ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

 

ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴ

 

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

 

ԱԽ-20-Ո-22

2015 թ.

ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԻ ՇԵՆԳԱՎԻԹ ՎԱՐՉԱԿԱՆ ՇՐՋԱՆԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԻՐԱՎԱՍՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՋԻՆ ԱՏՅԱՆԻ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ԴԱՏԱՎՈՐ ԻՇԽԱՆ ԲԱՐՍԵՂՅԱՆԻՆ ԿԱՐԳԱՊԱՀԱԿԱՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ԵՆԹԱՐԿԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾԸ ԿԱՐՃԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

 

Արդարադատության խորհուրդը

 

հետեվյալ կազմով`

 

նախագահությամբ`	Ա. Մկրտումյանի
մասնակցությամբ` ԱԽ անդամներ	Ա. Բաբայանի, Գ. Բադիրյանի,
	Ռ. Բարսեղյանի, Ա. Դարբինյանի,
	Գ. Խանդանյանի, Ա. Խաչատրյանի,
	Մ. Հարթենյանի, Գ. Ղազինյանի,
	Վ. Ստեփանյանի, Ս. Օհանյանի
մասնակցությամբ` դատավոր	Ի. Բարսեղյանի
Երևան քաղաքի Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի դատավոր Ի. Բարսեղյանի փաստաբաններ	Գ. Մուղնեցյան, Տ. Ավետիսյան
ՀՀ դատավորների ընդհանուր ժողովի   էթիկայի և կարգապահական հարցերի   հանձնաժողովի անդամ	Ս. Թադևոսյանի, Մ. Մարտիրոսյանի
քարտուղարությամբ`	Շ. Վարդանյանի

 

2015 թվականի հունիսի 26-ի նիստում, քննարկելով Երևան քաղաքի Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի դատավոր Ի. Բարսեղյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը,

 

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

 

1. Կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթը.

ՀՀ դատավորների ընդհանուր ժողովի էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովի՝ 11.04.2015թ. թիվ N-ԷԿ-5/2015 որոշմամբ Երևան քաղաքի Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի դատավոր (այսուհետ` դատավոր) Ի. Բարսեղյանի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթներ են հանդիսացել դատական պրակտիկայի ամփոփման արդյունքներով կարգապահական պատասխանատվության հիմք հանդիսացող արարքի հայտնաբերումը և քաղաքացի Աննա Սարգսյանի դիմումը:

 

2. Կարգապահական խախտման վերաբերյալ ՀՀ դատավորների ընդհանուր ժողովի էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովի եզրակացությունը.

Ըստ եզրակացության`

«1. Դատարանի վարույթում է գտնվել թիվ ԵՇԴ/1889/02/14 քաղաքացիական գործը` ըստ հայցի «Երևան ջուր» ՓԲԸ-ի ընդդեմ Սուրեն Բաղդասարյանի` գումարի բռնագանձման պահանջի մասին:

Դատարանի՝ 30.06.2014թ. որոշմամբ հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ և 07.10.2014թ. նշանակվել է դատաքննություն:

Դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին պատասխանողին ուղարկված դատական ծանուցագիրը վերադարձվել է` «Երևանում նման փողոց չկա» նշումով:

07.10.2014թ. նշանակված դատական նիստին կողմերը չեն ներկայացել, գործի քննությունը համարվել է ավարտված, և վճռի հրապարակման օր է նշանակվել 22.10.2014թ.:

Դատարանը, ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 1-ին կետով, 22.10.2014թ. կայացված վճռով կարճել է քաղաքացիական գործի վարույթը` հետևյալ պատճառաբանությամբ.

«Գործի քննության ընթացքում պատասխանող Սուրեն Բաղդասարյանին հայցադիմումում նշված` ք. Երևան, Բորիս Պիոտրովսկու փողոց, 16 տուն հասցեով ուղարկված ծանուցագիրը հետ է վերադարձվել փոստային ծառայության միջոցով` ծրարի վրա` «Երևանում նման փողոց չկա» նշումով: Պարզվել է, որ իրականում Երևան քաղաքում Բորիս Պիոտրովսկու անվամբ փողոց գոյություն չունի:

/Դատական նիստի արձանագրություն/

Ուսումնասիրելով քաղաքացիական գործում առկա փաստական տվյալները` դատարանը գտնում է, որ սույն քաղաքացիական գործի վարույթը ենթակա է կարճման, քանզի վեճը վերը նշված հիմքով ենթակա չէ դատարանում քննության»:

Դատարանի վարույթում է գտնվել նաև թիվ ԵՇԴ/1092/02/14 քաղաքացիական գործը` ըստ հայցի «Երևան ջուր» ՓԲԸ-ի ընդդեմ Արամ Վարդազարյանի` գումարի բռնագանձման պահանջի մասին:

Դատարանի՝ 12.05.2014թ. որոշմամբ հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ, և 20.08.2014թ. նշանակվել է դատաքննություն:

Դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին պատասխանողին ուղարկված դատական ծանուցագիրը ստացվել է:

20.08.2014թ. դատական նիստին ներկայացել է հայցվորի ներկայացուցիչը, կողմերին հաշտության հնարավորություն ընձեռելու նպատակով գործի քննությունը հետաձգվել է և նշանակվել է 17.09.2014թ.:

17.09.2014թ. դատական նիստին կողմերը չեն ներկայացել, կողմերի պատշաճ ծանուցումներն ապահովելու նպատակով գործի քննությունը հետաձգվել է և նշանակվել է 16.10.2014թ.:

Պատասխանողին ուղարկած դատական ծանուցագիրը վերադարձվել է` «Թերի հասցե» նշումով:

16.10.2014թ. դատական նիստին կողմերը չեն ներկայացել, գործի քննությունը համարվել է ավարտված, և վճռի հրապարակման օր է նշանակվել 30.10.2014թ.:

Դատարանը, ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 1-ին կետով, 30.10.2014թ. կայացված վճռով կարճել է քաղաքացիական գործի վարույթը հետևյալ պատճառաբանությամբ.

«Գործի քննության ընթացքում պատասխանող Արամ Վարդազարյանին հայցադիմումում նշված` ք. Երևան, Եղիշե Թադևոսյան 4 շենք հասցեով ուղարկված ծանուցագիրը փոստային առաքումն իրականացնող կազմակերպության կողմից հետ է վերադարձվել` ծրարի վրա «թերի հասցե» նշումով: Պարզվել է, որ իրականում Երևան քաղաքում Եղիշե Թադևոսյան փողոցում առկա է թիվ 4 բազմաբնակարան շենք, սակայն հայցադիմումում համապատասխան բնակարանի համարը նշված չէ, որպիսի հիմքով էլ վերջինիս ուղարկված ծանուցագիրը հետ է վերադարձվել փոստային ծառայություն իրականացնող կազմակերպության կողմից:

Վերը նշված փաստարկմամբ հնարավոր չի եղել ապահովել պատասխանողի պատշաճ ծանուցումը:

Հայցվորը` «Երևան Ջուր» ընկերությունը, բազմիցս ծանուցված լինելով դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին, չի ապահովել իր ներկայացուցչի մասնակցությունը գործի քննությանը»:

Ուսումնասիրելով քաղաքացիական գործում առկա փաստական տվյալները` դատարանը գտնում է, որ սույն քաղաքացիական գործի վարույթը ենթակա է կարճման, քանզի վեճը վերը նշված հիմքով ենթակա չէ դատարանում քննության:»:

ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների դատական, ինչպես նաև պետական այլ մարմինների առջև իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցների իրավունք, իսկ ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի իր խախտված իրավունքները վերականգնելու, ինչպես նաև իրեն ներկայացված մեղադրանքի հիմնավորվածությունը պարզելու համար հավասարության պայմաններում, արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ, անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր գործի հրապարակային քննության իրավունք:

«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում են նրա քաղաքացիական իրավունքներն ու պարտականությունները, կամ նրան ներկայացված ցանկացած քրեական մեղադրանքը, ունի օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ և անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք:

 ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 2-րդ հոդվածի համաձայն` «Շահագրգիռ անձն իրավունք ունի սույն օրենսգրքով սահմանված կարգով դիմել դատարան` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ, օրենքներով և այլ իրավական ակտերով սահմանված կամ պայմանագրով նախատեսված իր իրավունքների, ազատությունների և օրինական շահերի պաշտպանության համար: (...)»:

 ՀՀ դատական օրենսգրքի 7-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` «Յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների դատական պաշտպանության իրավունք»:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` «Քաղաքացիական իրավունքների պաշտպանությունը, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով սահմանված գործերի ենթակայությանը համապատասխան, իրականացնում է դատարանը»:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի համաձայն`

«Դատարանը կարճում է գործի վարույթը, եթե`

1) վեճը ենթակա չէ դատարանում քննության.

2) նույն անձանց միջև, նույն առարկայի մասին միևնույն հիմքերով վեճի վերաբերյալ առկա է դատարանի` օրինական ուժի մեջ մտած վճիռ, բացառությամբ սույն օրենսգրքի 110 հոդվածի 3-րդ կետով նախատեսված դեպքի.

3) նույն անձանց միջև, նույն առարկայի մասին և միևնույն հիմքերով վեճի վերաբերյալ առկա է արբիտրաժային տրիբունալի վճիռ կամ Ֆինանսական համակարգի հաշտարարի որոշում, բացառությամբ դատարանի կողմից արբիտրաժային տրիբունալի վճռի կամ Ֆինանսական համակարգի հաշտարարի որոշման հարկադիր կատարման համար կատարողական թերթ տալը մերժելու դեպքի.

4) գործին մասնակցող քաղաքացու մահից հետո վիճելի իրավահարաբերությունը բացառում է իրավահաջորդությունը.

5) գործին մասնակցող իրավաբանական անձը լուծարվել է.

6) հայցվորը հրաժարվել է հայցից.

7) դատարանը հաստատել է կնքված հաշտության համաձայնությունը»:

Հանձնաժողովն արձանագրում է, որ թիվ ԵՇԴ/1889/02/14 և թիվ ԵՇԴ/1092/02/14 քաղաքացիական գործերով վեճերը վերաբերել են վնաս պատճառած անձից պահանջի իրավունքին, որը ենթակա է քննության Ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանում: Մինչդեռ Դատարանը, կիրառելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 1-ին կետը, կարճել է նշված քաղաքացիական գործերի վարույթները` մի դեպքում` Երևան քաղաքում Բորիս Պիոտրովսկու անվամբ փողոց գոյություն չունենալու, իսկ մյուս դեպքում` պատասխանողի հասցեն թերի նշված լինելու և նրա պատշաճ ծանուցումն ապահովել չկարողանալու պատճառաբանությամբ:

Վերոգրյալի արդյունքում Հանձնաժողովը գտնում է, որ Դատարանը, կարճելով թիվ ԵՇԴ/1889/02/14 և թիվ ԵՇԴ/1092/02/14 քաղաքացիական գործերի վարույթները օրենքով չնախատեսված հիմքերով, խախտել է հայցվորների` ՀՀ Սահմանադրությամբ և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայով երաշխավորված դատական պաշտպանության իրավունքը:

2. Դատարանի վարույթում գտնված թիվ ԵՇԴ/1078/02/14, թիվ ԵՇԴ/1092/02/14, թիվ ԵՇԴ/0676/02/14, թիվ ԵՇԴ/0346/02/12, թիվ ԵՇԴ/0334/02/14, թիվ ԵՇԴ/0119/02/14, թիվ ԵՇԴ/0983/02/14, թիվ ԵՇԴ/0966/02/14, թիվ ԵՇԴ/0963/02/14, թիվ ԵՇԴ/0901/02/14, թիվ ԵՇԴ/0961/02/14, թիվ ԵՇԴ/0177/02/14, թիվ ԵՇԴ/1159/02/14 և թիվ ԵՇԴ/1003/02/13 քաղաքացիական գործերով կայացված դատական ակտերը գործին մասնակցող անձանց (անձին) տրամադրվել են հետևյալ ժամկետներում.

Թիվ ԵՇԴ/1078/02/14 քաղաքացիական գործով վճիռը հրապարկվել է 03.06.2014թ., որը, ըստ գործում առկա փաստաթղթերի, հայցվորին չի ուղարկվել, իսկ պատասխանողին ուղարկվել է 18.07.2014թ. /1 ամիս 14 օր անց/:

Թիվ ԵՇԴ/1092/02/14 քաղաքացիական գործով վճիռը հրապարկվել է 30.10.2014թ., որը, ըստ գործում առկա փաստաթղթերի, հայցվորին չի ուղարկվել:

Թիվ ԵՇԴ/0676/02/14 քաղաքացիական գործով վճիռը հրապարկվել է 08.07.2014թ., որը, ըստ փոստային առաքման անդորրագրերի, կողմերին է ուղարկվել 31.07.2014թ. /22 օր անց/:

Թիվ ԵՇԴ/0346/02/12 քաղաքացիական գործով վճիռը հրապարկվել է 14.07.2014թ., որը, ըստ փոստային առաքման անդորրագրերի, կողմերին է ուղարկվել 04.08.2014թ. /20 օր անց/:

Թիվ ԵՇԴ/0334/02/14 քաղաքացիական գործով վճիռը հրապարկվել է 29.05.2014թ., որը, ըստ փոստային առաքման անդորրագրերի, կողմերին է ուղարկվել 17.06.2014թ. /18 օր անց/:

Թիվ ԵՇԴ/0119/02/14 քաղաքացիական գործով վճիռը հրապարկվել է 13.05.2014թ., որը, ըստ փոստային առաքման անդորրագրերի, կողմերին է ուղարկվել 30.05.2014թ. /17 օր անց/:

Թիվ ԵՇԴ/0983/02/14 քաղաքացիական գործով վճիռը հրապարկվել է 16.07.2014թ., որը, ըստ գործում առկա փաստաթղթերի, հայցվորը ստացել է 21.07.2014թ., իսկ պատասխանողին ուղարկվել է 04.08.2014թ. /18 օր անց/:

Թիվ ԵՇԴ/0966/02/14 քաղաքացիական գործով վճիռը հրապարկվել է 14.07.2014թ., որը, ըստ փոստային առաքման անդորրագրերի, կողմերին է ուղարկվել 31.07.2014թ. /16 օր անց/:

Թիվ ԵՇԴ/0963/02/14 քաղաքացիական գործով վճիռը հրապարկվել է 14.07.2014թ., որը, ըստ փոստային առաքման անդորրագրերի, կողմերին է ուղարկվել 31.07.2014թ. /16 օր անց/:

Թիվ ԵՇԴ/0901/02/14 քաղաքացիական գործով վճիռը հրապարկվել է 14.07.2014թ., որը, ըստ փոստային առաքման անդորրագրերի, կողմերին է ուղարկվել 31.07.2014թ. /16 օր անց/:

Թիվ ԵՇԴ/0961/02/14 քաղաքացիական գործով վճիռը հրապարկվել է 14.07.2014թ., որը, ըստ փոստային առաքման անդորրագրերի, կողմերին է ուղարկվել 31.07.2014թ. /16 օր անց/:

Թիվ ԵՇԴ/1159/02/14 քաղաքացիական գործով վճիռը հրապարկվել է 24.09.2014թ., որը, ըստ փոստային առաքման անդորրագրերի, կողմերին է ուղարկվել 10.10.2014թ. /15 օր անց/:

Թիվ ԵՇԴ/0177/02/14 քաղաքացիական գործով վճիռը հրապարկվել է 23.04.2014թ., որը, ըստ փոստային առաքման անդորրագրերի, կողմերին է ուղարկվել 07.05.2014թ. /13 օր անց/:

Թիվ ԵՇԴ/1003/02/13 քաղաքացիական գործով վճիռը հրապարկվել է 03.12.2014թ., որը, ըստ գործում առկա փաստաթղթերի, պատասխանող Աննա Սարգսյանը ստացել է 10.03.2015թ. /3 ամիս 5 օր անց/:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 3-րդ պարբերության համաձայն` «Դատարանի վճիռը հրապարակելիս նիստը նախագահողը պարզաբանում է վճիռը բողոքարկելու կարգը»:

Նույն հոդվածի 4-րդ պարբերության համաձայն` «Հրապարակվելուց անմիջապես հետո վճռի օրինակը հանձնվում է գործին մասնակցած անձանց: Գործի մասնակիցներից որևէ մեկի ներկայացած չլինելու դեպքում վճռի օրինակը հրապարակման կամ հաջորդ օրը պատվիրված նամակով ուղարկվում է նրան»:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 28-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետի համաձայն` «Գործին մասնակցող անձինք իրավունք ունեն բողոքարկել դատական ակտերը»:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 205-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն` «Առաջին ատյանի դատարանների դատական ակտերի դեմ, բացառությամբ այն ակտերի, որոնց համար վերաքննություն օրենքով նախատեսված չէ, վերաքննիչ բողոք բերելու իրավունք ունեն գործին մասնակցող անձինք»:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 207-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` «Գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի դեմ վերաքննիչ բողոք կարող է բերվել մինչև այդ ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելու համար սահմանված ժամկետը»:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 140-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` «Ընդհանուր իրավասության դատարանի` գործն ըստ էության լուծող դատական ակտերն օրինական ուժի մեջ են մտնում հրապարակման պահից մեկ ամիս հետո, բացառությամբ նույն հոդվածի 2-րդ և 3-րդ կետերով նախատեսված դեպքերի»:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, իր նախկին որոշումներում անդրադառնալով դատարանի վճիռն օրենսդրությամբ սահմանված ժամկետում անձին չհանձնելու հարցին, նշել է, որ «(…) ընդհանուր իրավասության դատարանի` գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի դեմ վերաքննիչ բողոք բերելու համար օրենքով սահմանված է մեկամսյա ժամկետ: Այդ ժամկետում վերաքննիչ բողոք բերելու իրավունքի լիարժեք և արդյունավետ իրականացման համար օրենքն ընդհանուր իրավասության դատարանին պարտավորեցնում է վճռի հրապարակվելուց անմիջապես հետո դրա օրինակը հանձնել գործին մասնակցած անձանց, իսկ նրանցից որևէ մեկի ներկայացած չլինելու դեպքում՝ հրապարակման կամ առնվազն հաջորդ օրը պատվիրված նամակով ուղարկել նրան: (…)»: (տե՛ս «ՎՏԲ-Հայաստան բանկ» ՓԲԸ-ն ընդդեմ Դանիել Բարսեղյանի թիվ ԱՐԱԴ/0716/02/10 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 21.12.2011 թվականի որոշումը):

Հանձնաժողովն արձանագրում է, որ թիվ ԵՇԴ/1078/02/14, թիվ ԵՇԴ/1092/02/14, թիվ ԵՇԴ/0676/02/14, թիվ ԵՇԴ/0346/02/12, թիվ ԵՇԴ/0334/02/14, թիվ ԵՇԴ/0119/02/14, թիվ ԵՇԴ/0983/02/14, թիվ ԵՇԴ/0966/02/14, թիվ ԵՇԴ/0963/02/14, թիվ ԵՇԴ/0901/02/14, թիվ ԵՇԴ/0961/02/14, թիվ ԵՇԴ/1159/02/14, թիվ ԵՇԴ/0177/02/14 և թիվ ԵՇԴ/1003/02/13 քաղաքացիական գործերով Դատարանի կողմից չպահպանվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով նախատեսված դատական ակտերը սահմանված ժամկետում գործին մասնակցող անձանց ուղարկելու օրենսդրական պահանջը, պայմաններ են ստեղծվել գործին մասնակցող անձանց դատական ակտի բողոքարկման իրավունքի խախտման համար:

Վերոգրյալի արդյունքում Հանձնաժողովը գտնում է, որ Դատարանը` դրսևորած անգործության արդյունքում, թույլ է տվել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 4-րդ պարբերության ակնհայտ և կոպիտ խախտում:

3. Դատարանի վարույթում է գտնվել թիվ ԵՇԴ/0676/02/14 քաղաքացիական գործը` ըստ հայցի «Արդշինինվեստբանկ» ՓԲԸ-ի ընդդեմ Հասմիկ Երիցյանի` գումարի բռնագանձման պահանջի մասին:

Դատարանի՝ 26.03.2014թ. որոշմամբ հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ, և 24.06.2014թ. նշանակվել է դատաքննություն:

Պատասխանողին ուղարկված ծանուցագիրը վերադարձվել է` «Տեղափոխված» նշումով:

24.06.2014թ. նշանակված դատական նիստին կողմերը չեն ներկայացել, գործի քննությունը համարվել է ավարտված, և վճռի հրապարակման օր է նշանակվել 08.07.2014թ.:

24.06.2014թ. դատական նիստի արձանագրության համաձայն` «(...) պատասխանողը պատշաճ կարգով տեղեկացվել է դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին, սակայն չի ներկայացել»:

 Մինչդեռ թիվ ԵՇԴ/0676/02/14 քաղաքացիական գործի նյութերում առկա չէ 24.06.2014թ. դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին գործով պատասխանողին պատշաճ ձևով ծանուցելու մասին ապացույց:

Դատարանի վարույթում է գտնվել թիվ ԵՇԴ/0913/02/14 քաղաքացիական գործը` ըստ հայցի «Ղ-Տելեկոմ» ՓԲԸ-ի ընդդեմ Անահիտ Մելքոնյանի` գումարի բռնագանձման պահանջի մասին:

Դատարանի՝ 23.04.2014թ. որոշմամբ հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ, և 23.06.2014թ. նշանակվել է նախնական դատական նիստ:

23.06.2014թ. նշանակված դատական նիստին կողմերը չեն ներկայացել, իսկ գործը նշանակվել է դատաքննության 30.06.2014թ.:

Պատասխանողին ուղարկված ծանուցագիրը վերադարձվել է` «Տեղափոխված» նշումով:

30.06.2014թ. նշանակված դատական նիստին կողմերը չեն ներկայացել, գործի քննությունը համարվել է ավարտված, և վճռի հրապարակման օր է նշանակվել 04.07.2014թ.:

23.06.2014թ. և 30.06.2014թ. դատական նիստերի արձանագրությունների համաձայն` «(...) պատասխանողը պատշաճ կարգով տեղեկացվել է դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին, սակայն չի ներկայացել»:

 Մինչդեռ թիվ ԵՇԴ/0913/02/14 քաղաքացիական գործի նյութերում առկա չեն 23.06.2014թ. և 30.06.2014թ. դատական նիստերի ժամանակի և վայրի մասին գործով պատասխանողին պատշաճ ձևով ծանուցելու մասին ապացույցներ:

Դատարանի վարույթում է գտնվել թիվ ԵՇԴ/0902/02/14 քաղաքացիական գործը` ըստ հայցի «Յուքոմ» ՍՊԸ-ի ընդդեմ Սեյրան Չիլինգարյանի` գումարի բռնագանձման պահանջի մասին:

Դատարանի՝ 23.04.2014թ. որոշմամբ հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ, և 23.06.2014թ. նշանակվել է նախնական դատական նիստ:

23.06.2014թ. նշանակված դատական նիստին կողմերը չեն ներկայացել, իսկ գործը նշանակվել է դատաքննության 07.07.2014թ.:

07.07.2014թ. նշանակված դատական նիստին կողմերը չեն ներկայացել, գործի քննությունը համարվել է ավարտված, և վճռի հրապարակման օր է նշանակվել 14.07.2014թ.:

23.06.2014թ. և 07.07.2014թ. դատական նիստերի արձանագրությունների համաձայն` «(...) պատասխանողը պատշաճ կարգով տեղեկացվել է դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին, սակայն չի ներկայացել»:

 Մինչդեռ թիվ ԵՇԴ/0902/02/14 քաղաքացիական գործի նյութերում առկա չեն 23.06.2014թ. և 07.07.2014թ. դատական նիստերի ժամանակի և վայրի մասին գործով պատասխանողին պատշաճ ձևով ծանուցելու մասին ապացույցներ:

Դատարանի վարույթում է գտնվել թիվ ԵՇԴ/0177/02/14 քաղաքացիական գործը` ըստ հայցի «Յունիբանկ» ՓԲԸ-ի ընդդեմ Լիաննա և Աննա Հովհաննիսյանների` գումարի բռնագանձման պահանջի մասին:

Դատարանի՝ 17.02.2014թ. որոշմամբ հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ և 08.04.2014թ. նշանակվել է դատաքննություն:

08.04.2014թ. նշանակված դատական նիստին կողմերը չեն ներկայացել, գործի քննությունը համարվել է ավարտված, և վճռի հրապարակման օր է նշանակվել 23.04.2014թ.:

08.04.2014թ. դատական նիստի արձանագրության համաձայն` «(...) պատասխանողները պատշաճ կարգով տեղեկացվել են դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին, սակայն չեն ներկայացել»:

 Մինչդեռ թիվ ԵՇԴ/0177/02/14 քաղաքացիական գործի նյութերում առկա չեն 08.04.2014թ. դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին գործով պատասխանողներին պատշաճ ձևով ծանուցելու մասին ապացույցներ:

Դատարանի վարույթում է գտնվել թիվ ԵՇԴ/0911/02/14 քաղաքացիական գործը` ըստ հայցի «Ղ-Տելեկոմ» ՓԲԸ-ի ընդդեմ Ռուզաննա Հակոբյանի` գումարի բռնագանձման պահանջի մասին:

Դատարանի՝ 23.04.2014թ. որոշմամբ հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ, և 23.06.2014թ. նշանակվել է նախնական դատական նիստ:

23.06.2014թ. նշանակված դատական նիստին կողմերը չեն ներկայացել, իսկ գործը նշանակվել է դատաքննության 01.07.2014թ.:

 Պատասխանողին ուղարկված ծանուցագիրը վերադարձվել է` «Տեղափոխված» նշումով:

01.07.2014թ. նշանակված դատական նիստին կողմերը չեն ներկայացել, գործի քննությունը համարվել է ավարտված, և վճռի հրապարակման օր է նշանակվել 08.07.2014թ.:

23.06.2014թ. և 01.07.2014թ. դատական նիստերի արձանագրությունների համաձայն` «(...) պատասխանողը պատշաճ կարգով տեղեկացվել է դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին, սակայն չի ներկայացել»:

 Մինչդեռ թիվ ԵՇԴ/0911/02/14 քաղաքացիական գործի նյութերում առկա չեն 23.06.2014թ. և 01.07.2014թ. դատական նիստերի ժամանակի և վայրի մասին գործով պատասխանողին պատշաճ ձևով ծանուցելու մասին ապացույցներ:

Դատարանի վարույթում է գտնվել թիվ ԵՇԴ/0916/02/14 քաղաքացիական գործը` ըստ հայցի «Ղ-Տելեկոմ» ՓԲԸ-ի ընդդեմ Աշոտ Մխոյանի` գումարի բռնագանձման պահանջի մասին:

Դատարանի՝ 23.04.2014թ. որոշմամբ հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ, և 23.06.2014թ. նշանակվել է նախնական դատական նիստ:

23.06.2014թ. նշանակված դատական նիստին կողմերը չեն ներկայացել, գործի քննությունը համարվել է ավարտված, և վճռի հրապարակման օր է նշանակվել 07.07.2014թ.:

23.06.2014թ. դատական նիստի արձանագրության համաձայն` «(...) պատասխանողը պատշաճ կարգով տեղեկացվել է դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին, սակայն չի ներկայացել»:

 Մինչդեռ թիվ ԵՇԴ/0916/02/14 քաղաքացիական գործի նյութերում առկա չէ 23.06.2014թ. դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին գործով պատասխանողին պատշաճ ձևով ծանուցելու մասին ապացույց:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` գործի քննությունը տեղի է ունենում դատական նիստերի միջոցով` դատարանի շենքում դրա համար հատուկ նախատեսված վայրում (այսուհետ` դատական նիստերի դահլիճ), որի մասին պարտադիր կարգով տեղեկացվում են գործին մասնակցող անձինք և դատավարության այլ մասնակիցները:

Մինչև ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 10.06.2014թ. փոփոխությունների ուժի մեջ մտնելը գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 78-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերի համաձայն` գործին մասնակցող անձինք դատական ծանուցագրերով տեղեկացվում են դատական նիստի կամ առանձին դատավարական գործողություններ կատարելու ժամանակի և վայրի մասին: Ծանուցագիրն ուղարկվում է պատվիրված նամակով` հանձնման մասին ծանուցմամբ կամ հաղորդագրության ձևակերպումն ապահովող կապի այլ միջոցների օգտագործմամբ կամ հանձնվում է ստացականով (այսուհետ` պատշաճ ձևով):

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած իր որոշումներում անդրադարձել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 78-րդ հոդվածի կիրառման հարցին: Մասնավորապես, նշել է, որ տվյալ իրավական նորմը ենթադրում է գործին մասնակցող անձանց` դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին իրազեկելու կապակցությամբ դատարանի ակտիվ գործողություններ, որոնք պետք է իրականացվեն միայն վկայակոչված հոդվածով նախատեսված միջոցների և եղանակների օգտագործմամբ: Ընդ որում, անկախ ծանուցման եղանակից՝ ծանուցումը պետք է լինի այնպիսին, որով հնարավոր է ապացուցել գործին մասնակցող անձին (անձանց) դատական նիստի մասին տեղեկացնելու փաստը (տե՛ս «Հայկապ» բանկ ՓԲԸ-ի ժամանակավոր ադմինիստրացիայի ղեկավարն ընդդեմ Շահեն Բաբայանի թիվ 2-2128(Ա) քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 26.10.2006 թվականի որոշումը):

Վերոգրյալի արդյունքում Հանձնաժողովը արձանագրում է, որ Դատարանը, թիվ ԵՇԴ/0676/02/14, թիվ ԵՇԴ/0913/02/14, թիվ ԵՇԴ/0902/02/14, թիվ ԵՇԴ/0177/02/14, թիվ ԵՇԴ/0911/02/14 և թիվ ԵՇԴ/0916/02/14 քաղաքացիական գործերով հրավիրված դատական նիստերի մասին պատշաճ չծանուցելով գործերով պատասխանողներին, չի ապահովել նրանց իրական մասնակցությունը գործերի քննությանը` զրկելով ՀՀ Սահմանադրությամբ և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով երաշխավորված արդար դատաքննության իրավունքից:

Նման պայմաններում Հանձնաժողովը գտնում է, որ Դատարանը, նշված քաղաքացիական գործերը քննելով և վճիռներ կայացնելով պատասխանողների բացակայությամբ, թույլ է տվել նյութական և դատավարական նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ:

Վերոգրյալից հետևում է, որ Դատարանի դատավոր Ի. Բարսեղյանն արդարադատություն իրականացնելիս կոպիտ անփութությամբ, քանի որ դատավորը տվյալ իրադրությունում կարող էր և պարտավոր էր կանխատեսել իր վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թույլ է տվել դատավորի բարձր կոչման հետ անհամատեղելի նյութական և դատավարական նորմերի պարբերաբար կատարված այնպիսի խախտումներ, որոնց առկայությունը չի կարող կասկածի տակ դրվել որևէ ողջամիտ իրավական ենթադրությամբ կամ փաստարկով:

Այսպիսով, Դատարանի դատավոր Ի. Բարսեղյանը կոպիտ անփութությամբ թույլ է տվել նյութական և դատավարական նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ, որոնք ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերի ուժով դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմք են հանդիսանում:

Հանձնաժողովը գտնում է, որ դատական ակտը, որը պարունակում է նյութական կամ դատավարական նորմի խախտում, չի կարող կայացվել դատավորի մեղքի բացակայությամբ: Տվյալ պարագայում դատավորի մեղավորությունն առկա է, քանի որ նա չի դրսևորել բավարար ուշադրություն և շրջահայացություն, որի արդյունքում չեն պահպանվել արդարության և օրինականության սկզբունքները և թույլ են տրվել նյութական և դատավարական նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ»:

 

3. Դատավորի բացատրությունում բերված փաստարկները ՀՀ դատավորների ընդհանուր ժողովի էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովի կողմից հարուցված կարգապահական վարույթի վերաբերյալ.

Դատավոր Ի. Բարսեղյանը ՀՀ դատավորների ընդհանուր ժողովի էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովին ներկայացրել է բացատրություն, որում մասնավորապես նշել է.

«Մինչև Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարանում 2014թ. դատական պրակտիկայի ամփոփման արդյունքում կազմված տեղեկանքի քննարկման արդյունքում ՀՀ դատավորների ընդհանուր ժողովի էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովի կողմից 11.04.2015թ. իմ՝ դատավոր Իշխան Բարսեղյանի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու որոշման դեմ բացատրություն ներկայացնելը՝ անդրադառնամ դրա նախապատմությանը.

Այսպես, ՀՀ դատարանների նախագահների խորհրդի 16.02.2015թ. թիվ 09Լ «Դատական պրակտիկայի ամփոփում անցկացնելու մասին» որոշմամբ հաստատվել է քաղաքացիական, վարչական քրեական գործերով 2015թ. դատական պրակտիկայի ուսումնասիրման և ամփոփման ծրագիրը՝ համաձայն հավելվածի:

Ըստ քաղաքացիական, վարչական և քրեական գործերով դատական պրակտիկայի ուսումնասիրման և ամփոփման 2015թ. ծրագրի՝ նախատեսվել է քաղաքացիաիրավական ոլորտում կատարել հետևյալ բնույթի գործերի ուսումնասիրություն.

1. ՀՀ ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանների կողմից քաղաքացիական գործերի քննության ողջամիտ ժամկետների պահպանման դատական պրակտիկա

2. ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի կողմից դատական ակտերը բեկանելու դատական պրակտիկա

3. Քաղաքացուն անգործունակ կամ սահմանափակ գործունակ ճանաչելու դատական պրակտիկա:

Նույն ծրագրով միաժամանակ նախատեսվել է քրեաիրավական ոլորտում կատարել հետևյալ բնույթի գործերի ուսումնասիրություն՝

1. Կալանքը որպես խափանման միջոց ընտրելու դատական պրակտիկա

2. Բանկային գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների տրամադրման դատական պրակտիկա:

Համաձայն ՀՀ դատարանների նախագահների խորհրդի թիվ 09 Լ «Դատական պրակտիկայի ամփոփում անցկացնելու մասին» վերը նշված որոշմամբ սահմանված ժամանակացույցի՝ ս/թ փետրվարի 23-ից մինչև 2014թ. մարտի 10-ը ժամանակահատվածում Երևան քաղաքի Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարանում կատարվել է 2014թ. քննված քաղաքացիական գործերով դատական պրակտիկայի ամփոփում:

Ամփոփման արդյունքների մասին յուրաքանչյուր դատավորի կողմից քննված և ուսումնասիրման առարկա հանդիսացող գործերի քննության դատական պրակտիկայի վերաբերյալ առ այսօր որևէ փաստաթուղթ /տեղեկանք/ դատարանի չի տրամադրվել:

Ս/թ մարտի վերջերին ՀՀ դատավորների ընդհանուր ժողովի էթիկայի և կարգապահական հանձնաժողովի ինձ տեղեկացրել են, որ 30.03.2015թ. տեղի է ունենալու էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովի նիստ, որը քննարկելու է 2015թ. փետրվարի 23-ից մինչև մարտի 12-ը ժամանակահատվածում ՀՀ դատական դեպարտամենտի կողմից կատարված 2014թ. իմ՝ դատավոր Ի. Բարսեղյանի կողմից քննված գործերով դատական պրակտիկայի ամփոփման արդյունքում արձանագրված խախտումների վերաբերյալ հարցը:

Ինչպես նշվեց, մինչ օրս դատարան չի ներկայացվել դատական պրակտիկայի ուսումնասիրության և /կամ/ կատարված ստուգումների արդյունքում Շենգավիթի վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարանի վերաբերյալ /յուրաքանչյուր դատավորի վերաբերյալ առանձին/ համապատասխան տեղեկանք:

30.03.2015թ. ներկայացել եմ ՀՀ դատավորների ընդհանուր ժողովի էթիկայի և կարգապահական հանձնաժողովի նիստին: Պարզվել է, որ կատարված ուսումնասիրության արդյունքում իմ վերաբերյալ տեղեկանք է կազմվել և, հաշվի առնելով, որ իմ կողմից կատարվել են խախտումներ, այն հանձնվել է էթիկայի և կարգապահական հանձնաժողովի քննարկմանը: Միաժամանակ պարզվեց, որ տեղեկանքը բազկացած է «21» թերթից:

Տեղեկանքում արձանագրվել էր բազմաբնույթ և բազմաքանակ այսպես կոչված «խախտումներ», որոնք վերաբերում էին 30 տարբեր գործերով քննված և ավարտված գործերով թույլ տրված «դատավարական խախտումներին»:

Այդ կապակցությամբ իմ կողմից գրավոր կարգով ՀՀ դատավորների ընդհանուր ժողովի էթիկայի և կարգապահական հանձնաժողով է ներկայացվել «30» թերթից բաղկացած դիրքորոշում /առարկություններ/, որում յուրաքանչյուր «խախտման» փաստով ես մանրամասն վերլուծել և, ըստ էության, հերքել եմ հանիրավի արձանագրված, այսպես կոչված, բազմաթիվ «խախտումները»:

Ցանկանում եմ անպայման նշել, որ տվյալ դեպքում իմ նկատմամբ ակնհայտ փորձել են ցուցաբերել սուբյեկտիվ մոտեցում և ղեկավարվել «քանակը որակ է տալիս» սկզբունքով: Եվ պատահական չէ, որ ՀՀ դատական դեպարտամենտի կողմից 2015թ. փետրվարի 23-ից մինչև մարտի 10-ը՝ շուրջ 2 շաբաթ մանրակրկիտ ու խորացված կատարելով ստուգումներ /դատական պրակտիկայի ամփոփում անվան տակ/, ընդ որում ըստ «ՀՀ դատարանների նախագահների խորհրդի» 16.02.2015թ. թիվ 09L որոշման՝ իրավունք ունենալով կատարելու այլ բնույթի գործերի ուսումնասիրություն, դատական պրակտիկայի ամփոփումն իրականացնող անձինք միայն կատարել են իմ կողմից քննված բոլոր տեսակի գործերի մասով ուսումնասիրություն և դատական պրակտիկայի ամփոփում և արձանագրել վերը նշվածը:

Հատկանշական է, որ մինչ օրս չի ներկայացվել Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարանում կատարված դատական պրակտիկայի և ուսումնասիրության ամփոփման արդյունքների վերաբերյալ տեղեկանքը, որում պետք է արտացոլված լինի յուրաքանչյուր դատավորի վերաբերյալ առանձին արդյունքները՝ տեղեկանքի ձևով:

Մինչդեռ, ինչպես նշեցի, իմ /դատավոր Ի. Բարսեղյանի/ վերաբերյալ մասով հապճեպ, շատ արագ դատական պրակտիկայի ամփոփման իրականացնող անձանց կողմից կազմվել է տեղեկանք և նույն կարգով՝ հապճեպ ու շատ արագ ներկայացվել էթիկայի և կարգապահական հանձնաժողովին, որն էլ, շատ արագ հրավիրելով էթիկայի ու կարգապահական հանձնաժողովի նիստ, ի վերջո, 11.04.2015թ. նիստում քննարկելով «դատական պրակտիկայի ամփոփման արդյունքում կազմված տեղեկանքը», որոշում է կայացրել կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին:

 Հիմա անդրադառնամ 11.04.2015թ. էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովի կողմից կայացված որոշման համար հիմք հանդիսացած «նյութական և դատավարական ակնհայտ և կոպիտ» խախտումներին, որոնք ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերի ուժով հիմք են դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու համար:

Այսպես՝ 1. ՀՀ դատավորների ընդհանուր ժողովի էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովի կողմից հաստատված և 11.04.2015թ. որոշման մեջ նշված թիվ ԵՇԴ/1889/02/14 քաղաքացիական գործով /ըստ հայցի «Երևան Ջուր» ՓԲԸ-ի ընդդեմ Սուրեն Բաղդասարյանի՝ 179463 դրամ բռնագանձելու պահանջի մասին/ հայցադիմումը դատարանի որոշմամբ ընդունվել է վարույթ 30.06.2014թ., և 07.10.2014թ. նշանակվել է դատաքննություն: Դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին ծանուցվել են կողմերը:

Սուրեն Բաղդասարյանին ուղարկված ծանուցագիրը փոստային առաքումն իրականացնող կազմակերպության կողմից վերադարձվել է «Երևանում նման փողոց չկա» նշումով: Խոսքը վերաբերել է հայցադիմումում որպես պատասխանողի հասցե նշված և վերջինիս ուղարկված «Բորիս Պիոտրովսկի» փողոցին /թիվ 16 տուն/:

07.10.2014թ. դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին հայցվոր հանդիսացող «Երևան Ջուր» ՓԲԸ-ն, պատշաճ կարգով ծանուցված լինելով, չի ապահովել իր ներկայացուցչի մասնակցությունը:

Դատարանը, պարզելով, որ Երևան քաղաքում այդպիսի՝ Բորիս Պիոտրովսկու անվամբ փողոց գոյություն չունի, նույն օրն ավարտել է գործի քննությունը և որոշել վճիռը հրապարակել 22.10.2014թ.:

Դատարանը 22.10.2014թ. վճիռ է կայացրել գործի վարույթը ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 109 հոդվածի 1-ին կետի, այն է՝ վեճը դատարանում քննության չլինելու հիմքով կարճելու մասին:

Հարգելի՛ հանձնաժողով

Կրկին բացատրում եմ, որ Երևան քաղաքում Բորիս Պիոտրովսկու անվամբ փողոց չլինելու փաստն իմ կողմից ընդունվել է՝ հիմք ընդունելով Հայաստանի Հանրապետության Երևան քաղաքի դատարաններում փոստային առաքումն իրականացնող իրավասու կազմակերպության կողմից տրամադրված տեղեկատվությունը:

Բացի այդ, մինչև վճիռ կայացնելը իմ կողմից ուսումնասիրվել է նաև 2010թ. հրատարկված «Երևանի փողոցները» տեղեկատվական գիրքը, որում նույնպես որևէ հիշատակում չկա «Բորիս Պիոտրովսկի» անվամբ փողոցի մասին /կից ներկայացնում եմ «Երևանի փողոցները» գրքի 206-211 թերթի լուսապատճենները, որոնցում առկա է «Պ»-ով սկսվող փողոցների վերաբերյալ առանձին տեղեկատվություն, ներառյալ՝ թե կոնկրետ որտեղից են սկսվում և որտեղ վերջանում այդ փողոցները և նույնիսկ փողոցները անվանակոչված անձանց վերաբերյալ կարճ տեղեկատվություն/:

Իսկ հիմա, թե ինչու է դատարանը կարճել գործի վարույթը և ոչ թե մերժել հարցը, չնայած որ, հարգելի՛ հանձնաժողով, Ձեր 11.04.2015թ. որոշման մեջ ընդամենը արձանագրվել է, թե իբրև իմ՝ դատավոր Ի. Բարսեղյանի կողմից թույլ են տրվել նյութական և դատավարական նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ: Կոնկրետ ինչ նյութական և ինչ դատավարական նորմի կամ նորմերի խախտման մասին է խոսքը, ընդ որում՝ «ակնհայտ և կոպիտ» խախտումների, բացարձակապես որևէ նշում չկա: Մասնավորապես՝ դատարանը ինչ նորմ պետք է կիրառեր, որ չի կիրառել, ինչպես նաև «խախտման» արդյունքում ինչ հետևանքներ են առաջացել կամ կարող էին առաջանալ:

Համաձայն ՀՀ դատական օրենսգրքի 153.2 հոդվածի՝ ակնհայտ է դատավորի կողմից արդարադատություն իականացնելիս նյութական կամ դատավարական նորմի այն խախտումը, որի առկայությունը չի կարող կասկածի տակ դրվել ողջամիտ իրավական ենթադրությամբ կամ փաստարկով:

Կոպիտ է դատավորի կողմից արդարադատություն իրականացնելիս նյութական կամ դատավարական նորմի այն խախտումը, որը հեղինակազրկում է արդարադատությունը կամ անհամատեղելի է դատավորի բարձր կոչման հետ:

Կոպիտ է նաև պարբերաբար կատարված այն խախտումը, որը առանձին վերցրած, կարող է այդպիսին չհամարվել, սակայն իր պարբերականությամբ հեղինակազրկում է արդարադատությունը կամ դատավորի բարձր կոչումը:

Նյութական կամ դատավարական նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտումը կատարված է չարամտությամբ, եթե դատավորը գիտակցել է իր վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը:

Նյութական կամ դատավարական նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտումը կատարված է կոպիտ անփութությամբ, եթե դատավորը չի կանխատեսել իր վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թեև տվյալ իրադրությունում կարող էր և պարտավոր էր դա անել:

Արդարադատություն իրականացնելիս օրենքի մեկնաբանությունը, փաստերի և ապացույցների արդյունավետ գնահատումն ինքնին չի կարող հանգեցնել կարգապահական պտասխանատվություն:

Հարգելի՛ հանձնաժողով

Իսկ հիմա կոնկրետ ՀՀ դատական օրենսգրքի 153.2 հոդվածով նախատեսված ինչպիսի, այսպես կոչված, «ակնհայտ և կոպիտ» խախտումներ են արձանագրվել, ըստ որոնց՝ ես պետք է ենթարկվեմ կարգապահական պատախանատվության:

Դատարանը ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109 հոդվածի 1-ին կետի հիմքով գործի վարույթը կարճել է, քանզի վերը նշված հիմքով, այսինքն՝ «Երևան Ջուր» ընկերության և գոյություն չունեցող փողոցի ոմն բնակիչ՝ ոմն Սուրեն Բաղդասարյանի /որի ինքնությունը հաստատող որևէ փաստաթուղթ և դրա վերաբերյալ որևէ տեղեկատվություն չկա/ միջև վեճը ենթակա չի եղել դատարանում քննության:

Պնդում եմ, որ դատարանը նման դիրքորոշման է հանգել այն պատճառով, որ «Երևան Ջուր» ընկերության և գոյություն չունեցող բնակավայրի բնակիչ ոմն Սուրեն Բաղդասարյանի միջև վեճը դատարանում քննության ենթակա չի եղել:

Փաստում եմ, որ դատարանը «վեճը ենթակա չէ դատարանում քննությանը» հիմքով կարճում է գործի վարույթը այն դեպքում, երբ դրա ընդհանուր իմաստից ելնելով՝ իրավական պաշտպանության ենթակա չէ: Օրինակ՝ երբ դատարանը սխալմամբ ընդունել է այնպիսի ազգակցական հարաբերություններ հաստատելու դիմումը, որն այդ անձանց միջև իրավունքներ և պարտականություններ չի առաջացնում:

Դատարանը ԵՇԴ/1889/02/14 գործով վճիռ է կայացրել գործում եղած ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտության վրա հիմնված ներքին համոզմամբ: Կարծում եմ և գտնում, որ կայացված վճիռն օրինական է ու հիմնավորված:

Հանձնաժողովը 11.04.2015թ.կարգապահական վարույթ հարուցելու որոշման մեջ որպես «ակնհայտ և կոպիտ» խախտված նյութական նորմեր հիշատակել է ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ և 19-րդ հոդվածները:

Համաձայն ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ հոդվածի՝ յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների դատական, ինչպես նաև պետական այլ մարմինների առջև իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցների իրավունք, իսկ ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի իր խախտված իրավունքները վերականգնելու, ինչպես նաև իրեն ներկայացված մեղադրանքի հիմնավորվածությունը պարզելու համար հավասարության պայմաններում, արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ, անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր գործի հրապարակային քննության իրավունք:

Այնուհետև նույն որոշման մեջ հիշատակվել է «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի դրույթները, ըստ որի՝ յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում են նրա քաղաքացիական իրավունքներն ու պարտականությունները, կամ նրան ներկայացված ցանկացած քրեական մեղադրանքը, ունի օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ և անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք:

11.04.2015թ. որոշման մեջ նշվել է նաև, որ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 2-րդ հոդվածի իմաստով՝ շահագրգիռ անձն իրավունք ունի սույն օրենսգրքով սահմանված կարգով դիմելու դատարան՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ, օրենքներով և այլ իրավական ակտերով սահմանված կամ պայմանագրով նախատեսված իր իրավունքների, ազատությունների և օրինական շահերի պաշտպանության համար: /…/:Այնուհետև, ըստ որոշման՝ ՀՀ դատական օրենսգրքի 7-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների դատական պաշտպանության իրավունք:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 13 հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ քաղաքացիական իրավունքների պաշտպանությունը, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով սահմանված գործերի ենթակայությանը համապատասխան, իրականացնում է դատարանը:

Որոշմամբ հանձնաժողովն արձանագրել է, որ ԵՇԴ/1889/02/14 գործով վեճը վերաբերել է վնաս պատճառած անձից պահանջի իրավունքին, որը ենթակա է քննության ընդհանուր իրավասության դատարանում:

Մինչդեռ կիրառելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 1-ին կետը՝ կարճել է նշված քաղաքացիական գործի վարույթը՝ Երևան փողոցում Բորիս Պիոտրովսկու անվամբ փողոց գոյություն չունենալու պատճառաբանությամբ, խախտել է հայցվորի՝ «Երևան Ջուր» ՓԲ ընկերության ՀՀ Սահմանադրությամբ և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների մասին» եվրոպական կոնվենցիայով երաշխավորված դատական պաշտպանության իրավունքը:

Ինձ համար ուղղակի պարզ և հասկանալի չէ, և կարծում եմ ու համոզված, որ հանձնաժողովի անդամների համար էլ դժվար թե պարզ ու հասկանալի լինի, թե կոնկրետ ԵՇԴ/1889/02/14 քաղաքացիական գործը քննելիս և վճիռ կայացնեիս ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ և 19-րդ հոդվածներով «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի և կամ ՀՀ դատական օրենսգրքի 7-րդ ու ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասի որ դրույթներն են խախտվել, ընդ որում՝ այդ խախտումները, ինչպես նշվել է որոշման մեջ, կրում են «ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ»-ի բնույթ:

Նշեմ, որ պատահական չէ, որ որոշում կայացնելիս օգտագործվել է «ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ» եզրույթը, ինչի մասին կանդրադառնամ սույն բացատրության մեջ հետագայում:

Իսկ հիմա անդրադառնամ վերը նշված նյութական նորմերի այսպես կոչված «խախտումներին»:

Ընդհանրապես պարզ չէ, թե ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ և 19-րդ հոդվածներով երաշխավորված «Երևան Ջուր» ընկերության որ իրավունքը կամ ազատությունն է խախտվել կամ ոտնահարվել:

Տվյալ դեպքում չի խախտվել «Երևան Ջուր» ընկերության իրավունքների և ազատությունների դատական, ինչպես նաև պետական այլ մարմինների առջև իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցների իրավունքը:

«Երևան Ջուր» ընկերությունն իր խախտված իրավունքը վերականգնելու հարցով դիմել է դատարան՝ օգտվելով արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր գործի հրապարակային քննության իրավունքից:

Գործը քննվել է անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից՝ հրապարակային և ողջամիտ ժամկետում:

Հարգելի՛ հանձնաժողով, խնդրում եմ հստակեցնել, թե «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասով ամրագրված «Երևան Ջուր» ընկերության որ իրավունքն է խախտվել: Բնականաբար քրեական մեղադրանքի մասին խոսք չկա, ինչ վերաբերում է ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննությանը, ապա ինչպես նշվեց, «Երևան Ջուր» ՓԲԸ-ի կողմից ներկայացված հայցապահանջը քննվել է ողջամիտ ժամկետում, հրապարակային և անկախ ու անաչառ դատարանի կողմից:

Հարգելի՛ հանձնաժողով

Չնայած Ձեր որոշման մեջ անդրադարձ է կատարվել նաև ՀՀ դատական օրենսգրքի 7-դ հոդվածի 1-ին մասին և ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասին, սակայն այդ հոդվածներով նախատեսված դրույթների խախտման մասին որևէ նշում չի կատարվել, այնուհանդերձ հաշվի առնելով, որ վերը նշվածի վերաբերյալ հիշատակվել է, նորից նշեմ, որ ԵՇԴ/1889/02/14 գործով որևէ անձի իրավունքների և ազատությունների դատական պաշտպանության իրավունք չի խախտվել, «Երևան Ջուր» ՓԲԸ-ն իր քաղաքացիական իրավունքների պաշտպանության հարցով դիմել է դատարան, դատարանն էլ ողջամիտ ժամկետում, հրապարակային քննել է գործը և գործում եղած ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտության վրա հիմնված ներքին համոզմամբ, վճիռ է կայացրել:

Ինչ վերաբերում է արձանագրված այն փաստին, որ վեճը բխել է պատճառված վնասի հատուցման փոխհարաբերություններից, որը ենթակա է դատարանում քաղաքացիական դատավարության կարգով քննության, ապա անժխտելի է, որ վնասի հատուցման փոխհարաբերություններից բխող վեճը ենթակա է քննության, սակայն կոնկրետ դեպքում դատարանը վճիռ է կայացրել ոչ թե հայցը մերժելու, այլ գործի վարույթը կարճելու մասին, քանի որ գտել է, որ հայցվոր ընկերության /որը չի ապահովել իր ներկայացուցչի մասնակցությունը գործի քննությանը/ և գոյություն չունեցող փողոցի կամ բնակավայրի բնակիչ ոմն Սուրեն Բաղդասարյանի վերաբերյալ վեճը ենթակա չէ դատարանում քննության, մանավանդ, որ գործում չկա գեթ մեկ ապացույց, ըստ որի՝ կա Սուրեն Բաղդասարյան անուն-ազգանվամբ անձ, որը կատարել է իրավախախտում /ապօրինի ջրամիացում/:

11.04.2015թ. կայացրած որոշման մեջ չի նշվել, սակայն դրա համար հիմք հանդիսացած Շենգավիթի վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարանում կատարված դատական պրակտիկայի ամփոփման և ուսումնասիրության վերաբերյալ կազմված տեղեկանքում արձանագրվել է, որ «Երևան Ջուր» ընկերությունը վճռի կայացումից հետո պարզելով, որ Երևանի քաղաքապետի 16.09.2005թ. 1961-Ա որոշմամբ Երևանի Շենգավիթ շրջանի Ն. Շենգավիթ 16 փողոցը վերանվանել է Բորիս Պիոտրովսկու անվամբ և, որ օբյեկտիվորեն կարելի է ենթադրել, որ Երևանի Շենգավիթ վարչական շրջանում Բորիս Պիոտրովսկի անվամբ փողոց առկա է, ապա մանրամասն ներկայացնեմ, թե ինչ հանգամանքներում է պարզվել, որ Երևան քաղաքում գոյություն ունի Բորիս Պիոտրովսկի անվամբ փողոց:

Այսպես՝ նախ նշեմ, որ 22.10.2014թ. կայացած վճիռը ուղարկվել է կողմերին: Պատասխանող Սուրեն Բաղդասարյանին ուղարկված վճիռը փոստային առաքումն իրականացվող կազմակերպությունների կողմից վերադարձվել է, «Թերի հասցե» նշումով, իսկ հայցվոր «Երևան Ջուր» ընկերությունը վճիռը ստացել է 29.10.2014թ.:

Դրանից հետո՝ 01.12.2014թ., «Երևան Ջուր» ՓԲԸ-ն ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարան ներկայացրել է վերաքննիչ բողոք, որին կից ներկայացրել է նաև «Երևան Ջուր» ընկերության տնօրենի կողմից 20.11.2014թ. կատարված հարցման կապակցությամբ Երևանի Շենգավիթ վարչական շրջանի ղեկավարի պատասխանը, ըստ որի՝ Ն. Շենգավիթ 16 փողոցը Երևանի քաղաքապետի 16.09.2005թ. թիվ 1961-Ա որոշմամբ վերանվանվել է Բորիս Պիոտրովսկու անվամբ: Այսինքն՝ վերաքննիչ բողոքին կից ներկայացրել է ոչ թե Երևան քաղաքի որոշումը, այլ տեղեկություն այն մասին, որ կա նման որոշում:

Բնութագրական է, որ անձը /«Երևան Ջուր» ՓԲԸ-ն/, որի իրավունքները խախտվել են կամ ենթադրաբար խախտվել են, չի ցանկացել և հրաժարվել է վերաքննիչ բողոքը քննելուց ու վերաքննիչ դատարան դիմում ներկայացնելով, խնդրել է վերադարձնել վերաքննիչ բողոքը:

Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի՝ 25.12.2014թ. որոշմամբ վերադարձվել է վերաքննիչ բողոքը:

Հարգելի՛ էթիկայի և կարգապահական հանձնաժողով

Հատկանշական եմ համարում նաև այն փաստը, որ վերաքննիչ դատարանի կողմից 25.12.2014թ. որոշումը՝ ուղարկված Բորիս Պիոտրովսկի 16 տան բնակիչ Սուրեն Բաղդասարյանին, փոստային առաքումն իրականացնող կազմակերպության կողմից վերադարձվել է՝ ծրարի վրա՝ «նման փողոց Երևանում չկա» առանձին նշումով /կից ներկայացնում եմ լուսապատճենը/:

Այսպիսով, ոչ մի առումով «Երևան Ջուր» ընկերության իրավունքներն ու օրինական շահերը չեն ոտնահարվել:

Ունենալով վերաքննիչ բողոք բերելու իրավունք և օգտվելով իր այդ իրավունքից՝ «Երևան Ջուր» ընկերությունը, հրաժարվելով վերաքննիչ բողոքը քննելուց, փաստորեն համաձայնվել է Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարանի կողմից 22.10.2014թ. կայացված վճռի հետ:

Կրկին նշեմ, որ այդ վճիռը մտել է օրինական ուժի մեջ և, բնականաբար, օրինականության առումով այն քննարկման առարկա լինել չի կարող:

Ստիպված հարկ եմ համարում վերստին անդրադառնալ ԵՇԴ/1889/02/14 գործով Ձեր 11.04.2015թ. որոշմամբ որպես նյութական և դատավարական նորմերի «ակնհայտ և կոպիտ» խախտումների թույլ տալու փաստերի օրինականությանն ու հիմնավորվածությանը:

Հարգելի՛ հանձնաժողով

Խնդրում եմ փաստել, թե արդարադատություն իրականացնելիս ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ և 19-րդ հոդվածներով, «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների մասին» կոնվենցիայի 6-ր հոդվածի 1-ին մասով, ՀՀ դատական օրենսգրքի 7-րդ և ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 13-րդ հոդվածներով, ինչպես նաև ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109 հոդվածի դրույթներով նախատեսված ընդհանրապես կոնկրետ ինչ խախտում է թույլ տրվել, որի առկայությունը չի կարող կասկածի տակ դրվել որևէ ողջամիտ իրավական ենթադրությամբ կամ փաստարկով,

- որով հեղինակազրկվել է արդարադատությունը կամ այն անհամատեղելի է դատավորի բարձր կոչման հետ:

- կատարվել է պարբերաբար խախտում, որն իր պարբերականությամբ հեղինակազրկվել է արդարադատությունը կամ դատավորի բարձր կոչումը:

Այդ որ նյութական կամ դատավարական նորմերն են խախտվել, որով հեղինակազրկել է արդարադատությունն ու դատավորի բարձր կոչումը, ինչ կոպիտ անփութություն եմ թույլ տվել, ըստ որի՝ ես չեմ կանխատեսել իմ վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թեև տվյալ իրադրությունում կարող էի և պարտավոր էի դա անել:

ԵՇԴ/1889/02/14 գործով արդարադատություն իրականացնելիս ես ընդամենը մեկնաբանել եմ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109 հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված օրենսդրական դրույթը, գնահատել փաստերը, ինչն ինքնին ՀՀ դատական օրենսգրքի 153.2-րդ հոդվածի 6-րդ մասի իմաստով միանշանակ չի կարող հանգեցնել կարգապահական պատասխանատվության:

11.04.2015թ. որոշման ԵՇԴ1889/02/14 գործի մասով եզրահանգումները պատճառաբանված և հիմնավորված չեն, որպիսին պետք է լիներ՝ նկատի ունենալով, որ Ձեր կողմից կայացված վերջնական որոշումը որոշիչ դերակատարում կարող է ունենալ իմ բազմամյա աշխատանքային գործունեության վրա:

ՀՀ դատավորների ընդհանուր ժողովի էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովը 11.04.2015թ. կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին որոշմամբ նույն նյութական և դատավարական նորմերի, այն է՝ ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ և 19-րդ, «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» կոնվենցիայի 6-րդ մասի 1-ին կետի, ՀՀ դատական օրենսգրքի 7-րդ հոդվածի 1-ին մասի և ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված դրույթների «ակնհայտ և կոպիտ» խախտումներ է արձանագրել նաև ԵՇԴ/1092/02/14 քաղաքացիական գործով:

«Երևան Ջուր» ՓԲԸ-ն հայց է ներկայացրել դատարան ընդդեմ Արամ Վարդազարյանի՝ 187661 դրամ բռնագանձելու պահանջով:

Դատարանի 12.05.2014թ. որոշմամբ հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ և 20.08.2014թ. նշանակվել դատաքննության:

Դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին պատասխանողին ուղարկված ծանուցագիրը ստացվել է:

Հայցվոր «Երևան Ջուր» ընկերության ներկայացուցիչը 20.08.2014թ. դատական նիստին խնդրել է հետաձգել դատական նիստը, ինչը պայմանավորված է եղել հաշտության համաձայնություն կնքելու անհրաժեշտությամբ: Դատարանը նշված հիմնավորմամբ հետաձգել է դատական նիստը և նշանակել լսելու 17.09.2014թ.:

Պատասխանողը ծանուցվել է 17.09.2014թ. դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին, սակայն փոստային առաքումն իրականացնող կազմակերպությունը «թերի հասցե է» նշումով վերադարձրել է ծանուցագիրը:

Դատարանը որոշել է դատական նիստը հետաձգել և նշանակել լսելու 16.1.2014թ.: 16.10.2014թ. դատարանը գործը քննել և ավարտել է:

30.10.2014թ. դատարանը վճիռ է կայացրել գործի վարույթը ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109 հոդվածի 1-ին կետի հիմքով կարճելու մասին հետևյալ պատճառաբանությամբ.

«Պարզվել է, որ իրականում Երևան քաղաքի Եղիշե Թադևոսյան փողոցում առկա է թիվ 4 բազմաբնակարան շենք, սակայն հայցադիմումում համապատասխան բնակարանի համարը նշված չէ, որպիսի հիմքով էլ վերջինիս ուղարկված ծանուցագիրը հետ է վերադարձվել փոստային ծառայությունն իրականացնող կազմակերպության կողմից:

Վերը նշված փաստարկմամբ էլ հնարավոր չի եղել ապահովել պատասխանողի պատշաճ ծանուցումը:

Հայցվորը՝ «Երևան Ջուր» ընկերությունը, բազմիցս ծանուցված լինելով դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին, չի ապահովել իր ներկայացուցչի մասնակցությունը գործի քննությանը:

Ուսումնասիրելով քաղաքացիական գործում առկա փաստական տվյալները՝ դատարանը գտնում է, որ սույն քաղաքացիական գործի վարույթը ենթակա է կարճման, քանզի վճիռը վերը նշված հիմքով ենթակա չէ դատարանում քննության»:

Հարգելի՛ հանձնաժողով

Նախկինում իմ վերաբերյալ կազմված տեղեկանքի կապակցությամբ դեռևս 11.04.2015թ. Ձեզ եմ ներկայացրել դիրքորոշում-առարկություններ, որով հայտնել եմ, որ, չնայած որևէ նշում չկա հայցվորի կողմից վճիռը ստանալու մասին, սակայն իրականում հայցվոր «Երևան Ջուր» ՓԲԸ-ի ներկայացուցիչ Լիանա Այվազյանը դատարանում առձեռն ի թիվս այլ վճիռների, ստացել է նաև հիշյալ վճիռը, սակայն, թե ինչու այդ մասին որևէ նշում չկա, չեմ կարող ասել, քանզի նման հարցի պարզաբանումն ու լուծումը աշխատակազմի գործառույթն է: Կրկին նշեմ, որ դատարանում կատարված դատական պրակտիկայի ամփոփման արդյունքների վերաբերյալ տեղեկանքը ստանալուց հետո աշխատակազմի միջոցով «Երևան Ջուր» ՓԲԸ ընկերությունից պարզել են, որ վերը նշված վճիռն անձամբ ստացել է «Երևան Ջուր» ընկերության ներկայացուցիչ Լիանա Այվազյանը, որը նաև համապատասխան տեղեկանք է ներկայացրել: Այդ տեղեկանքը կցվել և ներկայացվել է 11.04.2015թ. իմ կողմից հանձնաժողովին ներկայացված դիրքորոշում-առարկություններին:

Հարգելի՛ հանձնաժողով, 11.04.2015թ. Ձեզ ներկայացված դիրքորոշում-առարկությունների հիմքով կրկին առարկում եմ ԵՇԴ/1092/02/14 գործով արձանագրված այս անգամ արդեն «նյութական և դատավարական խախտումներ» թույլ տալու փաստի դեմ՝ հայտնելով հետևյալը.

Նշեմ, որ դատական պրակտիկայի ամփոփումը իրականացնող անձինք արձանագրել են, թե իբրև հայցադիմումում նշված է ամբողջական հասցեն, այն է՝ Եղիշե Թադևոսյան 4 շենք, նկուղային հարկ, մինչդեռ հայցադիմումում ընդամենը նշված է Եղիշե Թադևոսյան 4 շենք: Ըստ գործի տվյալների՝ հասցեն թերի է: Ինչպես նշվեց վերևում, Եղիշե Թադևոսյան թիվ 4 շենքը բազմաբնակարան շենք է, և քննությամբ, փաստորեն, չի պարզվել Արամ Վարդազարյանի ինքնությունը և քննությամբ Արամ Վարդազարյանի անձին վերաբերող որևէ տեղեկատվություն չի եղել, որպիսի պայմաններում դատարանը, գտնելով, որ «Երևան Ջուր» ՓԲԸ-ի և գոյություն չունեցող հասցեի բնակիչ ոմն Արամ Վարդազարյանի միջև վեճը ենթակա չէ դատարանում քննության, այդ հիմքով կարճել է գործի վարույթը: Դատարանը վճիռ է կայացրել գործում եղած ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտության հիման վրա՝ հիմնված ներքին համոզմամբ: Կայացված վճիռը օրինական է: Փաստում եմ, որ հակառակ պարագայում պահանջատեր հանդիսացող «Երևան Ջուր» ընկերությունը կվիճարկեր այդ դատական ակտը:

Անդրադառնալով տեղեկանքում նշված այն մոտեցմանը, որ տվյալ դեպքում կիրառելի էր ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 80 հոդվածը, որի կիրառման հարցը դատարանը քննարկման առարկա չի դարձրել, ապա նշեմ, որ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 80 հոդվածը սահմանում է հետևյալը. գործին մասնակցող անձինք պարտավոր են դատարանին և գործին մասնակցող այլ անձանց հայտնել գործի վարույթի ժամանակ իրենց հասցեն փոխելու մասին: Նման հաղորդման բացակայության դեպքում դատավարական փաստաթղթերն ուղարկվում են նրանց վերջին հասցեով և համարվում են հանձնված, թեկուզև հասցեատերն այդ հասցեում չի բնակվում կամ գտնվում: Գտնում եմ, որ տվյալ դեպքում բացարձակապես կիրառելի չէ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 80 հոդվածը, քանի որ ի սկզբանե հայտնի չի եղել, թե կոնկրետ որտեղ է բնակվում պատասխանող հանդիսացող Արամ Վարդազարյանը և ընդհանրապես գործում որևէ տեղեկություն չկա Արամ Վարդազարյան անուն-ազգանվամբ անձնավորության բնակության կամ փաստացի գտնվելու վայրի մասին: Վերջինիս հասցեն դատարանին հայտնի չի եղել և դատարանը չի ունեցել տեղեկատվություն հասցեն փոխելու մասին, որպիսի դեպքում միայն դատարանը կարող է կատարել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 80 հոդվածով նախատեսված գործողություններ:

Ինչ վերաբերում է տվյալ գործով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 94 հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված գործողութունների կատարմանը, ապա կարծում եմ, որ կոնկրետ դեպքում ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 94 և 78 հոդվածներով նախատեսված գործողությունները դատարանը համարել է իմաստազուրկ, քանզի ի սկզբանե դատարանը Արամ Վարդազարյան անուն-ազգանվամբ պատասխանողի բնակության կամ փաստացի գտնվելու վայրի վերաբերյալ պատշաճ տեղեկատվություն չի ունեցել: Ինչ վերաբերում է «Եղ. Թադևոսյան 4 շենք» հասցեին, ապա կրկնում եմ, որ այդ շենքը բազմաբնակարան շենք է և այդ շենքում Արամ Վարդազարյան անուն-ազգանվամբ անձնավորության բնակվելու մասին որևէ տեղեկություն չի ներկայացվել:

Հարգելի՛ հանձնաժողով,

ԵՇԴ/1092/02/14 գործով ներկայացնում եմ այն նույն առարկությունները, որոնք մանրամասն շարադրել եմ ԵՇԴ/1889/02/14 գործով:

Այս դեպքում նույնպես դատարանը արդարադատություն իրականացնելիս ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի համապատասխան նորմը մեկնաբանել է այնպես, ինչպես արձանագրված է վճռում և, հետևաբար, օրենքի մեկնաբանությունը, այդ գործով փաստերի և ապացույցների գնահատումն ինքնին չի կարող հանգեցնել կարգապահական պատասխանատվության:

ԵՇԴ/1092/02/14 գործի պարագայում էլ դատարանը ՀՀ Սահմանադրությամբ, «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատություների պաշտպանության մասին» կոնվենցիայով և օրենքներով նախատեսված որևէ նորմի խախտում, առավել ևս «ակնհայտ և կոպիտ» խախտում թույլ չի տվել, դատարանի կողմից կայացված վճռով որևէ անձի, այդ թվում և հայցվորի՝ «Երևան Ջուր» ընկերության՝ ՀՀ Սահմանադրությամբ և օրենքներով երաշխավորված իրավունքները և /կամ/ ազատությունները չեն ոտնահարվել:

«Երևան Ջուր» ՓԲԸ-ն, համաձայն լինելով կայացված վճռի հետ, այն վերաքննության կամ վճռաբեկության կարգով չի վիճարկել: Առկա է օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտ, որի օրինականությունն աներկբա է:

Հարգելի՛ հանձնաժողով

Զարմանալի է, թե ԵՇԴ/1092/02/14 գործը քննելիս և վճիռ կայացնելիս ինչ խախտում է կատարել դատարանը, որով հեղինակազրկվել է արդարադատությունը և կամ այդ «խախտումը» անհամատեղելի է դատավորի բարձր կոչման հետ: Ակներև է, որ այս դեպքում նույնպես իմ նկատմամբ դրսևորվել է ակնհայտ սուբյեկտիվ մոտեցում:

ՀՀ դատավորների ընդհանուր ժողովի էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովը, հիմք ընդունելով դատական պրակտիկայի ամփոփման և ուսումնասիրության վերաբերյալ իմ /դատավոր Ի. Բարսեղյանի/ վերաբերյալ կազմված ակտը՝ իր՝ 11.04.2015թ. կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասին որոշման մեջ արձանագրել է թվով 14 գործերով /ԵՇԴ/1078/02/14, ԵՇԴ/1092/02/14, ԵՇԴ/0676/02/14, ԵՇԴ/0346/02/14, ԵՇԴ/0334/02/14, ԵՇԴ/0119/02/14, ԵՇԴ/0983/02/14, ԵՇԴ/0966/02/14, ԵՇԴ/0963/02/14, ԵՇԴ/0901/02/14, ԵՇԴ/0961/02/14, ԵՇԴ/0177/02/14, ԵՇԴ/1159/02/14 և ԵՇԴ/1003/02/14/ կայացված դատական ակտերն օրենքով սահմանված ժամկետների խախտումով գործին մասնակցող անձանց ուշ ուղարկելու փաստեր և դրանք ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ կետի ուժով դատավարական օրենքի «ակնհայտ և կոպիտ խախտում» համարելու իմաստով դիտել կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմք:

Հանձնաժողովը իր որոշման մեջ շարադրել է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 3-րդ պարբերությունը, համաձայն որի՝ «դատարանի վճիռը հրապարակելիս նիստը նախագահողը պարզաբանում է վճիռը բողոքարկելու կարգը», նույն հոդվածի 4-րդ պարբերությունը, համաձայն որի՝ «հրապարակվելուց անմիջապես հետո վճռի օրինակը հանձնվում է գործին մասնակցող անձանց: Գործի մասնակիցներից որևէ մեկի ներկայացած չլինելու դեպքում վճռի օրինակը հրապարակման կամ հաջորդ օրը պատվիրված նամակով ուղարկվում է նրան»:

Այնուհետև հանձնաժողովը որոշման մեջ շարադրել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 28-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետը, ըստ որի՝ «գործին մասնակցող անձինք իրավունք ունեն բողոքարկելու դատական ակտերը»:

Հանձնաժողովը հիշատակել է նաև ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 205 հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետը, համաձայն որի՝ «առաջին ատյանի դատարանների դատական ակտերի դեմ, բացառությամբ այն ակտերի, որոնց համար վերաքննություն օրենքով նախատեսված չէ, վերաքննիչ բողոք բերելու իրավունք ունեն գործին մասնակցող անձինք»:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 207 հոդվածի 1-ին մասը, համաձայն որի՝ «գործն ըստ էության լուծող դատական ակտերի դեմ վերաքննիչ բողոք կարող է բերվել մինչև այդ ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելու համար սահմանված ժամկետը» և ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 140 հոդվածի 1-ին մասը, ըստ որի՝ «ընդհանուր իրավասության դատարանի՝ գործն ըստ էության լուծող դատական ակտերն օրինական ուժի մեջ են մտնում հրապարակման պահից մեկ ամիս հետո՝ բացառությամբ նույն հոդվածի 2-րդ և 3-րդ կետերով նախատեսված դեպքերի»:

Հանձնաժողովն իր որոշմամբ արձանագրել է, որ «վերոհիշյալ գործերով դատարանի կողմից չպահպանվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով նախատեսված դատական ակտերը սահմանված ժամկետում գործին մասնակցող անձանց ուղարկելու օրենսդրական պահանջը, պայմաններ է ստեղծել գործին մասնակցող անձանց համար դատական ակտերի բողոքարկման իրավունքի խախտման համար», ինչի արդյունքում թույլ է տրվել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 124 հոդվածի 4-րդ պարբերության ակնհայտ և կոպիտ խախտում:

Հարգելի՛ հանձնաժողով

Չեմ հերքում, որ վերը նշված գործերով կայացված վճիռներն, ըստ գործերում եղած փաստաթղթերի, գործին մասնակցող անձանց ուղարկվել է ուշացումով, սակայն փաստում եմ, որ հիշատակված բոլոր գործերով էլ առկա են օրինական ուժի մեջ մտած վճիռներ, որոնք գործին մասնակցող անձանց, այդ թվում և պատասխանողների կողմից չեն բողոքարկվել: Դրանք օրինական և հիմնավորված դատական ակտեր են:

Ընդունելով արձանագրված վերը նշված խախտման փաստը՝ այն բացատրում եմ այն հանգամանքով, որ վճիռը գործին մասնակցող անձանց ուղարկելը դատավորի գործառույթների մեջ չի մտնում, այն իրականացվում է դատավորի աշխատակազմի միջոցով: Տվյալ դեպքում, բնականաբար, դատավորի մեղքի, ավելի ճիշտ՝ թույլ տրված խախտման, այն էլ՝ դատավարական նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտման մասին խոսք լինել չի կարող:

Անկախ այդ հանգամանքից՝ փաստում եմ, որ ինչպես նախկինում, այնպես էլ ուսումնասիրվող ժամանակահատվածում, եղել են դեպքեր, երբ տևական ժամանակով գրասենյակում ծրար և դրոշմանիշ չի եղել, որպիսի պատճառով որոշ դատական ակտեր ուշ են ուղարկվել կողմերին: Իմ կողմից ներկայացված փաստարկները կասկած հարուցել չեն կարող, քանզի եթե ուսումնասիրվի ինչպես Շենգավիթ վարչական շրջանի, այնպես էլ Հայաստանի Հանրապետության բոլոր ընդհանուր իրավասության դատարանների կողմից հիշյալ ժամանակահատվածում /2014թ. հուլիս-հոկտեմբեր/ դատարանների գրասենյակների կողմից իրականացվող գործունեությունն, ակնհայտ կդառնա, իմ կողմից ներկայացվող պատճառաբանություններն ակնհայտորեն համապատասխանում են իրականությանը: Եվ, ուրեմն, որպեսզի վերը նշված խախտումների փաստը դիտվի որպես դատավորի կողմից թույլ տրված խախտում, այն էլ՝ «ակնհայտ և կոպիտ» խախտում, անհրաժեշտ է ստուգել ներկայացված փաստերը և փարատել կասկածները, այլապես առկա է չփարատված կասկած, ինչը բնակարանաբար, պետք է մեկնաբանվի հօգուտ դատավորի /ՀՀ դատական օրենսգրքի 158 հոդվածի 3-րդ մաս/:

Հարգելի՛ հանձնաժողով, բացի այդ, նշեմ, որ իմ կարծիքով /երևի թե իրավասու բոլոր անձինք համամիտ կլինեն ինձ հետ// աշխատակազմի կողմից վճիռները ուշացումով կողմերին ուղարկելու դեպքերը պայմանավորված են նաև այլ տեխնիկական պատճառներով /համակարգչի, տպիչ սարքի խափանում, ծանրաբեռնվածության պատճառով գրասենյակից փաստաթղթերի ուշացումով ժամկետով ելքագրում և այլն/: Վերստին Ձեր ուշադրությունն եմ հրավիրում այն հանգամանքի վրա, որ ինչպես Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարանում, այնպես էլ ՀՀ բոլոր ընդհանուր իրավասության դատարաններում այդ խնդիրը եղել է և կա: Այսօր էլ ընդհանուր իրավասության ցանկացած դատարանում, եթե ուսումնասիրվի այդ հարցը, համոզված պնդում եմ, որ պատկերը նույնն է և երևի թե ավելի վատ:

Ցանկանում եմ նշել, որ տեղեկանքում արձանագրված վերը նշված խախտման փաստը /14-ից 13-ը/ պայմանավորված է եղել նաև այն հանգամանքով, որ 2014թ. հուլիսի 22-ից մինչև սեպտեմբերի 12-ը ներառյալ գտնվել եմ արձակուրդում, իսկ նշված ժամանակաշրջանը հիմնականում վերաբերում է 2014թ. հուլիսի 14-ից 16-ը ժամանակահատվածում կայացված վճիռներին և, բնականաբար, նաև օբյեկտիվորեն չէի կարող հսկողություն իրականացնել աշխատակազմի կողմից իրականացվող գործառույթների, այդ թվում և՝ վճիռները նշված ժամանակահատվածում ժամանակին կողմերին ուղարկելու գործառույթի վրա:

/որպես ասվածի ապացույց՝ կից ներկայացնում եմ Շենգավիթ վարչական շրջանի նախագահի ժ/պ-ի թիվ 37 հրամանը՝ 22.07.2014թ.-ից մինչև 12.09.2014թ. արձակուրդում գտնվելու մասին/

Եվս մեկ նկատառում՝ կապված 11.04.2015թ. որոշմամբ արձանագրված վճիռներն ուշացումով կողմերին ուղարկելու փաստի հետ:

Այսպես՝ 2014թ. իմ վարույթում եղել է 1441 գործ, քննվել և վճռի կայացումով ավարտվել է շուրջ 900 գործ: Բացի այդ, մինչդատական վարույթում քննվել են քննչական, օպերատիվ-հետախուզական գործողություններ կատարելու և անձի սահմանադրական իրավունքներն ու ազատությունները սահմանափակող դատավարական հսկողության միջոցներ կիրառելու վերաբերյալ միջնորդություններ:

Կարծում եմ, որ նման պայմաններում աշխատակազմը գործել և իր գործառույթներն իրականացրել է գերծանրաբեռնված աշխատանքային պայմաններում՝ այն դեպքում, երբ 2014թ. ընթացքում /ուսումնասիրվող ժամանակաշրջանում/ շուրջ 3 ամիս՝ 2014թ. մարտ-հունիս ժամանակահատվածում օգնական չեմ ունեցել: Նախկին օգնական Արման Սարոյանը ՀՀ դատական դեպարտամենտի ղեկավար հարգարժան Կ. Փոլադյանի 20.03.2014թ. թիվ 269-Ա հրամանով, ազատվելով Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավորի օգնականի պաշտոնից, 20.03.2014թ. նշանակվել է ՀՀ դատական դեպարտամենտի դատական պրակտիկայի ամփոփման ավագ մասնագետի պաշտոնում: Մինչև այդ՝ սկսած 2014թ. մարտի 1-ից, Ա. Սարոյանը դատական դեպարտամենտի նախաձեռնությամբ ու ցուցումով փաստացի կատարել է դեպարտամենտի դատական պրակտիկայի ամփոփման մանագետի պարտականություններ:

Նոր օգնական ունեցել եմ միայն 03.06.2014թ.: ՀՀ դատական դեպարտամենտի պետի՝ 03.06.2014թ. թիվ 486-Ա հրամանով դատավորի օգնականի պաշտոնում /կցվում է դատավոր Իշխան Բարսեղյանին/ նշանակվել է Լուսինե Բաղդասարյանը:

2014թ. նոյեմբերի 27-ից աշխատանքի չի ներկայացել գործավար Արմինե Հովսեփյանը, ով ՀՀ դատական դեպարտամենտի պետի 04.12.2014թ. թիվ 1093-Ա հրամանով ազատվել է աշխատանքից:

Շուրջ 2 ամիս էլ աշխատակազմը գործել է առանց գործավարի և միայն 19.01.2015թ. դատական դեպարտամենտի ղեկավարի թիվ 29-Ա հրամանով ինձ կցված գործավար է նշանակվել Վարդիթեր Մնացականյանը:

2014թ. սեպտեմբեր-2015թ. փետրվար ժամանակաշրջանում շուրջ 4.5 ամիս, իր պարտականությունները չի կատարել դատարանի աշխատակազմի դատական նիստերի քարտուղար Լենա Դավթյանը և միայն ՀՀ դատական դեպարտամենտի ղեկավարի 05.02.2015թ. թիվ 91-Ա որոշմամբ, այն էլ՝ «Ծառայողական անհրաժեշտությունից ելնելով՝ Արմավիրի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի աշխատակազմի գրասենյակի գործավար Հռիփսիմե Գևորգյանը 2015թ. փետրվարի 5-ից մայիսի 5-ը ներառյալ գործուղվել է Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարանի աշխատակազմ», պայմանով՝ որպես նիստերի քարտուղար աշխատանքի է անցել Հռիփսիմե Գևորգյանը:

Այդ ժամանակահատվածում իրենց պարտականությունների կատարմանը զուգահեռ՝ նիստերի քարտուղարի պարտականություններ են կատարել օգնականն ու գործավարը: Թե ինչու դատարանի դատական նիստերի քարտուղար համարվող այլ անձինք այդ պարտականությունները չեն կատարել, ապա ակնհայտ է, որ յուրաքանչյուր դատավորի վարույթում 1000-ից ավելի քաղաքացիական գործ լինելու պայմաններում անհնար էր նման ձևով հարցը կարգավորելը:

Հարգելի՛ հանձնաժողով, կարծում եմ և համոզված, որ Ձեր համար պարզ հասկանալի է, թե ինչ է նշանակում տևական ժամանակով օգնական, գործավար կամ նիստերի քարտուղար չունենալը, չնայած որ ես, նույնիսկ այդ պայմաններում, պատշաճ կարգով կատարել եմ իմ պարտականությունները:

/Կից ներկայացնում եմ ՀՀ դատական դեպարտամենտի ղեկավարի 2014թ. թիվ 269-Ա, 486-Ա, 1093-Ա և 2015թ. թիվ 29-Ա և թիվ 91-Ա հրամանների պատճենները/:

Հարգելի՛ հանձնաժողով, նորից ու նորից պնդում եմ, որ իմ /դատավոր Ի. Բարսեղյանի/ կողմից 2014թ. ընթացքում շուրջ 900 քաղաքացիական գործով վերջնական դատական ակտի կայացման պայմաններում արձանագրված թվով 14 գործով վճիռները ուշացումով գործին մասնակցող անձանց ուղարկելը բացարձակապես դատավորի գործողություններով պայմանավորված չէ և, հետևաբար, այն չպետք է դիտել որպես իմ /դատավորի/ կողմից թույլ տրված խախտում, այն էլ՝ «ակնհայտ և կոպիտ խախտում»: Ինչպես նշեցի, այդ հանգամանքը պայմանավորված է վերևում մանրամասն նկարագրված բազմաթիվ գործոններով ու աշխատակազմի գործողություններով:

Ինչ վերաբերում է իմ կողմից աշխատակազմի նկատմամբ պատշաճ հսկողության իրականացմանը, ապա դրանում ևս իմ մեղքը բացակայում է, քանզի խախտման փաստի հայտնաբերման ժամանակահատվածում գտնվել եմ արձակուրդի մեջ, որպիսի պայմաններում ընդհանրապես դատավորի կողմից ՀՀ դատական օրենսգրքի խախտման մասին խոսք լինել չի կարող /հիմք՝ արձակուրդում գտնվելու մասին հրամանը, որը կցվում է սույն բացատրությանը/:

Փաստում եմ նաև, որ քննարկվող պարագայում ոչ մի պայման էլ չի ստեղծվել գործին մասնակցող անձանց դատական ակտի բողոքարկման իրավունքի խախտման համար, որովհետև հիշյալ դատական ակտերը համարվում են օրինական ուժի մեջ մտած: Դրանք օրինական են ու հիմնավորված:

ՀՀ դատավորների ընդհանուր ժողովի էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովն իր 11.04.2015թ. կարգապահական վարույթ հարուցելու որոշմամբ թվով 6, այն է՝ թիվ ԵՇԴ/0676/02/14, ԵՇԴ/0913/02/14, ԵՇԴ/0902/02/14, ԵՇԴ/0177/02/14, ԵՇԴ/0911/02/14 և ԵՇԴ/0916/02/14 գործերի քննությամբ արձանագրել է, որ «արդարադատություն իրականացնելիս թույլ է տրվել նյութական և դատավարական նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ, որոնք ՀՀ դատական օրենսգրքի 153 հոդվածի 2-րդ մասի1-ին և 2-րդ կետերի ուժով հիմք են դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու համար»: Մասնավորապես՝ հանձնաժողովն իր որոշմամբ, որպես խախտված նյութական և դատավարական իրավունքի նորմ, արձանագրել է, թե իբրև դատավոր Ի. Բարսեղյանը վերոհիշյալ 6 գործերով թույլ է տվել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 112 հոդվածի 1-ին մասով, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի մինչև 10.06.2016թ. փոփոխությունների ուժի մեջ մտնելը ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 78 հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերով նախատեսված դրույթների, ինչպես նաև ՀՀ Սահմանադրությամբ /չի նշվել, թե որ հոդվածի/ ու «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» Եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով երաշխավորված իրավունքների «ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ», որոնցից հետևում է, թե իբրև ես՝ դատավոր Ի. Բարսեղյանս, արդարադատություն եմ իրականացրել կոպիտ անփութությամբ, քանի որ տվյալ իրադրությունում կարող էի և պարտավոր էի կանխատեսել իմ վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թույլ եմ տվել դատավորի բարձր կոչմանն անհամատեղելի նյութական և դատավարական նորմերի պարբերաբար կատարված այնպիսի խախտումներ, որոնց առկայությունը չի կարող կասկածի տակ դրվել որևէ ողջամիտ իրավական ենթադրությամբ կամ փաստարկով:

Իսկ հիմա մանրամասն ներկայացնում եմ յուրաքանչյուր գործի վերաբերյալ իմ դիրքորոշում-առարկությունները:

Այսպես՝ ԵՇԴ/0676/02/14 գործով /ըստ հայցի «Արդշինինվեստբանկ» ՓԲԸ-ի ընդդեմ Հասմիկ Երիցյանի՝ գումարի բռնագանձման պահանջի մասին/

«Արդշինինվեստբանկ» ՓԲԸ-ն 26.03.2014թ. հայց է ներկայացրել դատարան ընդդեմ Հասմիկ Երիցյանի՝ 193252 դրամ բռնագանձելու պահանջով:

Դատարանի 26.03.2014թ. որոշմամբ հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ և 24.06.2014թ. նշանակվել է դատաքննություն:

24.06.2014թ. նշանակված դատական նիստին կողմերը չեն ներկայացել, գործի քննությունը համարվել է ավարտված և վճռի հրապարակման օր է նշանակվել 08.07.2014թ.:

Ըստ հանձնաժողովի 11.04.2015թ. կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին որոշման՝ «24.06.2014թ. դատական նիստի արձանագրության համաձայն՝ «/…/ պատասխանողը պատշաճ կարգով ծանուցվել է դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին, սակայն չի ներկայացել»: Մինչդեռ գործի նյութերում առկա չէ 24.06.2014թ. դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին գործով պատասխանողին պատշաճ ձևով ծանուցելու մասին ապացույց:

Հարգելի՛ հանձնաժողով, նախկինում Ձեզ ներկայացված դիրքորոշում-առարկություններում հստակ ներկայացրել եմ եղելությունը, սակայն հարկ եմ համարում կրկին անդրադառնալ հայտնաբերված «խախտման» փաստին, որն արդեն իսկ Ձեր 11.04.2015թ. որոշման մեջ զարմանալիորեն դարձել է «նյութական և դատավարական նորմերի ակնհայտ և կոպիտ» խախտում:

Այսպես՝ 24.06.2014թ. դատաքննության նիստի ժամանակի և վայրի մասին ծանուցվել են կողմերը: Հայցվոր ընկերությունն ի սկզբանե խնդրել է վեճը լուծել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 118 հոդվածի 1-ին կետի հիմքով՝ ներկայացված փաստաթղթերի և նյութերի հիման վրա:

ԵՇԴ/0676/02/14 գործի ուսումնասիրությամբ պարզ է դառնում, որ 24.06.2014թ. դատական նիստը բացելուց հետո նիստերի քարտուղար Լենա Դավթյանը զեկուցել է, որ պատասխանողը պատշաճ կարգով տեղեկացվել է /ծանուցվել է/ դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին, սակայն չի ներկայացել:

Հաշվի առնելով վերը նշվածը՝ դատարանը, գտնելով, որ գործը պետք է քննել առկա պայմաններում, շարունակել է գործի քննությունն ու, նույն օրը ավարտելով դատաքննությունը, վճռի հրապարակման օր է նշանակել 08.07.2014թ.: Դատարանի 08.07.2014թ. վճռով հայցը բավարարվել է:

Հարգելի՛ հանձնաժողով, ակնհայտ է, որ դատական նիստերի քարտուղարի կողմից ինձ զեկուցվել է, որ պատասխանող Հ. Երիցյանը պատշաճ կարգով ծանուցվել է նիստի ժամանակի և վայրի մասին, որպիսի պայմաններում էլ դատարանը որոշել է շարունակել գործի քննությունը առկա պայմաններում: Այդ մասին է վկայում դատական նիստի արձանագրության ձայնագրությունն ու դատական նիստի համառոտագրումը /հիմք՝ դատական նիստի ձայնային կրիչը, որն արդեն իսկ ուղարկվել է Ձեզ և դատական նիստի համառոտագրումը, որը կցվում է սույն բացատրությանը/, այլապես դատարանը, բնականաբար կհետաձգեր գործի քննությունը և, ինչպես բազում այլ գործերով /երևի թե հարյուրավոր, ինչու չէ հազարավոր գործերով/ և գործի քննությունը կիրականացներ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 94 հոդվածով նախատեսված գործողությունները կատարելուց հետո:

Հատկանշական է, որ այս դեպքում նույնպես կայացված վճիռը վերաքննության և վճռաբեկության կարգով չի բողոքարկվել, առկա է օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտ: Այն օրինական է ու հիմնավորված:

ԵՇԴ0913/02/14 գործով

23.04.2014թ. «Ղ-Տելեկոմ» ՓԲԸ-ն հայց է ներկայացրել դատարան ընդդեմ Անահիտ Մելքոնյանի՝ 16871 դրամ բռնագանձելու պահանջով:

Դատարանի նույն օրվա որոշմամբ հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ, և 23.06.2014թ. նշանակվել նախնական դատական նիստ:

23.06.2014թ. նշանակված դատաքննությանը կողմերը չեն ներկայացել, և գործը 30.06.2014թ. նշանակվել է դատաքննության:

30.06.2014թ. նշանակված դատական նիստին կողմերը չեն ներկայացել, գործի քննությունը շարունակվել է առկա պայմաններում և, քննությունը համարվելով ավարտված, վճռի հրապարակման օր է նշանակվել 04.07.2014թ.:

04.07.2014թ. դատարանը վճիռ է կայացրել հայցը բավարարելու մասին:

Ըստ հանձնաժողովի 11.04.2015թ. որոշման՝ «23.06.2014թ. և 30.06.2014թ. դատական նիստերի արձանագրությունների համաձայն՝ «/…/ պատասխանողը պատշաճ կարգով տեղեկացվել է դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին, սակայն չի ներկայացել:

Մինչդեռ թիվ ԵՇԴ/0913/02/14 գործի նյութերում առկա չեն 23.06.2014թ. և 30.06.2014թ. դատական նիստերի ժամանակի և վայրի մասին գործով պատասխանողին պատշաճ կարգով ծանուցելու մասին ապացույցներ»:

Ինչպես նշվեց վերևում, հանձնաժողովը թիվ ԵՇԴ/0913/02/14 գործի քննության առումով էլ գտել է, որ արդարադատություն իրականացնելիս իմ կողմից թույլ են տրվել նյութական և դատավարական նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ, մասնավորապես՝ հիշատակելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 112 հոդվածի 1-ին մասի, 78 հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերի, ինչպես նաև ՀՀ Սահմանադրության և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով նախատեսված դրույթների «ակնհայտ և կոպիտ» խախտումներ:

Հիմա մանրամասն անդրադառնում եմ, թե ԵՇԴ/0913/02/14 գործով արձանագրված վերը նշված նյութական և դատավարական իրավանորմերի ինչ խախտումներ, այն էլ՝ «ակնհայտ և կոպիտ» խախտումներ եմ թույլ տրվել, ինչն, ըստ հանձնաժողովի կողմից 11.04.2015թ. կայացված որոշման, անհարիր է դատավորի բարձր կոչմանը:

Հիշեցնեմ, որ իմ կողմից հանձնաժողով ներկայացված դիրքորոշում-առարկություններում ԵՇԴ/0676/02/14 գործին անդրադառնալիս հիշատակել եմ նաև սույն գործի մասին, սակայն նկատի ունենալով, որ հանձնաժողովն իր 11.04.2015թ. որոշմամբ հետևողականորեն ցանկանում է ամեն կերպ «հիմնավորել» ՀՀ դատական օրենսգրքի 153.2 հոդվածով սահմանված խախտումներից որևէ մեկը, ինչը կագապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմք է, ստիպված եմ կրկին բացատրել, որ ԵՇԴ/0913/02/14 գործով, չնայած հայցվոր «Ղ-Տելեկոմ» ՓԲԸ-ն ի սկզբանե խնդրել է գործը քննել և վճիռը հրապարակել իր ներկայացուցչի բացակայությամբ, այնուհանդերձ, «Ղ-Տելեկոմ» ՓԲԸ-ն պատշաճ կարգով ծանուցվել է 23.06.2014թ. նշանակված դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին:

Բնականաբար այդ օրվա դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին պատշաճ կարգով ծանուցվել է նաև պատասխանողը:

Ըստ 23.06.2014թ. դատական նիստի ձայնագրության և դատական նիստի արձանագրման համառոտագրման՝ «պատասխանողը պատշաճ կարգով տեղեկացվել է դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին, սակայն չի ներկայացել:

Հաշվի առնելով վերը նշվածը՝ դատարանը շարունակել է դատական նիստը և, համարելով գործը դատաքննության նախապատրաստված, որոշում է կայացրել գործը դատաքննության նշանակելու մասին:

Հարգելի՛ հանձնաժողով, ակնհայտ է, որ նիստը բացելիս դատական նիստերի քարտուղար Լենա Դավոյանը ինձ զեկուցել է, որ պատասխանող Անահիտ Մելքոնյանը պատշաճ կարգով տեղեկացվել է դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին, սակայն չի ներկայացել /հիմք՝ դատական նիստի ձայնագրությունն ու դատական նիստի արձանագրման համառոտագրումը/:

Գործը դատաքննության նշանակելու մասին որոշումը ևս պատշաճ կարգով ուղարկվել է գործին մասնակցող անձանց:

30.06.2014թ. գործի քննությունը սկսվելիս նիստերի քարտուղարը զեկուցել է, որ պատասխանողը պատշաճ կարգով տեղեկացվել է դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին, սակայն չի ներկայացել, որպիսի պայմաններում էլ դատարանը որոշել է շարունակել գործի քննությունը առկա պայմաններում և, ավարտելով գործի քննությունը, անցել վճռի հրապարակմանը /հիմք՝ դատական նիստի ձայնային կրիչը, որն արդեն ուղարկվել է Ձեզ և դատական նիստի արձանագրման համառոտագրումը, որը կից ներկայացվում է/:

Հարգելի՛ հանձնաժողով, կրկին նշեմ, որ եթե դատական նիստերի քարտուղար Լենա Դավոյանի կողմից զեկուցվեր, որ պատասխանողը պատշաճ կարգով ծանուցված չէ, ապա, բնականաբար, դատարանը, օրենքով սահմանված կարգով կհետաձգեր գործի քննությունը և այն կիրականացներ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 94 հոդվածով նախատեսված գործողությունները կատարելուց հետո: Իսկ այն, որ դատարանին հայտնի է եղել պատասխանողի պատշաճ ծանուցման մասին, վկայում է ինչպես դատական նիստի ձայնագրությունը, այնպես էլ համառոտագրումը: ԵՇԴ/0913/02/14 գործով կայացված վճիռը չի բողոքարկվել: Այն օրինական ուժի մեջ մտած վճիռ է, օրինական և հիմնավորված:

Հարգելի՛ հանձնաժողով, Ձեր կողմից արձանագրվել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 112 հոդվածի 1-ին մասով և 78 հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերով նախատեսված պահանջների «ակնհայտ և կոպիտ» խախտումներ:

Համաձայն ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 112 հոդվածի 1-ին մասի՝ գործի քննությունը տեղի է ունենում դատական նիստերի միջոցով՝ դատարանի շենքի դրա համար հատուկ նախատեսված վայրում /այսուհետ՝ դատական նիստերի դահլիճ/, որի մասին պարտադիր կարգով տեղեկացվում են գործին մասնակցող անձինք և դատավարության այլ մասնակիցները:

Մինչև ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 10.06.2014թ. փոփոխությունների ուժի մեջ մտնելը գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 78-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերի համաձայն՝ գործին մասնակցող անձինք դատական ծանուցագրով տեղեկացվում են դատական նիստի կամ առանձին դատավարական գործողություններ կատարելու ժամանակի և վայրի մասին:

Իսկ հիմա՝ ԵՇԴ/0913/02/14 և, ինչու չէ, 0676/02/14 գործերով դատարանը օրենքով նախատեսված ինչ գործողություններ է կատարել և ինչ գործողություններ չի կատարել, որոնք վերը նշված իրավանորմերի, ինչպես նաև ՀՀ Սահմանադրության ու «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների» Եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի իմաստով «ակնհայտ և կոպիտ» իրավախախտումների բնույթ են կրում, որոնց առկայությունը, ՀՀ դատական օրենսգրքի առումով, չի կարող կասկածի տակ դրվել որևէ ողջամիտ իրավական ենթադրությամբ կամ փաստարկով, որով հեղինակազրկվել է արդարադատությունը կամ այն անհամատեղելի է դատավորի բարձր կոչման հետ, իր պարբերականությամբ հեղինակազրկել է արդարադատությունը կամ դատավորի բարձր կոչումը և այլն:

Ինչպես թիվ ԵՇԴ/0913/02/14, այնպես էլ ԵՇԴ/0676/02/14 գործերի քննությունը տեղի է ունեցել դատական նիստերի միջոցով՝ դատարանի շենքում դրա համար հատուկ նախատեսված վայրում՝ դատական նիստերի դահլիճում, որի մասին պարտադիր կարգով տեղեկացվել են վերը նշված գործին մասնակցող անձինք: Վերջիններս դատական նիստերի ժամանակի և վայրի մասին տեղեկացել են դատական ծանուցագրերի միջոցով:

Նշված բոլոր գործերը քննվել են անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից, ողջամիտ ժամկետներում, հապարակային: Այդ գործերով կայացված վերջնական դատական ակտերը՝ վճիռները, համարվում են օրինական ուժի մեջ մտած: Հիշյալ գործերի քննությամբ իրականացված արդարադատության հետ, ըստ էության, համաձայն են եղել գործին մասնակցող անձինք, որոնց կողմից նշված վճիռները, ինչպես վերաքննության, այնպես էլ վճռաբեկության կարգով չեն վիճարկվել: ԵՇԴ/0913/02/14 և 0676/02/14 գործերով կայացված վճիռների օրինականության նկատմամբ կասկած լինելու մասին խոսք լինել չի կարող:

Նման պայմաններում, հարգելի՛ հանձնաժողով, խնդրում եմ մատնանշել, ասել, ցույց տալ, թե դատավոր Ի. Բարսեղյանն այդ ինչ նյութական և դատավարական նորմերի խախտումներ, այն էլ՝ «ակնհայտ և կոպիտ» խախտումներ է թույլ տվել, ըստ որոնց՝ դրանց առկայությունը չի կարող կասկածի տակ դրվել որևէ իրավական ենթադրությամբ կամ փաստարկով, որոնց արդյունքում հեղինակազրկվել է արդարադատությունը կամ որոնք անհամատեղելի են դատավորի բարձր կոչման հետ:

Կոպիտ անփութությամբ այդ ինչ նյութական և դատավարական նորմերի խախտումներ եմ թույլ տվել, ըստ որի՝ ես իբրև թե չեմ կանխատեսել իմ վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թեև տվյալ իրավիճակում կարող էի և պարտավոր էի դա անել:

Հարգելի՛ հանձնաժողով, այդ գործերով պարբերաբար ինչ խախտում եմ թույլ տվել, որն առանձին վերցրած, այդպիսին չի համարվում, սակայն իր պարբերականությամբ հեղինակազրկում է արդարադատությունն ու դատավորի բարձր կոչմանը: Կարծում եմ ու համոզված, որ իմ հարցադրումներին չկա և չի կարող համարժեք պատասխան տրվել: Իսկ թե ինչու…

Թիվ ԵՇԴ/0902/02/14 քաղաքացիական գործով

Էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովն իր 11.04.2015թ. որոշմամբ նույնատիպ խախտումներ /«ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ»/ է արձանագրել նաև թիվ ԵՇԴ/0902/02/14 գործով:

Այսպես՝ ըստ հանձնաժողովի՝ 11.04.2015թ. որոշման՝ «Դատարանի վարույթում է գտնվել թիվ ԵՇԴ/0902/02/14 գործն ըստ հայցի «Յուքոմ» ՍՊԸ-ի ընդդեմ Սեյրան Չիլինգարյանի՝ գումարի բռնագանձման պահանջի մասին:

Դատարանի որոշմամբ 23.04.2014թ. հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ, և 26.06.2014թ. նշանակվել է նախնական դատական նիստ:

23.06.2014թ. նշանակված դատական նիստին կողմերը չեն ներկայացել, իսկ գործը նշանակվել է դատաքննության 07.07.2014թ.:

07.07.2014թ. նշանակված դատական նիստին կողմերը չեն ներկայացել, գործի քննությունը համարվել է ավարտված, և վճռի հրապարակման օր նշանակվել 14.07.2014թ.:

23.06.2014թ. և 07.07.2014թ. դատական նիստի արձանագրության համաձայն՝ «/…/ պատասխանողը պատշաճ կարգով տեղեկացվել է դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին, սակայն չի ներկայացել»:

Մինչդեռ գործի նյութերում առկա չեն 23.06.2014թ. և 07.07.2014թ. դատական նիստերի ժամանակի և վայրի մասին գործով պատասխանողներին պատշաճ ձևով ծանուցելու մասին ապացույցներ»:

Հիմա իմ առարկությունները. վերը նշված գործով արձանագրված այսպես կոչված «ակնհայտ և կոպիտ» խախտումների դեմ:

Այսպես.

22.04.2014թ. «Յուքոմ» ՍՊԸ-ն հայց է ներկայացրել դատարան ընդդեմ Սեյրան Չիլինգարյանի՝ 7984 ՀՀ դրամ բռնագանձելու պահանջով:

Դատարանի 23.04.2014թ. որոշմամբ հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ և 23.06.2014թ. նշանակվել նախնական դատական նիստ:

Չնայած հայցվոր «Յուքոմ» ՍՊԸ-ն ի սկզբանե խնդրել է վեճը լուծել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 118 հոդվածի կարգով՝ ներկայացված փաստաթղթերի և նյութերի հիման վրա, այնուհանդերձ դատարանը պատշաճ կարգով հայցվոր ընկերությանը ծանուցել է դատական նիտի ժամանակի և վայրի մասին:

23.06.2014թ. դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին պատշաճ կարգով ծանուցվել է նաև պատասխանող Սեյրան Չիլինգարյանը /հիմք՝ առաքման փոստային ադմինիստրացիայի կողմից ծանուցագրի ստացման /հանձնման/ վերաբերյալ կտրոնը` 02.05.2014թ. նշումով/:

Դատական նիստը բացելուց հետո նիստերի քարտուղար Լենա Դավոյանը զեկուցել է, որ պատասխանողը պատշաճ կարգով տեղեկացվել է դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին, սակայն չի ներկայացել:

Դատարանը, հաշվի առնելով, որ հայցվոր ընկերությունը խնդրել է գործի քննությունն իրականացնել իր ներկայացուցչի բացակայությամբ, իսկ պատասխանողն էլ պատշաճ կարգով ծանուցվել է, շարունակելով գործի քննությունը և գործը համարելով դատաքննության նախապատրաստված, որոշում է կայացրել գործը 07.07.2014թ. դատաքննություն նշանակելու մասին:

Գործը դատաքննություն նշանակելու մասին որոշումը ևս ուղարկվել է գործին մասնակցող անձանց /հիմք՝ «առաքման փոստային ադմինիստրացիա» նշումով ծանուցագրի ստացման /առաքման/ գրանցման վերաբերյալ անդորրագիրը՝ 26.06.2014թ. ամսաթվով:

07.07.2014թ. դատական նիստի բացելուց հետո նիստերի քարտուղար Լենա Դավոյանը զեկուցել է, որ կողմերը պատշաճ կարգով տեղեկացել են դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին, սակայն հայցվորը չի ապահովել իր ներկայացուցչի մասնակցությունը /ի սկզբանե խնդրել է գործը լսել իր ներկայացուցչի բացակայությամբ/, իսկ պատասխանողն էլ չի ներկայացել:

Դատարանը, հայտարարելով, որ գործի քննությունը պետք է իրականացնել առկա պայմաններում, ըստ էության քննել է գործը և, ավարտելով գործի քննությունը, 14.07.2014թ. նշանակել վճռի հրապարակման օր:

14.07.2014թ. դատարանը հայցը բավարարելու մասին վճիռ է կայացրել: Դատարանը վճռել է. «Սեյրան Չիլինգարյանից հօգուտ «Յուքոմ» ՍՊԸ-ի բռնագանձել 7984 դրամ:

Հարգելի՛ հանձնաժողով, ինչպես նախորդ 2 գործերի /ԵՇԴ/0676/02/144 և ԵՇԴ/0913/02/14/ պարագայում, այս դեպքում ևս դատարանը դատական նիստը սկսելիս միանշանակ հիմք է ընդունել դատական նիստերի քարտուղարի զեկույցը /տեղեկատվությունը/ գործին մասնակցող անձանց պատշաճ կարգով ծանուցված լինելու մասին, այլապես, կրկնում եմ, ինչպես հարյուրավոր գործերով, այնպես էլ սույն գործով դատարանը, կհետաձգեր գործի քննությունը և գործի հետագա ընթացքը կլուծեր՝ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի ընթացակարգով նախատեսված գործողություններն իրականացնելուց հետո:

Ասեմ, որ կայացված վճիռը համարվում է օրինական ուժի մեջ մտած: Այն օրինական է և հիմնավորված: Կայացված վճռով որևէ մեկի, այդ թվում՝ Սեյրան Չիլինգարյանի՝ ՀՀ Սահմանադրությամբ, «Մարդու իրաունքների եվրոպական կոնվենցիայով և օրենքներով երաշխավորվող իրավունքներն ու ազատությունները չեն ոտնահարվել, որևէ մեկի իրավունք որևէ կերպ չի խախտվել:

Նման պայմաններում խոսել նյութական և դատավարական նորմերի, առավել ևս՝ ՀՀ դատական օրենսգքրի 153 և 153.2 հոդվածների իմաստով նյութական և դատավարական նորմերի «ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ»-ի մասին, ուղղակի անարդար է...

ԵՇԴ/0177/02/14 գործով

Էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովը 1104.2015թ. որոշմամբ «նյութական և դատավարական նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ» է հայտնաբերել թիվ ԵՇԴ/0177/02/14 գործով կատարված ուսումնասիրությամբ` արձանագրելով հետևյալը.

«Դատարանի վարույթում է գտնվել ԵՇԴ/0177/02/14 քաղաքացիական գործն` ըստ հայցի «Յունիբանկ» ՓԲԸ-ի ընդդեմ Լիաննա և Աննա Հովհաննիսյանների` գումարի բռնագանձման պահանջով:

Դատարանի՝ 17.02.2014թ. որոշմամբ հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ և 08.04.2014թ. որոշմամբ նշանակվել դատաքննության:

08.04.2014թ. նշանակված դատական նիստին կողմերը չեն ներկայացել, գործի քննությունը համարվել է ավարտված, և վճռի հրապարակման օր նշանակվել 23.04.2014թ.:

08.04.2014թ. դատական նիստի արձանագրության համաձայն` «/.../ պատասխանողը պատշաճ կարգով ծանուցվել է դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին, սակայն չի ներկայացել»:

Մինչդեռ թիվ ԵՇԴ/0177/02/14 քաղաքացիական գործի նյութերում առկա չեն 08.04.2014թ. դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին պտասխանողի պատշաճ ծանուցման վերաբերյալ ապացույցներ»:

Վերը շարադրված նույն հիմնավորմամբ ներկայացնում եմ ԵՇԴ/0177/02/14 գործով իմ նկատառումները:

Այսպես.

17.02.2014թ. «Յունիբանկ» ՓԲԸ-ն հայց է ներկայացրել դատարան ընդդեմ Լիաննա և Աննա Հովհաննիսյանների` 55307 դրամի բռնագանձելու պահանջով:

Դատարանի նույն օրվա` 17.02.2014թ. որոշմամբ հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ և գործը նշանակվել դատաքննության` 08.04.2014թ.:

Չնայած հայցվոր «Յունիբանկ» ՓԲԸ-ն ի սկզբանե խնդրել է վեճը լուծել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 118 հոդվածի հիմքով` ներկայացված փաստաթղթերի և նյութերի հիման վրա, այնուհանդերձ դատարանը հայցվոր ընկերությանը պատշաճ կարգով ծանուցել է դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին:

Դատարանը պատշաճ կարգով ծանուցել է նաև պատասխանողներ Լիաննա և Աննա Հովհաննիսյաններին:

08.04.2014թ. դատական նիստը բացելուց հետո նիստերի քարտուղար Լենա Դավոյանը զեկուցել է /տեղեկացրել/, որ հայցվորը խնդրել է գործը քննել իր ներկայացուցչի բացակայությամբ, իսկ պատասխանողներն էլ, պատշաճ կարգով ծանուցված լինելով դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին, չեն ներկայացել:

Դատարանը, հիմք ընդունելով նիստերի քարտուղարի կողմից հայտնած տեղեկությունը, գտնելով, որ գործի քննությունը պետք է անցկացնել առկա պայմաններում, ըստ էության քննել է գործը և, ավարտելով գործի քննությունը, 23.04.2015թ. նշանակել վճռի հրապարակման օր:

Դատարանը 23.04.2014թ. հայցը բավարարելու մասին վճիռ է կայացրել: Վճիռը գործին մասնակցող անձանց կողմից չի բողոքարկվել, մտել է օրինական ուժի մեջ: Այն օրինական է և հիմնավորված:

Փաստում եմ, որ ԵՇԴ/0177/02/14 գործով ինչպես պատասխանողների, այնպես էլ հայցվորի և ընդհանրապես որևէ մեկի` ՀՀ Սահմանադրությամբ և օրենքներով երաշխավորվող իրավունքներն ու ազատությունները չեն խախտվել: Թե ինչու և ինչպես է հանձնաժողովն իր որոշմամբ նյութական և դատավարական նորմերի այսպես կոչված «ակնհայտ և կոպիտ» խախտումների «փաստ» հայտնաբերել ու արձանագրել, ուղղակի չեմ ընկալում և հասկանում:

Սույն բացատրությանը կից ուղարկվում է ԵՇԴ/0177/02/14 քաղաքացիական գործով 08.04.2014թ. դատական նիստի արձանագրման համառոտագրումը: Ինչ վերաբերում է ձայնային կրիչին, ապա այն Ձեր պահանջով արդեն իսկ տրամադրվել է: Ինչպես ձայնագրությամբ, այնպես էլ դատական նիստի արձանագրման համառոտագրմամբ ակնհայտ է դառնում, որ գործը նախագահող դատավորին հայտնի չի եղել պատասխանողի ոչ պատշաճ ծանուցման փաստը, այլապես ինչպես բազմաթիվ այլ գործեր, ԵՇԴ/0177/02/14 գործը կքննվեր ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով նախատեսված այլ ընթացակարգով:

ԵՇԴ/0911/02/14 գործով

Էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովն իր՝ 11.04.2015թ. որոշմամբ նույնատիպ ԵՇԴ/0676/02/14, ԵՇԴ/0913/02/14, ԵՇԴ/0902/02/14, ԵՇԴ/0177/02/14 գործերով իրականացրած քննությամբ «հայտնաբերած» խախտում է արձանագրել նաև թիվ ԵՇԴ/0911/02/14 գործով, ինչն իբրև ՀՀ դատական օրենսգրքի առումով «նյութական և դատավարական նորմերի ակնհայտ և կոպիտ» խախտում է և, որ այդ հիմքով ես` դատավոր Իշխան Բարսեղյանս, ենթակա եմ կարգապահական պատասխանատվության:

Մասնավորապես, հանձնաժողովն իր որոշմամբ արձանագրել է հետևյալը. «Դատարանի վարույթում է գտնվել ԵՇԴ/0911/02/14 քաղաքացիական գործն ըստ հայցի «Ղ-Տելեկոմ» ՓԲԸ-ի ընդդեմ Ռուզաննա Հակոբյանի` գումարի բռնագանձման պահանջի մասին:

Դատարանի՝ 23.04.2014թ. որոշմամբ հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ և 23.06.2014թ. նշանակվել նախնական դատական նիստ:

23.06.2014թ. նախնական դատական նիստին կողմերը չեն ներկայացել, իսկ գործը նշանակվել է դատաքննության 01.07.2014թ.:

Պատասխանողին ուղարկված 01.07.2014թ. դատական նիստի ծանուցագիրը վերադարձվել է «տեղափոխված» նշումով:

01.07.2014թ. նշանակված դատական նիստին կողմերը չեն ներկայացել, գործի քննությունը համարվել է ավարտված, և վճռի հրապարակման օր նշանակվել 08.07.2014թ.:

23.06.2014թ. և 01.07.2014թ. դատական նիստերի արձանագրությունների համաձայն` «/.../ պատասխանողը պատշաճ կարգով ծանուցվել է դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին, սակայն չի ներկայացել»: Մինչդեռ թիվ ԵՇԴ/0911/02/14 գործի նյութերում առկա չեն դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին գործով պատասխանողին պատշաճ ձևով ծանուցելու մասին ապացույցներ»:

ԵՇԴ/0911/02/14 գործով էլ հանձնաժողովը գտել է, որ դատավորի կողմից թույլ են տրվել նյութական և դատավարական նորմերի, մասնավորապես` ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 112 հոդվածի 1-ին մասով, 78 հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերով, ինչպես նաև ՀՀ Սահմանադրությամբ և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով նշված երաշխավորված արդար դատաքննության իրավունքից զրկելու ակնհայտ և կոպիտ» խախտումներ:

Իսկ հիմա, հարգելի հանձնաժողով, իմ դիրքորոշումը` ըստ որի` տվյալ դեպքում դատավորի կողմից այդպիսի խախտում կամ խախտումներ թույլ չեն տրվել:

Այսպես. 23.04.2014թ. «Ղ-Տելեկոմ» ՓԲԸ-ն հայց է ներկայացրել դատարան ընդդեմ Ռուզաննա Հակոբյանի` 43.277 դրամ բռնագանձելու պահանջով:

Նույն օրը` 23.04.2014թ. դատարանը որոշում է կայացրել հայցադիմումը վարույթ ընդունելու և դատաքննության նախապատրաստելու մասին: Նույն որոշմամբ 23.06.2014թ. նշանակվել է նախնական դատական նիստ:

Չնայած հայցվոր «Ղ-Տելեկոմ» ընկերությունն ի սկզբանե խնդրել է «նիստը անցկացնել և վճիռ կայացնել» իր ներկայացուցչի բացակայությամբ, այնուհանդերձ դատարանը պատշաճ կարգով հայցվորին էլ է ծանուցել դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին: 23.06.2014թ. դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին պատշաճ կարգով ծանուցվել է նաև պատասխանող Ռուզաննա Հակոբյանը /հիմք` «Առաքման փոստային ադմինիստրացիա»-ի կողմից Ռուզաննա Հակոբյանի կողմից ծանուցագրի ստացման /հանձնման, գրանցման/ վերաբերյալ անդորրագիրը` 02.05.2014թ. թվագրմամբ/: 23.06.2014թ. դատական նիստը բացելուց հետո դատական նիստերի քարտուղար Լենա Դավթյանը զեկուցել է, որ հայցվորը խնդրել է գործի քննությունն իրականացնել իր ներկայացուցչի բացակայությամբ, իսկ «պատասխանողը պատշաճ կարգով տեղեկացվել է դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին, սակայն չի ներկայացել»:

Դատարանը, հիմք ընդունելով նիստերի քարտուղարի զեկույցը, վերը նշվածի մասին, որոշել է գործի քննությունը շարունակել առկա պայմաններում և, ի վերջո, համարելով դատաքննության նախապատրաստված, որոշում է կայացրել 01.07.2014թ. գործը դատաքննության նշանակելու մասին:

Գործը դատաքննության նշանակելու մասին որոշումը սահմանված կարգով ուղարկվել /առաքվել/ է կողմերին:

01.07.2014թ. դատական նիստը բացելուց հետո նիստերի քարտուղար Լենա Դավթյանը զեկուցել է /տեղեկացրել է/ հետևյալը. «կողմերը դատական նիստին չեն ներկայացել` չնայած պատշաճ կարգով տեղեկացվել են դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին»:

Դատարանը, գտնելով, որ գործը պետք է քննել առկա պայմաններում, ըստ էության քննել է գործը և, ավարտելով այն, 08.07.2014թ. նշանակել վճռի հրապարակման օր:

08.07.2014թ. դատարանը հայցը բավարարելու մասին վճիռ է կայացրել:

Վճիռը գործին մասնակցող անձանց կողմից ինչպես վերաքննության, այնպես էլ վճռաբեկության կարգով չի բողոքարկվել: Այն մտել է օրինական ուժի մեջ: Առկա է օրինական ուժի մեջ մտած վճիռ, որը օրինական է և հիմնավորված:

Կայացված վճռով ինչպես գործին մասնակցող անձանց, այնպես էլ որևէ անձի` ՀՀ Սահմանադրությամբ և օրենքներով երաշխավորվող իրավունքներն ու ազատությունները չեն ոտնահարվել:

Եթե սույն գործով պատասխանողի իրավունքներն ու ազատությունները խախտված լինեին, ապա վերջինս, օգտվելով ՀՀ Սահմանադրությամբ և օրենքներով երաշխավորված իրավունքներից, կվիճարկեր 43.277 դրամ բռնագանձելու վերաբերյալ վճիռը:

Ցանկանում եմ կրկին անդրադառնալ արձանագրված այսպես կոչված «խախտմանը»` նորից հայտնելով, որ եթե նիստերի քարտուղարի կողմից ինձ զեկուցվեր, որ պատասխանողի պատշաճ ծանուցումը կամ ծանուցումները չեն ապահովվել, ապա դատարանը, ինքնըստինքյան, ինչպես մնացած գործերի պարագայում, կհետաձգեր գործի քննությունը և գործն ըստ էության կքններ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության ընթացակարգով նախատեսված գործողությունները կատարելուց հետո:

Այն, որ նաև նշված գործով կայացված դատական նիստերը բացելուց հետո ի սկզբանե ինձ հայտնի է եղել, որ պատասխանողը պատշաճ կարգով ծանուցված է եղել, սակայն չի ներկայացել, ապացուցվում է դատական նիստերի ձայնագրությամբ և դատական նիստերի արձանագրման համառոտագրմամբ /ԵՇԴ/0911/02/14/ գործով ձայնային կրիչը Ձեր պահանջով ուղարկվել է, կից ներկայացնում եմ 23.06.2014թ. և 01.07.2014թ. դատական նիստերի արձանագրման համառոտագրումների լուսապատճենները/:

Թիվ ԵՇԴ/0916/02/14 գործով

Հանձնաժողովը վերը նշված «խախտումների» նման նույնատիպ խախտում է «հայտնաբերել» նաև ԵՇԴ/0916/02/14 գործով:

Ըստ հանձնաժողովի 11.04.2015թ. կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին որոշման` «Դատարանի վարույթում է գտնվել ԵՇԴ/0916/02/14 գործն` ըստ հայցի «Ղ-Տելեկոմ» ՓԲԸ-ի ընդդեմ Աշոտ Մխոյանի` գումարի բռնագանձման պահանջով:

Դատարանի՝ 23.06.2014թ. որոշմամբ հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ և 23.06.2014թ. նշանակվել քննության:

23.06.2014թ. նշանակված դատական նիստին կողմերը չեն ներկայացել, գործի քննությունը համարվել է ավարտված, և վճռի հրապարակման օր նշանակվել 07.07.2014թ.:

23.06.2014թ. դատական նիստի արձանագրության համաձայն` «/.../ պատասխանողը պատշաճ կարգով տեղեկացվել է դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին, սակայն չի ներկայացել»:

Մինչդեռ ԵՇԴ/0916/02/14 գործի նյութերում առկա չէ 23.06.2014թ. դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին գործով պատասխանողին պատշաճ ձևով ծանուցելու մասին ապացույց»:

Հանձնաժողովը ԵՇԴ/0916/02/14 գործով նույնպես արձանագրել է. «ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 1-ին մասով, 78-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերով, ՀՀ Սահմնադրությամբ և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով նախատեսված դրույթների խախտումներ, որոնք իրենց բնույթով կրում են «ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ»-ի բնույթ, ինչը ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերի ուժով հիմք է դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու համար:

Հարգելի՛ հանձնաժողով

Ուսումնասիրելով ԵՇԴ/0916/02/14 գործի նյութերը` մանրամասն ներկայացնում եմ թիվ ԵՇԴ/0916/02/14 գործով առարկություները.

Այսպես` 23.04.2014թ. «Ղ-Տելեկոմ» ՓԲԸ-ն հայց է ներկայացրել դատարան ընդդեմ Աշոտ Մխոյանի` 36082 դրամ բռնագանձելու պահանջի մասին:

Դատարանի՝ 23.04.2014թ. հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ, և գործը նշանակվել քննության 23.06.2014թ.:

Չնայած հայցվոր ընկերությունը ներկայացված հայցադիմումով խնդրել է գործը քննել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 118 հոդվածի հիմքով` ներկայացված փաստաթղթերի և նյութերի հիման վրա, այնուհանդերձ դատարանը հայցվոր ընկերությանը պատշաճ կարգով ծանուցել է 23.06.2014թ. դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին:

Օրենքով սահմանված կարգով 23.06.2014թ. դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին ծանուցվել է նաև պատասխանող Աշոտ Մխոյանը: Ըստ գործի նյութերի` Աշոտ Մխոյանը ծանուցվել է դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին /գ-թ 27, հիմք` ծանուցագրի ստացման, հանձնման /գրանցման/ վերաբերյալ անդորրագիրը` 02.05.2014թ. թվագրմամբ, ըստ որի` վերջինս ծանուցվել է/:

23.06.2014թ. դատական նիստերի քարտուղար Լենա Դավթյանը հայտնել է /զեկուցել է/, որ պատասխանողը պատշաճ կարգով ծանուցվել է դատական նիստի տեղի և ժամանակի մասին, սակայն չի ներկայացել:

Դատարանը հաշվի առնելով վերը նշվածը, որոշել է գործի քննությունը շարունակել առկա պայմաններում և, ավարտելով գործի քննությունը, 07.07.2014թ. նշանակել վճռի հրապարակման օր:

Դատարանը 07.07.2014թ. հայցը բավարարելու մասին վճիռ է կայացրել:

Հարգելի՛ հանձնաժողով, ԵՇԴ/0916/02/14 գործի պարագայում էլ ինձ համար պարզ և ընդհանրապես հասկանալի չէ, թե ինչ խախտում է թույլ տրվել կոնկրետ իմ` գործը նախագահող դատավորի կողմից:

Տվյալ դեպքում դատական նիստերի քարտուղարի զեկույցն հիմք ընդունելով` համոզված եմ եղել, որ պատասխանողի ծանուցումը պատշաճ է, այլապես գործի քննությունը կհետաձգվեր և գործի քննությունը կիրականացվեր այլ ընթացակարգի շրջանակներում: Ոչ մի տրամաբանություն չկա, որ եթե պատասխանողը պատշաճ ծանուցված չէ, դատարանը, անտեսելով այդ հանգամանքը, շարունակի գործը քննել նման պայմաններում: Իմ կողմից ներկայացվածի մասին է վկայում ինչպես դատական նիստի ձայնագրությունը, որի կրիչը ներկայացվել է Ձեզ, այնպես էլ դատական նիստի արձանագրման համառոտագրումը, որը սույն բացատրությանը կից ներկայացնում եմ:

Այնուհանդերձ գործը քննվել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ և 78-րդ հոդվածներին համահունչ: Գործի քննության ընթացքում պատասխանողը չի զրկվել ՀՀ Սահմանադրությամբ և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով երաշխավորված արդար դատաքննության իրավունքից:

Եթե պատասխանողը դժգոհ լիներ իր դեմ կայացված վճռից, ապա չէր բացառվում, որ այն կբողոքարկվեր: Մինչդեռ մենք գործ ունենք օրինական ուժի մեջ մտած վճռի հետ, որի օրինականությունը ոչ ոք կասկածի տակ չի կարող դնել:

Մեկ նկատառում` կապված ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 78-րդ հոդվածի իրավակիրառ պրակտիկայի հետ.

Հարգելի՛ հանձնաժողով, համոզված եմ՝ Ձեզ հայտնի է, որ ՀՀ վերաքննիչ դատարանում տարվա կտրվածքով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 78-րդ հոդվածի հիմքով` պատճառաբանությամբ, որ խախտվել է «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով նախատեսված արդար դատաքննության իրավունքը, բեկանվում են հարյուրավոր գործեր: Չնայած որ ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի իմաստով դատական ակտը բեկանելը կամ փոփոխելն ինքնին չի առաջացնում այդ ակտը կայացրած դատավորի պատասխանատվության, սակայն ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 78-րդ հոդվածի խախտման փաստի հիմքով, իմ վերաբերյալ կայացրած որոշման տրամաբանությամբ, պետք է այդ ակտերը կայացրած դատավորներին կարգապահական պատասխանատվության հիմք հանդիսանար:

Ուղղակիորեն պնդում եմ, որ իմ կողմից ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ և 78-րդ հոդվածներով, ՀՀ Սահմանադրությամբ ու «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով նախատեսված դրույթների իրավախախտում թույլ չի տրվել և այս դեպքում նույնպես կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասին խոսք լինել չի կարող:

 Այսպիսով, վերլուծելով և ամփոփելով ՀՀ դատավորների ընդհանուր ժողովի էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովի՝ 11.04.2015թ. որոշումը` իմ` դատավոր Ի. Բարսեղյանիս նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին` պարզեցի հետևյալը.

Հանձնժողովն իր որոշման մեջ առանձնացրել է 3 դրվագով գործերի խումբ.

Ա/ Գործեր /ԵՇԴ/1889/02/14 և ԵՇԴ/1092/02/14/, որոնցով, ըստ հանձնաժողովի` պետք է վճիռ կայացվեր ոչ թե ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109 հոդվածի 1-ին կետով կարճելու հիմքով, այլ դատական ակտեր կայացվեին այլ իրավական հիմքերով և, որ այդ գործերի քննությամբ խախտվել են ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ և 19-րդ հոդվածով, «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 2-րդ հոդվածի, 13-րդ հոդվածի 1-ին մասի, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109 հոդվածի և ՀՀ դատական օրենսգրքի 7-րդ հոդվածի 1-ին մասի դրույթները` հանգելով հետևության, որ կարճելով ԵՇԴ/1889/02/14 և ԵՇԴ/1092/02/14 քաղաքացիական գործերի վարույթները` օրենքով չնախատեսված հիմքերով, դատարանը խախտել է հայցվորների` ՀՀ Սահմանադրությամբ և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայով երաշխավորված դատական պաշտպանության իրավունքը:

Միաժամանակ հանձնաժողովն իր՝ 11.04.2015թ. որոշմամբ եզրահանգել է, որ արդարադատություն իրականացնելիս դատավոր Ի. Բարսեղյանի կողմից թույլ են տրվել նյութական և դատավարական նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ, որոնք ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ կետի ուժով հիմք են դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու համար:

Բ/ Գործեր /ԵՇԴ/1078/02/14, ԵՇԴ/1092/02/14, ԵՇԴ/0676/02/14, ԵՇԴ/0346/02/14, ԵՇԴ/0334/02/14, ԵՇԴ/0119/02/14, ԵՇԴ/0983/02/14, ԵՇԴ/0966/02/14, ԵՇԴ/0963/02/14, ԵՇԴ/0901/02/14, ԵՇԴ/0961/02/14, ԵՇԴ/0177/02/14, ԵՇԴ/1159/02/14, ԵՇԴ/1003/02/13/, որոնցով կայացված դատական ակտերը գործին մասնակցող անձանց տրամադրվել են ուշացումով` հիշատակելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 3-րդ պարբերության, 28-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետի, 205-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի, 207-րդ հոդվածի 1-ին մասի և 140-րդ հոդվածի 1-ին մասի դրույթներով նախատեսված դատավարական նորմերի խախտումներ և, ի վերջո, գտել, որ դատարանը թույլ է տվել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 124 հոդվածի 4-րդ պարբերության ակնհայտ և կոպիտ խախտում, ինչը ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ կետի ուժով հիմք է դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու համար:

Գ/ Գործեր /ԵՇԴ/0676/02/14, ԵՇԴ/0913/02/14, ԵՇԴ/0902/02/14, ԵՇԴ/0177/02/14, ԵՇԴ/0911/02/14, ԵՇԴ/0916/02/14/, որոնք քննվել են և վճռի կայացումով ավարտվել պատասխանողների պատշաճ ծանուցումը չապահովելու պայմաններում և, չապահովելով պատասխանողների իրական մասնակցությունը գործերի քննությանը, թույլ է տրվել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 1-ին մասով, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 78-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերով, ՀՀ Սահմանադրությամբ և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» Եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով սահմանված դրույթների խախտումներ/արդար դատաքննության իրավունք/: Հանձնաժողովն, իր որոշմամբ, նշված խախտումները դիտելով որպես նյութական և դատավարական նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ, հանգել է հետևության, որ իմ` դատավոր Ի. Բարսեղյանիս կողմից արդարադատություն է իրականացվել կոպիտ անփութությամբ, քանի որ տվյալ իրադրությունում կարող էի և պարտավոր էի կանխորոշել իմ վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թույլ եմ տվել դատավորի բարձր կոչման հետ անհամատեղելի նյութական և դատավարական նորմերի պարբերաբար կատարված այնպիսի խախտումներ, որոնց առկայությունը չի կարող կասկածի տակ դրվել որևէ ողջամիտ իրավական ենթադրությամբ կամ փաստով:

Հարգելի հանձնաժողով, վերջին անգամ անդրադարձ կատարելով Ձեր` 11.04.2015թ. իմ նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին որոշմամբ արձանագրված 1-ին խումբ /ԵՇԴ/1889/02/14 և ԵՇԴ/1092/02/14/ գործերով արձանագրված այսպես կոչված «նյութական և դատավարական խախտումներին», որոնք ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ կետի ուժով հիմք են դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու համար, փաստում եմ, որ իմ նկատմամբ ակնհայտ դրսևորվում է սուբյեկտիվ մոտեցում, քանզի տվյալ դեպքում, ինչպես մանրամասն վերլուծել եմ այդ գործերի վերաբերյալ սույն բացատրության մեջ նշված հիմնավոր առարկություններում, չեն խախտվել ԵՇԴ/1889/02/14 և ԵՇԴ/1092/02/14 գործերով հայցվոր հանդիսացող «Երևան Ջուր» ընկերության` ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ և 19-րդ հոդվածների ու «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» Եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով երաշխավորված դատական պաշտպանության իրավունքը:

2 դեպքում էլ «Երևան Ջուր» ընկերությունն, ուներ իր իրավունքների և ազատությունների դատական պաշտպանության իրավունք և, իրացնելով իր այդ իրավունքը, իր խախտված իրավունքները վերականգնելու պահանջով դիմել է դատարան և, արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ, ողջամիտ ժամկետներում, հրապարակային քննությամբ անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից քննվել են «Երևան Ջուր» ընկերության հայցային պահանջները և կայացվել վերջնական դատական ակտեր /վճիռներ/:

 2 դեպքում էլ հայցվոր ընկերություն հանդիսացող «Երևան Ջուր» ընկերությունը իրական հնարավորություն է ունեցել ինչպես վերաքննության, այնպես էլ վճռաբեկության կարգով վիճարկել իր համար ոչ բարենպաստ վճիռները, սակայն հրաժարվել է այդ իրավունքից:

2 գործերով էլ առկա են օրինական ուժի մեջ մտած վճիռներ:

Զարմանալի է, որ պահանջատեր համարվող «Երևան Ջուր» ընկերությունը գտել է, որ ՀՀ Սահմանադրությամբ, օրենքներով և այլ իրավական ակտերով երաշխավորված իր դատական պաշտպանության իրավունքը չի խախտվել, սակայն հանձնաժողովն իր նախաձեռնությամբ հայցվորի փոխարեն, «հայտնաբերելով իմ կողմից իբրև նման խախտում թույլ տալու փաստը և, այն դիտելով որպես արդարադատությունը հեղինակազրկող և դատավորի կոչմանը ոչ հարիր, որակել ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ` ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ կետի ուժով կարգապահական վարույթ հարուցելու, ինչու չէ նաև հանիրավի հիմք ստեղծելու հետագայում ինձ կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու համար:

Ակներև է, որ 1-ին խումբ գործերի պարագայում դատարանը, արդարադատություն իրականացնելով, օրենքը մեկնաբանելիս դրսևորել նման իրավամտածելակերպ, փաստերի և ապացույցների գնահատում, որպիսի հանգամանքը ՀՀ դատական օրենսգրքի 153.2 հոդվածի 6-րդ մասի կիրառման առումով, ինքնին չի կարող հանգեցնել կարգապահական պատասխանատվության:

2-րդ խումբ գործերով, ինչպես նշեցի, էթիկայի և կարգապահական հարցերով հանձնաժողովը արձանագրել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 4-րդ պարբերության ակնհայտ և կոպիտ խախտում /հրապարակվելուց անմիջապես հետո վճռի օրինակը հանձնվում է գործին մասնակցող անձանց:

Գործի մասնակիցներից որևէ մեկի ներկայացած չլինելու դեպքում վճռի օրինակը հրապարակման կամ հաջորդ օրը պատվիրված նամակով ուղարկվում է նրան/:

Հարգելի՛ հանձնաժողով, ես սույն բացատրության մեջ /էջ 12-15/ մանրամասն վերլուծության եմ ենթարկել իբրև իմ կողմից «խախտում» այն էլ` «ակնհայտ և կոպիտ խախտում» թույլ տալու փաստը և հերքել, որ տվյալ դեպքում իմ կողմից նյութական և դատավարական նորմի ոչ մի ակնհայտ և կոպիտ խախտում թույլ չի տրվել և նորից չանդրադառնալով ներկայացված դիրքորոշում-առարկություններին՝ հարկ եմ համարում Ձեր ուշադրությունը հրավիրել այն կարևոր հանգամանքի վրա, որ օրենսդիրը չի նախատեսել, որ վճռի կայացումից հետո գործի մասնակիցներին սահմանված ժամկետում դատավորն է պարտավոր ուղարկել վճիռը: Օրենսդիրը ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 124 հոդվածի 4-րդ պարբերությունում այդպիսի կանոն չի սահմանել: Այն կարգավորվում է «Դատական ծառայության մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված կարգով:

ՀՀ դատավորների ընդհանուր ժողովի էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովի 11.04.2015թ. որոշմամբ իմ նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին որոշմամբ արձանագրված 3-րդ խումբ գործերի մասով էլ վերլուծության արդյունքում իմ առարկությունները ներկայացրել եմ սույն բացատրության մեջ /էջ 15-27/:

Եթե 1-ին խումբ գործերի մասով հնձնաժողովը վերջնական արդյունքում արձանագրել է ՀՀ Սահմանադրությամբ և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» Եվրոպական կոնվենցիայով երաշխավորված դատական պաշտպանության իրավունքի խախտում` այն դիտելով որպես «նյութական և դատավարական նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ» և հիմք` ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ կետի ուժով կարգապահական վարույթ հարուցելու համար, 2-րդ խումբ գործերի մասով` ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 4-րդ պարբերության ակնհայտ և կոպիտ խախում /դատավարական նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտում/` հիմք համարելով ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ կետի ուժով կարգապահական վարույթ հարուցելու համար, ապա 3-րդ խումբ գործերի մասով` ՀՀ Սահմանադրությամբ և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» Եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով երաշխավորված արդար դատաքննության իրավունքի խախտում` արձանագրելով որպես նյութական և դատավարական նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ, ինչը հիմք է ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերի ուժով կարգապահական վարույթ հարուցելու համար /դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելը` արդարություն իրականացնելու նյութական և դատավարական օրենքի ակնհայտ և կոպիտ խախտում թույլ տալու համար/:

Մեկ նկատառում` հարգելի՛ հանձնաժողով, Ձեր 11.04.2015թ. որոշման 11-րդ էջի 5-րդ /վերջին/ պարբերությունում արձանագրվել է հետևյալը.

«Վերոգրյալից հետևում է, որ դատավոր Ի. Բարսեղյանն արդարադատություն իրականացնելիս կոպիտ անփութությամբ, քանի որ դատավորը տվյալ իրադրությունում կարող էր և պարտավոր կանխատեսել իր վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թույլ է տվել դատավորի բարձր կոչման հետ անհամատեղելի նյութական և դատավարական նորմերի պարբերաբար կատարված այնպիսի խախտումներ, որոնց առկայությունը չի կարող կասկածի տակ դրվել որևէ ողջամիտ իրավական ենթադրությամբ կամ փաստարկով»:

Հարգելի հանձնաժողով, ուսումնասիրելով Ձեր որոշումը, ինձ համար պարզ չէ, թե «վերոգրյալից հետևում .... կամ փաստարկով» նախադասությունը ինչին է վերաբերում, վերոգրյալ գործերին/ դրանք են` ԵՇԴ/0676/02/14, ԵՇԴ/0913/02/14, ԵՇԴ/0902/02/14, ԵՇԴ/0177/02/14, ԵՇԴ/0911/02/14 և ԵՇԴ/0916/02/14/, թե երեք խումբ բոլոր գործերին:

Եթե խոսքը վերաբերում է վերևում հիշատակված թվով 3-րդ խմբի 6 գործերին, ապա հանձնաժողովն իր որոշմամբ արձանագրել է ՀՀ Սահմանադրությամբ և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» Եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով երաշխավորված արդար դատաքննության իրավունքի խախտում` այն որակելով որպես նյութական և դատավարական նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտում, իսկ եթե 1-ին և 2-րդ խումբ գործերին, ապա դրանցով /յուրաքանչյուր խմբով/ հանձնաժողովը մի դեպքում /1-ին խումբ/ «արձանագրել է» ՀՀ Սահմանադրությամբ և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» Եվրոպական կոնվենցիայով երաշխավորված դատական պաշտպանության և ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված դատավարական խախտում` այն որակելով որպես նյութական և դատավարական նորմերի կոպիտ խախտում, իսկ մյուս /2-րդ խումբ/ դեպքում` դատավարական նորմի, այն է` ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 4-րդ պարբերության ակնհայտ և կոպիտ խախտում:

Հետևաբար խնդրում եմ պարզաբանել` Ձեր որոշման մեջ արձանագրված վերը նշված հետևությունները վերաբերում են իմ կողմից հիշատակված 3-րդ խումբ գործերին, թե բոլոր գործերին` միասին վերցրած:

Եթե խոսքը վերաբերում է միայն 3-րդ խումբ գործերին, ապա ստացվում է, որ երկակի իրավական մոտեցում է դրսևորվել /գնահատական տրվել/ «հայտնաբերված և արձանագրված ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ»-ին, իսկ եթե հանձնաժողովը բոլոր` երեք խումբ գործերի վերաբերյալ արձանագրված նյութական և դատավարական այսպես կոչված «ակնհայտ և կոպիտ» խախտումները միասին վերցրած, ինչպես նշված է որոշման մեջ, դիտել է «կոպիտ անփութությամբ կատարված, քանի որ դատավորը տվյալ իրադրությունում կարող էր և պարտավոր էր կանխատեսել իր վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թույլ է տվել դատավորի բարձր կոչման հետ անհամատեղելի նյութական և դատավարական նորմերի պարբերաբար կատարված այնպիսի խախտումներ, որոնց առկայությունը չի կարող կասկածի տակ դրվել որևէ ողջամիտ իրավական ենթադրությամբ կամ փաստարկով», ապա, անկախ այն հանգամանքից, թե իրականում դատավորը խախտումներ, առավել ևս` «ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ» թույլ տվել է, թե ոչ, այս պարագայում նաև գործ ունենք վտանգավոր մի երևույթի, այն է` արհեստականորեն «առկա փաստերը օրենքի բովանդակությանն համապատասխանեցնելու, օրենքի ոչ ճիշտ մեկնաբանման, մեկնաբանման արդյունքում դրա խեղաթյուրման միջոցով դատավորի ճակատագրի տնօրինման հետ:

Իսկ հիմա, որպես իմ կողմից ներկայացված փաստերի հիմնավորում, փորձեմ մեկնաբանել ՀՀ դատական օրենսգրքի 153.2 հոդվածը /«նյութական և դատավարական նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտում չարամտորեն կամ կոպիտ անփութությամբ»:

Նախ նշեմ, որ ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված և դատավորին կարգապահական պտասխանատվության ենթարկելու հիմքերը:

Համաձայն ՀՀ դատական օրենսգրքի 153 հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետի` դատավորի կարգապահական պատասխանատվության հիմքերն են`արդարդատություն իրականացնելիս նյութական օրենքի նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտումը:

Նույն` 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ կետի համաձայն` արդարադատություն իրականացնելիս դատավարական օրենքի նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտումը:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 153.2 հոդվածով արդեն սահմանվում է, թե ինչ է նշանակում նյութական և դատավարական նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտում` հստակեցնելով «ակնհայտ» և «կոպիտ» եզրույթները:

Միաժամանակ օրենսդիրը սահմանել է, որ այդ խախտումները կարող են կատարվել չարմտորեն կամ անփութությամբ:

Ըստ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 153.2 հոդվածի 1-ին մասի` սույն գլխի /գլուխ 17` «դատավորի կարգապահական պատասխանատվությունը և լիազորությունների դադարեցումը»/ իմաստով ակնհայտ է դատավորի կողմից արդարադատության իրականացնելիս նյութական կամ դատավարական նորմի այն խախտումը, որի առկայությունը չի կարող կասկածի տակ դրվել որևէ ողջամիտ փաստարկով:

Նույն օրենսգրքի 153.2 հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` կոպիտ է դատավորի կողմից արդարադատություն իրականացնելիս նյութական կամ դատավարական նորմի այն խախտումը, որը հեղինակազրկում է արդարադատությունը կամ անհամատեղելի է դատավորի բարձր կոչման հետ:

Օրենսդիրը դատական օրենսգրքի 153.2 հոդվածի 3-րդ մասով կոպիտ է համարում նաև պարբերաբար կատարված այն խախտումը, որն առանձին վերցրած կարող է այդպիսին չհամարվել, սակայն իր պարբերականությամբ հեղինակազրկում է արդարադատությունը կամ դատավորի բարձր կոչումը:

Ըստ ՀՀ դատական օրենսգրքի 153.2 հոդվածի 4-րդ մասի` նույն օրենսգրքի 17 գլխի իմաստով նյութական կամ դատավարական նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտումը կատարված է չարամտությամբ, եթե դատավորը գիտակցել է իր վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը:

Իսկ դատական օրենսգրքի 153.2 հոդվածի 5-րդ մասով սահմանված է, որ նույն օրենսգրքի 17 գլխի իմաստով նյութական կամ դատավարական նորմի ակնհայտ կամ կոպիտ խախտումը կատարված է կոպիտ անփութությամբ, եթե դատավորը չի կանխատեսել իր վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թեև տվյալ իրադրությունում կարող էր և պարտավոր էր դա անել:

ՀՀ դատական օրենսգրքով օրենսդիրը նախատեսել է, որ արդարադատություն իրականացնելիս օրենքի մեկնաբանումը, փաստերի և ապացույցների գնահատումն ինքնին չեն կարող հանգեցնել կարգապահական պատասխանատվության:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի և 153.2 հոդվածի լույսի ներքո վերլուծելով էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովի որոշման «հետևությունները», պարզ է դառնում, որ, փաստորեն հանձնաժողովն ակնկալում է լուծել` ինձ կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու միջնորդությամբ, ՀՀ դատական օրենսգրքի 153.2 հոդվածի 1-ին, 2-րդ, 3-րդ և 5-րդ մասերով նախատեսված այսպես կոչված «խախտումների» հիմքով, Արդարադատության խորհրդին դիմելու հարցը:

Այն դեպքում, որ ես թույլ չեմ տվել գեթ մեկ այնպիսի նյութական և դատավարական նորմի խախտում /ակնհայտ խախտում/, որի առկայությունը չի կարող կասկածի տակ դրվել որևէ ողջամիտ իրավական ենթադրությամբ կամ փաստարկով: Հանձնաժողովն իր որոշմամբ այդպիսի փաստ չի արձանագրել, որի առկայությունը չի կարող կասկածի տակ դրվել ողջամիտ իրավական ենթադրությամբ կամ փաստարկով:

Հարգելի՛ հանձնաժողով, խնդրում եմ մատնանշել, ցույց տալ, հիմնավորել, ապացուցել, հստակեցնել, թե արդարադատություն իրականացնելիս Ձեր որոշման մեջ նշված այդ որ գործով կամ գործերով եմ թույլ տվել նյութական և դատավարական նորմի այնպիսի խախտում կամ խախտումներ, որով հեղինակազրկել եմ արդարադատությունը կամ դատավորի բարձր կոչումը:

Մի դեպքում ես ընդամենն արդարադատություն իրականացնելիս իմ իրավագիտակցությամբ մեկնաբանել եմ օրենքը, գնահատել փաստերն ու ապացույցները, ինչն ինքնին չի կարող հանգեցնել կարգապահական պատասխանատվության, մյուս դեպքերում էլ ուսումնասիրելով քննված գործերն ու դրանցով կայացված վճիռները` սույն բացատրությամբ մանրակրկիտ վերլուծել եմ Ձեր 11.04.2015թ. որոշման պատճառաբանություններն ու հետևությունները և միանշանակ հանգել հետևության, որ արձանագրված «խախտումներ»-ի հարցով իմ` դատավոր Ի. Բարսեղյանի մեղքը /կատարված չարամտությամբ կամ կոպիտ անփութությամբ/ կրկին բացառվում է:

Հարգելի՛ հանձնաժողով, Ձեր որոշման մեջ երբևէ չհիշատակելով, հանկարծ որոշման «հետևություններ»-ը հատվածում արձանագրել եք նաև պարբերաբար կատարված խախտման մասին, ինչպես նշեցի` առանց առանձին վերցրած կոնկրետ խախտումները նկարագրելու և հիմնավորելու, որոնցով իբրև հեղինակազրկվել է արդարադատությունը կամ դատավորի բարձր կոչումը:

Խնդրում եմ փաստարկել, հիմնավորել իմ կողմից արդարադատությունը կամ դատավորի բարձր կոչումը հեղինակազրկելու հանգամանքը:

Որոշման մեջ բառացի շարադրելով ՀՀ դատական օրենսգրքի 153.2 հոդվածի բովանդակությունը` այդ կերպ փորձ է կատարվել արտաքուստ պատրանք ստեղծել, «հիմնավորել» իմ կողմից արդարադատության հեղինակազրկումն ու դատավորի բարձր կոչման հետ անհամատեղելի խախտում կամ խախտումներ կատարելը` առանց այն հիմնավորող թեկուզև մեկ փաստ ներկայացնելու:

Չկա այդպիսին և հետևաբար չի կարող ներկայացվել:

Կամ որոշման «հետևություններ»-ը հատվածում հանկարծ պարզվում է, որ իբրև «կոպիտ անփութությամբ թույլ եմ տվել նյութական և դատավարական նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ», քանի որ չեմ կանխատեսել իմ վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թեև տվյալ իրադրությունում կարող էի և պարտավոր էի դա անել:

Սույն բացատրության մեջ իմ կողմից ներկայացված դիրքորոշում-առարկությունների հիմքով խնդրում եմ կոնկրետ ներկայացնել, ապացուցել, թե 11.04.2015թ. որոշմամբ արձանագրված գործերի քննությամբ որ իրադրությունում եմ թույլ տվել ոչ իրավաչափ վարքագիծ` չկանխատեսելով այդ, թեև տվյալ իրադրությունում իբրև կարող էի և պարտավոր էի դա անել:

Բացարձակապես այդպիսի փաստ գոյություն չունի:

Վերջապես կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքերի բացակայության պայմաններում ինչու է հետևողական փորձ կատարվում լուծել այդ հարցը: Ինչպես կասեր Նոդար Դումբաձեն` «... ինչի համար»:

Այսպիսով, հարգելի ՀՀ դատավորների ընդհանուր ժողովի էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովի անդամներ և գործընկերներ փաստում եմ այն ակնհայտ իրողությունը, որ սկսած ՀՀ դատարանների նախագահների խորհրդի 16.02.2015թ. թիվ 09L «դատական պրակտիկայի ամփոփում անցկացնելու մասին» որոշմամբ նախատեսված ՀՀ դատական դեպարտամենտի կողմից Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարանում դատական պրակտիկայի ուսումնասիրություն և ամփոփում /ստուգում/ կատարելու պահից` մինչև 11.04.2015թ. իմ նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու պահը, որը տևել է ընդամենը 15-20 օր/ սույն բացատրության մեջ նշել եմ, թե ինչ կարգով և ինչ բովանդակությամբ է այն կազմվել, նշել նաև, որ Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարանի վերաբերյալ` յուրաքանչյուր դատավորի վերաբերյալ առանձին, տեղեկանքը առ այսօր չի ներկայացվել, միայն իմ մասով հապշտապ «21» թերթից բաղկացած, «մի քանի տասնյակ» գործերի քննությամբ «խախտումներ» կատարելու մասին` «քանակը որակ է տալիս» սկզբունքով, կիրառելով երկակի ստանդարտ, տեղեկանք է կազմվել և շատ արագ ներկայացվել ՀՀ դատավորների ընդհանուր ժողովի էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովի քննարկմանը, իսկ հանձնաժողովն էլ, տեղեկանքը հանձնելով ինձ, օպերատիվ կարգով կազմակերպելով ու հրավիրելով էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովի նիստ, ի վերջո 11.04.2015թ. նիստում քննարկելով «դատական պրակտիկայի ամփոփման արդյունքում կազմված տեղեկանքը», որոշում է կայացրել կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին/, իմ նկատմամբ դրսևորվել է ակնհայտ սուբյեկտիվ վերաբերմունք /չեմ ցանկանում մանրամասներին անդրադառնալ, բազմաթիվ փաստերից, որպես օրինակ, նշեմ ընդամենը մեկը` «Երևան Ջուր» ընկերությունը հայց է ներկայացրել դատարան ընդդեմ Վոլոդյա Սիմոնյանի` գումարի բռնագանձման պահանջով: Դատարանը պարզելով, որ վերջինս շուրջ 10 տարի անց` դեռևս 2005թ. մահացել է, իր վճռով կարճել է գործի վարույթը: Դատական պրակտիկային ամփոփումն իրականացնող անձինք այդ գործով և նմանատիպ այլ գործերով արձանագրել են իմ կողմից թույլ տրված խախտումներ, ինչը քննարկման առարկա դարձավ էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովում/:

Ինչ վերաբերում է 11.04.2015թ. կարգապահական վարույթ հարուցելու որոշմանը, սույն բացատրության մեջ արդեն իսկ մանրամասն վերլուծել եմ` ներկայացնելով իմ առարկությունները, որում ամեն ինչ ասված է:

Հարգարժա՛ն գործընկերներ, նաև հուսով եմ ու համոզված, որ Ձեր կողմից օբյեկտիվորեն, իմ նկատմամբ կցուցաբերվի դատավորի պաշտոնում բազմամյա աշխատանքային փորձ և արժանապատիվ աշխատանքային կենսագրություն ունեցող մարդուն արժանի վերաբերմունք»:

 

4. Երևան քաղաքի Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի դատավոր Ի. Բարսեղյանի փաստաբաններ Գ. Մուղնեցյանի և Տ. Ավետիսյանի կողմից ՀՀ արդարադատության խորհրդի ներկայացված պատասխանը.

Դատավոր Ի. Բարսեղյանի փաստաբաններ Գ. Մուղնեցյանը և Տ. Ավետիսյանը ՀՀ արդարադատության խորհրդին ներկայացրել են պատասխան, որում մասնավորապես նշել են.

«Հարգարժան Խորհուրդ

ՀՀ արդարադատության խորհրդի (այսուհետ՝ Խորհուրդ) իրավասության շրջանակներում քննարկվում է Երևան քաղաքի Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Իշխան Բարսեղյանին (այսուհետ՝ Դիմող) կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը:

Դիմողը Հանձնաժողովին ներկայացրել է իր նկատառումները կոնկրետ քաղաքացիական գործերի («հայտնաբերված խախտումների») կապակցությամբ՝ յուրաքանչյուր դեպքում պարզաբանելով իր՝ որպես դատարանի անունից հանդես եկող պաշտոնատար անձի դիրքորոշումը տվյալ դատական ակտերի և դատավարական գործընթացների առնչությամբ հետևյալ փաստաթղթերով.

Դիրքորոշում/Առարկություններ Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարանում կատարված դատական պրակտիկայի ամփոփման արդյունքների հիման վրա՝ 2015 թվականի ապրիլի 11-ի թվագրությամբ,

 Բացատրություն ՀՀ դատավորների ընդհանուր ժողովի Էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովի կողմից 11.04.2015թ. կարգապահական վարույթ հարուցելու որոշման դեմ՝ 2015 թվականի մայիսի 11-ի թվագրությամբ:

Բովանդակային առումով Դիմողը, ըստ անհրաժեշտության, կանդրադառնա այդ գործերով հայտնաբերված «խախտումներին» Խորհրդի նիստում՝ վարույթի քննության ժամանակ:

Սույնով Դիմող կողմը (ներկայացուցիչները), ի լրումն Դիմողի փաստարկների, ներկայացնում է հայեցակարգային դիրքորոշում՝ սահմանելով խնդրո առարկայի համատեքստը և շրջանակը, ուրվագծում են մեթոդաբանական դրույթները Դիմողին պատասխանատվության ենթարկելու հիմքերի և ընթացակարգի առնչությամբ:

 

Վարույթի ժամանակագրական պատկերը

 

1. ՀՀ դատարանների նախագահների խորհրդի՝ 2015 թվականի փետրվարի 16-ի «Դատական պրակտիկայի ամփոփում անցկացնելու մասին» N 09Լ որոշման (այսուհետ՝ Որոշում) համաձայն՝ հաստատվել է 2015 թվականի դատական պրակտիկայի ուսումնասիրման և ամփոփման ծրագիրը:

2. Որոշման հիման վրա Երևան քաղաքի Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարանում իրականացված դատական պրակտիկայի ամփոփման արդյունքների վերաբերյալ կազմվել է տեղեկանք (այսուհետ՝ Տեղեկանք), որում վերլուծվել է 2014 թվականին դատավոր Իշխան Բարսեղյանի վարույթում եղած բոլոր գործերը:

3. Հանձնաժողովը 2015 թվականի մարտի 30-ին կազմել է N 31 արձանագրությունը հրավիրված նիստի վերաբերյալ, որում նշել է Տեղեկանքը և դրա առնչությամբ կազմված նյութերը հանձնել Դիմողին՝ հետաձգելով տվյալ հարցի քննարկումը:

4. 2015 թվականի ապրիլի 11-ին Դիմողը Հանձնաժողովին է ներկայացրել իր Դիրքորոշում/Առարկությունները Տեղեկանքի առնչությամբ, որի վերաբերյալ նույն օրը տեղի ունեցած Հանձնաժողովի նիստում (N 32 արձանագրություն) կայացվել է «Կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին» N-ԷԿ-5/2015 որոշումը:

5. Դիմողը Հանձնաժողովի՝ 2015 թվականի ապրիլի 11-ի «Կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին» N-ԷԿ-5/2015 որոշման առնչությամբ ներկայացրել է Բացատրություն:

6. 2015 թվականի մայիսի 11-ին տեղի ունեցած նիստի ընթացքում (Արձանագրություն N-36) Հանձնաժողովը որոշել է Դիմողին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասին միջնորդությամբ դիմել Խորհրդին:

7. Խորհրդի՝ 2015 թվականի հունիսի 5-ին տեղի ունեցած նիստում որոշում է կայացվել հետաձգել գործի քննությունը և նշանակել 2015 թվականի հունիսի 26-ին:

 

Դիմողի դիրքորոշման հայեցակարգը

(մեթոդաբանական հիմնադրույթները)

 

Դիմողը հետազոտելով Տեղեկանքը, Հանձնաժողովի որոշումները, Տեղեկանքում նշված քաղաքացիական գործի նյութերը (փաստական հանգամանքներ), Հանձնաժողովի և Խորհրդի պրակտիկան, սույն գործով կայացված դատական և գործի նյութերում առկա այլ ակտերի հարադրությամբ, համալիր վերլուծության է ենթարկել խնդրո առարկայի վերաբերյալ սահմանադրական, միջազգային իրավական, դատական (դատարանակազմական և դատավարական) և նյութական իրավունքով սահմանված (օրենսդրությունը) և դոկտրինալ աղբյուրները` այդ ամենը դիտարկելով իրավական պետության (իրավունքի գերակայության) սկզբունք-հայեցակարգի համատեքստում ¹, ինչով, ըստ էության, կանխորոշվել են Դիմողի դիրքորոշման մեթոդաբանական ելակետերը.

1. Դատավորը սահմանադրական պատասխանատվության սուբյեկտ է, իսկ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու գործընթացը սահմանադրական վարույթ՝ ըստ էության և բովանդակության.

2. Դատավորի (դատարանի) անկախությունը և դատական դեպարտամենտի իրավական կարգավիճակը. հարաբերակցությունը և լիազորության սահմանազատման հիմնախնդիրը հետևյալ բաղադրիչներով.

□   Դատական պրակտիկայի ամփոփումը չի կարող իր բնույթով և բովանդակությամբ, առավել ևս հետևանքներով վերածվել ռևիզիոն (դատական ակտի վերանայման՝ վերաքննիչ կամ վճռաբեկ) գործընթացի. □   Պրակտիկայի ամփոփումը դատական դեպարտամենտի կողմից պետք է իրականացվի հանձնարարականին (տվյալ պարագայում՝ Որոշմանը) խստիվ համապատասխան և ներառի միայն նշված ժամանակահատվածը ու որոշակի տեսակի գործերը.

3. Անհրաժեշտ է հստակորեն սահմանազատել դատավորի, դատարանի, դատական ծառայողի մասնակցությամբ իրավահարաբերությունները՝ տարբերակելով դրանց բովանդակությունը, սուբյեկտային կազմը, իրավակարգավորման առանձնահատկությունները.

4. Նյութական և դատավարական իրավունքի նորմի մեկնաբանությունը դատարանի բացառիկ իրավազորությունն է, իսկ ստորադաս դատարանի մեկնաբանությունները կարող են վերանայվել, փոփոխվել (իրավաբանորեն խմբագրվել, գնահատվել, ուղղորդվել) միայն սահմանված կարգով՝ վերադաս դատարանի կողմից կայացված դատական ակտերով. գործն ըստ էության լուծող դատական ակտ կայացնելու, հետևաբար՝ արդարադատության իրականացման միակ սուբյեկտը դատարանն է.

5. Չբեկանված դատական ակտի պարագայում անթույլատրելի է իրավական գնահատման ենթարկել օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտը, առավել ևս՝ կամայական մեկնաբանությունները դիտարկել որպես հնարավոր պատասխանատվության հիմք՝ շրջանցելով դատավարության մասնակիցների (ում իրավունքների և շահերի առնչությամբ կայացվում է դատական ակտը, և տեղի է ունենում դատավարությունը) կամքը՝ տնօրինչականության սկզբունքին համապատասխան՝ որոշելու դատավարական գործընթացի կապակցությամբ հնարավոր գործողությունների ծավալը, բովանդակությունը և ազդեցության աստիճանը.

6. Խորհրդի և Հանձնաժողովի իրավասությունը (հայեցողությունը) և իրավակիրառական պրակտիկան (որոշումների կայացման մեխանիզմը և չափորոշիչները) չպետք է լինեն անկանխատեսելի ու անորոշ, իսկ պատասխանատվության միջոցները՝ չորոշարկված հայեցողության արդյունք:

Այս համատեքստում կարևորվել են այնպիսի իրավական հասկացություններ (իրողություններ), և ընդգծվել են իրավական գոյի այնպիսի հիմնարար բաղադրիչներ, ինչպիսիք են՝

□ Իրավականությունը (իրավունքի, այդ թվում՝ սահմանադրական իրավունքի նորմերի գործողության անմիջականությունը)

□ Իրավական որոշակիությունը

□ Օրենքի գերիշխանությունը

□ Կամայականության արգելքը (սույն գործով՝ սահմանադրական, դատարանակազմակերպական և դատավարական հայեցողության սահմանների անորոշությունը).

□ Արդարադատության մատչելիությունը,

□ Արդար և անկողմնակալ դատարանում (հավասարազոր ատյանում) արդար, ողջամիտ ժամկետում գործի քննության իրականացումը,

□ Իրավունքի արդյունավետ պաշտպանությունը.

□ Իշխանությունների տարանջատման սկզբունքին համապատասխան՝ իշխանության մարմինների իրավասությունների հստակեցման անհրաժեշտությունը.

□ Աձի իրավունքների պահպանումը (անմեղության կանխավարկած, հանրային ծառայության իրականացման իրավունք և այլն).

□ դատական ակտի վերջնական բնույթի և կատարման ապահովումը, ուստիև դատական պաշտպանության և դատարանի անկախության երաշխավորումը

որոնք ՀՀ իրավական կարգի (այդ թվում՝ արդարադատության համակարգ) ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ և ԱՐԺԵՔԱԲԱՆԱԿԱՆ հիմնատարրեըից են:

 

1. Դատավորի կարգապահական պատասխանատվությունը՝ որպես սահմանադրաիրավական գործընթաց (սահմանադրական վարույթ)

 

Հիմնական օրենքի տեքստում «դատավոր» և «դատարան» հասկացությունների նախատեսումը, անշուշտ, նպատակ ունի սահմանելու դրանց հիմնարար բնույթը և նշանակությունը, բացահայտելու հանրային կյանքում այս սուբյեկտների (ինստիտուտ) գործառույթը և ընդգծելու դրանց կարևորության աստիճանը:

Մեթոդաբանական այս ընկալումը և ձևակերպումները² բնականաբար կանխորոշում են նաև այդ սուբյեկտների կապակցությամբ գործընթացների որակը, բովանդակությունը և հատկանիշները՝ պայմանավորելով մասնավորապես այնպիսի հասկացության և գործընթացի բնութագրիչները, ինչպիսին է դատավորի վարչական, քրեական և կարգապահական պատասխանատվությունը: Այսպես՝ Սահմանադրության 55-րդ, 95-98-րդ հոդվածները հանգամանորեն կարգավորում են դատավորի կարգավիճակի այդ էական տարրի՝ պատասխանատվության առանձնահատկությունները, ըստ որում՝ անկախ պատասխանատվության տեսակից (վարչական, քրեական և կարգապահական)՝ դատավորի պատասխանատվությունն ինքնին, ի սկզբանե արտահայտվելով սահմանադրական տեքստային կաղապարներում, ձեռք է բերում հիմնարար՝ սահմանադրական ընդգծված բնույթ: Համանման տեսակետ է արտահայտվել նաև մասնագիտական գրականությունում³ :

Դատարանների անկախության, ուստի և դատավորի գործունեության ապահովման իրավական երաշխիքների և կառուցակարգերի առումով հատուկ-հիմնարար նշանակություն ունեն նաև «Իրավունքի գերակայության վերաբերյալ» հիշատակված զեկույցում առկա վերլուծությունն ու հայեցակարգը:

Դատավորի սահմանադրական-կարգապահական պատասխանատվության վերաբերյալ դրույթը (մեկնակետը) ձևակերպված է Սահմանադրության 95-րդ հոդվածի 5-րդ կետում, որի համաձայն՝ Արդարադատության խորհուրդն օրենքով սահմանված կարգով դատավորներին ենթարկում է կարգապահական պատասխանատվության, առաջարկ է ներկայացնում Հանրապետության Նախագահին դատավորի լիազորությունները դադարեցնելու մասին, դատավորին կալանավորելու, նրան որպես մեղադրյալ ներգրավելու կամ նրա նկատմամբ դատական կարգով վարչական պատասխանատվության ենթարկելու համաձայնություն տալու մասին:

Դոկտրինալ, տեքստաբանական, արժեբանական այս իրողությունները՝ սահմանադրական գործընթացի (վարույթի) առնչությամբ նշված ԵԼԱԿԵՏԵՐԸ, ուղղորդող նշանակություն ունեն դատավորի պատասխանատվության նպատակների և իրականացման ողջ գործընթացի ճիշտ ընկալման հարցում, քանի որ Սահմանադրության գերակայության և անմիջական գործողության համատեքստում դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելիս հարկ է լինելու գնահատել բարձրագույն իրավաբանական ուժ ունեցող նորմեր-սկզբունքները՝ անհրաժեշտության դեպքում նույնիսկ դրանց ստորադասելով ընթացիկ օրենսդրության դրույթները:

Այսպես՝ ՀՀ դատական օրենսգիրքը 158-րդ հոդվածի համաձայն՝ Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցերը քննելիս Արդարադատության խորհուրդը գործում է որպես դատարան: Որպես դատարան գործելիս Արդարադատության խորհրդում գործերի քննության կարգի նկատմամբ կիրառվում են Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարական օրենսգրքի նորմերն այնքանով, որքանով դրանք իրենց էությամբ կիրառելի են Արդարադատության խորհրդում գործի քննության նկատմամբ և չեն հակասում սույն օրենսգրքի նորմերին:

Այդուհանդերձ Խորհրդի գործունեությունը չի սահմանափակվում կամ բնութագրվում վարչական դատավարության գործընթացին հատուկ ընթացակարգերով (առավել ևս՝ էությամբ), որպիսի հանգամանքը, անշուշտ, չի բացառվում վարչական դատավարության առանձին սկզբունքների (օրինակ՝ գործի փաստական հանգամանքների ի պաշտոնե (ex օfficiօ) պարզումը) և նորմերի կիրառումը, քանի որ առանձին ինստիտուտների և տարրերի առկայությունը սահմանադրական վարույթում ոչ միայն չեն փոխում դրա սահմանադրական բնույթը, այլև ընդգծում են ընդհանրացնող (համընդգրկուն) գործընթացի իրական իրավական սահմանները և դերը:

ՀՀ Սահմանադրական դատարանը 2012 թվականի դեկտեմբերի 18-ի իր ՍԴՈ-1063 որոշմամբ, քննարկելով Խորհրդի սահմանադրական կարգավիճակի և կարգապահապան պատասխանատվության առնչությամբ որոշ հարցադրումներ, արձանագրել է, որ «.. սահմանադրորեն դատական իշխանության համակարգում ՀՀ արդարադատության խորհուրդը դիտվում է որպես այդ համակարգի գործառնական արդյունավետությունն ապահովելու հարցում իր սահմանադրական հստակ գործառույթներն ունեցող ու անկախ գործող ենթահամակարգ»:

Դիմողը հարկ է համարում հարգարժան Խորհրդի ուշադրությունը հրավիրել այն հանգամանքին, որ սահմանադրական ինստիտուտների (դատարան. դատավոր. արդարադատության խորհուրդ) կարգավիճակը և դատավորին պատասխանատվության ենթարկելու գործընթացները սոսկ ընթացիկ օրենսդրության կարգավորումներով սահմանափակելը ինքնին կասկածահարույց և ոչ իրավաչափ կդառնա, եթե դրանով իսկ ստեղծվում են սահմանադրական ինստիտուտները շրջանցող, կամ որ ավելի վտանգավոր է՝ դրանց փոխարինող ստվերային ինստիտուտներ, ինչպիսին է դատական պրակտիկայի ամփոփման քողի տակ թաքնված ստուգումը (ռևիզիան):

 

2. Դատավորի (դատարանի) անկախությունը և դատական դեպարտամենտի իրավական կարգավիճակը. հարաբերակցությունը և լիազորության սահմանազատման հիմնախնդիրը

 

Հաջորդ կարևոր հանգամանքը, որը իրավամբ սույն գործով ունի կանխորոշիչ նշանակություն, դատական դեպարտամենտի (համապատասխան ստորաբաժանման) կարգավիճակի և գործունեության (լիազորությունների) հարցի պարզաբանումն է դատարանների և դատավորի անկախության սկզբունքի ապահովման համատեքստում՝ «դատական պրակտիկայի ամփոփում» հասկացության առնչությամբ:

Խնդրո առարկայի վերաբերյալ Դիմողն անհրաժեշտ է համարում՝

 

նախ՝ հստակեցնել ՀՀ դատական դեպարտամենտի (այսուհետ՝ Դեպարտամենտ) կարգավիճակը,

երկրորդ՝ պարզաբանել «դատական պրակտիկայի ամփոփում» հասկացության բովանդակությունը.

երրորդ՝ ճշտել Որոշման հիման վրա Դեպարտամենտի կողմից իրականացվելիք դատական պրակտիկայի ամփոփման իրավաչափությունը, Որոշման իրավական հիմքերը.

չորրորդ՝ գնահատել Որոշման և Տեղեկանքի իրավաչափությունը, Տեղեկանքի և ամփոփման գորընթացի համապատասխանությունը Որոշմանը:

 

Այսպես՝ ՀՀ դատական օրենսգիրքը հիշատակում է Դեպարտամենտի գործառույթները դատական իշխանության համակարգում վիճակագրության վարման, կադրային, ֆինանսական, կազմակերպական և այլ ոլորտներում:

«Դատական ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ Դատական դեպարտամենտը պետական կառավարչական հիմնարկ է, որն ապահովում է դատարաններին, դատավորների ընդհանուր ժողովին, դատարանների նախագահների խորհրդին և արդարադատության խորհրդին վերապահված լիազորությունների լիարժեք և արդյունավետ իրականացումն ու քաղաքացիական իրավահարաբերություններին նրանց մասնակցությունը: Նույն հոդվածի մյուս մասերում հանգամանորեն նշվում են Դեպարտամետի լիազորությունները, դրանց իրականացման կազմակերպան և նյութական հիմքերը:

Վճռաբեկ դատարանի նախագահի՝ 2006 թվականի օգոստոսի 30-ի N 01-Ն որոշմամբ (1-ին կետ) հաստատվել է Դեպարտամենտի կանոնադրությունը (այսուհետ՝ Կանոնադրություն), որի 1-ին կետի համաձայն՝ Հայաստանի Հանրապետության դատական դեպարտամենտը (այսուհետ` Դեպարտամենտ) իրավաբանական անձի կարգավիճակ չունեցող պետական կառավարչական հիմնարկ է, որն ապահովում է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ, միջազգային պայմանագրերով, օրենքներով և իրավական այլ ակտերով Հայաստանի Հանրապետության դատարաններին, Հայաստանի Հանրապետության դատավորների ընդհանուր ժողովին (այսուհետ` Դատավորների ընդհանուր ժողով), Հայաստանի Հանրապետության դատարանների նախագահների խորհրդին (այսուհետ` Դատարանների նախագահների խորհուրդ), Արդարադատության խորհրդին վերապահված լիազորությունների լիարժեք և արդյունավետ իրականացումը և քաղաքացիական իրավահարաբերություններին նրանց մասնակցությունը:

Ինչպես երևում է Դեպարտամենտի կարգավիճակի հիմունքները սահմանող դրույթներից, Դեպարտամենտը կոչված է ապահովելու Դատարանների և դատական իշխանության մարմինների գործունեության բնականոն վիճակը՝ համապատասխան կազմակերպական, կադրային (այդ թվում՝ դատական ծառայողների մասով), ֆինանսական և տեխնիկական գործառույթների իրականացմամբ, որոնք, ըստ էության, չունեն և չեն էլ կարող ունենալ վերահսկողական և իրավաբանական-բովանդակային բնույթ:

Այս կապակցությամբ հարկ է նկատել, որ Դեպարտամենտի գոյությունն ու գործունեությունը պայմանավորված և հիմնավորված է այնքանով, որքանով այն՝ որպես օժանդակ կառույց և մարմին, անհրաժեշտ է և հնարավոր է դարձնում դատարանների բնականոն կերպով գործառույթների իրականացումը: Ըստ որում, ի տարբերություն դատական իշխանության այլ մարմինների՝ նրա կարգավիճակը նախատեսված չէ Սահմանադրությամբ (Հիմնական օրենքի 2-րդ հոդվածի երկորոդ մասի համաձայն՝ Ժողովուրդն իր իշխանությունն իրականացնում է ազատ ընտրությունների, հանրաքվեների, ինչպես նաև Սահմանադրությամբ նախատեսված պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու պաշտոնատար անձանց միջոցով):

Մեզ հետաքրքրող մասով կարգավորումը որոշակիորեն արտացոլվել է «Դատական ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 4-րդ կետում, որի համաձայն՝ Դատական դեպարտամենտը վերլուծում և ամփոփում է դատական պրակտիկան և դատական վիճակագրությունը:

Ուստի գնահատելու համար Դեպարտամենտի դերը և գործառույթները անպայմանորեն պետք է դիտարկել դրանց իրավական կանոնակարգման առանձնահատկությունը և այն, որ Օժանդակ մարմինը չի կարող իրականացնել սահմանադրական նորմերին հակասող գործունեություն, ունենալ ընթացիկ օրենսդրությամբ սահմանված իրավական այնպիսի լիազորություններ, կամ առավել ևս օժտված լինել փաստացի այնպիսի իրավասությամբ, որը նրան հնարավորություն կտա գնահատելու դատավորների, դատարանների գործունեությունը, առհասարակ արդարադատության գործընթացի որակական սահմանադրական բնութագրիչները⁴ :

Որոշմամբ, ըստ էության, հանձնարարվել էր Դեպարտամենտին՝ իրականացնելու դատական պրակտիկայի ուսումնասիրում և ամփոփում: Հատկանշական է, որ ո՛չ ՀՀ դատական օրենսգիրքը, ո՛չ «Դատական ծառայության մասին» ՀՀ օրենքը, ո՛չ Դեպարտամենտի Կանոնադրությունը չեն բացահայտում «դատական պրակտիկայի ամփոփում» հասկացության բովանդակությունը, որպիսի հանգամանքը, իհարկե, լայն հնարավորություն է տալիս՝ մեկնաբանելու այն ըստ անհրաժեշտության և ընդլայնելու կամայական կիրառման ու իրավական հետևանքների սահմանները: Կանոնադրության 36-րդ կետը սահմանում է համապատասխան ստորաբաժանման գործառույթները, օգտագործում է այս հասկացությունը՝ առանց, սակայն, հստակեցնելու այն:

Լեզվատրամաբանական մեթոդի կիրառումը և դոկտրինալ աղբյուրների վկայակոչումը որոշակիորեն լույս է սփռում խնդրո առարկա հարցին: Այսպես՝ Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարանը⁵ ԱՄՓՈՓԵԼ հասկացությունը բացատրում է հետևյալ կերպ.

Ամփոփել - 1. Ի մի հավաքել, իրար բերել, հավաքել: 2. Մի բան իր մեջ տեղավորել, պարունակել: 3. Սեղմ ձև տալ, համառոտել: 4. Դեպի իրեն քաշել, իր մոտ հավաքել: 5. Ուսումնասիրությունը՝ շարադրանքը ընդհանուր բնույթի եզրակացություններով ներկայացնել: 6. Զանազան տվյալներ՝ կարծիքներ ի մի բերել՝ ընդհանրացնել՝ ընդհանուր հայտարարի բերել: 7. Պարփակել, բովանդակել: 8. Սեղմ՝ կիպ գրկել, պատել: 9. Թաղել, գերեզմանի մեջ դնել:

Ակադեմիկոս Է. Աղայանի Արդի հայերենի բացատրական բառարանում⁶ առկա է հետևյալ բացատրությունը.

Ամփոփում -1. ամփոփելը, ամփոփվելը: 2. հոդվածի՝ աշխատանքի հիմնական արդյունքների ու եզրակացությունների համառոտ շարադրանք: 3. Երկբարբառների վերածումը ձայնավորի:

Իրավաբանական գրականության մեջ (բառարաններ) հանդիպում ենք դատական պրակտիկայի հետևյալ ձևակերպման. ռոմանոգերմանական իրավական համակարգի երկրներում հասկացությունը, որը նշանակում է այս կամ այն հարցերով դատարանների (նախևառաջ՝ բարձր դատարանների) որոշումների համակցությունը: Հատուկ ժողովածուներում ամփոփված դատական պրակտիկան ունի իրավունքի օժանդակ աղբյուրների փաստացի դեր՝ լրացնելով գործող օրենսդրության բացերը ⁷ :

Թերևս գիտական այս դրույթների համատեքստում է պետք դիտարկել նաև «Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 87-րդ հոդվածի 5-րդ մասը, որի համաձայն Դատարանների նախագահների խորհուրդը դատական պրակտիկայի ամփոփման հիման վրա տալիս է օրենքների կիրառման խորհրդատվական բնույթի պաշտոնական պարզաբանումներ:

Այսպիսով, ամփոփելով վերոշարադրյալը՝ կարող ենք գալ այն եզրահանգման, որ դատական պրակտիկայի ամփոփումը իրենից ներկայացնում է դատական որոշումների, դատական գործերի սեղմ շարադրանք, դրանց խմբավորումը, տեսակավորումը, դրա հիման վրա՝ միգուցե համապատասխան վիճակագրական տվյալների հավաքումը և ամբողջացումը, որը անհրաժեշտ է իրավակիրառական գործընթացի վերլուծության, դոկտրինալ հետազոտությունների, իրավական հայեցակարգերի մշակման և կիրառման, իրավակիրառական պրակտիկայի ուղղորդման և այլնի համար, սակայն Ո՛Չ ԱՄԵՆԵՎԻՆ՝ վերահսկողական գործողություններ. այնպիսիք, որոնք իրենց բովանդակությամբ, բնույթով, հետևանքներով ըստ էության վերաքննիչ կամ վճռաբեկ ատյանի իրավասության ոլորտում են, իսկ Ամփոփման տվյալները՝ Տեղեկանքը, չի կարող լինել վերաքննիչ կամ վճռաբեկ բողոքի նախատիպ, Դեպարտամենտը չի կարող փոխարինել (լրացնել) դատարանին՝ հանդիսանալով արդարադատության սուբսիդիար և օժանդակ կառույց, որը ստվերային ձևով և «4-րդ ատյանի» լիազորություններով քննում է դատական ակտերի բովանդակային կողմերը, դիտարկում գործին մասնակցող անձանց տեսանկյունից, որոշում այս կամ այն նորմի ՃԻՇՏ կիրառման ձևը և կարգը:

Այլ կերպ ասած՝ Դատական պրակտիկայի ամփոփումը չի կարող իր բնույթով և բովանդակությամբ, առավել ևս հետևանքներով վերածվել ռևիզիոն (դատական ակտի վերանայման) գործընթացի, որպիսի նենգափոխումը ինքնին խեղաթյուրում է իր իսկ դերը և գործառույթները (Դատարաններին օգնող կառույց), խոչընդոտում է դատավորի բնականոն աշխատանքին, խաթարում է արդարադատության բուն էությունը, ի վերջո՝ խախտելով իշխանությունների տարանջատման սկզբունքը:

Ուշադրության են արժանի Որոշման իրավական հիմքերը, որոնք, «Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածի 6-րդ մասին, 37-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ պարբերությանը, 43-րդ հոդվածի 4-րդ մասին համապատասխան, արտացոլում են Որոշման ընդունման նպատակը և դրանով իսկ հնարավորություն տալիս՝ պարզելու Որոշման թելեոլոգիական (նպատակայնության) և իմացաբանական, էթի(մ)ոլոգիական (ստուգաբանական, պատճառաբանական) առումները, գնահատելու Որոշման և դրա հիման վրա իրականացված գործընթացի իրավաչափությունը, Որոշման և վերջնարդյունքի համապատասխանությունը և արդյունավետությունը:

Այսպես՝ Որոշման մեջ վկայակոչված են ՀՀ դատական օրենսգրքի 72-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 5-րդ կետը և «Դատական ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 4-րդ կետի իրավադրույթները:

Մասնավորապես ՀՀ դատական օրենսգրքի 72-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 5-րդ կետի համաձայն՝ Դատարանների նախագահների խորհուրդը կայացնում է Դատական դեպարտամենտի համար պարտադիր կատարման ենթակա որոշումներ:

Իսկ «Դատական ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 4-րդ կետի համաձայն՝ Դատական դեպարտամենտը վերլուծում և ամփոփում է դատական պրակտիկան և դատական վիճակագրությունը:

Փաստորեն, Որոշման կայացման համար բացակայում են իրավական որևէ կոնկրետ նշում, որևէ ուղղակի հիմնավորում, թե ինչու է անհրաժեշտ իրականացնել պրակտիկայի ամփոփումը, ինչպե՞ս պետք է այն անցկացնել, ո՞ր դատական ատյաններում, ի՞նչ նպատակներով, ո՞ւմ կողմից:

Ըստ որում հարկ է նկատել, որ Որոշման 1-ին կետում նշված է «Հաստատել քաղաքացիական, վարչական, և քրեական գործերով 2015 թվականի դատական պրակտիկայի ուսումնասիրման և ամփոփման ծարգիրը»: Այնինչ Դեպարտամենտի համապատասխան աշխատակիցները «ամփոփել են» Դիմողի վարույթում 2014 թվականին եղած գործերը, որոնք ավարտվել էին 2014 թվականին:

Բացի այդ, կարգապահական վարույթի նյութերում բացակայում է Դեպարտամենտի ղեկավարի կողմից սահմանված՝ ամփոփումների ժամանակացույցը, թե ե՞րբ, ո՞վ, ո՞ր դատարանում պետք է իրականացներ այդ ուսումնասիրություն ամփուփումը (թեև որոշումից պարզ չէ ամփոփման և ուսումնասիրման տարբերակումը. դրանք հանդես են գալիս միասին):

Ավելին, Որոշման հավելվածում նշված՝ Դեպարտամենտի կողմից իրականացվելիք դատական պրակտիկայի ամփոփման «2015 թվականի ծրագրի» 1-ի կետում (աղյուսակում) թվարկված ուսումնասիրման ենթակա գործերը հետևյալն են.

1. ՀՀ ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանների կողմից քաղաքացիական գործերի քննության ողջամիտ ժամկետների պահպանման դատական պրակտիկա.

2. ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի կողմից դատական ակտերը բեկանելու դատական պրակտիկա

3. Քաղաքացուն անգործունակ կամ սահմանափակ գործունակ ճանաչելու դատական պրակտիկա:

Մինչդեռ Դիմողի վարույթում գտնված բազմաթիվ գործերի առչնությամբ կազմված Տեղեկանքում նշվել են բացարձակապես այլ խնդիրներ և «հայտնաբերված խախտումներ». «խախտումները» մասնավորապես վերաբերում են հետևյալ հարցերին.

1. Քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելու, գործով կողմերին դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին պատշաճ ձևով ծանուցելու հետ կապված դատավարական օրենսգրքի նորմերի խախտումներ, ինչպես նաև հակասական դատական պրակտիկայի առկայություն.

2. Ծանուցելու, քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելու և կասեցնելու, ներկայացված հայցի ապահովման միջոց կիրառելու մասին միջնորդությանն անդրադառնալու, դատական ակտերը գործով կողմերին ուղարկելու հետ կապված դատավարական օրենսգրքի նորմերի խախտումներ.

3. Դատարաններ ներկայացվող հայցադիմումների համար վճարվող պետական տուրքի գումարների բռնագանձման չափի, պետական տուրքի վճարումը տարաժամկետելու կամ պետական տուրքի վճարումից ազատելու հետ կապված «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի դրույթների կիրառման և համապատասխան միջնորդությունների քննարկման դատավարական օրենսգրքի խախտումներ.

4. Դատական ակտերը գործով կողմերին օրենքով սահմանված ժամկետում ուղարկելու հետ կապված դատավարական օրենսգրքի նորմի խախտումներ.⁸ :

Ինչպես ակնհայտ է դառնում Տեղեկանքի շարադրանքի (կառուցվածքի) և Որոշման հարադիր վերլուծությունից, «ուսումնասիրվել և ամփոփվել» են բոլորովին այլ բնույթի հարցեր: Փաստորեն, Դեպարտամենտը (համապատասխան աշխատակիցները) դուրս են եկել Որոշման՝ որպես «հանձնարարականի» շրջանակներից՝ դիտարկելով և գնահատելով Դատարանի վարույթում գտնված այլ գործերի դատավարական ընթացքն ու իրավակիրառական պրակտիկան: Պրակտիկայի ամփոփումը Դեպարտամենտի կողմից պետք է իրականացվեր հանձնարարականին (տվյալ պարագայում՝ Որոշմանը) խստիվ համապատասխան և ներառի միայն նշված ժամանակահատվածը ու որոշակի տեսակի գործերը.

Այս պարագայում անհասկանալի և անընդունելի է Տեղեկանքի կազմումն ինքնին և դրան հետևած ամբողջ իրավական գործընթացը, քանի որ դատավարագիտության մեջ հայտնի «թունավորված ծառի պտուղների» տեսության հիմնադրույթների համաձայն՝ ոչ թույլատրելի գործողության արդյունքում հայտնաբերված ապացույցը (տվյալ պարագայում՝ Տեղեկանքը. եթե այն համարվի էլ որպես ապացույց) չի կարող հանդիսանալ կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմք:

Բացի այդ, Տեղեկանքի վերնագիրը առաջ է քաշում մի շարք հարցեր, մասնավորապես՝ Շենգավիթ վարչական շրջանի դատարանում միայն դատավոր Իշխան Բարսեղյանի՞ մոտ են «հայտնաբերվել» խախտումներ, կամ, առհասարակ, Շենգավիթի վարչական շրջանի դատարանում ինչպե՞ս է ամփոփվել պրակտիկան, կամ արդյոք իրականում այն ամփոփվե՞լ է: Հակառակ պարագայում ակնհայտ է դառնում թե՛ Դեպարտամենտի (միգուցե աշխատակիցների), թե՛ Հանձնաժողովի միտումնավոր գործողությունը՝ Դիմողին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու և ամեն գնով նրան խախտումներ մեղսագրելու առումով:

 

3. Դատական իշխանության համակարգի մարմինների և սուբյեկտների մասնակցությամբ իրավահարաբերությունների տարանջատումը

 

Դիմողի համոզմամբ սույն գործով անհրաժեշտ է հստակորեն սահմանազատել  դատավորի,____դատարանի,____դատական____ծառայողի  մասնակցությամբ իրավահարաբերությունները՝ տարբերակելով դրանց բովանդակությունը, սուբյեկտային կազմը, կանոնակարգման առանձնահատկությունները: Ըստ որում, այդպիսի տարբերակումն ունի ոչ միայն և ոչ այնքան տեսական նշանակություն, որքան գործնական կարևորություն, քանի որ հարաբերությունների և դրանք կանոնակարգող նորմերի վերլուծությունը պարզորոշ կդարձնի յուրաքանչյուր իրավահարաբերության կարգավորմանն ուղղված նորմերի խախտման դեպքում համապատասխան արձագանքի իրավաչափությունը՝ միջամտության անհրաժեշտությունը և հիմնավորվածությունը:

Այսպես՝ Դիմողին՝ որպես դատարանի և որպես դատավորի վերագրվող խախտումների կազմերի զանազանումը կօգնի հասկանալու իրերի դրությունը և այդպիսով ապահովագրել անձին ոչ իրավաչափ պատասխանատվությունից:

Խնդիրը առավել բարդանում է նրանով, որ տվյալ պարագայում նույնիսկ Հանձնաժողովը իր Եզրակացության մեջ, շարադրելով Դիմողին պատասխանատվության ենթարկելու գործերը և դրանց վերաբերյալ իր նկատառումները, հստակորեն այդպես էլ չի տարբերակել, թե ի վեջո «խախտումներ» կատարողը ո՞վ է: Այսպես՝

Մի դեպքում՝  Եզրակացության 1-ին կետի եզրափակիչ հատվածում, «...Հանձնաժողովը գտնում է, որ Դատարանը, կարճելով թիվ ԵՇԴ/1889/02/14 և թիվ ԵՇԴ/1092/02/14 քաղաքացիական գործերի վարույթները օրենքով չնախատեսված հիմքերով, խախտել է հայցվորների ... իրավունքը»,

Մյուս դեպքում  Եզրակացության 2-րդ կետի վերջնամասում, «...Հանձնաժողովն արձանագրում է, որ... քաղաքացիական գործերով Դատարանի կողմից չպահպանվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով նախատեսված դատական ակտերը սահմանված ժամկետում գործին մասնակցող անձանց ուղարկելու օրենսդրական պահանջը, պայմաններ են ստեղծվել գործին մասնակցող անձանց դատական ակտի բողոքարկման իրավունքի խախտման համար:

Վերոգրյալի արդյունքում Հանձնաժողովը գտնում է որ Դատարանը՝ դրսևորած անգործության արդյունքում, թույլ է տվել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 4-րդ պարբերության ակնհայտ և կոպիտ խախտում»:

Մեկ այլ դեպքում՝ Եզրակացության 10-րդ էջ վերջնահատվածում, «...Հանձնաժողովն արձանագրում է, որ Դատարանը... հրավիրված դատական նիստերի մասին պատշաճ չծանուցելով գործով պատասխանողներին, չի ապահովել նրանց մասնակցությունը գործերի քննությանը՝ զրկելով... արդար դատաքննության իրավունքից:

Նման պայմաններում Հանձնաժողովը գտնում է, որ Դատարանը, նշված քաղաքացիական գործերը քննելով և վճիռներ կայացնելով պատասխանողների բացակայությամբ, թույլ է տվել նյութական և դատավարական նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ»:

Եզրափակիչ հատվածում Հանձնաժողովը նշում է, որ «Դատարանի դատավոր Ի. Բարսեղյանն արդարադատություն իրականացնելիս կոպիտ անփութությամբ, քանի որ դատավորը տվյալ իրադրությունում կարող էր և պարտավոր էր կանխատեսել իր վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թույլ է տվել ... խախտումներ...»:

Դիմողի համոզմամբ Հանձնաժողովի կողմից թույլ տրված մեթոդաբանական շփոթի (սխալի) արդյունքում նույնացվել են դատավարական գործընթացի առնչությամբ ծագող բազմաբնույթ ու տարաբովանդակ հարաբերություններ: Այնինչ այս կապակցությամբ հարկ է տարորոշել հասարակական հարաբերությունների տարբեր տեսակներ՝ համապատասխան սուբյեկտներով և բովանդակությամբ.

□ դատավարական հարաբերություններ9 ՝ բովանդակային (գործի բուն քննությանն ուղղված) և կազմակերպական-տեխնիկական (արդարադատության իրականացման գործընթացում դատարանին օժանդակելուն ուղղված). □ դատարանակազմակերպական և ներհամակարգային հարաբերություններ. □ դատական ծառայողների գործառույթների իրականացման կապակցությամբ աշխատանքային (ծառայողական) և վարչակառավարչական հարաբերություններ:

Դատավարական գործընթացի (քաղաքացիական դատավարության) շրջանակներում իրականացվող գործունեությունը ներառում է տարբեր սուբյեկտների գործողություններ (գործունեություն)՝ դատարան, դատավոր, դատական նիստերի քարտուղար, գործավար, դատավորի օգնական, դատարանի գրասենյակ (աշխատակիցներ), դատական կարգադրիչներ, գործին մասնակցող անձինք, դատավարական հարաբերությունների այլ սուբյեկտներ (վկա, փորձագետ) և այլք:

Այսպես՝ Դատարանի և այլ սուբյեկտների հարաբերություններ դիտարկվում են բացառապես հանրային իշխանության (պետական) մարմին-գործին մասնակցող անձինք մոդելով, որպիսի կառուցվածքը պայմանավորված է դատարանի սահմանադրական կարգավիճակով և առաքելությամբ (արդարադատության իրականացում): Այս պարագայում, օրինակ, հայցվորի համար էական չէ՝ իր ուղարկած փաստաթղթերի ստացումը, նիստին մասնակցությունը կամ այլ կատարած գործողությունը միջնորդավորված է այլ սուբյեկտներով (դատարանի գրասենյակ, դատական նիստերի քարտուղար, դատական կարգադրիչ), թե դատավարական հարաբերությունը անմիջականորեն դատավորի՝ պարագայում դատարանի անունից հանդես եկող պաշտոնատար անձի (ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգիրքը օգտագործում է նաև «նախագահող» եզրույթը) և իր միջև է և մասնակցությամբ է տեղի ունենում (դատարանի հարցերի պատասխանում, միջնորդությունների և առարկությունների ներկայացում, սանկցիաների կիրառում դատական քննության ընթացքում):

Երկրորդ խումբ հարաբերությունները ներառում են դատական իշխանության համակարգում գործառող այլ սուբյեկտներին (Դեպարտամենտ, դատավորների ընդհանուր ժողով, Խորհուրդ, Դատարանների նախագահների խորհուրդ, դատարանների աշխատակազմեր և այլն), որոնց փոխհարաբերակցությունը պայմանավորված է դատական իշխանության (որպես համակարգի և որպես արդարադատությամբ օժտված իշխանության ճյուղի) բնականոն գործունեության ապահովման անհրաժեշտությամբ և ներառում է կազմակերպական-գործավարական, ինքնակառավարման, վարչակառավարչական, նյութատեխնիկական օժանդակման գործառույթների ամբողջությունը:

Այնինչ բոլորովին այլ են դատական իշխանության ապարատի կազմում («ներսում») գործող սուբյեկտների (դատարանի գրասենյակ, գործավար, դատական նիստերի քարտուղար, դատական կարգադրիչ) մասնակցությունն ու դերը դատավարական հարաբերությունների համալիրում: Մի դեպքում՝ օրինակ՝ դրանք կարգավորվում են անմիջապես ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի նորմերով (օրինակ՝ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 117-րդ, 147-րդ հոդվածներ, ՀՀ դատական օրենսգրքի 198-րդ), մեկ այլ դեպքում՝ դրանք սահմանվում են համապատասխան պաշտոնների անձնագրերով (գործառույթները, ենթակայությունը, կարգավիճակի այլ հարցեր)՝ ներառվելով դատական ծառայողական (կամ աշխատանքային) իրավունքի կարգավորման ոլորտում (ՀՀ դատական օրենսգրքի 79-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ Դատավորի օգնականը և գործավարը համարվում են դատավորին կցվող դատական ծառայողներ): Գործնականում դրանց բնութագրական են դատավոր-գործավար (օգնական, նիստերի քարտուղար), օգնական (գործավար)-գրասենյակ, օգնական (գործավար, քարտուղար)-գործին մասնակցող այլ անձինք երկակի կառուցվածքը:

Տեղեկանքում և Հանձնաժողովի Եզրակացության մեջ որևէ տարանջատում արված չէ այդ կապակցությամբ, մինչդեռ Դիմողին վերագրվող «խախտումների» մի զգալի մասը անշուշտ նման թյուրիմացության արդյունք է: Այսպես՝ ԵՇԴ/0676/02/14, ԵՇԴ/0913/02/14, ԵՇԴ/0916/02/14 և այլ քաղաքացիական գործերի առնչությամբ հայտնաբերված «խախտումները» եթե նույնիսկ բնութագրում են Դատարանի աշխատանքը, այնուամենայնիվ՝ վերագրելի չեն դատավորին՝ որպես նախագահողի, քանի որ փաստորեն և իրավաբանորեն դրանք այլ սուբյեկտների բացթողումների արդյունքն է: Այդպիսի փաստը միգուցե ասենք հայցվորի տեսանկյունից հասկանալի չէ (նրա համար միևնույնն է, թե իրեն ուղարկվող դատական ակտը չի ստացել դատավորի, գործավարի, փոստի կամ այլ պատճառով. նրա համար էականն այն է, որ դրանք դիտարկվում են ԴԱՏԱՐԱՆԻ¹⁰ հետ հարաբերությունների համալիրում), սակայն դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու տեսանկյունից այդ հարաբերությունների տարրերի վերլուծությունը, տարբերակումը և պարզումը (սուբյեկտների սուբյեկտիվ իրավունքների և իրավաբանական պարտականությունների հստակեցումը) ձեռք է բերում ճակատագրական նշանակություն, քանի որ կանխորոշում է պատասխանատվության ծավալը, բովանդակությունը, սուբյեկտին (դատավոր, թե դատական ծառայող), իրավական հետևանքները:

Այսպես՝ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 117-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատական նիստի քարտուղարը զեկուցում է դատարանին` գործին մասնակցող անձանց և դատավարության այլ մասնակիցների` նիստին ներկա լինելու մասին, ծանուցված են արդյոք չներկայացած անձինք պատշաճ ձևով, ինչպես նաև տեղեկություններ է հաղորդում նրանց բացակայության պատճառների մասին:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն՝ Հրապարակվելուց անմիջապես հետո վճռի օրինակը հանձնվում է գործին մասնակցած անձանց: Գործի մասնակիցներից որևէ մեկի ներկայացած չլինելու դեպքում վճռի օրինակը հրապարակման կամ հաջորդ օրը պատվիրված նամակով ուղարկվում է նրան: Կամ նույն նորմատիվ ակտի 145-րդ հոդվածը սահմանում է, որ Առանձին ակտի ձևով կայացված դատարանի որոշումը պատշաճ ձևով ուղարկվում է գործին մասնակցող անձանց` որոշումը կայացնելու օրվանից եռօրյա ժամկետում: Կամ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 115-րդ հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն՝ Նիստերի դահլիճից հեռացնելու մասին որոշումն անհապաղ կամովին չկատարելու դեպքում կատարվում է հարկադիր կարգով Հայաստանի Հանրապետության դատական դեպարտամենտի միջոցով¹¹:

Իսկ Հայաստանի Հանրապետության դատարանների նախագահների խորհրդի՝ 2009 թվականի փետրվարի 27-ի թիվ 05Լ որոշմամբ սահմանվել են դատավորի օգնականի (# 130.1-130.7), գործավարի (# 239.1-239.7), դատական նիստերի քարտուղարի (# 220.1-220.7) պաշտոնների անձնագրերը, որոնց վերլուծությունը ակներև և ամբողջական է դարձնում նրանց կարգավիճակը և դատավարական հարաբերությունների առնչությամբ՝ նրանց գործողությունների, իրավունքների, պարտականությունների և պատասխանատվության հնարավոր ծավալը:

Այս կապակցությամբ անհասկանալի և անընդունելի է Հանձնաժողովի դիրքորոշումը. վերջինս ամբողջությամբ և առանց որևէ հիմնավորման անտեսել է Դիմողի փաստարկները դատական ծառայողների և իր՝ որպես նախագահողի մասնակցությամբ հարաբերությունների տարբերակման անհրաժեշտության վերաբերյալ՝ դրանով իսկ փաստացի ստեղծելով վտանգավոր նախադեպ հետագայում ևս պատասխանատվության գործընթացի շրջանակներում սուբյեկտների (խախտման կազմերի) ոչ ճիշտ որոշման համար (ըստ էության օբյեկտիվ մեղսայնացման տիպիկ օրինակ):

Տվյալ պարագայում Դիմողը Խորհրդի ուշադրությունն է հրավիրում այս՝ սույն գործով կարևոր իրողության վրա՝ բացառելու համար այլ սուբյեկտների համար պատասխանատվության ենթարկվելու հնարավորությունը, գանահատելու Հանձնաժողովի մոտեցումների ոչ իրավաչափությունը:

Բացի այդ, Դիմողը ցանկանում է Խորհրդին հայտնել, որ «խախտումների» էականությունը և դրանցում իր մեղքը գնահատելիս պետք է նկատի առնել նաև այն հանգամանքները, որոնք օբյեկտիվորեն կարող էին խոչընդոտել դատավարական գործողությունների կատարմանը. մասնավորապես՝ Դիմողը Հանձնաժողովին տեղեկացրել էր, որ օրինակ՝ դատական ակտերի ուշացումով ուղարկման պատճառ էր նաև գրասենյակում ծրարների բացակայությունը, իր արձակուրդում լինելու ժամանակահատվածում (22.07.2014-12.09.2014) ուշացումների գրեթե բոլոր դեպքերը, անձնակազմի թերի լինելը (օգնականի, գործավարի հաստիքի պարբերական թափուր մնալը), դատավորի գերծանրաբեռնվածությունը, ըստ որում, Դիմողը համապատասխան ապացույցները ներկայացրել էր իր Բացատրությանը կից, սակայն դրանք նույնպես անտեսվել են Հանձնաժողովի կողմից:

 

4. Դատավորի և դատարանի անկախության երաշխավորման հիմնախնդիրը առկա իրավակարգավորումների և փաստական իրողությունների ենթատեքստում

 

 Արդարադատության բնույթը և էությունը, դատական իշխանության դերը և սոցիալական առաքելությունը բացահայտող ու ամրագրող գիտական և նորմատիվ աղբյուրները վերլուծում և արտացոլում են այդ հասկացությունների թե՛ իմացաբանական, թե՛ արժեբանական տեսակետներից, թե՛ կանոնակարգման ու ինստիտուցիոնալացման առումները:

Սահմանադրության 91-րդ հոդվածի համաձայն՝ Հայաստանի Հանրապետությունում արդարադատությունն իրականացնում են միայն դատարանները` Սահմանադրությանը և օրենքներին համապատասխան:

Վերոհիշյալ նորմի դոկտրինալ ընկալումներին համապատասխան՝ կարելի է ձևակերպել արդարադատության հասկացության բովանդակային և կառուցվածքային տարրերը (դատարանի և դատավոր, կարգապահական վարույթի սահմանադրական բնույթին արդեն իսկ անդրադարձել ենք նախորդ կետերում):

 Արդարադատությունը Սահմանադրությամբ ամրագրված պետական գործունեության հատուկ տեսակ է, որն իրականացնում է միայն դատարանը՝ դատական համապարտադիր որոշումների օրինականությունը, արդարացիությունը, հիմնավորվածությունն ապահովող օրենքով սահմանված պահանջների ու կարգի խստագույն պահպանմամբ՝ համապատասխան դատավարական ձևերով, և ուղղված է սահմանադրական, վարչական, քրեական, քաղաքացիական գործեր քննելուն և լուծելուն: Այսպիսով, արդարադատությունը` որպես դատարանների բացառիկ լիազորություն, համարվում է դատական իշխանության իրականացման եղանակը, միջոցը: Այսպես՝ Սահմանադրության 5-րդ հոդվածի և մեկնաբանվող հոդվածի 1-ին մասի համակարգային մեկնաբանումից բխում են հետևյալ իրավական դրույթները.

1/ արդարադատությունը դատական իշխանության իրականացման եղանակներից մեկն է:

2/ Արդարադատությունն իրականացնում են միայն դատարանները` պետության հատուկ մարմիններ:

3/ Դատարաններն արդարադատությունն իրականացնում են Սահմանադրությանը և օրենքներին համապատասխան¹² :

Նշված կանխադրույթի կարևորությունը հատկապես էական է ու մեթոդաբանական նշանակություն ունի Տեղեկանքի բովանդակության, Դեպարտամենտի աշխատակիցների իրավագիտակցության և գործողությունների ընկալման, Հանձնաժողովի եզրակացությունների իրավաչափության գնահատման հարցում:

Ինչպես արդեն նշվել է նախորդ կետում, Դեպարտամենտը դատական պրակտիկայի ամփոփման հասկացության ներքո տվել է իրավական նորմերի մեկնաբանություններ, որոշել Դատարանի կայացրած և ՕՐԻՆԱԿԱՆ ՈՒԺԻ ՄԵՋ ՄՏԱԾ ակտերի իրավաչափությունը: Հանձնաժողովը՝ որպես «վերադաս» կամ ստվերային ատյան, իր հերթին է գնահատական տվել:

Իհարկե, ո՛չ Տեղեկանքում, ո՛չ Հանձնաժողովի Եզրակացությունում չեն էլ նշվել այդօրինակ գործողությունների և ընկալումների իրավական հիմքերը: Այսպես՝ օրինակ՝ Դեպարտամենտի Տեղեկանքում առկա են ծավալուն մեկնաբանություններ ԵՇԴ/1889/02/14 քաղաքացիական գործով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 92-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի, 94-րդ հոդվածի 1-ին մասի, 109-րդ հոդվածի 1-ին կետի կիրառման կապակցությամբ: Կամ Եզրակացության մեջ, ինչպես արդեն վկայակոչել ենք համապատասխան մեջբերումներ վերում, Հանձնաժողովը բացահայտել է բազմաթիվ դատավարական նորմերի կիրառման «ճիշտ» եղանակներ և կանոններ՝ բնականաբար առանց որևէ հիշատակման, թե այդ ո՞ր իրավական ակտերն են տվել նման լիազորություն: Մասնավորապես, ո՛չ ՀՀ դատական, օրենսգիրքը, ո՛չ «Դատական ծառայության մասին» ՀՀ օրենքը, ո՛չ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգիրքը, ո՛չ էլ նույնիսկ Դեպարտամենտի կանոնադրություն կամ Հանձնաժողովի կանոնակարգը չեն պարունակում (սկզբունքորեն չէին էլ կարող պարունակել) որևէ դրույթ, որի հիման վրա հնարավոր կլիներ գնահատել այդօրինակ գործողությունների (դատական ակտի իրավական գնահատում, դատավորի վարույթում եղած գործերի փաստացի ստուգում) և եզրահանգումների (իրավական նորմերի ընկալում, մեկնաբանում և կիրառում) իրավաչափությունը:

Այնինչ թե՛ ներպետական (այդ թվում և առաջին հերթին՝ սահմանադրական) օրենսդրության, թե՛ միջազգային իրավական ակտերի և փաստաթղթերի, թե՛ գիտական աղբյուրների և աշխատությունների սոսկ մակերեսային դիտարկումը հաստատապես և անդառնալիորեն ամրագրում, հիմնավորում, բացահայտում, երաշխավորում է ԴԱՏԱՐԱՆԻ և ԴԱՏԱՎՈՐԻ ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ¹³  սկզբունքը, կառուցակարգը, արժեբանական և ինստիտուցիոնալ կարգավորումները¹⁴ :

Այսպես՝ Սահմանադրության 97-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ Արդարադատություն իրականացնելիս դատավորը և սահմանադրական դատարանի անդամն անկախ են, ենթարկվում են միայն Սահմանադրությանը և օրենքին:

Սահմանադրության 94-րդ հոդվածը հռչակում է, որ Դատարանների անկախությունը երաշխավորվում է Սահմանադրությամբ և օրենքներով:

Ի լրումն սահմանդրական նորմի՝ ՀՀ դատական օրենսգրքի 4-րդ հոդվածի 2-րդ մասը սահմանում է, որ յուրաքանչյուր դատավոր օժտված է արդարադատություն իրականացնելու իրավասությամբ:

 Դա նշանակում է, որ արդարադատություն իրականացնելու, այդ թվում՝ իրավական նորմի մեկնաբանելու և կիրառելու լիազորությունը դատարանի, դատավորի բացառիկ իրավասության տիրույթում է: Ուստի թե՛ Դեպարտամենտի, թե՛ Հանձնաժողովի, թե՛ նույնիսկ Խորհրդի իրավասության մեջ չի մտնում կոնկրետ գործերով իրավական նորմի կիրառումը կամ կայացված դատական ակտի իրավաչափության որոշումը, առավել ևս՝ այդ առչությամբ իրավական հետևանքների՝ կարգապահական պատասխանատվության ենթարկման հարցի առաջքաշումը:

Միակ մարմին(ներ)ը, որ իրավասու է իրավական առումով գնահատել, (առավել ևս՝ Սահմանադրության 5-րդ հոդվածի 2-րդ պարբերության ուժով) վերանայել դատական ակտը, վերադաս դատական ատյանն է, իսկ Սահմանադրության 92-րդ հոդվածի 2-րդ մասին համապատասխան՝ Հայաստանի Հանրապետության բարձրագույն դատական ատյանը, բացի սահմանադրական արդարադատության հարցերից, վճռաբեկ դատարանն է, որը կոչված է ապահովելու օրենքի միատեսակ կիրառությունը:

Սահմանադրության 97-րդ հոդվածի 2-րդ մասին համապատասխան համաձայն՝ (Դատավորի և սահմանադրական դատարանի անդամի գործունեության երաշխիքները և պատասխանատվության հիմքերն ու կարգը սահմանվում են Սահմանադրությամբ և օրենքով) և որպես երաշխիքային նորմ՝ ՀՀ դատական օրենսգրքի 153.2 հոդվածի 6-րդ մասը սահմանում է, որ Արդարադատություն իրականացնելիս օրենքի մեկնաբանությունը, փաստերի և ապացույցների գնահատումն ինքնին չեն կարող հանգեցնել կարգապահական պատասխանատվության:

Նկատի առնելով վերոշարադրյալը՝ Դիմողը գալիս է այն եզրահանգման, որ նյութական և դատավարական իրավունքի նորմի մեկնաբանությունը դատարանի բացառիկ իրավազորությունն է, իսկ ստորադաս դատարանի մեկնաբանությունները կարող են վերանայվել, փոփոխվել (իրավաբանորեն խմբագրվել, գնահատվել, ուղղորդվել) միայն սահմանված կարգով՝ վերադաս դատարանի կողմից կայացված դատական ակտերով). գործն ըստ էության լուծող դատական ակտ կայացնելու, հետևաբար՝ արդարադատության իրականացման միակ սուբյեկտը դատարանն է:

Հակառակ պարագայում, երբ մի կողմից՝ հռչակվում են դատարանի և դատավորի անկախությունը, իսկ սահմանադրական և ընթացիկ օրենսդրությունը ամրագրում է դրանց իրականացման կառուցակարգը (մեթոդաբանական, ինստիտուցիոնալ, ընթացակարգային), իսկ մյուս կողմից՝ Հանձնաժողովի և Դեպարտամենտի անհիմն և անօրինական գործողությունները (ստվերային դատարանի, վերահսկիչի, ռևիզորի գործառույթի ստանձնումը) փաստացի և իրավաբանական հետևանքներ են առաջացնում դատավորի համար, ամբողջությամբ արժեզրկվում են դատական իշխանության դերի և առաքելության սահմանադրական, նորմատիվ, ինստիտուցիոնալ երաշխքիները՝ դրանով իսկ վտանգելով արդարադատության իրականացման գործընթացը և որպես հետևանք՝ Մարդու իրավունքների՝ որպես բարձրագույն արժեքների ճանաչման և պաշտպանության հնարավորությունը:

Դատավորի կարգապահական պատասխանատվության հիմքերի և պայմանների առնչությամբ հաջորդ հարցը ՉԲԵԿԱՆՎԱԾ, ուստիև օրինական ուժի մեջ մտած և չվիճարկվող (գործող) ակտի առկայության պարագայում դատավորի կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու իրավաչափությունն է:

Ըստ որում, ի սկզբանե այդ մտահոգությունները փարատելու համար է, որ ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 3-րդ մասը նախատեսում է, որ դատական ակտը բեկանելը կամ փոփոխելն ինքնին չի առաջացնում այդ ակտը կայացրած դատավորի պատասխանատվություն:

Այսինքն՝ նույնիսկ բեկանված դատական ակտերի պարագայում օրենսդիրը միանշանակ չի գնահատում դատավորին պատասխանատվության ենթարկելու հեռանկարը (հնարավորությունը): Դա նշանակում է, որ չբեկանված դատական ակտի պարագայում ուղղակիորեն բացակայում են դատական ակտի կայացման առնչությամբ դատավորի (դատարանի) արարքի ոչ իրավաչափ գնահատման հիմքերը և այդ կապակցությամբ՝ համապատասխան իրավական բացասական հետևանքները¹⁵ :

Հարկ է նկատել, որ նշված հարցը՝ հատուկ ուշադրության է արժանացել նաև մասնագիտական գրականության մեջ: Մասնավորապես հեղինակները նույնպես հիմնականում համակարծիք են, որ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության կարելի է ենթարկել, եթե դատական վերադաս ատյանի՝ օրինական ուժի մեջ մտած որոշմամբ նյութական կամ դատավարական օրենքի էական խախտման հիմքով բեկանվել կամ փոփոխվել է տվյալ դատավորի կողմից կամ նրա մասնակցությամբ կայացված դատական ակտը¹⁶ : Պետք է բացառել նյութական կամ դատավարական օրենքի նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտման հիմքով դատավորին Խորհրդի կողմից կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելը: Հակառակ դեպքում՝ օրենսդրական նման կարգավորումը կասկածի տակ է դնում ամբողջ դատական համակարգի արդյունավետությունը` անվստահություն սերմանելով այդ համակարգի առանձին ատյանների կողմից իրենց գործառույթները պատշաճ իրականացնելու նկատմամբ: ՀՀ արդարադատության խորհրդի կողմից հնարավոր կարող է լինել իրացնել վերը նշված գործառույթը միայն այն դեպքում, երբ վերադաս դատարանը ստորադաս դատարանի կայացրած անօրինական դատական ակտը բեկանի (փոփոխվի) և դրանով հիմնավորվի, որ արդարադատություն իրականացնելիս դատավորի կողմից չարամտորեն կամ կոպիտ անփութությամբ թույլ է տրվել նյութական կամ դատավարական օրենքի նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտում¹⁷ ։

Ամփոփելով վերոշարադրյալը՝ Դիմողը պնդում է, որ չբեկանված դատական ակտի պարագայում անթույլատրելի է իրավականորեն գնահատել օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտը, առավել ևս՝ կամայական մեկնաբանությունները դիտարկել որպես հնարավոր պատասխանատվության հիմք:

Թե՛ Տեղեկանքում (էջ 15), թե՛ Հանձնաժողովը՝ Եզրակացության մեջ (էջ 7) այդպես էլ չեն գնահատել իրենց ուսումնասիրած («ամփոփած») գործերով կողմերի (հայցվորներ և պատասխանողներ) կամքը՝ վիճարկելու (բողոքարկելու) իրենց առնչությամբ կայացված դատական ակտերը, թեև նույնիսկ հղում են կատարել տնօրինչականության սկզբունքին և դատական իրավունքի բողոքարկման իրավունքի խախտումը: Իսկ առավել հետևողական լինելու պարագայում կփաստեին, որ իրենց իսկ կողմից հիշատակված և ՈՉ ՄԻ ԴԱՏԱԿԱՆ ԱԿՏ ՉԻ ԲՈՂՈՔԱՐԿՎԵԼ ԵՎ ՉԻ ԲԵԿԱՆՎԵԼ, որպիսի հանգամանքը լավագույնս է բնորոշում իրավիճակի հակասականությունը՝ ակնհայտ դարձնելով անձին (դատավորին) կարգապահական պատասխանատվության հիմքի բացակայությունը:

 

5. Հանձնաժողովի գործողությունների և դիրքորոշման (հայեցողության) անհամաչափությունը (չպատճառաբանվածությունը)

 

Գնահատելով և ամփոփելով Դիմողի (Հանձնաժողովը Եզրակացության մեջ նշում է «Դատարանի») «խախտումները»՝ Եզրակացության եզրափակիչ հատվածում, առանց որևէ հստակ պատճառաբանվածության և հետևողական շարադրանքի, ուղղակիորեն նշում է. «Վերոգրյալից հետևում է, որ Դատարանի դատավոր Ի. Բարսեղյանն արդարադատություն իրականացնելիս կոպիտ անփութությամբ, քանի որ դատավորը տվյալ իրադրությունում կարող էր և պարտավոր էր կանխատեսել իր վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թույլ է տվել դատավորի բարձր կոչման հետ անհամատեղելի նյութական և դատավարական նորմերի պարբերաբար կատարված այնպիսի խախտումներ, որոնց առկայությունը չի կարող կասկածի տակ դրվել որևէ ողջամիտ իրավական ենթադրությամբ կամ փաստարկով:

 Այսպիսով, Դատարանի դատավոր Ի. Բարսեղյանը կոպիտ անփութությամբ թույլ է տվել նյութական և դատավարական նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ, որոնք ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերի ուժով դատավորին կարգապահական պատասխանատվությամբ ենթարկելու հիմք են հանդիսանում:

 Հանձնաժողովը գտնում է, որ դատական ակտը, որը պարունակում է նյութական կամ դատավարական նորմի խախտում, չի կարող կայացվել դատավորի մեղքի բացակայությամբ: Տվյալ պարագայում դատավորի մեղավորությունն առկա է, քանի որ նա չի դրսևորել բավարար ուշադրություն և շրջահայացություն, որի արդյունքում չեն պահպանվել արդարության և օրինականության սկզբունքները և թույլ են տրվել նյութական և դատավարական նորմերի ակնհայտ կոպիտ խախտումներ:»

Դիմողը Հանձնաժողովի այս եզրահանգումները դիտարկում է՝

նախ՝ նորմատիվ և տեքստաբանական համեմատական վերլուծության մեջ (ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետեր)

երկրորդ՝ իրավական ակտի (լայն առումով՝ յուրաքանչյուր իրավական նշանակություն (հետևանքներ) առաջացնող գործողության) պատճառաբանվածության պարտադիր պահանջի պահպանման տեսանկյունից

երրորդ՝ անձի իրավունքների արդյունավետ պաշտպանության հնարավորության, պաշտպանության միջոցների արդյունավետ և գործնական իրացման ապահովման անհրաժեշտության համատեքստում (կարգապահական վարույթի շրջանակներում լսված լինելու և անհրաժեշտ գործիքակազմով պաշտպանվելու իրավական ու իրական հնարավորության առկայություն)

չորրորդ՝ դատավորի՝ որպես հանրային ծառայողի իրավական պաշտպանվածության առումը.

հինգերորդ՝ Հանձնաժողովի հայեցողության փաստացի անորոշության պարագայում (վերլուծելով Հանձնաժողովի պրակտիկան):

 ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերը սահմանում են.

Դատավորի կարգապահական պատասխանատվության հիմքերն են՝

1) արդարադատություն իրականացնելիս նյութական նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտումը, որը կատարվել է չարամտորեն կամ կոպիտ անփութությամբ.

 2) արդարադատություն իրականացնելիս դատավարական նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտումը, որը կատարվել է չարամտորեն կամ կոպիտ անփութությամբ»:

Վկայակոչելով իր Եզրակացության մեջ նշված դրույթները և դատողությունները բխեցնելով դրանցից՝ Հանձնաժողովը, այդուհանդերձ, չի կարողանում բացահայտել «կոպիտ անփություն» հասկացության բովանդակությունը և այն Դիմողին վերագրելու հիմնավորվածությունը՝ բավարարվելով միայն իրավանորմերի հղմամբ:

Ըստ Հանձնաժողովի տրամաբանության՝ «...դատական ակտը, որը պարունակում է նյութական կամ դատավարական նորմի խախտում, չի կարող կայացվել դատավորի մեղքի բացակայությամբ»:

Ստացվում է, որ յուրաքանչյուր բեկանված դատական ակտ (ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 220.2-րդ հոդվածին համապատասխան՝ ակտը բեկանվում է նյութական կամ դատավարական նորմի խախտման կամ սխալ կիառման դեպքում) պետք է հիմք հանդիսանա այն կայացրած դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու համար, քանի որ բոլոր դեպքերում առկա է լինելու դատավորի մեղքը: Այնինչ ակտի բեկանումը և դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկումը կարող են դիտարկվել (հարաբերակցվել) միայն պատճառահետևանքային կապի և մեղքի առկայության պարտադիր համակցությամբ:

Հանձնաժողովը այդպես էլ չի հիմնավորել, թե ինչպես է պարզել խախտման «ակնհայտ և կոպիտ» լինելը և խախտման կատարումը «կոպիտ անփութությամբ», ո՞ր փաստերը (ապացույցներն) են ընկած այդպիսի պնդման՝ մեղադրանքի հիմքում, որո՞նք են այդպիսի եզրահանգումների համոզիչ փաստարկները:

 Հարկ է նշել, որ ՀՀ դատական օրենսգրքի 153.2 հոդվածը սահմանում է նշված հասկացությունները՝ դրանով իսկ տալով հստակ կողմորոշիչներ և չափանիշներ. մասնավորապես՝

1. Սույն գլխի իմաստով ակնհայտ է դատավորի կողմից արդարադատություն իրականացնելիս նյութական կամ դատավարական նորմի այն խախտումը, որի առկայությունը չի կարող կասկածի տակ դրվել որևէ ողջամիտ իրավական ենթադրությամբ կամ փաստարկով:

2. Կոպիտ է դատավորի կողմից արդարադատություն իրականացնելիս նյութական կամ դատավարական նորմի այն խախտումը, որը հեղինակազրկում է արդարադատությունը կամ անհամատեղելի է դատավորի բարձր կոչման հետ:

3. Կոպիտ է նաև պարբերաբար կատարված այն խախտումը, որը, առանձին վերցրած, կարող է այդպիսին չհամարվել, սակայն իր պարբերականությամբ հեղինակազրկում է արդարադատությունը կամ դատավորի բարձր կոչումը:

4. Սույն գլխի իմաստով նյութական կամ դատավարական նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտումը կատարված է չարամտությամբ, եթե դատավորը գիտակցել է իր վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը:

5. Սույն գլխի իմաստով նյութական կամ դատավարական նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտումը կատարված է կոպիտ անփութությամբ, եթե դատավորը չի կանխատեսել իր վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թեև տվյալ իրադրությունում կարող էր և պարտավոր էր դա անել:

Մինչդեռ նշված չափորոշիչները որևէ կերպ չեն արտացոլվել Հանձնաժողովի եզրակացության մեջ և չեն կոնկրետացել (իրավական նորմ-սոցիալական փաստ հարաբերակցությամբ) Դիմողի՝ որպես դատավորի արարքների գնահատման առնչությամբ՝ բացահայտելու յուրաքանչյուր խախտման դեպքում դրանց կիրառելիության և վերաբերելիության հարցերը:

Բացի այդ, ՀՀ դատական օրենսգրքի Դատավորի նկատմամբ կիրառվող կարգապահական տույժը պետք է համաչափ լինի կատարված խախտմանը: Կարգապահական տույժ կիրառելիս Արդարադատության խորհուրդը հաշվի է առնում նաև խախտման հետևանքները, դատավորի անձը, մեղքի աստիճանը, առկա տույժերը, դատավորին բնութագրող ուշադրության արժանի այլ հանգամանքներ: Հանձնաժողովը որևէ կերպ չի անդրադարձել կարգապահական պատասխանատվության համար (պատասխանատվության անհատականացման սկզբունքին համապատասխան) էական նշանակություն ունեցող այս բնութագրիչներին:

Ըստ որում, վերոհիշյալ հանգամանքների համատեքստում (փաստերի և իրավանորմերի համալիր) Հանձնաժողովը չի հիմնավորում իրավական նորմի ընտրության և վարույթում առկա նյութերի համադրության արդյունքում իր դիրքորոշման ՊԱՏՃԱՌԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ (իրավական վերլուծություն-հիմնավորում (փաստարկում)-եզրահանգում պատճառական կապի առկայություն):

Այլ կերպ ասած` Հանձնաժողովը պետք է հավուր պատշաճի մեկնաբաներ նորմը և նման մեկնաբանությամբ պայմանավորված՝ կատարի վարույթի նյութերով հաստատված փաստերի և այդ նորմի համադրում, ինչը իրավակիրառողի կողմից յուրաքանչյուր նորմի կիրառման միակ իրավաչափ ձևն է:

Դիմողը այս կապակցությամբ անհրաժեշտ է համարում վկայակոչել ՀՀ Սահմանադրական դատարանի դիրքորոշումը. մասնավորապես՝ սահմանադրականության ձևավորման հատուկ սուբյեկտը իր՝ 2012 թվականի դեկտեմբերի 18-ի ՍԴՈ-1063 որոշման մեջ հստակ ուղերձ էր ամրագրել առհասարակ ակտերի (հանրային իշխանության համակարգի սուբյեկտների պատասխանների) պատճառաբանվածության ընկալման վերաբերյալ. «ՀՀ Սահմանադրության 27.1-րդ հոդվածով նախատեսված իրավունքը, որը սահմանում է, որ «Յուրաքանչյուր ոք ունի իր անձնական կամ հասարակական շահերի պաշտպանության նկատառումներով իրավասու պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններին և պաշտոնատար անձանց դիմումներ կամ առաջարկություններ ներկայացնելու և ողջամիտ ժամկետում պատշաճ պատասխան ստանալու իրավունք»: Իրավական պրակտիկան պետք է անվերապահորեն հիմք ընդունի անձի` ողջամիտ ժամկետում պատշաճ պատասխան ստանալու սահմանադրական իրավունքի ապահովման անհրաժեշտությունը` որպես անմիջականորեն գործող իրավունք: Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ սահմանադրորեն ամրագրված «պատշաճ պատասխան» եզրույթը չի ենթադրում միայն պատասխանի ձևը կամ առկայությունն ընդհանրապես: Այն բովանդակային առումով նշանակում է, որ պատասխանը պետք է լինի իրավաչափ ու անհրաժեշտ հիմնավորումներով: Իրավական պետությունում այս պահանջը չի կարող շրջանցել որևէ իրավասու պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմին կամ պաշտոնատար անձ, այդ թվում` արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովը»:

Իր իրավական հետևանքներով, կառուցվածքով և բովանդակությամբ (էական բաղադրատարրերով) Հանձնաժողովի եզրակացությունը և միջնորդությունը (նաև որոշումները) համանման են դատական և վարչական ակտերին, ուստի և դրանց նկատմամբ վերաբերելի են նաև պատճառաբանվածության վավերապայմանի հատկանիշը, որպիսի իրավական իրողությանը անդրադաձել են և՛ Սահմանադրական դատարանը¹⁸, և՛ ՄԻԵԴ-ը¹⁹, և՛ Վճռաբեկ դատարանը²⁰ և նույնիսկ Հանձնաժողովը²¹:

Դիմողի կարծիքով սույն վարույթի շրջանակներում պետք է դիտարկել, բացի անձի (դատավորի) սահմանադրական-դատավարական կարգավիճակից, նաև ներհամակարգային հարաբերությունների (հանրային ծառայություն, դատական իշխանություն) համալիրը, հանրային ծառայության (հանրային ծառայողի) ինստիտուտը, դրա կարգավիճակը և նշանակությունը հանրային իշխանության համակարգում՝ ծառայության իրականացման սուբյեկտի տեսանկյունից, ինչպես նաև մարդու արժանապատվության անքակտելիության և անմեղության կանխավարկածների համալիրում՝ դատավորի մասնագիտական արժանապատվության (պրոֆեսիոնալ հեղինակության) սահմանադրական իրավունքը:

Այսպես՝ ՀՀ Սահմանադրության 30.2 հոդվածի առաջին մասի համաձայն՝ Քաղաքացիներն ունեն օրենքով սահմանված ընդհանուր հիմունքներով հանրային ծառայության ընդունվելու իրավունք:

Հանրային ծառայության ընդունվելու քաղաքացու (տվյալ դեպքում՝ դատավորի) իրավունքը, կարծում ենք, պետք է ապահովվի համապատասխան գործուն երաշխիքներով, ըստ որում, այն վերաբերում է ոչ միայն ընդունման գործընթացի իրավաչափությանը, այլև սահմանադրաիրավական վերոհիշյալ կարգավորումը անհրաժեշտաբար և օրինաչափորեն ներառում է ծառայության իրականացումը²² , իսկ այդ շրջանակներում՝ հատկապես կարգավիճակի այնպիսի բաղադրատարրերին, որոնք վերաբերում են հանրային ծառայողի (դատավորի) գործունեության բնականոնության ապահովմանը: Այս տեսանկյունից կարևոր նշանակություն ունի հանրային ծառայության ինստիտուտի կատարելագործմանն ուղղված՝ Եվրոպայի խորհրդի նախարարների կոմիտեի «Եվրոպայում հանրային ծառայողիների կարգավիճակի վերաբերյալ» R(2000)6 հանձնարարականը, որում մասնավորապես արձանագրվում է, որ …հանրային ծառայողները պետք է ունենան համապատասխան իրավական և նյութական պայմաններ՝ իրենց առջև դրված խնդիրները պատշաճ լուծելու համար...»:

Ըստ որում, հանրային ծառայության հանգամանքը և դատավորի (դատարանի) անկախության սկզբունքի համատեքստը հարկ է գնահատել նաև անձի՝ իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցների իրավունքի ապահովման զուգադրությամբ:

Այս կապակցությամբ Դիմողը համառոտ վերաշարադրում է իր կողմից Խորհրդին ներկայացված Միջնորդության մեջ վկայակոչված դիրքորոշումը: Իրավական պաշտպանության արդյունավետության պահանջն ամրագրված է Սահմանադրության (18-րդ հոդվածի 1-ին պարբերությունը) և ՀՀ իրավական համակարգի մասը կազմող միջազգային իրավական մի շարք ակտերում: Մասնավորապես «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 13-րդ հոդվածով սահմանված է, որ յուրաքանչյուր մարդ, ում իրավունքներն ու ազատությունները, որոնք շարադրված են սույն կոնվենցիայում, խախտված են, պետական մարմինների առջև իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցների իրավունք ունի, նույնիսկ եթե նման խախտումը կատարվել է ի պաշտոնե գործող անձանց կողմից:

Վերոգրյալ նորմերի համակարգային վերլուծության և տառացի մեկնաբանության արդյունքում Դիմողը հանգում է այն եզրակացության, որ իրավական պաշտպանության յուրաքանչյուր միջոց (այդ թվում` պետական մարմինների հետ հարաբերություններում ընթացակարգային միջոցները) պետք է լինի արդյունավետ:

Իրավական պաշտպանության միջոցներին ներկայացվող սահմանադրաիրավական պահանջը` արդյունավետությունը, մեր կարծիքով, արտացոլվում է կոնկրետ իրավական պաշտպանության միջոցի օգտակարությամբ և նպատակայնությամբ:

Անդրադառնալով արդյունավետ միջոցներով դատական պաշտպանության հարցին` Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը (այսուհետ նաև՝ ՄԻԵԴ) նույնպես հստակ դիրքորոշում է հայտնել այն մասին, որ իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցը պետք է տվյալ պարագայում առավելագույնս արդյունավետ լինի, ինչը նշանակում է, որ անձը պետք է ունենա հնարավորություն պաշտպանելու իր` օրենքով երաշխավորված իրավունքները ցանկացած հավակնությունից (Քլասը և այլոք ընդդեմ ԳԴՀ գործով)», «...13-րդ հոդվածով պահանջվող իրավական միջոցները պետք է իրավաբանորեն և գործնականում արդյունավետ լինեն այն իմաստով, որ պատասխանող-պետության իշխանության մարմինների գործողությամբ կամ անգործությամբ դրանց օգտագործելու հնարավորությունը անհիմն չդժվարանա» (Աքսոյն ընդդեմ Թուրքիայի գործով) և այլն²³:

Վերոհիշյալ հարցադրումների ենթատեքստում Դիմողը ուսումնասիրել է նաև Հանձնաժողովի գործունեություն պրակտիկան՝ փորձելով հսականալ Հանձնաժողովի կողմից համապատասխան դիրքորոշումների և միջնորդությունների (դրանցում առկա ձևակերպումների) բովանդակությունը և շեշտադրումները, «մեղադրական եզրահանգումների» հաճախականությունը և բնույթը, պատասխանատվության անհատականացման հանգամանքը և այլն:

Մասնավորապես Խորհրդի՝ 2009 թվականի ապրիլի 23-ի ԱԽ-11-Ո-22 (դատավոր Ա.Մերանգուլյանի վերաբերյալ), 2011 թվականի հունիսի 24-ի ԱԽ-13-Ո-17 (դատավոր Ս.Մնացականյանի վերաբերյալ), 2015 թվականի ապրիլի 13-ի ԱԽ-13-Ո-15 (դատավոր Գ.Գագիկյանի վերաբերյալ), 2015 թվականի ապրիլի 13-ի ԱԽ-13-Ո-16 (դատավոր Լ.Արազյանի վերաբերյալ), 2015 թվականի ապրիլի 13-ի ԱԽ-13-Ո-17 (դատավոր Վ.Մելիքյանի վերաբերյալ), 2015 թվականի ապրիլի 13-ի ԱԽ-13-Ո-18 (դատավոր Ս.Բաղդասարյանի վերաբերյալ) և այլ որոշումների տեքստերի ուսումնասիրությունից ակնհայտ է դառնում Հանձնաժողովի գործունեության՝ դիրքորոշումների և եզրակացությունների միաբնույթ, նույնաբովանդակ, հերթապահ ձևակերպումների առկայությունը. ըստ որում, հնարավոր չէ հասկանալ (տարբերակել) գրեթե բոլոր դեպքերում դատավորների վերաբերյալ վերլուծությունների միօրինակությունը, դրա օբյեկտիվությունը և հիմնավորվածությունը, քանի որ բացակայում են հստակ կառուցակարգեր և գնահատման չափորոշիչներ («ֆիլտրեր»), ընթացակարգեր, որոնք հնարավոր կդարձնեն՝ պարզելու Հանձնաժողովի հայեցողության սահմանները և իրացման կողմնորոշիչները, ինչպես նաև կարգապահական պատասխանատվության միջոցի ընտրության մեխանիզմը:

Դիմողի համոզմամբ Հանձնաժողովի իրավասությունը (հայեցողությունը) և իրավակիրառական պրակտիկան (որոշումների կայացման մեխանիզմը և չափորոշիչները) չպետք է լինեն անկանխատեսելի ու անորոշ, իսկ պատասխանատվության միջոցները՝ չորոշարկված հայեցողության արդյունք:

Հանձնաժողովի իրավական դիրքորոշման կառուցման և վերլուծության ընթացքի վերոհիշյալ հակասականությունը, հասկացություննների տարակերպ ընկալումները և ձևակերպումները ակնհայտ են դարձնում Եզրակացության և միջնորդության (Դիմողին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ) ոչ իրավաչափությունը. Եզրակացությունը և Միջնորդությունը խոցելի են նորմատիվ իրավական (պոզիտիվ իրավական տեքստի), գիտական, էթիկական, գործնական (փաստական հանգամաքներ), արժեբանական, անգամ լեզվաբանական առումներով, և հիմնավոր կասկածի են առնում դրա իրավականությունը` օրինականությունը և հիմնավորվածությունը:

Հիմք ընդունելով ՀՀ Սահմանադրության 1-ին, 18-րդ, 19-րդ, 91-րդ, 94-րդ, ՀՀ դատական օրենսգրքի 160-րդ, 162-րդ հոդվածների դրույթները և նկատի առնելով վերոգրյալը՝ միջնորդում ենք կարճել Երևան քաղաքի Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Իշխան Բարսեղյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ գործը»:

 

5. Կարգապահական պատասխանատվության հարցի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը.

Խորհուրդը հիմք է ընդունում արձանագրված հետևյալ փաստերը.

 1) 11.04.2015թ. Հանձնաժողովը որոշել է քաղաքացի Աննա Սարգսյանի կողմից ներկայացված դիմումի և դատական պրակտիկայի ամփոփման արդյունքում կազմված տեղեկանքի մասով դատավոր Ի. Բարսեղյանի նկատմամբ հարուցել կարգապահական վարույթ:

 2) Դատավոր Ի. Բարսեղյանը 21.04.2015թ. դրությամբ ստացել է 11.04.2015թ. Հանձնաժողովի՝ կարգապահական վարույթ հարուցելու որոշումը և կից նյութերը:

 3) Դատավոր Ի. Բարսեղյանը 08.05.2015թ. թվագրումով գրավոր բացատրությունը Հանձնաժողովին է ներկայացրել 11.05.2015թ.:

 4) 11.05.2015թ. Հանձնաժողովը որոշել է դատավոր Ի. Բարսեղյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասին միջնորդությամբ դիմել Արդարադատության խորհրդին՝ կազմելով կարգապահական խախտման մասին եզրակացություն:

5) 13.05.2015թ. դատավոր Ի. Բարսեղյանը ստացել է Կարգապահական խախտումների մասին Հանձնաժողովի կողմից կազմված եզրակացությունը և միջնորդությունը:

6) 20.05.2015թ. Հանձնաժողովը կարգապահական վարույթի նյութերն ուղարկել է Արդարադատության խորհրդին:

7) ՀՀ վճռաբեկ դատարանի նախագահի 21.05.2015թ. թիվ 33-Ա հրամանով Արդարադատության խորհրդի նիստը հրավիրել է 05.06.2015թ.:

8) 05.06.2015թ. նիստում Արդարադատության խորհուրդը բավարարել է դատավոր Ի. Բարսեղյանի փաստաբանների միջնորդությունը` Արդարադատության խորհրդին պատասխան ներկայացնելու համար երեք շաբաթով հետաձգելով կարգապահական գործի քննությունը: Արդարադատության խորհրդի հաջորդ նիստը հրավիրվել է 26.06.2015 թվականին:

 

6. Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

Քննարկելով դատավոր Ի. Բարսեղյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը, լսելով ՀՀ դատավորների ընդհանուր ժողովի էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովի անդամի զեկույցը, դատավորի բացատրությունը, դատավոր Ի. Բարսեղյանի փաստաբաններ Գ. Մուղնեցյանի և Տ. Ավետիսյանի դիրքորոշումը, ուսումնասիրելով վարույթի նյութերը` Խորհուրդը գտնում է, որ.

ՀՀ դատական օրենսգրքի 154-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատավորների ընդհանուր ժողովի էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովը դատավորի կողմից վարքագծի կանոնների խախտում կատարելու մասին հաղորդում ստանալով կամ նման փաստի հանդիպելով` իր իրավասության շրջանակում որևէ այլ հարց քննելիս կազմակերպում է քննարկում` մասնակից դարձնելով դատավորին: Եթե քննարկման արդյունքում հանձնաժողովը գտնում է, որ այդ խախտումները կոպիտ չեն և չեն կրում պարբերական բնույթ, ապա նա կարող է սահմանափակվել հարցի քննարկմամբ: Հակառակ դեպքում՝ հանձնաժողովը հարուցում է կարգապահական վարույթ սույն օրենսգրքի 155-րդ հոդվածով սահմանված կարգով:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված է, որ կարգապահական վարույթի տևողությունը չի կարող 6 շաբաթից ավելի լինել, բացառությամբ դատավորի բացակայության դեպքերի: Կարգապահական վարույթի տևողությունը կարող է երկարաձգվել դատավորի բացակայության ժամանակահատվածով:

Նույն հոդվածի 7-րդ մասում ամրագրված է, որ մինչև կարգապահական վարույթի նյութերն Արդարադատության խորհուրդ ուղարկելը դրանց հետ իրավունք ունի ծանոթանալու այն դատավորը, որի նկատմամբ վարույթ է հարուցվել: Դատավորին նյութերը հանձնվում են ոչ ուշ, քան սույն հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված վերջնաժամկետից երկու շաբաթ առաջ: Նյութերը ստանալու պահից մեկ շաբաթվա ընթացքում դատավորն իրավունք ունի ներկայացնելու լրացուցիչ բացատրություններ կամ միջնորդություն հարուցելու լրացուցիչ ստուգումներ կատարելու մասին: Վարույթ հարուցած անձը դատավորի լրացուցիչ բացատրությունների կամ լրացուցիչ ստուգումների հիման վրա իրավունք ունի փոխելու իր եզրակացությունը, եթե դա չի վատթարացնում դատավորի վիճակը:

Օրենքի վկայակոչած նորմերի համակարգային վերլուծությունից ակնհայտ է, որ կարգապահական վարույթի ընթացքի ժամկետը սկսվում է կարգապահական վարույթ հարուցող մարմնի դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու որոշում կայացնելու պահից:

Կարգապահական վարույթի ընթացքի ընդհանուր ժամկետի մեջ են ներառվում նաև դատավորին նյութերը հանձնելու երկշաբաթյա ժամկետը, որն ընդգրկում է իր մեջ դատավորի կողմից լրացուցիչ բացատրություն ներկայացնելու կամ լրացուցիչ ստուգումներ կատարելու միջնորդություն հարուցելու ժամկետը:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 1-ին և 7-րդ մասերով սահմանված ժամկետների վերաբերյալ իրավադրույթները չեն համապատասխանում իրավական որոշակիության սկզբունքին և լրացուցիչ մեկնաբանման կարիք ունեն հետևյալ պատճառաբանությամբ.

 ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված է կարգապահական վարույթի առավելագույն տևողությունը: Սակայն ակնհայտ է, որ կոնկրետ վարույթի տևողությունը կարող է լինել օրենքով սահմանված առավելագույն ժամկետից ավելի կարճ: Իրավադրույթի տառացի մեկնաբանումը հանգեցնում է այն եզրակացության, որ կարգապահական վարույթի տևողությունը չորս շաբաթից պակաս լինելու դեպքում, վարույթի նյութերը պետք է դատավորին հանձնվեն կոնկրետ վարույթն ավարտվելուց և նյութերը Արդարադատության խորհուրդ ուղարկելուց հետո: Այսպես` եթե կոնկրետ վարույթի տևողությունը երեք շաբաթ է, ապա իրավադրույթի բառերի և արտահայտությունների տառացի մեկնաբանման դեպքում դատավորին վարույթի նյութերը պետք է հանձնվեն վարույթի փաստացի ավարտից և նյութերը Արդարադատության խորհուրդ ուղարկելուց մեկ շաբաթ անց: Ակնհայտ է, որ արդյունքում դատավորը, որի նկատմամբ հարուցված է կարգապահական վարույթ, փաստացի զրկվում է լրացուցիչ բացատրություններ ներկայացնելու կամ միջնորդություններ հարուցելու հնարավորությունից: Այսինքն` ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 7-րդ մասով ամրագրված երաշխիքը զուտ ձևական բնույթ է ստանում: Ուստի Արդարադատության խորհուրդը գտնում է, որ նշված իրավադրույթների նպատակային և համակարգային մեկնաբանման արդյունքում ակնհայտ է, որ կարգապահական վարույթի նյութերը պետք է դատավորին հանձնվեն ոչ ուշ, քան կոնկրետ վարույթի ավարտից երկու շաբաթ առաջ:

Դատավորին նյութեր տրամադրելու երկշաբաթյա ժամկետը օրենսդրի կողմից սահմանումն ինքնանպատակ չէ, այլ ուղղված է ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ հոդվածի 1-ին մասով և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով ամրագրված անձի արդյունավետ իրավական պաշտպանության երաշխիքների ապահովմանը:

Սույն գործի փաստերի համաձայն` վարույթ հարուցող մարմինը դատավոր Ի. Բարսեղյանի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին որոշում կայացրել է 11.04.2015 թվականին, միջնորդությամբ Արդարադատության խորհուրդ դիմելու որոշումը կայացրել և եզրակացությունը կազմել է 11.05.2015 թվականին, Արդարադատության խորհուրդ կարգապահական վարույթի նյութերն ուղարկել է 20.05.2015 թվականին, մինչդեռ դատավոր Ի. Բարսեղյանին որոշումը, և եզրակացությունը տրամադրվել է 13.05.2015 թվականին, դրանով իսկ չեն պահպանվել դատավոր Ի. Բարսեղյանին գործի նյութերը հանձնելու ժամկետները:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 162-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ ենթակետի համաձայն` Արդարադատության խորհուրդը կարճում է դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ գործը այն դեպքում, երբ վարույթը հարուցած անձը խախտել է դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթի ընթացքի համար սույն օրենսգրքով սահմանված ժամկետները, եթե դատավորը համաձայն է վարույթի կարճմանը նշված հիմքով:

Արդարադատության խորհուրդն արձանագրում է, որ տվյալ դեպքում հարուցվել է կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ գործը կարճելու մասին միջնորդություն` դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթի ընթացքի համար սույն օրենսգրքով սահմանված ժամկետների խախտման հիմքով:

Հաշվի առնելով վերը նշված հանգամանքները` Արդարադատության խորհուրդը գտնում է, որ դատավոր Ի. Բարսեղյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ գործը ենթակա է կարճման:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ դատական օրենսգրքի 111-րդ, 161-րդ հոդվածներով, 162-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով`

 

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

 

1. Երևան քաղաքի Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի դատավոր Ի. Բարսեղյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ գործը կարճել:

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից և ենթակա չէ բողոքարկման:

 

_________________________

¹ Տվյալ դեպքում որպես նորմատիվ և դոկտրինալ արժեքային կողմնորոշիչ է ընդունվել 2011 թվականի մարտի 25-26-ին Վենետիկում կայացած՝ Եվրոպայի խորհրդի «Ժողովրդավարություն՝ իրավունքի միջոցով» հանձնաժողովի (Վենետիկի հանձնաժողով) 86-րդ լիագումար նիստում ընդունված «Իրավունքի գերակայության վերաբերյալ» հետազոտություն-զեկույցը, որի հիմքում ընկած է Եվրոպայի Խորհրդի Խորհրդարանական Վեհաժողովի կողմից 2007 թվականին ընդունված «Իրավունքի գերակայության սկզբունքի վերաբերյալ» N 1594 որոշումը (բանաձևը): Ըստ որում՝ զեկույցն ունի գործնական նշանակություն. նրա նպատակը իրավունքի գերակայության հասկացության փոխզիջումային տարբերակի մշակումն է, ինչը պետք է օգնի միջազգային կազմակերպություններին, դատարաններին՝ համապատասխան կերպով ընկալելու և մեկնաբանելու տվյալ հիմնարար արժեքը:

² Հարկ է նշել, որ Սահմանադրությունում «դատավոր» հասկացությունը կիրառվում է 22, իսկ «դատարանը»՝ 81 անգամ:

³ Տե՛ս, օրինակ, Ռ.Հակոբյան, Սահմանադրական պատասխանատվությունը Հայաստանի Հանրապետությունում դոկտ. ատենախոսության սեղմագիր , Երևան, 2012:

Սահմանադրական իրավախախտման, հետևաբար՝ նեգատիվ սահմանադրական պատասխանատվության սուբյեկտներ կարող են լինել բարձրագույն պաշտոնատար անձինք, ովքեր ունեն անձեռնմխելիության իրավունք (ՀՀ Նախագահ, պատգամավոր, դատավոր), և, ըստ այդմ, նախատեսված է նրանց սահմանադրական պատասխանատվության ենթարկելու հատուկ, առավել բարդ ընթացակարգ:

4 Դատական իշխանության պաշտոնական կայքում (court.am) տեղակայված՝ համապատասխան ստորաբաժանման աշխատակցի կարգավիճակի (պաշտոնի անձնագիր) վերաբերյալ ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ նրանք էլ (դատական պրակտիկայի ամփոփման վարչության մասնագետները) ունեն համանման բովանդակությամբ գործառույթներ. տե՛ս, օրինակ, http://www.court.am/?l=lo&id=10&item_id=3442 պաշտոնական կայքում տեղադրված պաշտոնի անձնագրի համառոտ բնութագիրը հետևյալ բովանդակությամբ. Աշխատակազմի կրտսեր մասնագետը Վարչության կրտսեր մասնագետը Վարչության պետի հանձնարարությամբ կամ Վարչության աշխատանքային ծրագրին համապատասխան իրականացնում է Հայաստանի Հանրապետության դատարաններում դատական պրակտիկայի ուսումնասիրություններ և կատարված աշխատանքների արդյունքների մասին ներկայացնում է համապատասխան հաշվետվություններ և առաջարկություններ, Վարչության պետի հանձնարարությամբ նախապատրաստում է անհրաժեշտ նյութեր, կատարված ուսումնասիրությունների վերաբերյալ կազմում տեղեկանքներ, պրակտիկայի ամփոփման արդյունքներով` տեսություն, քննարկում է քաղաքացիների և այլ անձանց դիմումները` կապված դատական պրակտիկայում առկա հակասությունների հետ և անհրաժեշտության դեպքում նախապատրաստում է դրանց վերացմանն ուղղված առաջարկություններ և դրանք ներկայացնում է Վարչության պետին, ժամանակին կատարում է Վարչության պետի հանձնարարությունները, իրականացնում է Օրենքով, իրավական այլ ակտերով նախատեսված իր լիազորություններից բխող այլ գործառույթներ: Վարչության կրտսեր մասնագետն ունի Օրենքով, Դեպարտամենտի կանոնադրությամբ և իրավական այլ ակտերով նախատեսված այլ իրավունքներ (սոցիալական երաշխիքներ և կրում է այդ ակտերով նախատեսված այլ պարտականություններ (սահմանափակումներ)::

⁵ Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, հատոր 1, Ա-Ե, ԳԱԱ հրատ., Երևան 1969, էջ 61:

⁶ Էդ.Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, հատոր Ա, (Ա-Ձ), «Հայաստան» հրատ., 1976, էջ 38:

⁷ Տե՛ս Большой юридический словарь. Под ред. д.ю.н., проф, А.Я.Сухарева, ИНФРА, М., 2007, էջ 730:

⁸ Քրեաիրավական պրակտիկայի կապակցությամբ «հայտնաբերված խախտումներին» չենք անդրադառնում, քանի որ Հանձնաժողովի եզրակացության մեջ այն տեղ չի գտել:

⁹ Գրականության մեջ քաղաքացիական դատավարական հարաբերությունները բնութագրվում են որպես դատարանի և վարույթի մյուս մասնակիցների միջև առաջացող հասարակական հարաբերություններ, որոնք կարգավորվում են քաղաքացիական դատավարության իրավունքի նորմերով և ուղղված են քաղաքացիական դատավարության նպատակների իրականացմանը (տե՛ս Ռ.Պետրոսյան, Հայաստանի քաղաքացիական դատավարություն, Ե., 2003, էջ 174):

¹⁰ Այս առումով արժե հիշատակել «դատարան» հասկացության եռակի ընկալումը մասնագիտական գրականության մեջ (տե՛ս ՀՀ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության մեկնաբանություններ / ընդհանուր խմբագրությամբ` Գ. Հարությունյանի, Ա. Վաղարշյանի. - Եր.: «Իրավունք», 2010, էջ 897):

¹¹ Համանման «չեզոք» կարգավորումներ նախատեսվում են նաև ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 67-րդ, 78-րդ, 115-րդ, 117-րդ, 124-րդ, 145-րդ, 149⁹ -րդ, 204⁶ -րդ, 213-րդ, 241³ -րդ և այլ հոդվածներում:

¹² Տե՛ս ՀՀ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության մեկնաբանություններ / ընդհանուր խմբագրությամբ` Գ. Հարությունյանի, Ա. Վաղարշյանի. - Եր.: «Իրավունք», 2010, 897-898 էջեր:

¹³ Ըստ որում՝ այս պարագայում տեղին է թե՛ դատարանին և թե՛ դատավորի անկախության բնորոշումը:

¹⁴ Այս առումով հատուկ կարևորվում են. «Դատավորների կարգավիճակի մասին» 1998 թվականի հուլիսի 10-ի եվրոպական խարտիան և եվրոպական խարտիայի պարզաբանման հուշագիրը, ՄԱԿ-ի գլխավոր վեհաժողովի կողմից 1985 թվականի նոյեմբերի 29-ի թիվ 40/32 և 1985 թվականի դեկտեմբերի 13-ի թիվ 40/46 բանաձևերով հաստատված «Դատական մարմինների անկախության հիմնարար սկզբունքները» և դրա հավելվածը` ՄԱԿ-ի գլխավոր վեհաժողովի կողմից թիվ 2200A(XXI) բանաձևով հաստատված «Դատավորների վարքագծի բանգալորյան սկզբունքները», Եվրոպայի խորհրդի նախարարների կոմիտեի 1994 թվականի հոկտեմբերի 13-ի «Դատավորների անկախության, արդյունավետության ու դերի մասին» թիվ R(94)12 և 2010 թվականի նոյեմբերի 17-ի «Դատավորների անկախության, գործունեության արդյունավետության և պատասխանատվության մասին» թիվ CM/Rec(2010)12 հանձնարարականները, ԵԱՀԿ/ԺՄԻԳԻ «Արևելյան Եվրոպայում, Հարավային Կովկասում, Կենտրոնական Ասիայում դատական անկախության վերաբերյալ Կիևյան հանձնարարականները (հttp://www.osce.org/ru/odihr/73488?download=true), Դատավորների անկախության վերաբերյալ իրավական դիրքորոշումներ են արտահայտել նաև Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը` Capmbell and Fell v Tհe United Kingdom գործով (1984 թվականի հունիսի 28-ի վճիռը, գանգատներ, թիվ 7819/77, 7878/77, կետեր 76-82), և ՀՀ վճռաբեկ դատարանի (ԳԴ5/0022/01/10 գործով 2011 թվականի հոկտեմբերի 20-ի որոշում) դիրքորոշումները և այլն (առավել մանրամասն տե՛ս Գ. Ղազինյան, Ա. Հովհաննիսյան, Նյութական կամ դատավարական օրենքի նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտման հիմքով դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելը և դրա իրավական հետևանքները, «Բանբեր Երևանի համալսարանի. Իրավագիտություն», 2015 N 1 (16), էջ 13):

¹⁵ Հատկանշական է, որ Բարձրագույն դատական ատյանի դիրքորոշումը «ուժը չկորցրած վարչական ակտի» առնչությամբ.. մասնավորապես՝ մի շարք գործերով կայացրած դատական ակտերով (26.01.2007թ. թիվ 3-101 (ՎԴ), 27.05.2009թ. թիվ ՎԴ/2068/05/08 որոշումներ) Վճռաբեկ դատարանը հայտնել է այն դիրքորոշումը, որ չվերացված, չվիճարկված, առոչինչ չճանաչված վարչական ակտը չի կորցրել ուժի մեջ է և ..«.որևէ անձ, մասնավորապես, պետական մարմինը, չի կարող կասկածի տակ դնել այդ ակտի իրավաչափությունը»: Այս պարագայում առավելևս տարօրինակ է դատական ակտի առնչությամբ հանձնաժողովի դիրքորոշումը:

¹⁶ Խաչատրյան Մ., Խաչատուրյան Դ. Դատավորի կարգավիճակը Հայաստանի Հանրապետությունում (իրավահամեմատական վերլուծություն): Եր., «Տիգարն Մեծ», 2002, էջ 54:

¹⁷ Տե՛ս Գ.Ղազինյան, Ա. Հովհաննիսյան, Նյութական կամ դատավարական օրենքի նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտման հիմքով դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելը եվ դրա իրավական հետևանքները, «Բանբեր Երևանի համալսարանի. Իրավագիտություն», 2015 N 1 (16), էջ 13)

¹⁸ Մասնավորապես՝ 2007 թվականի ապրիլի 9-ի ՍԴՈ-690, 2010 թվականի հունիսի 15-ի ՍԴՈ-896 որոշումներում. այսպես՝ ՀՀ Սահմանադրական դատարանի իր 2010 թվականի հունիսի 15-ի ՍԴՈ-896 որոշման մեջ հստակորեն սահմանում է դատական ակտերի պատճառաբանվածության պարտադիրությունը և մեկնաբանում այդ դրույթը նաև իրավական պետության սահմանադրաիրավական սկզբունքի և իրողությունների համատեքստում. «...ՀՀ սահմանադրական դատարանն իր` 9 ապրիլի 2007թ. ՍԴՈ-690 որոշման մեջ հստակ իրավական դիրքորոշումներ է արտահայտել դատական ակտի պատճառաբանված լինելու սահմանադրաիրավական անհրաժեշտության վերաբերյալ, և այդ դիրքորոշումներն ամբողջությամբ վերաբերելի են նաև քննության առարկա գործին: Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ օրենսդրությունն ընդհանրապես պետք է բացառի չպատճառաբանված դատական ակտի գոյությունը, որովհետև նման ակտը չի կարող համապատասխանել իրավական պետության հիմնարար սկզբունքներին, չի կարող երաշխավորել մարդկանց իրավունքների արդյունավետ դատական պաշտպանություն, ինչպես նաև ապահովել խախտված իրավունքների արդյունավետ վերականգնում»:

¹⁹ Դատարանի վճռի պատճառաբանման անհրաժեշտությանն անդրադարձել է նաև ՄԻԵԴ-ը` մասնավորապես շեշտելով, որ արդար դատաքննության պահանջը ներառում է նաև դատարանի պատճառաբանված որոշում ընդունելու պարտավորությունը (տե՛ս Van de Hunk v. the Netherlands, Judgment of 19 April 1994)»:

²⁰ Անդրադառնալով վարչական և դատական ակտերի պատճառաբանվածության խնդրին՝ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը 2011 թվականի հուլիսի 29-ի ԵԷԴ/1634/02/09 որոշմամբ արձանագրել է. «Որոշման իրավական հիմնավորումը կայանում է հաստատված փաստերի և իրավահարաբերությունների նկատմամբ իրավունքի համապատասխան նորմի կամ նորմերի ընտրության և կիրառման մեջ, այն նորմի (նորմերի), որի հիման վրա դատարանը եզրակացություն է անում վիճելի իրավահարաբերության առկայության կամ բացակայության մասին: Որոշման մեջ ոչ միայն պետք է ցույց տալ նորմատիվ ակտի այս կամ այն հոդվածը, որում ամրագրված է կիրառման ենթակա նորմը, այլ պետք է պատճառաբանվի, թե հատկապես ինչու պետք է կիրառվի հենց այդ նորմը: Որոշման իրավական հիմնավորումը բնութագրում է ինչպես դատարանի, այնպես էլ նրա որոշման իրավակիրառ գործառույթը, ընդգծում դատական գործունեության և դատական որոշման օրինականությունը: Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ դատարանը պետք է նշի ոչ միայն այն ապացույցները, որոնց վրա հիմնվել է վիճելի փաստերը հաստատելիս և արդյունքում որոշում կայացնելիս, այլև պետք է պատճառաբանի, թե ինչու է կողմի ներկայացրած այս կամ այն ապացույցը մերժվում»:

Վճռաբեկ դատարանը նույնաբովանդակ դիրքորոշում է հայտնել նաև 2010 թվականի հոկտեմբերի 1-ի ԵՔԴ/1173/02/09, 2011 թվականի հուլիսի 29-ի ԵԱԴԴ/0098/02/10, 2011 թվականի հոկտեմբերի 14-ի ԵԿԴ/1314/02/10 որոշումներով:

Անդրադառնալով վարչական ակտի պատճառաբանված լինելու հարցին՝ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը 2009 թվականի նոյեմբերի 6-ի ՎԴ/6698/05/08 որոշմամբ արձանագրել է. «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 57-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ գրավոր կամ գրավոր հաստատված վարչական ակտը պետք է պարունակի հիմնավորում, որում պետք է նշվեն համապատասխան որոշում ընդունելու բոլոր էական փաստական և իրավական հիմքերը: Վարչական մարմնի հայեցողական լիազորությունների իրականացման արդյունքում ընդունված վարչական ակտի հիմնավորումից պետք է պարզ լինեն այն նկատառումները, որոնց հիման վրա վարչական մարմինն ընտրել է տվյալ լուծումը: …

…Հետևաբար, հիմնավոր է Դատարանի պատճառաբանությունն այն մասին, որ «վարչական ակտում համապատասխան փաստաթղթերին հղում կատարելու պարտավորության սահմանումն օրենսդրի կողմից ինքնանպատակ չէ, քանի որ օրենքի այդ պահանջը պահպանված լինելու պարագայում միայն հնարավոր կլինի պարզել, ստուգել և հաստատված համարել խախտումների առկայությունը կամ բացակայությունը, ինչպես նաև դրանք բավարար հիմքերի առկայությամբ արձանագրված լինելու հանգամանքը, ինչը ստուգումն իրականացրած անձանց հնարավորություն կտա (ակտը վիճարկելու դեպքում) ապացուցելու, որ ուսումնասիրված փաստաթղթերում առկա տվյալները բավարար են եղել այս կամ այն եզրահանգման գալու և խախտում արձանագրելու համար, եթե նույնիսկ տնտեսավարող սուբյեկտի ներկայացուցիչները պնդեն, որ այդ փաստաթղթերը ստուգման պահին չեն ուսումնասիրվել»:

²¹ Օրինակ՝ դատավոր Լ.Արազյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ գործի նյութերում (Խորհրդի 2015 թվականի ապրիլի 13-ի ԱԽ-13-Ո-16 որոշում) Հանձնաժողովը գնահատել է տվյալ դատավորի կողմից կայացված դատական ակտի պատճառաբանվածությունը՝ իր ընկալումները հիմնավորելով Վճռաբեկ դատարանի համապատասխան դիրքորոշումներով:

²² Հանրային ծառայության ընդունվելու սահմանադրական իրավունքի մեկնաբանությունները ըստ էության վերաբերում են ոչ միայն ընդունման կազմակերպական-ծառայողական, այլև և առավելապես՝ կազմակերպման և իրականացման կողմերին (տե՝ս Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության մեկանաբանություններ, /ընդհ. խմբագրությամբ Գ.Հարությունյանի, Ա. Վաղարշյանի/, Ե., «Իրավունք», 2010, 346-359 էջեր):

²³ Արդյունավետ դատական (իրավական) պաշտպանության միջոցի հարցերին անդրադարձել է նաև ՀՀ սահմանադրական դատարանն իր 2007 թվականի ապրիլի 9-ի թիվ ՍԴՈ-690, 2008 թվականի հոկտեմբերի 8-ի թիվ ՍԴՈ-765, 2008 թվականի նոյեմբերի 25-ի թիվ ՍԴՈ-780, 2009 թվականի փետրվարի 3-ի թիվ ՍԴՈ-787, 2009 թվականի հոկտեմբերի 13-ի թիվ ՍԴՈ 833 և այլ որոշումներով:

 

Արդարադատության խորհրդի անդամներ`

Ա. Բաբայան  Գ. Բադիրյան  Ռ. Բարսեղյան  Ա. Դարբինյան  Գ. Խանդանյան  Ա. Խաչատրյան  Մ. Հարթենյան  Գ. Ղազինյան  Վ. Ստեփանյան  Ս. Օհանյան

 

ՀԱՏՈՒԿ ԿԱՐԾԻՔ

 

ՀՀ արդարադատության խորհրդի թիվ ԱԽ-20-Ո-22 որոշմամբ Երևան քաղաքի Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի դատավոր (այսուհետ՝ դատավոր) Իշխան Բարսեղյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ գործը կարճվել է` ՀՀ դատական օրենսգրքի 162-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի հիմքով:

Հիմք ընդունելով ՀՀ դատական օրենսգրքի 111-րդ հոդվածի 5-րդ մասը՝ կայացված որոշման վերաբերյալ ներկայացվում է հատուկ կարծիք: Գտնում ենք, որ դատավոր Ի. Բարսեղյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ գործը ենթակա չէր կարճման՝ ՀՀ դատական օրենսգրքի 162-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի հիմքով, հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ «Կարգապահական վարույթի տևողությունը չի կարող 6 շաբաթից ավելի լինել, բացառությամբ դատավորի բացակայության դեպքերի: Կարգապահական վարույթի տևողությունը կարող է երկարաձգվել դատավորի բացակայության ժամանակահատվածով»:

 Նույն հոդվածի 6-րդ մասի համաձայն՝ «Եթե վարույթ հարուցող անձը որոշում է դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասին միջնորդությամբ դիմել Արդարադատության խորհրդին, ապա նա պետք է կազմի կարգապահական խախտման մասին եզրակացություն, որը պետք է նկարագրի դատավորի կողմից կատարված կարգապահական խախտում հանդիսացող յուրաքանչյուր արարք, ներկայացնի այդ արարքի կատարված լինելը հիմնավորող ապացույցներ, արարքը կարգապահական խախտում որակելու հիմնավորումները, այդ թվում` կատարված արարքում դատավորի մեղքի առկայությունը և դրա տեսակը»:

Նույն հոդվածի 7-րդ մասի համաձայն՝ «Մինչև կարգապահական վարույթի նյութերն Արդարադատության խորհուրդ ուղարկելը դրանց հետ իրավունք ունի ծանոթանալու այն դատավորը, որի նկատմամբ վարույթ է հարուցվել: Դատավորին նյութերը հանձնվում են ոչ ուշ, քան սույն հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված վերջնաժամկետից երկու շաբաթ առաջ: Նյութերը ստանալու պահից մեկ շաբաթվա ընթացքում դատավորն իրավունք ունի ներկայացնելու լրացուցիչ բացատրություններ կամ միջնորդություն հարուցելու լրացուցիչ ստուգումներ կատարելու մասին: Վարույթ հարուցած անձը դատավորի լրացուցիչ բացատրությունների կամ լրացուցիչ ստուգումների հիման վրա իրավունք ունի փոխելու իր եզրակացությունը, եթե դա չի վատթարացնում դատավորի վիճակը»:

Արդարադատության խորհուրդը, մեկնաբանելով ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 1-ին և 7-րդ մասերը, գտել է, որ «կարգապահական վարույթի նյութերը պետք է դատավորին հանձնվեն ոչ ուշ, քան կոնկրետ վարույթի ավարտից երկու շաբաթ առաջ»:

Արդարադատության խորհրդի դիրքորոշումից հետևում է, որ այն դեպքում, երբ կարգապահական վարույթի նյութերը դատավորի կողմից ստացվելու պահից մեկ շաբաթվա ժամկետն անցնելուց հետո վարույթ հարուցած անձը՝ առանց սպասելու երկրորդ շաբաթվա լրանալուն, կարգապահական վարույթի նյութերն ուղարկի Արդարադատության խորհուրդ (քանի որ կարգապահական վարույթի ավարտը պայմանավորված է նման գործողության կատարմամբ), ապա կխախտվեն կարգապահական վարույթի ընթացքի համար նախատեսված ժամկետները:

Արդարադատության խորհրդի դիրքորոշումը հիմնավոր չենք համարում, քանի որ ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 1-ին և 7-րդ մասերի կարգավորումներից հետևում է, որ կարգապահական վարույթի նյութերը ոչ ուշ, քան նշված հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված վերջնաժամկետից (6 շաբաթ) երկու շաբաթ առաջ դատավորին հանձնելու նպատակն է դատավորին երաշխավորել դրանք ստանալու պահից մեկ շաբաթ ժամկետ լրացուցիչ բացատրություններ ներկայացնելու կամ լրացուցիչ ստուգումներ կատարելու մասին միջնորդություն հարուցելու համար, իսկ դրանից հետո մինչև ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված վերջնաժամկետի լրանալը մնացած ժամկետը տրվում է վարույթ հարուցող անձի հայեցողությանը՝ դատավորի լրացուցիչ բացատրությունների (եթե այդպիսիք կան) կամ լրացուցիչ ստուգումների հիման վրա իր եզրակացությունը փոխելու համար:

Այսինքն՝ եթե կարգապահական վարույթի նյութերը ստանալու պահից մեկ շաբաթվա ընթացքում դատավորը լրացուցիչ բացատրություններ չի ներկայացնում կամ միջնորդություն չի հարուցում լրացուցիչ ստուգումներ կատարելու մասին, կամ էլ դատավորի լրացուցիչ բացատրությունների հիման վրա կազմված եզրակացությունը չի փոխվում, իսկ լրացուցիչ ստուգումներ կատարելու մասին միջնորդությունը մերժվում է վարույթ հարուցած անձի կողմից, ապա վերջինս կարող է Արդարադատության խորհուրդ ուղարկել կարգապահական վարույթի նյութերը՝ առանց սպասելու ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված վերջնաժամկետի (6 շաբաթ) ավարտին:

Վերոգրյալի արդյունքում կարող ենք արձանագրել, որ ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 1-ին և 7-րդ մասերի «նպատակային և համակարգային մեկնաբանման» արդյունքում ձևավորված Արդարադատության խորհրդի դիրքորոշումը` «կարգապահական վարույթի նյութերը պետք է դատավորին հանձնվեն ոչ ուշ, քան կոնկրետ վարույթի ավարտից երկու շաբաթ առաջ», չի համապատասխանում ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 7-րդ մասի հստակ կարգավորմանը` «(...) Դատավորին նյութերը հանձնվում են ոչ ուշ, քան սույն հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված վերջնաժամկետից երկու շաբաթ առաջ: (...)», քանի որ նյութերը դատավորի կողմից ստացվելու պահից մեկշաբաթյա ժամկետի ավարտի և ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված վերջնաժամկետի (6 շաբաթ) ավարտի միջակայքում ընկած ժամանակահատվածը, ինչպես արդեն նշվեց, տրվում է վարույթ հարուցող անձի հայեցողությանը՝ դատավորի լրացուցիչ բացատրությունների (եթե այդպիսիք կան) կամ լրացուցիչ ստուգումների հիման վրա իր եզրակացությունը փոխելու համար:

Ելնելով վերոգրյալից և հիմք ընդունելով ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 1-ին և 7-րդ մասերի հստակ կարգավորումները` գտնում ենք, որ դատավորի արդյունավետ իրավական պաշտպանության իրավունքն ապահովելու համար հարկավոր է մինչև կարգապահական վարույթի նյութերն Արդարադատության խորհուրդ ուղարկելը դրանք դատավորին հանձնել այնպես, որ վերջինս ունենա մեկ շաբաթ ժամկետ` լրացուցիչ բացատրություններ ներկայացնելու կամ լրացուցիչ ստուգումներ կատարելու մասին միջնորդություն հարուցելու համար:

Վերը շարադրված մեկնաբանությունների լույսի ներքո համակարծիք չենք նաև Արդարադատության խորհրդի ներքոնշյալ դիրքորոշման հետ:

Այսպես` Արդարադատության խորհուրդը, արձանագրելով, որ Հանձնաժողովը դատավոր Ի. Բարսեղյանի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին որոշումը կայացրել է 11.04.2015թ., միջնորդությամբ Արդարադատության խորհուրդ դիմելու որոշումը կայացրել և եզրակացությունը կազմել է 11.05.2015թ., Արդարադատության խորհուրդ կարգապահական վարույթի նյութերն ուղարկել է 20.05.2015թ. և նկատի ունենալով, որ դատավոր Ի. Բարսեղյանին 11.05.2015թ. որոշումը և եզրակացությունը տրամադրվել են 13.05.2015 թվականին, գտել է, որ դրանով իսկ չեն պահպանվել դատավոր Ի. Բարսեղյանին գործի նյութերը հանձնելու ժամկետները, որով չեն ապահովվել անձի ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ հոդվածի 1-ին մասով և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով ամրագրված արդյունավետ իրավական պաշտպանության երաշխիքները:

Հարկ է նշել, որ Հանձնաժողովի կողմից դատավոր Ի. Բարսեղյանի նկատմամբ հարուցված կարգապահական վարույթի ընթացքը սկսվել է 11.04.2015թ. (կարգապահական վարույթի հարուցման պահից) և ավարտվել 20.05.2015թ., երբ կարգապահական վարույթի նյութերն ուղարկվել են Արդարադատության խորհուրդ: Այսինքն` կարգապահական վարույթի ընթացքը տևել է հինգ ու կես շաբաթ:

Այդ ընթացքում դատավոր Ի. Բարսեղյանը, 21.04.2015թ. դրությամբ ստանալով կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին 11.04.2015թ. Հանձնաժողովի որոշումը և կից նյութերը, հարուցված կարգապահական վարույթի վերաբերյալ 08.05.2015թ. թվագրությամբ գրավոր բացատրությունը Հանձնաժողովին ներկայացրել է 11.05.2015թ.:

 Հանձնաժողովը, 11.05.2015թ. նիստում, ուսումնասիրելով դատավոր Ի. Բարսեղյանի նկատմամբ հարուցված կարգապահական վարույթի նյութերը, ինչպես նաև դատավորի կողմից ներկայացված բացատրությունը, որոշել է դատավոր Ի. Բարսեղյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասին միջնորդությամբ դիմել Արդարադատության խորհրդին և կազմել է կարգապահական խախտումների մասին եզրակացություն:

Միջնորդությամբ Արդարադատության խորհուրդ դիմելու մասին որոշումը և կարգապահական խախտումների մասին Հանձնաժողովի կողմից կազմված եզրակացությունը դատավոր Ի. Բարսեղյանը ստացել է 13.05.2015թ., քանի որ հնարավոր չի եղել այն ավելի վաղ փոխանցել դատավորին:

 20.05.2015թ. Հանձնաժողովը կարգապահական վարույթի նյութերն ուղարկել է Արդարադատության խորհրդին:

 ՀՀ վճռաբեկ դատարանի նախագահի 21.05.2015թ. հրամանով Արդարադատության խորհրդի նիստը հրավիրել է 05.06.2015թ.:

05.06.2015թ. նիստում Արդարադատության խորհուրդը բավարարել է դատավոր Ի. Բարսեղյանի փաստաբանների միջնորդությունը` Արդարադատության խորհրդին պատասխան ներկայացնելու համար երեք շաբաթով հետաձգելով կարգապահական գործի քննությունը:

 ՀՀ վճռաբեկ դատարանի նախագահի 08.06.2015թ. հրամանով Արդարադատության խորհրդի նիստը հրավիրվել է 26.06.2015թ.:

Արդարադատության խորհրդի 26.06.2015թ. որոշմամբ դատավոր Ի. Բարսեղյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասին գործը կարճվել է` վարույթը հարուցած անձի կողմից դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթի ընթացքի համար ՀՀ դատական օրենսգրքով սահմանված ժամկետները խախտվելու պատճառաբանությամբ:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 1-ին մասի կարգավորումից և վերը նշված փաստերից հետևում է, որ 11.04.2015թ. հարուցված կարգապահական վարույթի ընթացքը, որը կարող էր տևել մինչև 25.05.2015թ. (23.05.2015թ. և 24.05.2015թ. ոչ աշխատանքային օրեր էին)` 6 շաբաթից ոչ ավել, ավարտվել է 20.05.2015թ., երբ կարգապահական վարույթի նյութերն ուղարկվել են Արդարադատության խորհուրդ:

Ելնելով ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 7-րդ մասից` դատավոր Ի. Բարսեղյանին կարգապահական վարույթի նյութերը պետք է հանձնվեին ոչ ուշ, քան 11.05.2015թ., քանի որ նշված նորմում ամրագրված «ոչ ուշ, քան սույն հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված վերջնաժամկետից երկու շաբաթ առաջ» ժամկետը ավարտվում էր 11.05.2015թ. (09.05.2015թ. և 10.05.2015թ. ոչ աշխատանքային օրեր էին):

Հարկ է նշել, որ կարգապահական վարույթի նյութերից միայն միջնորդությամբ Արդարադատության խորհրդին դիմելու մասին որոշումը և կարգապահական խախտումների մասին կազմված եզրակացությունն են դատավորին հանձնվել նշված ժամկետից (11.05.2015թ.) 2 օր անց (13.05.2015թ.)` պայմանավորված ավելի վաղ հանձնելու անհնարինությամբ: Ընդ որում, տվյալ դեպքում դատավորին տրվել է օրենքով սահմանված մեկ շաբաթ ժամկետ լրացուցիչ բացատրություններ ներկայացնելու կամ լրացուցիչ ստուգումներ կատարելու մասին միջնորդություն հարուցելու համար, քանի որ կարգապահական վարույթի նյութերն Արդարադատության խորհուրդ ուղարկվել են միայն 20.05.2015թ.: Ուշագրավ է, որ նշված ժամկետում դատավոր Ի. Բարսեղյանը չի ներկայացրել լրացուցիչ բացատրություններ և չի միջնորդել լրացուցիչ ստուգումներ կատարելու մասին:

Նման պայմաններում գտնում ենք, որ մինչև կարգապահական վարույթի նյութերն Արդարադատության խորհուրդ ուղարկելը դատավոր Ի. Բարսեղյանին երաշխավորվել է մեկ շաբաթ ժամկետ լրացուցիչ բացատրություններ ներկայացնելու կամ լրացուցիչ ստուգումներ կատարելու մասին միջնորդություն հարուցելու համար, ինչի արդյունքում Արդարադատության խորհրդի կողմից արձանագրված երկօրյա ժամկետի խախտումը բավարար հիմք չէր ՀՀ դատական օրենսգրքի 162-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով դատավոր Ի. Բարսեղյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ գործը կարճելու համար, քանի որ դա չի հանգեցրել դատավորի իրավունքների սահմանափակմանը: Դեռ ավելին` կարգապահական վարույթի նյութերն Արդարադատության խորհուրդ ուղարկելուց հետո (20.05.2015թ.) մինչև Արդարադատության խորհրդում դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցի քննությունը (26.06.2015թ.)` դատավոր Ի. Բարսեղյանի տրամադրության տակ եղել է ևս հինգ շաբաթ ժամկետ` իր իրավունքներն արդյունավետ պաշտպանելու համար:

Լիովին համաձայն լինելով, որ դատավորին նյութեր տրամադրելու ժամկետի օրենսդրական ամրագրումն ինքնանպատակ չէ և ուղղված է անձի արդար դատաքննության իրավունքի իրացմանը՝ հարկ ենք համարում ընդգծել, որ «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 3-րդ մասը սահմանում է պաշտպանության իրավունքի առանցքը կազմող այն նվազագույն իրավունքները, որոնք անձը պետք է ունենա՝ անկախ որևէ հանգամանքից: Այս կանոնից ելնելով՝ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը նախանշել է պաշտպանության իրավունքի առանձին տարրերի իրացման պայմաններն ու երաշխիքները: Մասնավորապես, անդրադառնալով «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 3-րդ մասի (ա) և (բ) կետերին (անձի իրավունքը՝ ունենալ բավարար ժամանակ և հնարավորություններ՝ իր պաշտպանությունը նախապատրաստելու համար)՝ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն արձանագրել է, որ նշված կետերը կապված են միմյանց հետ, և որ տեղեկացված լինելու իրավունքը պետք է դիտել պաշտպանության նախապատրաստության իրավունքի լույսի ներքո (տե՛ս Pelissier and Sassi v. France գործով 1999 թվականի ապրիլի 25-ի վճիռը, գանգատ թիվ 25444/94, կետ 54):

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի վերոնշյալ վճռում արտահայտված դիրքորոշման հիման վրա՝ կարծում ենք, որ ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 7-րդ մասում ամրագրված՝ կարգապահական վարույթի նյութերը ոչ ուշ, քան վեց շաբաթյա ժամկետը լրանալուց երկու շաբաթ առաջ դատավորին հանձնելու պահանջը պետք է մեկնաբանել դատավորի կողմից իր պաշտպանությունը նախապատրաստելու իրավունքի համատեքստում: Այլ խոսքով՝ ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 7-րդ մասում ժամկետի ամրագրումը նպատակ է հետապնդում հնարավորություն տալ դատավորին նախապատրաստելու իր պաշտպանությունը:

Մինչդեռ կարգապահական վարույթի նյութերը դատավոր Ի. Բարսեղյանի կողմից երկօրյա ժամկետի ուշացմամբ ստանալը Խորհուրդը գնահատել է որպես դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթի ընթացքի համար սահմանված ժամկետների խախտում և կարճել է դատավոր Ի. Բարսեղյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ գործը՝ առանց հաշվի առնելու այն հանգամանքը, որ ժամկետի վերոնշյալ խախտումը որևէ կերպ չի սահմանափակել դատավոր Ի. Բարսեղյանի պաշտպանության նախապատրաստության իրավունքը, չի զրկել նրան իր պաշտպանությունը նախապատրաստելու բավարար ժամանակից և հնարավորություններից և հետևաբար՝ չի հանգեցրել ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ հոդվածի 1-ին մասով և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով ամրագրված արդյունավետ իրավական պաշտպանության երաշխիքների սահմանափակման:

Վերոգրյալի հիման վրա գտնում ենք, որ այս դեպքում ՀՀ դատական օրենսգրքի 162-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետը ենթակա չէր կիրառման, այլ կարգապահական գործի նյութերի ուսումնասիրության արդյունքում պետք է կայացվեր համապատասխան որոշում:

 

Արդարադատության խորհրդի անդամներ`

Ռ. Բարսեղյան  Ա. Դարբինյան  Ա. Խաչատրյան  Ս. Օհանյան