սենիկ Միքայելյանի միջև 14.05.2008 թվականին, որից հետո օրենքով սահմանված երեսնօրյա ժամկետում` 13.06.2008 թվականին, Սենիկ Միքայելյանը իրավունքի պետական գրանցման համար դիմել է Կադաստրի Ավանի տարածքային ստորաբաժանում:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Դատարանի 13.07.2010 թվականի վճիռը և գործն ուղարկել նոր քննության։

2.1. Կադաստրի վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը.

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Դատարանը խախտել է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 6-րդ, 22-րդ, 24-րդ հոդվածների պահանջները, չի կիրառել «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 62-րդ հոդվածը, որը պետք է կիրառեր։

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Դատարանն անտեսել է այն հանգամանքը, որ Սիրանուշ Բաբասյանի և Գայանե Ղամբարյանի իրավունքների պետական գրանցումը մերժվել է` վիճելի տարածքը փակ լինելու և չափագրում չապահովելու, ինչպես նաև այդ անշարժ գույքի վերաբերյալ ՀՀ վարչական դատարանում քննվող մեկ այլ գործի առկայության պատճառաբանությամբ: Դատարանը, քննելով պարտավորեցման հայց, պետք է պարզեր վարչական մարմնի կողմից բարենպաստ վարչական ակտ ընդունելու համար բավարար հիմքերի առկայությունը, որոնք սույն գործով բացակայել են:

Դատարանը հաշվի չի առել, որ Սիրանուշ Բաբասյանի և Գայանե Ղամբարյանի անվամբ 25.12.2009 թվականին տրված սեփականության իրավունքի և ըստ օրենքի ժառանգության իրավունքի վկայագրերն առ ոչինչ վարչական ակտեր են, քանի որ 14.05.2008 թվականի առուվաճառքի պայմանագրով Արմեն Ղամբարյանին պատկանող Երևանի Աճառյան փողոցի 13-րդ շենքի թիվ 15ա ոչ բնակելի տարածքն օտարվել է: Հետևաբար, վերջինիս ժառանգները չէին կարող ժառանգել նշված անշարժ գույքը, այսինքն` վերոհիշյալ վարչական ակտերով Սիրանուշ Բաբասյանին և Գայանե Ղամբարյանին տրամադրվել են ակնհայտ ոչ իրավաչափ իրավունքներ:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Դատարանի 13.07.2010 թվականի վճիռը և գործն ուղարկել նոր քննության։

 3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը.

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը՝

1) 25.12.2009 թվականի սեփականության իրավունքի վկայագրի համաձայն` Սիրանուշ Բաբասյանը Երևանի Ավանի Աճառյան փողոցի թիվ 13 հասցեում գտնվող ոչ բնակելի տարածքի 1/2 բաժնի սեփականատերն է (գ.թ. 12)։

2) 25.12.2009 թվականի ըստ օրենքի ժառանգության իրավունքի վկայագրի համաձայն` Արմեն Ղամբարյանի` հավասար բաժիններով ժառանգներ են կինը` Սիրանուշ Բաբասյանը և դուստրը` Գայանե Ղամբարյանը, իսկ ժառանգական գույքը, որի համար տրված է վկայագիրը, բաղկացած է Երևանի Ավանի Աճառյան փողոցի թիվ 13 հասցեում գտնվող ոչ բնակելի տարածքի 1/2 բաժնից (գ.թ. 11)։

3) 29.12.2009 թվականի դիմումով Սիրանուշ Բաբասյանը խնդրել է Երևանի Ավանի Աճառյան փողոցի թիվ 13 հասցեում գտնվող ոչ բնակելի տարածքի նկատմամբ կատարել իրավունքի պետական գրանցում (գ.թ. 13)։

4) Կադաստրի Ավանի տարածքային ստորաբաժանման 13.01.2010 թվականի թիվ Ս/Ղ առ ԵԼՔ-2967-ա գրությամբ մերժվել է Երևանի Ավանի Աճառյան փողոցի թիվ 13 հասցեում գտնվող ոչ բնակելի տարածքի նկատմամբ իրավունքը գրանցելու վերաբերյալ Սիրանուշ Բաբասյանի դիմումը, քանի որ չեն կատարվել չափագրման /տեղազննման/ աշխատանքներ` տարածքը փակ լինելու պատճառով: Հայտնվել է նաև, որ ՀՀ վարչական դատարանում նշված տարածքի վերաբերյալ առկա է գործ (գ.թ. 20)։

5) Սիրանուշ Բաբասյանին հասցեագրված Կադաստրի նախագահի տեղակալի 27.01.2010 թվականի թիվ ԱՄ-4/260 գրության համաձայն` ՀՀ վարչական դատարանի վարույթում է գտնվում վարչական գործն ըստ հայցի Սենիկ Միքայելյանի ընդդեմ Կադաստրի Ավանի տարածքային ստորաբաժանման` 14.05.2008 թվականի անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրը գրանցելու պահանջի մասին։ Վերը նշված անշարժ գույքը նույն տարածքն է, որի համար 25.12.2009 թվականին տրվել են սեփականության իրավունքի գրանցման և ըստ օրենքի ժառանգության իրավունքի վկայագրեր (գ.թ. 18)։

6) 14.05.2008 թվականի անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագրի համաձայն` Արմեն Ղամբարյանը, որի անունից հանդես է եկել Սիրանուշ Բաբասյանը, վաճառել է, իսկ Սենիկ Միքայելյանը ձեռք է բերել Երևանի Աճառյան փողոցի թիվ 13 հասցեում գտնվող ոչ բնակելի տարածքը (ներկայացված է վճռաբեկ բողոքին կից)։

7) ՀՀ վարչական դատարանի 01.02.2010 թվականի որոշմամբ վարույթ է ընդունվել Սենիկ Միքայելյանի հայցադիմումն ընդդեմ Կադաստրի Ավանի տարածքային ստորաբաժանման` 14.05.2008 թվականի անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրը գրանցելու պահանջի մասին (ներկայացված է վճռաբեկ բողոքին կից)։

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը

Քննելով վճռաբեկ բողոքները նշված հիմքերի սահմաններում` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ`

1) Սենիկ Միքայելյանի վճռաբեկ բողոքն առաջին հիմքով հիմնավոր է հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի իր խախտված իրավունքները վերականգնելու, ինչպես նաև իրեն ներկայացված մեղադրանքի հիմնավորվածությունը պարզելու համար հավասարության պայմաններում, արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ, անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր գործի հրապարակային քննության իրավունք։

ՀՀ Սահմանադրության 31-րդ հոդվածի համաձայն` ոչ ոքի չի կարելի զրկել սեփականությունից, բացառությամբ դատական կարգով` օրենքով նախատեսված դեպքերի։

«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով անձին երաշխավորվում է հավասարության պայմաններում, արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ, անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր գործի հրապարակային քննության իրավունք։

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 118.2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի համաձայն՝ վարչական դատարանի` գործն ըստ էության լուծող դատական ակտը վճռաբեկ դատարանում բողոքարկելու իրավունք ունեն գործին մասնակից չդարձված անձինք, որոնց իրավունքների և պարտականությունների վերաբերյալ կայացվել է գործն ըստ էության լուծող դատական ակտ։

Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` գործին մասնակից չդարձված այն անձինք, որոնց իրավունքների և պարտականությունների վերաբերյալ կայացվել է գործն ըստ էության լուծող դատական ակտ, վճռաբեկ դատարանում օգտվում են գործին մասնակցող անձանց իրավունքներից և կրում են նրանց համար սահմանված պարտականությունները։

Նշված հոդվածից հետևում է, որ օրենսդիրը գործին մասնակից չդարձված անձանց վերապահում է գործին մասնակցող անձանց իրավունքներ և նրանց համար սահմանում պարտականություններ միայն այն դեպքում, երբ գործն ըստ էության լուծող դատական ակտը կայացվել է նրանց իրավունքների և պարտականությունների վերաբերյալ (տե՛ս ըստ հայցի Միքայել, Մադլենա և Մարիետա Բաբալյանների ընդդեմ ՀՀ տարածքային կառավարման նախարարության միգրացիոն գործակալության, Կոտայքի մարզպետարանի` որոշակի գործողություն կատարելու և վարչական ակտի հետևանքները վերացնելու պահանջների մասին թիվ ՎԴ/3140/05/08 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի 18.09.2009 թվականի որոշումը)։

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 16-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ եթե դատական ակտն անխուսափելիորեն և ուղղակիորեն տարածվելու է նաև որոշակի անձանց վրա, ապա դատարանը պարտավոր է այդ անձանց ներգրավել դատավարության մեջ որպես երրորդ անձ։

Վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած իր որոշումներում անդրադարձել է այն դեպքերին, երբ դատարանը վճիռ է կայացրել գործին մասնակից չդարձած անձանց իրավունքների և պարտականությունների վերաբերյալ։ Մասնավորապես, Վճռաբեկ դատարանը, հիմք ընդունելով ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածը և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածը, արձանագրել է կողմերի հավասարության և մրցակցային դատավարության սկզբունքների խախտում և բեկանել է դատական ակտը (տե´ս ըստ հայցի Լաուրա Մկրտչյանի ընդդեմ ՀՀ արդարադատության նախարարության դատական ակտերի հարկադիր կատարման ծառայության՝ պետական մարմնի անգործությունը վիճարկելու պահանջի մասին թիվ ՎԴ/4107/05/08 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի 11.08.2009 թվականի որոշումը)։

Վերը նշվածի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը նպատակահարմար չի համարում կրկին անդրադառնալ նշված իրավական հարցի գնահատականին։

Սույն գործով Դատարանը պարտավորեցրել է Կադաստրի Ավանի տարածքային ստորաբաժանմանը 25.12.2009 թվականի ըստ օրենքի ժառանգության իրավունքի և սեփականության իրավունքի վկայագրերի հիման վրա Երևանի Աճառյան փողոցի 13-րդ շենքի թիվ 15ա ոչ բնակելի տարածքի նկատմամբ կատարել Սիրանուշ Բաբասյանի և Գայանե Ղամբարյանի իրավունքների պետական գրանցում։

Մինչդեռ, Կադաստրի Ավանի տարածքային ստորաբաժանման 13.01.2010 թվականի թիվ Ս/Ղ առ ԵԼՔ-2967-ա և Կադաստրի նախագահի տեղակալի 27.01.2010 թվականի թիվ ԱՄ-4/260 գրությունների համաձայն` ՀՀ վարչական դատարանի վարույթում է գտնվում վարչական գործն ըստ հայցի Սենիկ Միքայելյանի ընդդեմ Կադաստրի Ավանի տարածքային ստորաբաժանման` 14.05.2008 թվականի անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրը գրանցելու պահանջի մասին։ Վերը նշված անշարժ գույքը նույն տարածքն է, որի համար 25.12.2009 թվականին տրվել են սեփականության իրավունքի և ըստ օրենքի ժառանգության իրավունքի վկայագրեր։ Ավելին, սույն վճռաբեկ բողոքին կից ներկայացված 14.05.2008 թվականի անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագրի համաձայն` Արմեն Ղամբարյանը, որի անունից հանդես է եկել Սիրանուշ Բաբասյանը, վաճառել է, իսկ Սենիկ Միքայելյանը ձեռք է բերել Երևանի Աճառյան փողոցի թիվ 13 հասցեում գտնվող ոչ բնակելի տարածքը: ՀՀ վարչական դատարանի 01.02.2010 թվականի որոշմամբ վարույթ է ընդունվել Սենիկ Միքայելյանի հայցադիմումն ընդդեմ Կադաստրի Ավանի տարածքային ստորաբաժանման` 14.05.2008 թվականի անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրը գրանցելու պահանջի մասին:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով կայացված դատական ակտն ուղղակիորեն առնչվում է Սենիկ Միքայելյանի իրավունքներին և պարտականություններին, մինչդեռ վերջինս գործի քննությանը մասնակից չի դարձվել։

Այսինքն՝ Դատարանը սույն գործով վճիռ է կայացրել բողոք բերած անձի իրավունքների և պարտականությունների վերաբերյալ` զրկելով նրան իր դատավարական իրավունքներից օգտվելու և դատավարական պարտականությունները կատարելու հնարավորությունից, ինչի արդյունքում խախտվել է վերջինիս՝ ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածով և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով երաշխավորված՝ հավասարության պայմաններում, արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ, անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր գործի հրապարակային քննության իրավունքը։

Ինչ վերաբերում է Սենիկ Միքայելյանի վճռաբեկ բողոքի երկրորդ հիմքին, ապա նրան գործի քննությանը մասնակից չդարձնելու պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը դրան չի անդրադառնում:

Այսպիսով, Սենիկ Միքայելյանի վճռաբեկ բողոքի առաջին հիմքի առկայությանը Վճռաբեկ դատարանը համարում է բավարար` «ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ 28.10.2010 թվականի թիվ ՀՕ-135-Ն օրենքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 118-րդ և 118.3-րդ հոդվածների, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 228-րդ հոդվածի ուժով Դատարանի վճիռը բեկանելու համար, որպիսի պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը չի անդրադառնում նաև Կադաստրի վճռաբեկ բողոքում բերված փաստարկներին:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 118-րդ հոդվածով, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-241²-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

ՈՐՈՇԵՑ

1. Սենիկ Միքայելյանի վճռաբեկ բողոքը բավարարել մասնակիորեն։ Բեկանել ՀՀ վարչական դատարանի 13.07.2010 թվականի վճիռը և գործն ուղարկել նույն դատարան՝ նոր քննության։

2. Պետական տուրքի բաշխման հարցին անդրադառնալ գործի նոր քննության ընթացքում։

3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման։