ք. Երևան 11 օգոստոսի 2022 թ.

ԲԴԽ-64-Ո-Կ-14

նախագահությամբ՝
Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահի պաշտոնակատար	Ս. Չիչոյանի,
մասնակցությամբ՝
անդամներ	Գ. Բեքմեզյանի,
	Դ. Խաչատուրյանի,
	Մ. Մակյանի,
	Ս․ Միքայելյանի,
	Ա. Մխիթարյանի,
Արդարադատության նախարարի տեղակալ	Ա. Հարությունյանի,
Արդարադատության նախարարի ներկայացուցիչներ	Ա. Բադալյանի,
	Ա. Սուջյանի,
Լոռու մարզի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր	Վ. Հովնանյանի,
Լոռու մարզի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավորի ներկայացուցիչ	Ա. Ոսկանյանի,
քարտուղարությամբ՝	Ա. Շիլաջյանի

դռնբաց նիստում, քննության առնելով Արդարադատության նախարարի՝ «Լոռու մարզի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Վարդուհի Հովնանյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ միջնորդությամբ Բարձրագույն դատական խորհրդին դիմելու մասին» 2022 թվականի հունիսի 9-ի N 55-Ա որոշումը և կից ներկայացված փաստաթղթերը

1. Գործի նախապատմությունը.

Կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ է հանդիսացել Կարեն Թումանյանի (այսուհետ նաև՝ Դիմումատու) կողմից 10.01.2022 թվականին Արդարադատության նախարարին (այսուհետ նաև՝ Նախարար) ներկայացված Լոռու մարզի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի (այսուհետ նաև՝ Դատարան) դատավոր Վարդուհի Հովնանյանի (այսուհետ նաև՝ Դատավոր) նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու վերաբերյալ հաղորդումը:

Նախարարի 11.04․2022 թվականի N 36-Ա որոշմամբ Դատավորի նկատմամբ հարուցվել է կարգապահական վարույթ։

Նախարարի 09.06.2022 թվականի N 55-Ա որոշմամբ միջնորդություն է ներկայացվել Բարձրագույն դատական խորհուրդ՝ Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ:

2. Վարույթ հարուցած մարմնի դիրքորոշումը.

Նախարարը ներկայացրած միջնորդությամբ հայտնել է, որ Սահմանադրության 61-րդ հոդվածի 1-ին մասի, Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 8-րդ հոդվածի, 66-րդ հոդվածի 1-ին մասի, 197-րդ հոդվածի 1-3-րդ մասերի վերլուծության արդյունքում դատարանը որևէ փաստի հաստատված լինելու հանգամանքը ստուգելիս, այդ թվում նաև՝ վրիպակները, գրասխալները և թվաբանական սխալներն ուղղելու մասին միջնորդության քննության շրջանակներում, պարտավոր է իրականացնել գործում առկա բոլոր ապացույցների պատշաճ հետազոտություն:

Թիվ ԼԴ/0227/02/17 քաղաքացիական գործի շրջանակներում Դատավորը հաստատված է համարել հայցվոր Արեն Կառլենի Դանիելյանի կողմից 5-րդ հարկում առկա ձեղնահարկը տիրապետելու հանգամանքը, այսինքն գոյություն չունեցող հարկում գոյություն չունեցող ձեղնահարկի տիրապետելու հանգամանքը, և դրա հիման վրա՝ գոյություն չունեցող օբյեկտի օգտագործման խոչընդոտները վերացնելու և պատասխանողին՝ այդ օբյեկտի տիրապետումից ազատելուն պարտավորեցնելու վերաբերյալ որոշում է կայացրել այն դեպքում, երբ գործում առկա ապացույցներով, մասնավորապես ՀՀ ԿԱ ԱԳԿ պետական կոմիտեի կողմից 04.03.2005 թվականին տրված անշարժ գույքի սեփականության իրավունքի գրանցման թիվ 1114873 վկայականով ակնհայտ է եղել շենքի 3 և ոչ թե 5 հարկանի լինելու հանգամանքը (վկայականի պատճենի «Շենքի հատակագիծը» բաժնում առկա է նշում՝ շենքի 3 հարկանի լինելու մասին՝ ըստ Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի համապատասխան որոշման պատճառաբանական մասի):

Միաժամանակ Դիմումատուի կողմից վրիպակն ուղղելու միջնորդություն ներկայացվելուց և ձեղնահարկի՝ իրականում 3-րդ հարկում լինելու հանգամանքն օբյեկտիվորեն ակնհայտ դարձվելուց հետո, Դատարանը պատճառաբանել է վճռում վրիպակի ուղղում կատարելը մերժելու միջնորդությունն այն հանգամանքով, որ հայցադիմումում նշված պահանջում նույնպես նշված է եղել «շենքի 5-րդ հարկի ձեղնահարկ» արտահայտությունը, իսկ Դատարանն առաջնորդվել է ներկայացված պահանջով այն դեպքում, երբ Դիմումատուն 23.07.2020 թվականի վճռում թույլ տրված վրիպակն ուղղելու մասին դիմումին կից ներկայացրել է Լոռու մարզի Վանաձոր համայնքի ղեկավարի 03.07.2020 թվականի թիվ 066/7452 գրությունն այն մասին, որ Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքը երեք հարկանի է: Վճռում ուղղում կատարելու անհրաժեշտության փաստը հաստատվել է նաև Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի կողմից համապատասխան որոշման շրջանակներում:

Արդյունքում, Դատարանը, վճռում վրիպակն ուղղելու դիմումի քննության ընթացքում ունենալով դիմում ներկայացրած անձի պահանջը հիմնավորող ակնհայտ ապացույցներ, այն է՝ ՀՀ ԿԱ ԱԳԿ պետական կոմիտեի կողմից 04.03.2005 թվականին տրված անշարժ գույքի սեփականության իրավունքի գրանցման թիվ 1114873 վկայականի պատճենը և Վանաձոր համայնքի ղեկավարի 03.07.2020 թվականի թիվ 066/7452 գրությունը, դիրքորոշում է արտահայտել առ այն, որ վճռում առհասարակ վրիպակ առկա չէ:

Նախարարը նշել է, որ առհասարակ վրիպակները (գրասխալները) վճիռը շարադրելիս դատավորի կողմից անուշադրության հետևանքով թույլ տրված բառերի, անունների, անվանումների, ամսաթվերի, դատական ակտի գործողության և կատարման համար նշանակություն ունեցող այլ տեղեկությունների մեխանիկական աղավաղումներն են: Վրիպակի (գրասխալի) ուղղումը թույլատրելի է, եթե գործում առկա նյութերը ստուգելիս ակնհայտ է դառնում, որ տվյալ անճշտությունը պատահական սխալի, անուշադրության հետևանք է: Անկախ նրանից թե դատական ակտի որ մասում է հայտնաբերվել նման թերությունը, այն անվերապահորեն ենթակա է վերացման, եթե դրա արդյունքում դատական ակտի էությունը և բովանդակությունը չեն փոխվում:

Տվյալ դեպքում օբյեկտիվորեն ակնհայտ է եղել, որ վճռում առկա է վրիպակ՝ որոշակի տեղեկության մեխանիկական աղավաղում, քանի որ Դատարանը գոյություն չունեցող հարկում գոյություն չունեցող ձեղնահարկի (Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի 5-րդ հարկի ձեղնահարկի) օգտագործման խոչընդոտները վերացնելու վերաբերյալ վճիռ է կայացրել: Բացի այդ, ձեղնահարկի 5 հարկանի լինելու մասին վճռում առկա նշումը դատական ակտի գործողության և կատարման համար նշանակություն է ունեցել այնքանով, որ հետագայում կարող էր խոչընդոտներ ստեղծել կատարողական վարույթի շրջանակներում, քանի որ դժվարություններ կարող էին առաջանալ խնդրո առարկա ձեղնահարկն առհասարակ հայտնաբերելու և հատկորոշելու հարցում:

Դատարանը որպես վրիպակի բացակայությունը հիմնավորող փաստ է ընդգծել նաև գործը՝ հայցվորի կողմից ներկայացված հայցապահանջի շրջանակներում քննված լինելը, մինչդեռ նման դիրքորոշումն առհասարակ քննադատության ենթարկվել չի կարող, քանի որ Դատարանը որևէ կերպ կաշկանդված չէ վճռում առկա վրիպակներն ուղղելու մասին որոշում կայացնելիս ներկայացված հայցապահանջով այն դեպքում, երբ վճռում առկա մեխանիկական աղավաղումները կարող են հանգեցնել դատական ակտի գործողության և կատարման խոչընդոտների: Ընդ որում, վրիպակի ուղղման ինստիտուտը բացառում է դատական ակտի էությունը և բովանդակությունը փոփոխելու հնարավորությունը, իսկ Դիմումատուի կողմից բացահայտված և դիմումի միջոցով Դատարանին ներկայացված վճռում առկա տեղեկության, այն է՝ ձեղնահարկի 3-րդ և ոչ թե գոյություն չունեցող 5-րդ հարկում տեղակայված լինելու մասին փոփոխության պահանջն ամբողջությամբ համապատասխանում է վրիպակի՝ վերը նկարագրված չափանիշներին:

Բացի այդ, վճռում վրիպակն ուղղելու դիմումը մերժելու մասին որոշում կայացնելիս Դատավորը խախտել է դատական ակտի հիմնավորվածության պահանջը, քանի որ որոշման մեջ որևէ անդրադարձ չի կատարվել խնդրո առարկա շենքի հարկերի մասին դատական ակտի եզրափակիչ մասում առկա տվյալների և գործում առկա ապացույցներով հավաստվող տվյալների համադրությանը: Արդյունքում, Դատավորը չի իրականացրել գործի փաստական հանգամանքների և կից ներկայացված ապացույցների պատշաճ հետազոտություն, խախտել է դատական ակտի հիմնավորվածության պահանջը, ակնհայտ անհիմն կերպով մերժել է վրիպակն ուղղելու մասին դիմումը՝ վկայակոչելով հայցադիմումի պահանջով իր առաջնորդվելու հանգամանքն այն դեպքում, երբ վերը վկայակոչված նորմերի ուժով հայցադիմումի շրջանակներում ներկայացված պահանջը սեփական լիազորությունների իրականացման հարցում չէր կարող կաշկանդել դատավորին:

Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 32-րդ հոդվածի 1-ին մասի 9-րդ ենթակետի, նույն հոդվածի 2-րդ մասի, 199-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի, «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 18-րդ հոդվածի 1-ին մասի, 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համադրված վերլուծությունից բխում է, որ գործին մասնակցող անձն իրավունք ունի դիմում ներկայացնելու դատարան՝ կատարողական թերթում ուղղում կատարելու պահանջով, իսկ դատարանը, իր հերթին, պարտավոր է նշված դիմումի վերաբերյալ առանձին ակտի ձևով կայացնել որոշում՝ որպես դատական նիստից դուրս կայացված որոշում:

Թիվ ԼԴ/0227/02/17 քաղաքացիական գործի փաստական հանգամանքների համաձայն՝ Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի որոշումը (ուղղում կատարելու վերաբերյալ) կայացվելուց հետո Դիմումատուն մի քանի անգամ նույնաբովանդակ դիմում է ներկայացրել Դատավորին՝ խնդրելով արդեն կատարողական թերթում կատարել ուղղում և ուղղված կատարողական թերթն ուղարկել հարկադիր կատարման: Այնուամենայնիվ, ներկայացված բոլոր դիմումներին պատասխանել է Դատավորի օգնականը մասնավորապես փաստելով, որ Դատարանը խնդրո առարկա կատարողական թերթում վրիպակ չի հայտնաբերել և կատարողական թերթի հիման վրա հարուցված կատարողական վարույթը գտնվում է կատարման ընթացքի մեջ:

Տվյալ դեպքում հատկանշական է, որ Դատարանն օբյեկտիվորեն չէր կարող չգիտակցել կատարողական թերթում վրիպակի առկայության փաստը, քանի որ համապատասխան դիմումի ներկայացման պահին Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի որոշման հիման վրա վճռում արդեն իսկ կատարվել էր ուղղում՝ «Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի 5-րդ հարկի ձեղնահարկի» փոխարեն ամրագրվել էր «Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի 3-րդ հարկի ձեղնահարկ» արտահայտությունը և, փաստացի, առկա էր ակնհայտ հակասություն վճռի և կատարողական թերթի միջև:

Ինչ վերաբերում է կատարողական թերթը վերադարձված չլինելու և կատարողական վարույթի՝ դեռևս կատարման ընթացքի մեջ գտնվելու (կատարողական թերթի կատարված չլինելու վերաբերյալ տեղեկություններ ստացված չլինելու) Դատավորի օգնականի պատճառաբանություններին, ապա «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի կարգավորման շրջանակներում առաջին փաստարկը չունի որևէ իրավական նշանակություն, իսկ ինչ վերաբերում է երկրորդին, ապա դրանք առհասարակ որևէ առնչություն չունեն ուղղում կատարելու վերաբերյալ ներկայացված միջնորդության մերժման իրավական հիմքերի հետ և, ընդ որում, հենց «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն՝ կատարողական թերթում վրիպակի ուղղումը կարող է կատարվել մինչև կատարողական թերթի կատարումը, և կատարողական վարույթի՝ դեռևս ընթացքի մեջ գտնվելու հանգամանքը, որը, ի թիվս այլնի հենց վկայում է կատարողական թերթում ուղղում կատարելու հնարավորության առկայության, այն է՝ նշված հոդվածի 4-րդ մասով սահմանված կատարողական թերթում ուղղում կատարելու համար անհրաժեշտ պայմանի՝ կատարողական վարույթն ավարտված չլինելու մասին:

Այնուամենայնիվ, վերը վկայակոչված իրավական նորմերի ուժով, պահանջատիրոջ (նրա ներկայացուցիչ Կարեն Թումանյանի)՝ կատարողական թերթում վրիպակն ուղղելու դիմումի վերաբերյալ Դատարանը պարտավոր էր առանձին ակտի ձևով կայացնել որոշում՝ որպես դատական նիստից դուրս կայացված որոշում, մինչդեռ քննարկվող դեպքում Դատավորի օգնականի գրությունների առկայությունը վկայում է Դատավորի կողմից պահանջվող դատական ակտն առհասարակ չկայացնելու, անգործություն դրսևորելու, և իր վրա դրված պարտականությունը չկատարելու մասին, իսկ Դատավորի օգնականի կողմից ստորագրված գրությունները որևէ դեպքում չեն կարող դիտվել որպես Դատարանի կողմից կայացված որոշում:

Վարույթ հարուցող մարմինը, վկայակոչելով «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի (այսուհետ նաև՝ Օրենք) 142-րդ հոդվածի 2-րդ մասը՝ նշել է, որ Դատավորի կողմից վճռում վրիպակն ուղղելու դիմումն ակնհայտ անհիմն կերպով մերժելը, ինչպես նաև կատարողական թերթում վրիպակն ակնհայտ անհիմն կերպով չուղղելը հանգեցրել է անձի արդար դատաքննության իրավունքի կարևորագույն բաղադրատարր հանդիսացող՝ օրինական ուժի մեջ մտած վճռի կատարման իրավունքի կոպիտ խախտման և վճռի կատարման ձգձգման: Ներկայումս, ի թիվս նաև այլ օբյեկտիվ պատճառների, Դատավորի կատարած գործողությունների հետևանքով օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտը դրա կատարումից ավելի քան 2 տարի անց կատարված չէ: Դատարանի կողմից առանց բավարար հիմքերի կատարողական թերթում ուղղում չկատարելը հնարավոր է դարձնում նաև իրավական որոշակիության սկզբունքի խախտման հետևանքի դրսևորումը: Մասնավորապես «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ նաև՝ Կոնվենցիա) 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով երաշխավորված արդար դատաքննության իրավունքն անհրաժեշտ է մեկնաբանել Կոնվենցիայի նախաբանի լույսի ներքո, որն ի թիվս այլնի, իրավունքի գերակայությունն ամրագրում է որպես Պայմանավորվող պետությունների ընդհանուր ժառանգության մաս: Իրավունքի գերակայության հիմնարար հայեցակետերից է իրավական որոշակիության սկզբունքը, որը inter alia պահանջում է, որպեսզի դատարանի կողմից որևէ հարցի կապակցությամբ կայացված վերջնական դատական ակտը կասկած չհարուցի (տե՛ս, Բրումարեսկուն ընդդեմ Ռումինիայի Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի 28.10.1999 թվականի վճիռը, գանգատ թիվ 28342/95, կետ 61): Մինչդեռ Դատարանի կողմից ակնհայտ անհիմն կերպով կատարողական թերթում ուղղում կատարելուց հրաժարվելու հանգամանքը հանգեցնում է դատական ակտի անկատար մնալուն և փաստացի չի ապահովում անձի արդար դատաքննության իրավունքի լիարժեք իրացումը: Դատավորի կողմից նման բացահայտ ու ակնհայտ փաստական հանգամանքների վերաբերյալ սխալ դիրքորոշման արտահայտումն ուղղակիորեն կարող է իր ազդեցությունն ունենալ դատական իշխանության հեղինակազրկման հարցում՝ հանգեցնելով դատական իշխանության նկատմամբ դատավարության մասնակիցների անվստահության ձևավորմանը և առհասարակ կասկածի տակ դնել Դատավորի համապատասխանությունը դատավորի կարգավիճակին:

Վերոգրյալից ելնելով՝ Դատավորը թույլ է տվել դատավարական իրավունքի նորմերի, մասնավորապես Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 8-րդ հոդվածի, 66-րդ հոդվածի 1-ին մասի, 199-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի, 197-րդ հոդվածի, «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» օրենքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի պահանջների խախտումներ, այն է՝ կայացրել է վճռում վրիպակն ուղղելու դիմումը մերժելու մասին որոշում այն պայմաններում, երբ ներկայացված ապացույցներով ակնհայտ է եղել վճռում վրիպակի առկայությունը, ինչպես նաև կատարողական թերթում ուղղում կատարելու վերաբերյալ դիմումի առնչությամբ առհասարակ չի կայացրել որևէ որոշում, իսկ վրիպակի ուղղում կատարելու դիմումներն անհիմն կերպով մերժող բովանդակությամբ պատասխան գրություններ է ուղարկվել Դատավորի օգնականի կողմից:

Վարույթ հարուցող մարմինը, վերլուծելով Սահմանադրության 63-րդ հոդվածի 1-ին մասը, Օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասը, 9-րդ հոդվածի 2-րդ մասը, 70-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 6-րդ կետը, Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 151-րդ հոդվածը, փաստել է, որ դատարանը պարտականություն է կրում յուրաքանչյուր գործի շրջանակներում գործի քննությունը և լուծումը կազմակերպել հնարավորինս սեղմ ժամկետներում՝ ժամկետների չափի հիմքում դնելով մի շարք օբյեկտիվ հատկանիշներ, որոնց թվում է նաև գործի առանձնահատկությունները և գործը լուծելու համար անհրաժեշտ դատավարական գործողությունների իրականացման ծավալը:

Ողջամիտ ժամկետում գործի քննության իրավունքը, հանդիսանալով արդար դատաքննության իրավունքի կարևորագույն բաղադրատարրերից մեկը, իր ամրագրումն է ստացել նաև Կոնվենցիայում, Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի որոշումներում (տես, օրինակ՝ Cases of H. v. France, application no. 10073/82, 24/10/1989, and Katte Klitsche de la Grange v. Italy, application no. 12539/86, 27/10/1994), Սահմանադրական դատարանի 16.03.2021 թվականի թիվ ՍԴՈ-1585 որոշման մեջ, Բարձրագույն դատական խորհրդի մի շարք որոշումներում (տես, 02.04.2020 թվականի թիվ ԲԴԽ-6-Ո-4-3, 05.09.2020 թվականի թիվ ԲԴԽ-9-Ո-Կ-4):

Տվյալ դեպքում թիվ ԼԴ/1975/02/19 քաղաքացիական գործի շրջանակներում հաշտության համաձայնությունը Դատարան ներկայացվելուց առավել քան 13 ամիս անց Դատարանի կողմից համաձայնությունը չհաստատվելով խախտվել է անձի ողջամիտ ժամկետում գործի քննության իրավունքը՝ հաշվի առնելով նաև այն փաստը, որ, օբյեկտիվորեն, մեծ ռեսուրսների ծախսումը և դատավարական լայն գործողությունների (ամրագրված հատկապես Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 151-րդ հոդվածով) գործադրումը, ըստ էության, անհրաժեշտ չեն հաշտության համաձայնության հաստատման և գործի հանգուցալուծման համար: Այստեղ հատկապես կարևոր է ընդգծել նաև, առհասարակ, օրենսդրի հետապնդած նպատակը՝ գործը հաշտության համաձայնությամբ ավարտելու կառուցակարգերը սահմանելու առնչությամբ, այն է՝ ի թիվս այլնի, վեճի ողջամիտ և առավել կարճ ժամկետում լուծման հնարավորության ընձեռումը, քան այն կլիներ գործի ըստ էության քննության և լուծման արդյունքում:

Վերոգրյալից զատ, քաղաքացուն անհայտ բացակայող ճանաչելու պահանջով թիվ ԼԴ4/0737/02/21 քաղաքացիական գործով Դատարանն իր նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու պահին դեռևս վճիռ կայացրած չի եղել:

Այնինչ, վարույթ հարուցելուց հետո 17 օր անց, արդեն իսկ կայացրել և հրապարակել է վճիռը: Այնուամենայնիվ, եզրափակիչ դատական ակտը հրապարակվել է դիմումը վարույթ ընդունելու որոշման կայացման պահից առավել քան 10 ամիս անց: Այստեղ հատկապես անհրաժեշտ է հաշվի առնել (ըստ գործով ներկայացված փաստական հանգամանքների) 44-օրյա պատերազմի հետևանքով անհայտ կորած Սարգիս Բադալյանի մոր համար նման վճռի կայացման անհրաժեշտությունը և կարևորությունը, տվյալ վճռի չկայացման հետևանքով Դիմումատուի վստահորդի կողմից պատերազմի ընթացքում անհայտ կորած զինծառայողների ընտանիքներին տրամադրվող սոցիալական աջակցությունից օգտվելու հնարավորության բացակայությունը, ինչպես նաև պետության դրսևորած քաղաքականությունը պատերազմի հետևանքով անհայտ կորած անձանց անհայտ բացակայող ճանաչելու համար պահանջվող ժամկետները հնարավորինս կրճատելու ուղղությամբ:

Դատական պրակտիկայի ուսումնասիրությունը փաստում է այն մասին, որ անհայտ բացակայող ճանաչելու պահանջի մասին դիմումների քննությունը և վճռի հրապարակումը դիմումը վարույթ ընդունելու պահից շատ դեպքերում տևում է մինչև 2-3 ամիս (տե՛ս՝ թիվ ԱՐԴ/2921/02/22, ՇԴ2/0058/02/22, ԳԴ1/0007/02/22, ԵԴ/58247/02/21, ԱՐԴ/6816/02/21, ԵԴ/57904/02/21 գործեր):

Նախարարը նշել է նաև, որ ողջամիտ ժամկետում գործի քննության պահանջի խախտման առկայությունը գնահատելիս Բարձրագույն դատական խորհուրդը կարող է նաև դիտարկել «Գործերի քննության միջին տևողության ուղենիշային ժամկետները՝ ըստ գործերի առանձին տեսակների և բարդության սահմանելու մասին» 30.08.2021 թվականի թիվ ԲԴԽ-65-Ո-165 որոշմամբ սահմանված գործերի քննության միջին տևողության ուղենիշային ժամկետները (այնուամենայնիվ թիվ ԼԴ4/0737/02/21 գործով դիմումը վարույթ է ընդունվել 08.06.2021 թվականին՝ Բարձրագույն դատական խորհրդի որոշման ուժի մեջ մտնելուց առաջ, իսկ Բարձրագույն դատական խորհրդի նշված որոշման հավելվածի 11-րդ կետի համաձայն՝ նույն որոշմամբ սահմանված ուղենիշային ժամկետները տարածվում են նույն որոշումն ուժի մեջ մտնելուց հետո վարույթ ընդունված գործերի վրա): Նշված որոշման հավելվածի համաձայն՝ քաղաքացուն անհայտ բացակայող կամ մահացած ճանաչելու գործերով որպես իրավական բարդության չափանիշ տրված է ամենացածր՝ 0,25 գործակիցը:

Տվյալ գործի փաստական հանգամանքների համաձայն բացակայել են փաստական բարդության գումարման ենթակա գործակիցները, որպիսի պայմաններում, ըստ Բարձրագույն դատական խորհրդի նշված որոշման՝ խնդրո առարկա գործն ըստ բարդության մակարդակի՝ պարզ է (2,25-4,5 գործակցի դեպքում), իսկ քաղաքացիական իրավահարաբերությունների վերաբերյալ բարդության պարզ մակարդակ ունեցող դատական գործերի 100 տոկոսը ենթակա է քննության 3 ամսվա ընթացքում: Մինչդեռ Բարձրագույն դատական խորհրդի սահմանած ուղենիշային առավելագույն ժամկետները Դատավորի կողմից խախտվել են առավել քան 7 ամսով:

Տվյալ դեպքում, հիշատակված գործերով հաշտության համաձայնության ներկայացումից առավել քան 13 ամիս անց Դատավորի կողմից այն չհաստատելը, ինչպես նաև անձին անհայտ բացակայող ճանաչելու վերաբերյալ գործով առավել քան 10 ամիս անց վճռի հրապարակումը, ընդ որում՝ կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին որոշման կայացումից հետո միայն, վտանգում է դատական իշխանության հեղինակությունը, նվազեցնում անձանց վստահությունը դատական իշխանության նկատմամբ, ինչպես նաև գործի ողջամիտ ժամկետում քննության իրականացման տեսանկյունից դատավարության մասնակցի համար խոչընդոտներ ստեղծում իրեն հուզող հարցի հանգուցալուծմանը կանխատեսվող ժամկետներում հասնելու առումով և հանգեցնում «ուշացած» արդարադատության իրականացման:

Այսպիսով, Դատարանի կողմից հիշատակված թվով 2 գործերի քննության շրջանակներում խախտվել են Օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի պահանջները, որն իր հերթին հանգեցրել է Օրենքի 70-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 6-րդ կետով սահմանված վարքագծի կանոնների խախտման:

Նախարարը, անդրադառնալով մեղքի ձևին, վկայակոչելով Օրենքի 142-րդ հոդվածի 4-րդ և 5-րդ մասերը, նշել է, որ վերը թվարկված դատական գործերի փաստական հանգամանքների և կատարված իրավական վերլուծության համադրման արդյունքում թիվ ԼԴ/0227/02/17 գործի շրջանակներում Դատավորի կողմից դատավարական իրավունքի նորմերի խախտումները կատարվել են դիտավորությամբ, քանի որ Դատավորը գիտակցել է իր վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը: Մասնավորապես թիվ ԼԴ/0227/02/17 քաղաքացիական գործի շրջանակներում կայացվել է սխալ դատական ակտ՝ վճռում վրիպակն ուղղելու դիմումը մերժելու մասին, չնայած այն հանգամանքին, որ Դատարանին են ներկայացված եղել վճռում ուղղում կատարելու անհրաժեշտությունը և հիմնավորվածությունը փաստող օբյեկտիվորեն ակնհայտ ապացույցներ:

Ավելին, անգամ Վերաքննիչ դատարանի կողմից Դատարանի կայացրած որոշումը վերացնելուց և վճռում պահանջվող ուղղումը կատարելուց հետո, Դատավորը հրաժարվել է կատարողական թերթում ուղղում կատարելու մասին ներկայացված դիմումների վերաբերյալ որոշում կայացնելուց և դիմումներին պատասխան է տրվել Դատավորի օգնականի կողմից, որով վերստին փաստվել է Դատարանի կողմից նշված կատարողական թերթում վրիպակ չհայտնաբերելու հանգամանքը:

Փաստական նման հանգամանքների և ապացույցների առկայության դեպքում ողջամտորեն անընդունելի է դառնում Դատավորի կողմից իր վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը չգիտակցելու հնարավորությունը, ինչն ուղղակիորեն փաստում է Դատավորի կողմից նշված խախտումները դիտավորությամբ կատարելու մասին:

Թիվ ԼԴ/1975/02/19 քաղաքացիական գործի շրջանակներում կողմերի հաշտության համաձայնության ներկայացումից առավել քան 13 ամիս անց այն չհաստատելը քաղաքացուն անհայտ բացակայող ճանաչելու պահանջով թիվ ԼԴ4/0737/02/21 քաղաքացիական գործի քննության իրականացումը և վճռի հրապարակումը դիմումը վարույթ ընդունելուց հետո առավել քան 10 ամիս անց և այն էլ միայն Դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելուց հետո՝ վկայում են այն մասին, որ Դատավորը չի գիտակցել իր վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թեև տվյալ իրադրությունում նա ակնհայտորեն կարող էր և պարտավոր էր դա անել: Հետևաբար թիվ ԼԴ/1975/02/19 և թիվ ԼԴ4/0737/02/21 գործի շրջանակներում դատավարական իրավունքի նորմի և վարքագծի կանոնների խախտումները կատարվել են կոպիտ անփութությամբ:

Նախարարը նշել է նաև, որ Դիմումատուի համոզմամբ Դատավորն իր նկատմամբ չի ցուցաբերել անաչառ վերաբերմունք՝ ունենալով անձնական շահագրգռվածություն, իր նկատմամբ վրեժխնդիր լինելու ցանկությամբ պայմանավորված նաև Դատավորի ամուսնու Արտակ Ոսկանյանի՝ փաստաբան լինելու հանգամանքով, ով գործունեություն է ծավալում հիմնականում Լոռու մարզում:

Նման պայմաններում Դատարանի կողմից դիտավորությամբ կատարվել են Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 8-րդ և 197-րդ հոդվածների, 66-րդ հոդվածի 1-ին մասի, 199-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի, «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի, ինչպես նաև կոպիտ անփութությամբ կատարվել են Օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի պահանջների խախտումներ, որոնք իրենց հերթին հանգեցրել են Օրենքի 70-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 6-րդ կետով սահմանված՝ դատավորի վարքագծի կանոնների խախտման:

3․ Դատավորի դիրքորոշումը հարուցված կարգապահական վարույթի վերաբերյալ.

Սույն կարգապահական վարույթի շրջանակում Դատավորը և նրա ներկայացուցիչ Արտակ Ոսկանյանը (այսուհետ նաև՝ Ներկայացուցիչ) Բարձրագույն դատական խորհրդում կայացած նիստին ներկայացրած առարկությամբ հայտնել են, որ Նախարարի միջնորդությունն անհիմն է և ենթակա մերժման՝ հիմք ընդունելով հետևյալ փաստական և իրավական հիմնավորումները.

Ներկայացուցիչը նշել է, որ ըստ Վճռաբեկ դատարանի 20.07.2017 թվականի թիվ ՇԴ3/0193/02/11 որոշման վրիպակը վճռում թույլ տրված անճշտություն է, որը պետք է լինի պատահական սխալի, անուշադրության հետևանք, անճշտությունը կարող է պարզվել բացառապես գործում առկա նյութերը ստուգելիս և անճշտությունը պետք է ակնհայտ լինի:

Անդրադառնալով «ակնհայտություն» եզրույթին՝ Վճռաբեկ դատարանը 26.12.2014 թվականի թիվ ՎԴ/3477/05/13 գործով արձանագրել է, որ «ակնհայտություն» եզրույթն իրենից ներկայացնում է անմիջապես աչքի զարնող, առաջին իսկ դիտարկման պահին երևացող, աչքի ընկնող և ոչ մի կերպ չվրիպող ու կասկած չհարուցող ակներևություն:

Թիվ ԼԴ/0227/02/17 քաղաքացիական գործով վճիռը կայացվել է 09.10.2019 թվականին, հետևաբար առնվազն հաջորդ օրը՝ 10.10.2019 թվականին, գործում առկա նյութերը ստուգելիս պետք է ակնհայտ դառնար, որ Դատարանի 09.10.2019 թվականի վճռում «5-րդ հարկի ձեղնահարկ» բառերի փոխարեն պետք է նշվեին «3-րդ հարկի ձեղնահարկ» բառերը: Մինչդեռ անգամ ներկայումս գործում առկա նյութերը ստուգելիս ակնհայտ է դառնում, որ «5-րդ հարկի ձեղնահարկ» բառերի փոխարեն «3-րդ հարկի ձեղնահարկ» բառերը չէին կարող նշվել ոչ մի դեպքում, քանի որ վճռում որևէ անճշտություն առկա չէ, հետևաբար Դատավորի կողմից անգամ չի դրսևորվել անուշադրություն և թույլ չի տրվել պատահական սխալ, գործում առկա չէ որևէ տվյալ, անգամ որևէ մեկի կողմից արված բանավոր հայտարարություն, որ վեճի առարկա հանդիսացող ձեղնահարկը գտնվում է ոչ թե 5-րդ, այլ 3-րդ հարկում:

Տվյալ դեպքում հարց է առաջանում՝ եթե հայցվորը հայցադիմումում վեց անգամ հստակ նշել է բացառապես «5-րդ հարկի ձեղնահարկ», հայցվորի ներկայացուցիչը գործի քննության ժամանակ իր բացատրություններում և դիրքորոշումներում, ներկայացված ապացույցներում նշել է բացառապես «5-րդ հարկի ձեղնահարկ», պատասխանող կողմն իր առարկություններում նշել է բացառապես «5-րդ հարկի ձեղնահարկ», ապացուցում պահանջող փաստերի շրջանակը սահմանելու և կողմերի միջև ապացուցման պարտականությունը բաշխելու վերաբերյալ Դատարանի որոշմամբ նշված է բացառապես «5-րդ հարկի ձեղնահարկ», այդ որոշման և դրա բովանդակության մասին ծանուցելու վերաբերյալ դատավարության մասնակիցներին և նրանց ներկայացուցիչներին ուղարկված թվով 36 դատավարական փաստաթղթերում նշված է բացառապես «5-րդ հարկի ձեղնահարկ», դրանց համապատասխան՝ վճռի նկարագրական, պատճառաբանական և եզրափակիչ մասերում նշված է բացառապես «5-րդ հարկի ձեղնահարկ», ապա նման փաստական հանգամանքների առկայության պայմաններում ո՞ր դատավարական փաստաթղթի, դատավարության մասնակիցների դիրքորոշումների կամ ապացույցների հիման վրա Դատարանը վճռում պետք է նշեր ոչ թե «5-րդ հարկի ձեղնահարկ», այլ «3-րդ հարկի ձեղնահարկ», և տվյալ դեպքում ո՞րն է վճռում թույլ տրված անճշտությունը, որը տեղի է ունեցել Դատարանի անուշադրության հետևանքով:

Ըստ Ներկայացուցչի՝ պատահական չէ, որ Նախարարի ներկայացուցիչները պարզապես հրաժարվեցին դրա հետ կապված պարզ հարցերին պատասխանելուց՝ վերացականորեն մեջբերելով ՀՀ ԿԱ ԱԳԿ պետական կոմիտեի կողմից 04.03.2005 թվականին տրված անշարժ գույքի սեփականության իրավունքի գրանցման թիվ 1114873 վկայականը (այսուհետև նաև՝ Սեփականության իրավունքի վկայական), որն իբր վկայում է «3-րդ հարկի ձեղնահարկ»-ի առկայության մասին:

Պատասխանելով Դատավորի ներկայացուցչի հարցին՝ Նախարարի ներկայացուցիչները հստակ նշեցին, որ Նախարարությունում նշված Սեփականության իրավունքի վկայականը չեն տեսել, ձեռք չեն բերել, Բարձրագույն դատական խորհուրդ չեն ներկայացրել, քանի որ դրա անհրաժեշտությունը չեն տեսել ու չեն տեսնում, հիմնվում են բացառապես Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 15.10.2020 թվականի որոշման վրա, որտեղ նշված է, որ Սեփականության իրավունքի վկայականում առկա է նշում շենքի՝ 3 հարկանի լինելու մասին:

Անդրադառնալով Նախարարի այդ փաստարկին, թե Սեփականության իրավունքի վկայականով հաստատվում է ձեղնահարկի՝ շենքի 3-րդ հարկում գտնվելու հանգամանքը՝ Ներկայացուցիչը նշել է, որ այն ևս հիմնազուրկ է, քանի որ Սեփականության իրավունքի վկայականում առկա չէ Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի հարկայնության մասին նշում: Անհասկանալի է, թե ինչի հիման վրա է Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը նման նշում կատարել 15.10.2020 թվականի որոշման մեջ: Ամեն դեպքում Սեփականության իրավունքի վկայականի հիմքով Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի ձեղնահարկը 3-րդ հարկում գտնվելու վերաբերյալ Նախարարի փաստարկը հիմնավոր չէ, քանի որ Սեփականության իրավունքի վկայականը չներկայացվելու պատճառով Բարձրագույն դատական խորհուրդը զրկված է այն հետազոտելու և Նախարարի նշված փաստարկի իրավաչափությունը գնահատելու հնարավորությունից:

Միաժամանակ Սեփականության իրավունքի վկայականի համաձայն՝ Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի թիվ 18 հասցեի բնակարանը սեփականության իրավունքով պատկանում է հայցվոր Արմեն Վոլոդյայի Բարսեղյանին, այն գտնվում է 3-րդ հարկում: Եթե հայցվորի բնակարանը գտնվում է Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի 3-րդ հարկում և այն վերջին բնակելի հարկն է, ապա Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի ձեղնահարկը կարող է գտնվել առնվազն 4-րդ հարկում, իսկ 3-րդ հարկում այն չի կարող գտնվել, քանի որ 3-րդ հարկում հայցվորի բնակարանն է, ձեղնահարկը պետք է լինի վերջին հարկի բնակարանի վերևում, այլապես այն ձեղնահարկ համարվել չի կարող:

Եթե նախկինում բազմաբնակարան շենքերի հարկայնության որոշման համար հիմք էր ընդունվում բնակելի հարկերի քանակը, ապա ՀՀ քաղաքաշինության նախարարի 31.03.2014 թվականի թիվ 93-Ն հրամանով հաստատված «ՀՀՇՆ 31-01-2014 «Բնակելի շենքեր. Մաս I. Բազմաբնակարան բնակելի շենքեր» շինարարական նորմերի» համաձայն՝ Շենքի վերգետնյա մասի հարկայնության որոշման ժամանակ հարկերի թվի մեջ մտնում են բոլոր վերգետնյա հարկերը:

Ակնհայտ է, որ հայցվորին 2005 թվականին տրված սեփականության իրավունքի վկայականում շենքի հարկայնության մասին նշումը չէր կարող կատարվել դրանից 9 տարի անց ընդունված շինարարական նորմերին համապատասխան, այսինքն՝ 3-րդ հարկ նշումը չէր կարող վերաբերել վերգետնյա հարկերին, այլ կարող էր վերաբերել միայն բնակելի հարկին:

Ներկայացուցիչը նշել է, որ Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի առաջին վերգետնյա հարկը որմնախարսխային (ցոկոլային) հարկն է, որին հաջորդում է երեք բնակելի հարկ: Այսինքն՝ 3-րդ բնակելի հարկը դա 4-րդ վերգետնյա հարկն է, իսկ 5-րդ վերգետնյա հարկը՝ ձեղնահարկը: Դրա մասին վկայող ապացույցը կից ներկայացվող՝ Վանաձոր համայնքապետարանի 22.06.2022 թվականի թիվ 01/4862 գրությունն է:

Դատարանը գործի քննության ժամանակ անդրադարձել է, իսկ այնուհետև վճռում վկայակոչել է Վճռաբեկ դատարանի թիվ ԿԴ3/0450/02/13 քաղաքացիական գործով կայացրած որոշմամբ արտահայտած դիրքորոշումները և դրան համապատասխան 07.05.2019 թվականի նախնական դատական նիստում որոշում է կայացրել ապացուցում պահանջող փաստերի շրջանակը սահմանելու և կողմերի միջև ապացուցման պարտականությունը բաշխելու վերաբերյալ, որով Դատարանը սահմանել է, որ հայցվորի կողմից ապացուցման ենթակա փաստերն են՝

- Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի թիվ 18 բնակարանը սեփականության իրավունքով պատկանում է հայցվոր Արմեն Բարսեղյանին, որի ուժով նա ունի սեփականության իրավունք Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի 5-րդ հարկի ձեղնահարկի նկատմամբ,

- պատասխանողը խոչընդոտում է հայցվոր Արմեն Բարսեղյանի կողմից Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի 5-րդ հարկի ձեղնահարկի նկատմամբ իր սեփականության իրավունքն իրացնելուն:

Հայցվորը, որպես իր վրա դրված ապացուցման պարտականությունների կատարում ներկայացրել է 04.03.2005 թվականին տրված անշարժ գույքի սեփականության իրավունքի գրանցման թիվ 1114873 վկայականի պատճենը, իսկ պատասխանողի կողմից Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի 5-րդ հարկի ձեղնահարկի նկատմամբ իր սեփականության իրավունքն իրացնելուն խոչընդոտելու փաստի հաստատման համար որպես ապացույց վկայակոչվել և ներկայացվել է Վանաձորի քաղաքապետի 09.12.2016 թվականի թիվ 066/7635 գրությունը:

Դատարանը վճռի պատճառաբանական մասում հաստատված է համարել այն փաստը, որ Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի թիվ 18 հասցեի բնակարանը սեփականության իրավունքով պատկանում է հայցվորին և այդ հիմքով վերջինիս ընդհանուր բաժնային սեփականության իրավունքով պատկանում է նաև շենքի ձեղնահարկը՝ արժանահավատ գնահատելով հայցվորի կողմից բացառապես այդ փաստի հաստատման համար որպես ապացույց ներկայացված Սեփականության իրավունքի վկայականը: Միաժամանակ Դատարանը հաստատված է համարել այն փաստը, որ Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի 5-րդ հարկի ձեղնահարկն ապօրինի տիրապետում է պատասխանողը՝ արժանահավատ գնահատելով հայցվորի կողմից բացառապես այդ փաստի հաստատման համար որպես ապացույց ներկայացված Վանաձորի քաղաքապետի 09.12.2016 թվականի թիվ 066/7635 գրությունը:

Հետևաբար հայցի հարուցման պահին գույքի սեփականատեր լինելու փաստի հաստատման համար հայցվորի ներկայացրած ապացույցը՝ Սեփականության իրավունքի վկայականը, Դատարանը չի գնահատել և չէր կարող գնահատել այլ փաստի հաստատման համար, քանի որ այն ոչ միայն չէր բխում ապացուցման պարտականությունը բաշխելու մասին որոշումից, այլև ուղղակի հակասում է 1998 թվականին ուժի մեջ մտած ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 132-րդ հոդվածի 4-րդ մասի պահանջներին: Այլ կերպ ասած՝ հայցի հարուցման պահին գույքի սեփականատեր լինելու փաստի հաստատման համար հայցվորի ներկայացրած Սեփականության իրավունքի վկայականը Դատարանը չի գնահատել և չպետք է գնահատեր այլ փաստերի առկայությունը կամ բացակայությունը պարզելու համար:

Եթե ըստ Նախարարի՝ Սեփականության իրավունքի վկայականը համարվում է շենքի հարկայնությունը պարզելուն ուղղված ապացույց, ապա, հիմք ընդունելով Վճռաբեկ դատարանի դիրքորոշումն այն մասին, որ «դատարանը յուրաքանչյուր ապացույցի վերաբերելիությունը և թույլատրելիությունը ստուգելուց հետո պարտավոր է ստուգել նաև տվյալ ապացույցի արժանահավատությունը և ապացույցների միջև հակասության դեպքում մերժել իր կարծիքով ոչ արժանահավատ ապացույցը՝ հիմնավորելով տվյալ մերժումը, իսկ փաստը հաստատել արժանահավատ ապացույցի հիման վրա» (տե՛ս թիվ 3-81 (ՏԴ) քաղաքացիական գործով Վճռաբեկ դատարանի 29.02.2008 թվականի որոշումը), դրան համապատասխան Դատարանը պետք է գնահատեր, թե որ ապացույցն է արժանահավատ շենքի հարկայնությունը պարզելու համար՝ Սեփականության իրավունքի վկայականը (3 հարկ), թե Վանաձորի քաղաքապետի 09.12.2016 թվականի թիվ 066/7635 գրությունը (5 հարկ):

Եթե դրան համապատասխան Դատարանն արժանահավատ ապացույց համարեր Սեփականության իրավունքի վկայականը՝ հաստատված համարելով ձեղնահարկի 3-րդ հարկում գտնվելու փաստը, ապա պետք է անարժանահավատ գնահատեր Վանաձորի քաղաքապետի 09.12.2016 թվականի թիվ 066/7635 գրությունը և մերժեր հայցը, քանի որ հայցվորի պահանջը՝ 5-րդ հարկի ձեղնահարկի խոչընդոտները վերացնելը, դառնում էր ոչ միայն անհիմն, այլև առարկայազուրկ՝ այն հիմնավորմամբ, որ հայցվորը գոյություն չունեցող գույքի նկատմամբ չի կարող ունենալ սեփականության իրավունք, իսկ պատասխանողը չի կարող տիրապետել գոյություն չունեցող և ոչ մեկի սեփականություն չհամարվող գույքը:

Ըստ Նախարարի միջնորդության՝ 09.10.2019 թվականի վճռում թույլ տրված վրիպակի առկայությունն ակնհայտ է եղել լրացուցիչ ներկայացված ապացույցով, որպիսին հանդիսանում է հայցվորի ներկայացուցչի կողմից վճռում թույլ տրված վրիպակն ուղղելու մասին դիմումին կից ներկայացված Վանաձոր համայնքի ղեկավարի 03.07.2020 թվականի թիվ 066/7452 գրությունն այն մասին, որ Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքը երեք հարկանի է:

Տվյալ դեպքում պետք է պատասխանել հետևյալ իրավական հարցին. արդյո՞ք վճռում վրիպակի ուղղում կատարելու հարցի լուծման փուլում թույլատրելի է լրացուցիչ ապացույցների ընդունումը և գնահատումը:

Վկայակոչելով Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 63-րդ հոդվածի 3-րդ և 4-րդ մասերը, 66-րդ հոդվածի 1-ին մասը, 77-րդ հոդվածի 1-ին մասը, 171-րդ, 191-րդ հոդվածները, 177-րդ հոդվածի 3-րդ մասը՝ Ներկայացուցիչը նշել է, որ նախ Վճռաբեկ դատարանի դիրքորոշման համաձայն՝ վճռում վրիպակն ուղղելու հարցը լուծելիս դատարանը ստուգում է գործում առկա նյութերը, որի նպատակը վճռի որևէ մասում թույլ տրված թերությունների հայտնաբերումն է, ոչ թե ապացույցների գնահատումը: Բացի այդ, դատարանն ապացույցները գնահատում է վճիռ կայացնելիս, ոչ թե վրիպակի ուղղման հարցը լուծելիս, քանի որ վճռում վրիպակի ուղղման հարցը լուծելիս դատարանը չի կարող կրկին գնահատել ապացույցները որևէ փաստի հաստատված լինելու կամ չլինելու հարցը որոշելու համար, քանի որ այդ հարցն արդեն որոշել է վճիռ կայացնելիս:

Բացի այդ հայցվորը թե՛ հայցադիմումում, թե՛ իր կողմից դատական նիստերում ներկայացված դիրքորոշումներում, թե՛ իր կողմից ներկայացված ապացույցներում և այլ դատավարական փաստաթղթերում մշտապես և բացառապես վկայակոչել է այն փաստը, որ ձեղնահարկը գտնվում է Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքը 5-րդ հարկում, իսկ վճռում թույլ տրված վրիպակն ուղղելու մասին դիմումին կից ներկայացնելով Վանաձոր համայնքի ղեկավարի 03.07.2020 թվականի թիվ 066/7452 գրությունն այն մասին, որ Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքը երեք հարկանի է և խնդրելով դրա հիման վրա կատարել ուղղում այն հիմքով, որ Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքը ոչ թե հինգ, այլ երեք հարկանի է, փաստացի վկայակոչել է նոր փաստ, այն էլ ոչ միայն ապացուցման պարտականությունը բաշխելու մասին Դատարանի որոշումը կայացնելուց, այլ անգամ վճռի հրապարակումից հետո, ինչի անթույլատրելիությունն ուղղակի ամրագրված է Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 171-րդ հոդվածով:

Դատարանն ապացուցման պարտականությունը բաշխելու մասին որոշմամբ սահմանված ժամկետի ավարտից հետո գործին մասնակցող անձի ներկայացրած լրացուցիչ ապացույցն ընդունում է, եթե դրանք ներկայացնողը հիմնավորում է դատարանի սահմանած ժամկետում տվյալ ապացույցի ներկայացման անհնարինությունը՝ իրենից անկախ պատճառներով:

Միաժամանակ վրիպակներն ուղղելու հարցը լուծելիս Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 63-րդ հոդվածի 4-րդ մասի, 77-րդ հոդվածի 1-ին մասի և 177-րդ հոդվածի 3-րդ մասի պահանջների պահպանումն անհնար է, քանի որ դատարանը դատական նիստից դուրս չի կարող ապացույց հետազոտել, եթե անգամ դատական նիստից դուրս ապացույցի հետազոտում հնարավոր է, ապա դատարանը չի կարող ապահովել գործին մասնակցող անձանց մասնակցությունը դատական նիստից դուրս ապացույցների հետազոտմանը, դատարանը, սահմանափակված լինելով 10-օրյա ժամկետով, չի կարող գործին մասնակցող անձանց հնարավորություն ընձեռել ծանոթանալու լրացուցիչ ներկայացված ապացույցին, տրամադրել ողջամիտ ժամկետ դրա վերաբերյալ դիրքորոշում, ներառյալ` այն հիմնավորող ապացույցներ ներկայացնելու համար: Այսինքն, Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի վերոնշյալ նորմերի համադրված վերլուծությունը հիմք է տալիս եզրակացնել, որ վճռում տեղ գտած վրիպակի ուղղում կատարելու հարցի լուծման փուլում լրացուցիչ ապացույցների ընդունումն և գնահատումն անթույլատրելի է:

Հետևաբար, հայցվորի ներկայացուցչի կողմից վճռում թույլ տրված վրիպակն ուղղելու մասին դիմումին կից ներկայացված Վանաձոր համայնքի ղեկավարի 03.07.2020 թվականի թիվ 066/7452 գրությունը վճռում տեղ գտած վրիպակի ուղղում կատարելու հարցի լուծման ժամանակ չէր կարող ընդունվել որպես գրավոր ապացույց, հետազոտվել և գնահատվել:

Ներկայացուցիչը հարկ է համարել անդրադառնալ այն հարցին, թե արդյո՞ք թիվ ԼԴ/0227/02/17 քաղաքացիական գործով կայացված վճռում պետք է կատարվեր վրիպակի ուղղում և արդյո՞ք 06.08.2020 թվականին կայացված «Վճռում վրիպակն ուղղելու դիմումը մերժելու մասին» որոշումը սխալ դատական ակտ է:

Քանի որ վրիպակի ուղղման արդյունքում Դատարանի 09.10.2019 թվականի վճռում փոփոխություն է կատարվում Դատարանի կողմից հաստատված փաստական հանգամանքներում, գնահատված ապացույցներում, հայցվորի պահանջների հիմնավորվածության վերաբերյալ կատարված եզրահանգումներում, ուստի վրիպակի ուղղումն անթույլատրելի է՝ ենթադրյալ սխալը վրիպակ չլինելու հիմքով:

Ըստ Նախարարի միջնորդության՝ 06.08.2020 թվականին կայացված որոշումը սխալ դատական ակտ է, քանի որ «Դատարանին ներկայացված են եղել վճռում ուղղում կատարելու անհրաժեշտությունը և հիմնավորվածությունը փաստող օբյեկտիվորեն ակնհայտ ապացույցներ»:

Թիվ ԼԴ/0227/02/17 քաղաքացիական գործի քննությունն իրականացվել և վճիռը կայացվել է 1998 թվականին ուժի մեջ մտած ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի կանոններով, որի 132-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատարանի վճիռը կազմված է ներածական, նկարագրական, պատճառաբանական և եզրափակիչ մասերից։

Դատական ակտի տարբեր կառուցվածքային մասերում (ներածական, նկարագրական, պատճառաբանական, եզրափակիչ) արտացոլված տեղեկությունները պետք է ունենան ներքին միասնություն և տրամաբանական կապ:

Այսինքն՝ դատական ակտի եզրափակիչ մասում առկա եզրահանգումները պետք է բխեն նույն դատական ակտի նկարագրական և պատճառաբանական մասերում շարադրված փաստերից ու հետևություններից և համապատասխանեն դրանց, իսկ հայցապահանջը բավարարելու կամ մերժելու վերաբերյալ դատական ակտի եզրափակիչ մասում առկա եզրահանգումը նույնպես պետք է համապատասխանի նկարագրական և պատճառաբանական մասում շարադրված վերլուծությանը: Հետևաբար, եթե վճռի նկարագրական և պատճառաբանական մասերում շարադրված փաստերն ու հետևությունները վերաբերում են 5-րդ հարկի ձեղնահարկին, ապա եզրափակիչ մասը պարտադիր պետք է վերաբերի բացառապես 5-րդ հարկի ձեղնահարկին: Նման դեպքում Նախարարի միջնորդության մեջ նշված՝ վճռում ուղղում կատարելու մասին փաստարկը ոչ միայն անհիմն է, այլ նաև առարկայազուրկ:

Դատարանը 06.08.2020 թվականին կայացված «Վճռում վրիպակն ուղղելու դիմումը մերժելու մասին» որոշման պատճառաբանությունները շարադրելիս հիմք է ընդունել քաղաքացիական գործը միայն այդ գործով ներկայացված հայցապահանջների շրջանակում քննելու հարցի վերաբերյալ Վճռաբեկ դատարանի բազմաթիվ նախադեպային որոշումներում տրված մեկնաբանությունները:

Նախարարի միջնորդությունում Դատարանի վերը նշված որոշման պատճառաբանությունն անհիմն է համարվել այն հիմքով, որ Դատարանը որևէ կերպ կաշկանդված չէր ներկայացված հայցապահանջով վճռում առկա վրիպակներն ուղղելու մասին որոշում կայացնելիս: Նախարարի այդ փաստարկի առանձնահատկությունը կայանում է նրանում, որ դրանով Նախարարը հեղինակազրկել է Վճռաբեկ դատարանի սահմանադրական առաքելությունը, քանի որ փաստացի դատական սխալ է վերագրում ոչ թե Դատավորին, այլ Վճռաբեկ դատարանին, որի դիրքորոշումներին համահունչ կայացվել է դատական ակտը:

Դատարանը Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի 3-րդ հարկի ձեղնահարկի վերաբերյալ պահանջ չի քննել, հետևաբար դատական ակտի եզրափակիչ մասը դրա վերաբերյալ որևէ եզրահանգում չէր կարող պարունակել:

Այսինքն՝ վրիպակն ուղղելու արդյունքում չի կարող փոխվել պահանջը, Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի 5-րդ հարկի ձեղնահարկի նկատմամբ օգտագործման խոչընդոտները վերացնելու պահանջի քննության արդյունքում 3-րդ հարկի ձեղնահարկի նկատմամբ օգտագործման խոչընդոտները վերացնելու մասին վճիռ կայացվելու դեպքում փոփոխվում է դատական ակտի բովանդակությունը և էությունը. խախտվում են օրինականության, կողմերի իրավահավասարության, մրցակցության սկզբունքները, պատասխանողի արդար դատաքննության հիմնարար իրավունքը, քանի որ պատասխանողի առարկությունները հիմնված են եղել 5-րդ հարկի ձեղնահարկը չտիրապետելուն, ոչ թե 3-րդ հարկում ձեղնահարկի գոյություն չունենալու փաստը հիմնավորելուն:

Ո՛չ հայցվորի, ո՛չ դատավարության մյուս մասնակիցների կողմից 3-րդ հարկում ձեղնահարկ լինելու մասին որևէ ապացույց չի ներկայացվել, որևէ դիրքորոշում չի հայտնվել, անգամ բանավոր հայտարարություն չի արվել:

Ավելին, 3-րդ հարկի ձեղնահարկի նկատմամբ օգտագործման խոչընդոտները վերացնելու մասին պահանջ ներկայացված լինելու դեպքում Դատավորի կողմից կայացվելու էր վճիռ՝ հայցն ամբողջությամբ մերժելու մասին: Այսինքն՝ չի կարող լինել իրավիճակ, երբ վճռով բավարարված հայցը վրիպակի ուղղման արդյունքում դառնա մերժման ենթակա:

Քանի որ Նախարարի միջնորդությունում հղում է կատարված նաև Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 15.10.2020 թվականի որոշմանը, ապա այդ կապակցությամբ պետք է նշել, որ այդ որոշումից պարզ չէ, թե «Դատարանի 09.10.2019թ. վճռում» արտահայտության տակ Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանն ի նկատի է ունեցել ամբողջ վճիռն ամբողջությամբ (ներածական, նկարագրական, պատճառաբանական և եզրափակիչ մասերի ամբողջությունը), թե միայն վճռի եզրափակիչ մասը:

Վկայակոչելով Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 381-րդ հոդվածի 5-րդ մասի 2-րդ կետի «դ» ենթակետը՝ Ներկայացուցիչը նշել է, որ նախ, վերաքննիչ բողոք չի բերվել նույն օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի և 197-րդ հոդվածի 2-րդ մասի խախտման հիմքով, ինչի մասին հստակ նշված է Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 15.10.2020 թվականի որոշման «Վերաքննիչ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը» բաժնում: Երկրորդ, Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի որոշման մեջ ընդհանրապես նշված չէ, թե որն է դատական ակտի բեկանման հիմք հանդիսացած՝ Դատարանի թույլ տված նյութական կամ դատավարական իրավունքի խախտումը:

Թեև «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 142-րդ հոդվածի 7-րդ մասի համաձայն՝ դատական ակտի բեկանումը կամ փոփոխումը ինքնին հիմք չէ այդ ակտը կայացրած դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու համար, այդուհանդերձ, Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը բեկանել է դատական ակտը, սակայն չի արձանագրել Դատարանի կողմից թույլ տրված նյութական կամ դատավարական իրավունքի որևէ խախտում:

Վերը նշված հիմնավորումները վկայում են այն մասին, որ Դատավորը թույլ չի տվել դատավարական իրավունքի նորմերի՝ Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 8-րդ և 197-րդ հոդվածների, 66-րդ հոդվածի 1-ին մասի անգամ աննշան խախտումներ, ինչն արդեն իսկ բացառում է մեղքի հարցին անդրադառնալու անհրաժեշտությունը:

Ըստ Նախարարի միջնորդության՝ Դատավորն ակնհայտորեն չի կատարել կատարողական թերթի վրիպակի ուղղում, այդ խախտումը հանգեցրել է անձի արդար դատաքննության իրավունքի կարևորագույն բաղադրատարր հանդիսացող՝ օրինական ուժի մեջ մտած վճռի կատարման իրավունքի կոպիտ խախտման և վճռի կատարման ձգձգման, դրանով Դատավորը թույլ է տվել դատավարական իրավունքի նորմերի՝ «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի և Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 199-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի խախտումներ, որոնք կատարվել են դիտավորությամբ: Մինչդեռ վերագրվող այդ խախտումներն ակնհայտ անհիմն են՝ հետևյալ պատճառաբանություններով.

Վկայակոչելով «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասը՝ Ներկայացուցիչը նշել է, որ «կատարողական թերթի վրիպակ» հասկացության վերաբերյալ ընդհանրապես դատական պրակտիկա ձևավորված չէ, առկա չեն դրա վերաբերյալ պաշտոնական կամ դոկտրինալ մեկնաբանություններ, ինչն ամենևին չի նշանակում, որ դրան կարելի է տալ կամայական մեկնաբանություն և դրանով խախտում վերագրել Դատավորին, ինչպես կատարված է Նախարարի միջնորդությունում:

Ըստ Նախարարի միջնորդության՝ կատարողական թերթի վրիպակը վճռի և կատարողական թերթի միջև անհամապատասխանությունն է, մինչդեռ նման մեկնաբանությունը խիստ կամայական է:

«Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասում հստակ նշված է «վրիպակ հայտնաբերվել», ոչ թե «անհամապատասխանություն» ձևակերպումը: Վճռի եզրափակիչ մասի և կատարողական թերթի միջև անհամապատասխանությունը կարող է կատարողական թերթի վրիպակ համարվել միայն այն դեպքում, եթե վճռի եզրափակիչ մասը ստուգելիս ակնհայտ է դառնում, որ կատարողական թերթում առկա անճշտությունը պատահական սխալի, անուշադրության հետևանք է: Այսինքն՝ կատարողական թերթի վրիպակն օբյեկտիվ իրողություն է, որն առկա է կատարողական թերթը տալու պահին և կարող է հայտնաբերվել կատարողական թերթը տալուց անմիջապես հետո: Նշվածը Դատավորի կողմից «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի իրավանորմի մեկնաբանություն է, իսկ ըստ Օրենքի 142-րդ հոդվածի 9-րդ մասի՝ արդարադատություն կամ որպես դատարան՝ օրենքով նախատեսված այլ լիազորություններ իրականացնելիս օրենքի մեկնաբանությունը, փաստերի և ապացույցների գնահատումն ինքնին չեն կարող հանգեցնել կարգապահական պատասխանատվության:

Թիվ ԼԴ/0227/02/17 քաղաքացիական գործով Դատարանը 09.10.2019 թվականին կայացրել է վճիռ, որի հիման վրա 29.06.2020 թվականին տրվել է կատարողական թերթ: Ընդ որում, դրա բովանդակությունը տառացիորեն կրկնում է Դատարանի 09.10.2019 թվականի վճռի եզրափակիչ մասը:

Կատարողական թերթ տալու հաջորդ օրը՝ 30.06.2020 թվականին, գործի նյութերը և վճիռը ստուգելիս հնարավոր չէր հայտնաբերել, որ 29.06.2020 թվականին տրված կատարողական թերթում առկա է վրիպակ, քանի որ կատարողական թերթը լիովին համապատասխանում է Դատարանի 09.10.2019 թվականի վճռի եզրափակիչ մասին: Հետևաբար 29.06.2020 թվականին կատարողական թերթ տալու ժամանակ կատարողական թերթում որևէ անճշտություն, պատահական սխալ թույլ չի տրվել, այսինքն՝ կատարողական թերթում վրիպակ չի եղել: Նման պայմաններում 29.06.2020 թվականին տրված կատարողական թերթի վրիպակի առկայության մասին դատողություններ անելն առարկայազուրկ է:

Վերոգրյալից հետևում է, որ կատարողական թերթի վրիպակի ուղղում կատարելու՝ «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասով նախատեսված կառուցակարգն ընդհանրապես կիրառելի չէ այն դեպքերում, երբ հետագայում ուղղվում է վճռում թույլ տրված վրիպակը:

Միաժամանակ Նախարարի կողմից Դատավորին վերագրվող ենթադրյալ խախտման ինքնատիպությունը կայանում է նրանում, որ Դատավորին վերագրվում է Նախարարության անգործության արդյունքում ինքնանպատակ, ընդհանրապես որևէ հետևանք չառաջացնող գործողության չկատարելը՝ կատարողական թերթում թույլ տրված վրիպակը ուղղելու մասին որոշում չկայացնելը:

Նկատի ունենալով, որ դատարանը կատարողական թերթում թույլ տրված վրիպակը ուղղելու մասին որոշումը և կատարողական թերթի ճշգրտված տարբերակը եռօրյա ժամկետում ուղարկում է կողմերին բացառապես էլեկտրոնային եղանակով, ապա կողմերի էլեկտրոնային հասցեները չունենալու կամ դատարանին նման տեղեկություններն անհայտ լինելու պայմաններում (ինչպես սույն գործով) դրանք չեն կարող ուղարկվել օրենքով սահմանված կարգով՝ էլեկտրոնային եղանակով:

Արդյունքում՝ Արդարադատության նախարարությունը, հանդիսանալով դատարանների և հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության միջև էլեկտրոնային համակարգի գործարկման և սպասարկման պատասխանատու մարմինը, շուրջ 4 տարի չի ապահովում այդ համակարգի պատշաճ գործարկումն ու սպասարկումը, որի հետևանքով կատարողական թերթում թույլ տրված վրիպակն ուղղելու մասին որոշումը և կատարողական թերթի ճշգրտված տարբերակն օրենքով սահմանված էլեկտրոնային եղանակով հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայություն ուղարկելը հնարավոր չէ (հիմք՝ կից ներկայացվող՝ Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության 13.07.2022 թվականի թիվ Մ/616-22 գրությունը):

Փաստորեն կատարողական թերթում թույլ տրված վրիպակն ուղղելու մասին որոշում կայացվելու դեպքում այն կցվում է քաղաքացիական գործին, որը հանձնվում է դատարանի արխիվ՝ որպես ավարտված գործ, այդ որոշումը չի ուղարկվում հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայություն, վերջինս դրան համապատասխան որևէ գործողություն չի իրականացնում, որովհետև տեղյակ չէ դրանից: Այսինքն՝ անկախ նրանից, թե դատարանի արխիվում գտնվող քաղաքացիական գործում առկա է կատարողական թերթում թույլ տրված վրիպակն ուղղելու մասին որոշում, թե ոչ, դա ընդհանրապես որևէ փաստական կամ իրավական հետևանք չի առաջացնում:

Թիվ ԼԴ/0227/02/17 քաղաքացիական գործը գտնվում է Դատարանի արխիվում, այդ գործում առկա է կատարողական թերթում թույլ տրված վրիպակն ուղղելու մասին որոշում, որն օրենքով սահմանված էլեկտրոնային եղանակով չի ուղարկվել հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայություն՝ Նախարարի կողմից էլեկտրոնային համակարգի պատշաճ գործարկում և սպասարկում չիրականացվելու հետևանքով, որը կարող է հանգեցնել օրինական ուժի մեջ մտած վճռի կատարման իրավունքի կոպիտ խախտման և վճռի կատարման ձգձգման: Մինչդեռ այդ հետևանքը Նախարարի կողմից հանիրավի վերագրվել է Դատավորին:

Եթե անգամ կատարողական թերթի վրիպակի ուղղում կատարելու մասին որոշումը և կատարողական թերթի ճշգրտված տարբերակն էլեկտրոնային եղանակով ուղարկելու հարցի լուծումն էլեկտրոնային համակարգի գործարկման և սպասարկման կապակցությամբ Արդարադատության նախարարության գործառույթների մեջ չի մտնում, ապա պետք է արձանագրել, որ քանի դեռ նշված փաստաթղթերն էլեկտրոնային եղանակով ուղարկելու կարգը սահմանող նորմատիվ իրավական այլ ակտ չի ընդունվել, «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի վկայակոչված դրույթը դեռևս չի գործում և գործելու է համապատասխան նորմատիվ իրավական այլ ակտն ուժի մեջ մտնելու պահից: Դրանից հետևում է, որ «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի դեռևս չգործող դրույթի խախտում Դատավորին վերագրելը հիմնազուրկ է:

Անհիմն է նաև Նախարարի այն փաստարկը, որ կատարողական թերթի վրիպակի ուղղում չկատարելը հանգեցրել է անձի արդար դատաքննության իրավունքի կարևորագույն բաղադրատարր հանդիսացող՝ օրինական ուժի մեջ մտած վճռի կատարման իրավունքի կոպիտ խախտման և վճռի կատարման ձգձգման, քանի որ տվյալ դեպքում անձի արդար դատաքննության իրավունքի կարևորագույն բաղադրատարր հանդիսացող՝ օրինական ուժի մեջ մտած վճռի կատարման իրավունքի կոպիտ խախտման և վճռի կատարման ձգձգման պատճառն Արդարադատության նախարարության հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության անգործությունն է, իսկ կատարողական թերթի վրիպակի ուղղում կատարելու մասին որոշում կայացնելը կամ չկայացնելը որևէ կերպ չէր կարող անդրադառնալ և չի անդրադարձել վճռի կատարման ձգձգման վրա, ինչի մասին են վկայում թիվ 06409295 կատարողական վարույթի նյութերը: Նշված նյութերի ուսումնասիրությամբ՝ Ներկայացուցիչը, նշել է, որ

ա) Դատարանի 09.10.2019 թվականի օրինական վճիռը կարող էր կատարվել և պետք է կատարված լիներ առնվազն 2020 թվականի նոյեմբեր-դեկտեմբերին, մինչդեռ այն չի կատարվել բացառապես հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության կողմից անգործություն դրսևորելու, շուրջ երկու տարի «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի, մասնավորապես 62-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված գործողությունները չկատարվելու հետևանքով:

բ) Դատարանի 09.10.2019 թվականի օրինական վճիռը կատարելու համար կատարողական թերթում վրիպակ ուղղելու մասին որոշման անհրաժեշտությունը բացակայել է ընդհանրապես, քանի որ առանց այդ որոշման՝ կատարողական վարույթն իրականացվում է Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի 3-րդ հարկի ձեղնահարկի օգտագործման խոչընդոտները վերացնելու ուղղությամբ:

գ) Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի 3-րդ հարկի ձեղնահարկի օգտագործման խոչընդոտները վերացնելուն ուղղված որոշումներ կայացնելու և կատարողական գործողություններ կատարելու համար հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայությունն անհրաժեշտ և բավարար հիմք է համարել միայն Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 15.10.2020 թվականի որոշումը վճռի վրիպակն ուղղելու մասին, որը հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայություն ներկայացվել է դեռևս 01.04.2021 թվականին:

Հետևաբար կատարողական թերթում վրիպակ ուղղելու մասին որոշման առկայությունը կամ բացակայությունը որևէ կերպ չէր կարող անդրադառնալ և չի անդրադարձել վճռի կատարման ձգձգման վրա, օրինական ուժի մեջ մտած վճռի կատարման իրավունքի կոպիտ խախտումը և վճռի կատարման ձգձգումը տեղի է ունեցել և տեղի է ունենում բացառապես հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության անգործության հետևանքով, ուստի այդ հետևանքները Դատավորին վերագրելն առարկայազուրկ է:

Ըստ Նախարարի միջնորդության՝ Դատավորին վերագրվող Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 199-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի խախտումը կայանում է նրանում, որ պահանջատիրոջ ներկայացուցիչը մի քանի անգամ կատարողական թերթում ուղղում կատարելու վերաբերյալ դիմում է ներկայացրել Դատավորին, որոնց պատասխանել է Դատավորի օգնականը՝ փաստելով, որ Դատարանը խնդրո առարկա կատարողական թերթում վրիպակ չի հայտնաբերել, իսկ Դատարանն այդ դիմումների առնչությամբ առհասարակ չի կայացրել որևէ որոշում, մինչդեռ պարտավոր էր առանձին ակտի ձևով կայացնել որոշում՝ որպես դատական նիստից դուրս կայացված որոշում:

Վկայակոչելով Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 199-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետը, «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասը՝ Ներկայացուցիչը նշել է, որ վրիպակի ուղղում կատարելու մասին որոշում ընդունելու համար 4 տարբեր առիթ կարող է հիմք հանդիսանալ, այն է՝ հարկադիր կատարողի դիմումը, պարտապանի դիմումը, պահանջատիրոջ դիմումը, դատարանի սեփական նախաձեռնությունը:

Պահանջատիրոջ ներկայացուցիչ Կարեն Թումանյանը «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի հիմքով որպես «պահանջատիրոջ դիմում» Դատավորին կատարողական թերթում ուղղում կատարելու վերաբերյալ դիմում չի ներկայացրել:

Դատավորին ներկայացված բոլոր դիմումներում պահանջատիրոջ ներկայացուցիչը խնդրել է Դատավորին կատարողական թերթում ուղղում կատարել սեփական նախաձեռնությամբ: Այսինքն՝ կատարողական թերթում ուղղում կատարելու դեպքում դրա առիթը պետք է հանդիսանար ոչ թե «պահանջատիրոջ դիմումը», այլ «դատարանի սեփական նախաձեռնությունը»:

Քանի որ կատարողական թերթում ուղղում կատարելու վերաբերյալ «պահանջատիրոջ դիմում» առկա չի եղել, ուստի դրա կապակցությամբ դատական նիստից դուրս որևէ որոշում չէր կարող կայացվել: Մասնավորապես «պահանջատիրոջ դիմումի» բացակայության պայմաններում բացակայում է ընդհանրապես այդ հարցին անդրադառնալու անհրաժեշտությունը, իսկ դատարանը չի կարող դատական նիստից դուրս կայացնել որոշում գոյություն չունեցող դիմումը մերժելու մասին:

Ինչ վերաբերում է սեփական նախաձեռնությամբ որոշում կայացնելուն, ապա նման որոշում կարող է կայացվել միայն կատարողական թերթում ուղղում կատարելու դեպքում, իսկ եթե դատարանը կատարողական թերթում վրիպակ չի հայտնաբերել և գտնում է, որ կատարողական թերթում վրիպակ առկա չէ, ապա չի կարող կայացնել որոշում «դատարանի սեփական նախաձեռնությամբ կատարողական թերթում վրիպակի ուղղում չկատարելու մասին», քանի որ բացակայում են նման որոշում կայացնելու փաստական և իրավական հիմքերը:

Ներկայացուցիչը նշել է նաև, որ Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 152-րդ հոդվածի 3-րդ և 5-րդ մասերի հիմքով Դատավորին ներկայացված՝ կատարողական թերթում սեփական նախաձեռնությամբ ուղղում կատարելու մասին Կարեն Թումանյանի բոլոր միջնորդություններին կցված չեն դրա օրինակը կամ պատճենը պատասխանողին ուղարկելու փաստը հավաստող ապացույցներ, ուստի քննարկման ոչ ենթակա հարցի վերաբերյալ դատարանը որևէ որոշում չի կայացնում՝ ո՛չ դատական նիստում, ո՛չ դատական նիստից դուրս:

Միաժամանակ Նախարարի ներկայացուցիչները Բարձրագույն դատական խորհրդում նիստի ժամանակ հստակ հայտնել են, որ կարգապահական վարույթի հիմքում դրվել են դիմողի ներկայացրած փաստաթղթերը և datalex.am կայքում առկա տեղեկատվությունը:

Datalex.am կայքում թիվ ԼԴ/0227/02/17 քաղաքացիական գործի վերաբերյալ տեղեկատվության ուսումնասիրությունից հետևում է, որ դրանում առկա են 22.12.2020թ., 15.02.2021թ., 23.03.2021թ., 16.05.2022թ. ամսաթվերին «Ներկայացվել է դիմում (միջնորդություն) Կատարողական թերթի վրիպակի ուղղում կատարելու վերաբերյալ» տողերը, այնուհետև ըստ համապատասխան ամսաթվերի լրացված են «Դատարանի նախաձեռնության ընթացք»-ը տողերը, որոնցում առկա են «Չի քննարկվել» գրառումները:

Այսինքն՝ անգամ datalex.am կայքում թիվ ԼԴ/0227/02/17 քաղաքացիական գործի վերաբերյալ տեղեկատվության ուսումնասիրությունից պետք է ակնհայտ լիներ, որ նշված դիմումները վերաբերում են Դատարանի նախաձեռնությանը, որոնք չեն քննարկվել: Հետևաբար Կարեն Թումանյանի կողմից Դատավորին ներկայացված բոլոր՝ 22.12.2020թ., 15.02.2021թ., 23.03.2021թ., 16.05.2022թ. դիմումները՝ կատարողական թերթում սեփական նախաձեռնությամբ ուղղում կատարելու մասին, որոնց նաև կցված չի եղել դիմումի օրինակը պատասխանողին ուղարկելու վերաբերյալ ապացույց, Դատավորի կողմից չեն դիտարկվել որպես «պահանջատիրոջ դիմում» կատարողական թերթում ուղղում կատարելու մասին, ուստի դրանց վերաբերյալ որոշում չի կայացվել և չպետք է կայացվեր:

Ներկայացուցիչն այս առումով հարկ է համարել ընդգծել, որ դատավոր Ա. Մկոյանի կողմից 15.06.2022 թվականին կատարողական թերթում թույլ տրված վրիպակի ուղղում կատարելու մասին որոշում է կայացվել՝ հիմք ընդունելով Կարեն Թումանյանի 09.06.2022 թվականի դիմումը՝ կատարողական թերթում թույլ տրված վրիպակն ուղղելու (3-րդ հարկի ձեղնահարկ նշելու) մասին, որին կցված է դիմումի օրինակը պատասխանողին ուղարկելու վերաբերյալ փոստային կտրոնը (հիմք՝ կից ներկայացվող՝ Կարեն Թումանյանի 09.06.2022 թվականի դիմումը): Ընդ որում, այդ դիմումը ներկայացվել է այն բանից հետո, երբ հարկադիր կատարողը 01.06.2022 թվականին որոշում է կայացրել Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի 3-րդ հարկի ձեղնահարկի օգտագործման խոչընդոտները վերացնելուն պարտապանին պարտադրելու մասին, որն ուղարկվել է պահանջատիրոջը: Այսինքն՝ կատարողական վարույթն արդեն իրականացվում էր Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի 3-րդ հարկի ձեղնահարկի օգտագործման խոչընդոտները վերացնելու ուղղությամբ, պահանջատերը տեղեկացված էր այդ մասին, ու թեև բացակայում էր կատարողական թերթում թույլ տրված վրիպակի ուղղում կատարելու մասին որոշում կայացնելու անհրաժեշտությունը, այդուհանդերձ, 09.06.2022 թվականին ներկայացվել է դիմում, որի հիման վրա դատարանը կայացրել է որևէ հետևանք չառաջացնող և որևէ հարց չկարգավորող որոշում:

Այսինքն՝ Դատավորին ներկայացված բոլոր՝ 22.12.2020թ., 15.02.2021թ., 23.03.2021թ., 16.05.2022թ. դիմումներով Կարեն Թումանյանը խնդրել է կատարողական թերթում ուղղում կատարել սեփական նախաձեռնությամբ, որոնց չի կցել դիմումի օրինակը պատասխանողին ուղարկելու վերաբերյալ ապացույց, իսկ Դատարանի նախագահին ուղղված 09.06.2022 թվականի դիմումով (որը մակագրվել է դատավոր Ա. Մկոյանին) Կարեն Թումանյանը խնդրել է կատարողական թերթում ուղղում կատարել (առանց նշելու սեփական նախաձեռնությունը), որին կցել է դիմումի օրինակը պատասխանողին ուղարկելու վերաբերյալ ապացույցը:

Վերը նշված հիմնավորումները վկայում են այն մասին, որ Դատավորը թույլ չի տվել միջնորդությունում նշված դատավարական իրավունքի նորմերի՝ «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի և Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 199-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի խախտումներ, ինչն արդեն իսկ բացառում է մեղքի հարցին անդրադառնալու անհրաժեշտությունը:

Միաժամանակ Դատավորը, Բարձրագույն դատական խորհրդում կայացած նիստի ընթացքում անդրադառնալով թիվ ԼԴ/1975/02/19 քաղաքացիական գործին, հայտնել է, որ 2021 թվականի ապրիլին նշված գործով ներկայացվել է հաշտության համաձայնություն՝ ստորագրված միայն հայցվորի և պատասխանողի կողմից, սակայն նշված գործով որպես դատավարության մասնակիցներ ներգրավված են եղել թվով երկու երրորդ անձ:

Սույն գործով պահանջը, որը ներկայացված է եղել Դատարանին՝ շինծու գործարքի նկատմամբ անվավերության հետևանքներ կիրառելու պահանջն է, սակայն մինչ այդ հայցադիմումը Դատարան ներկայացնելը դատարանում է գտնվել սույն քաղաքացիական գործով երրորդ անձի կողմից ներկայացված հայցադիմումը՝ նշված գույքի նկատմամբ ամուսնության հիմքով սեփականության իրավունքը ճանաչելու պահանջի մասին:

Տվյալ դեպքում միայն հայցվորը և պատասխանողն իրենց ստորագրած հաշտության համաձայնությամբ (որով շրջանցել են երրորդ անձին, ով ունի դատարան ներկայացված հայց այդ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքը ճանաչելու մասին) խնդրել են գործի մի մասի վերաբերյալ այն հաստատել, իսկ մյուս մասով գործը շարունակել, միաժամանակ որոշել են այդ գույքում իրենց չափաբաժիններն իրենց ուզած ձևով:

Սույն գործով երրորդ անձինք նիստին չեն մասնակցել: Դատարանը, նիստի ընթացքում պարզելով, որ հաշտության համաձայնությունը երրորդ անձանց չի ուղարկվել, նիստը հետաձգել է, նշանակել հոկտեմբեր ամսին, միաժամանակ երրորդ անձանց ծանուցել է դատական նիստի վայրի և ժամանակի մասին՝ ծանուցագրով հայտնելով ներկայացված հաշտության համաձայնության առկայության և դրա իրավական հետևանքների մասին: Մինչ այդ կողմերը ծանուցվել են հոկտեմբեր ամսին Դատավորի՝ վերապատրաստման դասընթացներին մասնակցելու և նիստը փետրվար ամսին տեղափոխվելու մասին: Փետրվար ամսին կայացած նիստին ներկայացել են միայն հայցվորն ու պատասխանողը, ովքեր նիստով հրաժարվել են հաշտության համաձայնության հաստատումից:

Նիստը հետաձգվել է, սակայն մինչ այդ կողմերը ներկայացրել են նոր հաշտության համաձայնություն, նորից ստորագրված միայն հայցվորի և պատասխանողի կողմից: Դատարանն այդ ընթացքում ստացել է երրորդ անձի գրավոր դիրքորոշումն այն մասին, որ վիճելի հասցեի գույքը, որի մասով կազմվել է հաշտության համաձայնությունը, մեկ այլ քրեական գործով գտնվում է արգելանքի տակ, որպիսի պայմաններում Դատարանը որոշել է մերժել հաշտության համաձայնությունը, որի մասին դատավարության մասնակիցները գրավոր ծանուցվել են:

Դատավորը Բարձրագույն դատական խորհրդում հայտնել է, որ շարունակել է գործի ըստ էության քննությունը և երկու օր առաջ ավարտել այն:

Իսկ ինչ վերաբերում է թիվ ԼԴ4/0737/02/21 քաղաքացիական գործին՝ Դատավորը հայտնել է, որ ներկայացված է եղել 44-օրյա պատերազմի մասնակցին անհայտ բացակայող ճանաչելու պահանջի մասին դիմում, որն օրենքով սահմանված կարգով ընդունել է վարույթ և երեսնօրյա ժամկետում նշանակել նախնական դատական նիստ:

Հրավիրված առաջին նիստից առաջ, նույն օրը ստացվել է դիմումատուի ներկայացուցչի՝ նիստն իր բացակայությամբ անցկացնելու մասին դիմումը, որի հիմքով նախնական դատական նիստն անցկացվել է վերջինիս բացակայությամբ, նույն օրը բաշխվել է ապացուցման բեռը, սահմանվել է ապացույցներ ներկայացնելու ժամկետ և որոշումն ուղարկվել կողմին: Նիստը հետաձգվել է և նշանակվել մեկ ու կես ամիս հետո (որից միջանկյալ մեկ ամիսն ինքը գտնվել է արձակուրդում): Հրավիրված հաջորդ նախնական նիստին Դատարանը, նկատի ունենալով, որ լրացուցիչ ապացույց չի ներկայացվել, անցել է դատաքննության և կողմին կրկին ծանուցել դրա վայրի և ժամանակի մասին:

Դատաքննությունից առաջ նորից ստացվել է դիմում՝ նիստը ներկայացուցչի բացակայությամբ անցկացնելու մասին, որպիսի միջնորդությունը Դատարանը բավարարել է: Նշված նիստով Դատարանը հրապարակել է գործում առկա փաստաթղթերը, որի ժամանակ պարզել է, որ գործում առկա այն տեղեկանքը, որով պետք է հաստատվեր անձի՝ 2020 թվականի պատերազմի ժամանակ անհայտ կորած լինելը, պատճենի տեսքով է:

Դատավորը նշել է, որ նույն պահանջով քննել է 5-6 քաղաքացիական գործ, սակայն դրանցից ոչ մեկով ներկայացված չի եղել այն բովանդակության տեղեկանք, ինչ սույն գործով (նախկին գործերով հստակ նշված են եղել թե որ թվականի գործողությունների մասին է խոսքը, նաև եղել են բնօրինակ), բացի այդ տրված է եղել մեկ այլ սուբյեկտի կողմից, ինչպես նաև ներկայացվել է պատճենի տեսքով: Դատարանը, հետազոտելով փաստաթղթերը, որոշել է գործի քննությունը հետաձգել և պահանջել նշված տեղեկանքի բնօրինակը, որը ներկայացուցչի կողմից ներկայացվել է հաջորդ դատական նիստում, սակայն նշված փաստաթղթում չի եղել նշում 2020 թվականին գործողությունները կատարված լինելու մասին, իսկ որպես փաստաթուղթը տվող սուբյեկտ նշված է եղել Արցախի Հանրապետության ինչ որ պաշտոնյա:

Դատավորը հայտնել է, որ եթե դա չլիներ պատերազմի մասնակցին առնչվող գործ կարող էր հայցը մերժել, քանի որ գործով դիմումատուի ներկայացուցիչն առնվազն պետք է հետևողական լիներ և պատշաճ ապացույցներ ներկայացներ, ինչը չի արել:

Դատարանը, հաշվի առնելով նշված հանգամանքը, հարցում է կատարել տեղեկանքը տրամադրած Արցախի Հանրապետության համապատասխան պաշտոնյային, ով պարզաբանել է, որ այդ տեղեկանքը տրվել է մեկ այլ փաստաթղթի հիման վրա, որի հիմքով Դատարանը պահանջել է նաև այդ փաստաթուղթը: Դրանից հետո Դատարանը ևս գործողություններ է կատարել՝ պարզելու, թե արդյոք այն վերաբերում է 2020 թվականին տեղի ունեցած գործողություններին և ստացված պատասխանը եղել է դրական:

Ապրիլ ամսին նշանակված նիստի ժամանակ ներկայացուցիչը ներկայացել է նիստին, Դատարանը հրապարակել է գործում առկա փաստաթղթերը և անցել վճռահատության:

Դատավորը Բարձրագույն դատական խորհրդում կայացած նիստի ընթացքում հայտնել է նաև, որ Նախարարի միջնորդությամբ նշված այն փաստարկը, որ Դատարանը գործն ավարտել է այն բանից հետո երբ իմացել է վարույթի մասին, անհիմն է, քանի որ կարգապահական վարույթի մասին ինքն իմացել է 21.04.2022 թվականին, իսկ գործի քննությունն ավարտվել է դրանից առաջ, երբ վճռի հրապարակման օր է հայտարարվել 28.04.2022 թվականը: Միաժամանակ նշված գործով Դատարանի կատարած գործողությունները վկայում են այն մասին, որ ինքը հետամուտ է եղել օբյեկտիվ իրականությունը պարզելուն:

Դատավորը, Բարձրագույն դատական խորհրդում կայացած նիստի ընթացքում ներկայացնելով իր և անհատ ձեռնարկատեր փաստաբան Արտակ Ոսկանյանի միջև 25.04.2022 թվականին կնքված հանձնարարության պայմանագիրը, խնդրել է անդրադառնալ դատական ծախսերին:

4. Հարուցված կարգապահական վարույթի համար էական նշանակություն ունեցող հանգամանքները.

1) Թիվ ԼԴ/0227/02/17 քաղաքացիական գործի շրջանակներում Դատարանը 09.10.2019 թվականին կայացրել է վճիռ, որը մտել է օրինական ուժի մեջ, իսկ կողմի միջնորդության հիման վրա 30.06.2020 թվականին տրվել է կատարողական թերթ:

2) Դիմումատուն՝ որպես Արմեն Վոլոդյայի Բարսեղյանի ներկայացուցիչ, 23.07.2020 թվականին ներկայացրել է վճռում թույլ տրված վրիպակն ուղղելու մասին դիմում, որով խնդրել է Դատարանի վարույթում քննված թիվ ԼԴ/0227/02/17 քաղաքացիական գործով 09.10.2019 թվականին կայացված վճռում կատարել ուղղում և «Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի 5-րդ հարկի ձեղնահարկի» փոխարեն նշել «Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի 3-րդ հարկի ձեղնահարկ»: Որպես հիմնավորում վերջինս նշել է այն հանգամանքը, որ Լոռու մարզի Վանաձոր համայնքի ղեկավարի 03.07.2020 թվականի թիվ 066/7452 գրությամբ նշվել է, որ Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքը երեք հարկանի է:

3) Դատարանը թիվ ԼԴ/0227/02/17 քաղաքացիական գործով 06.08.2020 թվականին կայացրել է վճռում վրիպակն ուղղելու դիմումը մերժելու մասին որոշում՝ նշելով. «(...) սույն գործով հայցվորի կողմից ներկայացված հայցադիմումում նշված պահանջն է՝ «Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի 5-րդ հարկի ձեղնահարկի նկատմամբ օգտագործման խոչընդոտները վերացնել՝ Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի թիվ 5-րդ հարկի ձեղնահարկը պատասխանողի ապօրինի տիրապետումից ազատել և վերադարձնել հայցվորին», Դատարանը գործը քննել և Դատարանին ներկայացված ապացույցները գնահատել է հայցվորի կողմից ներկայացված հայցապահանջի շրջանակներում, գտնում է, որ վճռում վրիպակ առկա չէ, հետևաբար վրիպակն ուղղելու մասին դիմումն ենթակա է մերժման (...)»:

4) Վերը նշված որոշման դեմ բերված վերաքննիչ բողոքի քննության արդյունքում Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը 15.10.2020 թվականի որոշմամբ բավարարել է վերաքննի բողոքը՝ արձանագրելով Դատարանի կողմից թույլ տրված խախտումը, նշելով հետևյալը՝ «(...) Այսպիսով, այն պայմաններում, երբ գործում առկա ապացույցներով հաստատվում է, որ սույն գործով Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքը երեք հարկանի է Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ վերաքննիչ բողոքը ենթակա է բավարարման, իսկ Դատարանի՝ «Վճռում վրիպակն ուղղելու դիմումը մերժելու մասին» 06.08.2020թ. որոշումը՝ վերացման, որպիսի պայմաններում անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 380-րդ հոդվածի 3-րդ մասով Վերաքննիչ դատարանին վերապահված լիազորությունը՝ բավարարել վերաքննիչ բողոքը՝ վերացնելով դատարանի որոշումը և կայացնել նոր որոշում՝ ուղղել Դատարանի 09.10.2019թ. վճռում առկա վրիպակը: (...)»:

5) Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի վերը նշված որոշման կայացումից հետո Դիմումատուն մի քանի նույնաբովանդակ դիմումներ է ներկայացրել Դատավորին՝ խնդրելով. «(…) Ձեր նախաձեռնությամբ Դատարանի կողմից թիվ ԼԴ/0227/02/17 քաղաքացիական գործով տրված կատարողական թերթում կատարել ուղղում և «Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի 5-րդ հարկի ձեղնահարկ» բառերի փոխարեն նշել «Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի 3-րդ հարկի ձեղնահարկ» բառերը:

Ուղղված կատարողական թերթն ուղարկել հարկադիր կատարման»:

- Դիմումատուի 16.12.2020 թվականի թիվ ԴՄ/960 գրությանն ի պատասխան՝ 14.01.2021 թվականին թիվ 1518/20 գրությամբ Դատավորի օգնականի կողմից ներկայացվել է հետևյալ պատասխանը. «(…) ՀՀ Լոռու մարզի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանը թիվ ԼԴ/0227/02/17 քաղաքացիական գործով 30.06.2020 թվականին տրված թիվ ԿԹ-291506-2020 կատարողական թերթում «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 21 հոդվածի 4-րդ մասի հիմքով իր նախաձեռնությամբ վրիպակի ուղղում կատարելու մասին որոշում չի կայացրել, հետևաբար նման որոշում և կատարողական թերթի ճշգրտված տարբերակը չեն ուղարկել կողմերին և հարկադիր կատարման ծառայության, քանի որ դատարանը նշված կատարողական թերթում վրիպակ չի հայտնաբերել, բացի այդ դատարանում չեն ստացվել նաև տեղեկություններ վերոգրյալ կատարողական թերթի կատարված չլինելու վերաբերյալ»:

- Դիմումատուի 10.02.2021 թվականի թիվ ԴՄ/130 գրությանն ի պատասխան՝ 19.02.2022 թվականի թիվ 9300/21 գրությամբ Դատավորի օգնականի կողմից ներկայացվել է հետևյալ պատասխանը. «(…) ՀՀ Լոռու մարզի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանը թիվ ԼԴ/0227/02/17 քաղաքացիական գործով 30.06.2020 թվականին տրված թիվ ԿԹ-291506-2020 կատարողական թերթում «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 21 հոդվածի 4-րդ մասի հիմքով իր նախաձեռնությամբ վրիպակի ուղղում կատարելու մասին որոշում չի կայացրել, հետևաբար նման որոշում և կատարողական թերթի ճշգրտված տարբերակը չեն ուղարկել կողմերին և հարկադիր կատարման ծառայության, քանի որ դատարանը նշված կատարողական թերթում վրիպակ չի հայտնաբերել:

Բացի այդ, համաձայն Ձեզ հասցեագրված Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության Լոռու մարզային բաժնի պետի 03.02.2021 թվականի թիվ 2415 գրության՝ թիվ 06409295 կատարողական վարույթով իրականացված կատարողական գործողությունների կատարման ընթացքում անհնարին է եղել պարզել պարտապան Արման Կառլենի Դանիելյանի գտնվելու վայրը և նրա նկատմամբ հայտարարվել է հետախուզում, կատարողական վարույթը «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 41.1.2 հոդվածով ավարտվել է, նշվել է, որ կատարողական վարույթի հետագա ընթացքի վերաբերյալ Ձեզ լրացուցիչ կտեղեկացնեն, այսինքն նշված կատարողական թերթի հիման վրա հարուցված կատարողական վարույթը դեռևս գտնվում է կատարման ընթացքի մեջ»:

- Դիմումատուի 15.03.2021 թվականի թիվ ԴՄ/211 գրությանն ի պատասխան՝ 26.03.2021 թվականի թիվ 16875/21 գրությամբ Դատավորի օգնականի կողմից ներկայացվել է հետևյալ պատասխանը. «ՀՀ Լոռու մարզի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանը թիվ ԼԴ/0227/02/17 քաղաքացիական գործով 30.06.2020 թվականին տրված թիվ ԿԹ-291506-2020 կատարողական թերթում ուղղում չի կատարել և կատարողական թերթը չի ուղարկել հարկադիր կատարման հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ կատարողական թերթը վերադարձված չէ:

Բացի այդ, համաձայն Ձեզ հասցեագրված Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության Լոռու մարզային բաժնի պետի 03.02.2021 թվականի թիվ 2415 գրության՝ թիվ 06409295 կատարողական վարույթով իրականացված կատարողական գործողությունների կատարման ընթացքում անհնարին է եղել պարզել պարտապան Արման Կառլենի Դանիելյանի գտնվելու վայրը և նրա նկատմամբ հայտարարվել է հետախուզում, կատարողական վարույթը «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 41.1.2 հոդվածով ավարտվել է, նշվել է, որ կատարողական վարույթի հետագա ընթացքի վերաբերյալ Ձեզ լրացուցիչ կտեղեկացնեն, այսինքն նշված կատարողական թերթի հիման վրա հարուցված կատարողական վարույթը դեռևս գտնվում է կատարման ընթացքի մեջ»:

6) Շողիկ Էդուարդի Սիմոնյանը (ներկայացուցիչ՝ Կարեն Թումանյան) ընդդեմ Տիգրան Ժորայի Պետրոսյանի, պատասխանող կողմում ինքնուրույն պահանջ չներկայացնող երրորդ անձինք՝ Ինեսա Ռուբենի Ավետիքյանի, Արարատ Մադաթյանի՝ «շինծու գործարքի նկատմամբ անվավերության հետևանքներ կիրառելու» պահանջի մասին թիվ ԼԴ/1975/02/19 քաղաքացիական գործը Դատարանի կողմից վարույթ է ընդունվել 12.08.2020 թվականին:

7) Թիվ ԼԴ/1975/02/19 քաղաքացիական գործով 20.04.2021 թվականին կողմերը Դատարան են ներկայացրել հաշտության համաձայնություն: Դատական նիստ է հրավիրվել 08.02.2022 թվականին, ինչի կապակցությամբ Դիմումատուն 26.10.2021 թվականին գրություն է ներկայացրել Դատավորին՝ խնդրելով դատական նիստը տեղափոխել և նշանակել ավելի շուտ՝ հաշտության համաձայնությունը հաստատելու նպատակով: 08.02.2022 թվականին նախատեսված դատական նիստը կայացել է, ապա դատական նիստ է անցկացվել նաև 24.05.2022 թվականին: Հաջորդ դատական նիստը նշանակվել է 06.06.2022 թվականին:

8) Թիվ ԼԴ4/0737/02/21 քաղաքացիական գործի շրջանակներում Հայկանուշ Հարությունյանը 27.05.2021 թվականին դիմում է ներկայացրել Դատարան՝ քաղաքացի Սարգիս Խաչիկի Բադալյանին անհայտ բացակայող ճանաչելու պահանջով: Ըստ Դիմումատուի՝ Սարգիս Բադալյանը՝ Հայկանուշ Հարությունյանի որդին, անհայտ կորել 2020 թվականին տեղի ունեցած 44-օրյա պատերազմի ընթացքում: Դատարանի կողմից դիմումը վարույթ է ընդունվել 08.06.2021 թվականին: Գործով դատական նիստեր են կայացվել 13.07.2021 թվականին, 28.09.2021 թվականին, 02.11.2021 թվականին, 10.01.2022 թվականին, 12.04.2022 թվականին: Սույն գործով Դատարանի վճիռը հրապարակվել է դատական իշխանության պաշտոնական կայքէջում 28.04.2022 թվականին:

9) Վարույթ հարուցող մարմնի կողմից չեն ուսումնասիրվել քննարկման առարկա հանդիսացող քաղաքացիական գործերի վարույթները։

5. Բարձրագույն դատական խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները.

Քննարկելով Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը, լսելով Նախարարի հաղորդումը, ինչպես նաև Նախարարի տեղակալի և ներկայացուցիչների բացատրությունները, Դատավորի և նրա ներկայացուցչի պատասխանը, ուսումնասիրելով կարգապահական վարույթի նյութերը՝ Բարձրագույն դատական խորհուրդը գտնում է, որ Նախարարի կողմից ներկայացված միջնորդությունը ենթակա է մերժման՝ հետևյալ պատճառաբանությամբ.

«Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 142-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 2-րդ կետերի համաձայն՝ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքերն են՝

1) արդարադատություն կամ որպես դատարան՝ օրենքով նախատեսված այլ լիազորություններ իրականացնելիս նյութական կամ դատավարական իրավունքի նորմի խախտումը, որը կատարվել է դիտավորությամբ կամ կոպիտ անփութությամբ.

2) դատավորի կողմից սույն օրենսգրքով սահմանված՝ դատավորի վարքագծի կանոնները խախտելը, որը կատարվել է դիտավորությամբ կամ կոպիտ անփութությամբ:

Բարձրագույն դատական խորհուրդն արձանագրում է, որ Նախարարի կողմից կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասին միջնորդության հիման վրա Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը քննության է առնում «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 152-րդ հոդվածում ամրագրված դրույթի պահանջներին համապատասխան, այն է՝ «Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցի քննությունը Բարձրագույն դատական խորհրդում կատարվում է միայն դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը լուծելու համար միջնորդություն ներկայացնելու մասին որոշմամբ նշված կարգապահական խախտման սահմաններում»: Այդ կապակցությամբ Բարձրագույն դատական խորհրդի իրավական հետազոտման առարկան սահմանափակվում է միջնորդությամբ ներկայացված հիմքերի և հիմնավորումների շրջանակներում:

Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ հարցը լուծելու համար Բարձրագույն դատական խորհուրդն էական է համարում անդրադառնալ հետևյալ հարցադրումներին.

-արդյո՞ք Դատավորը խախտել է դատավարական իրավունքի նորմ (նորմեր),

-եթե այո, ապա արդյո՞ք Դատավորի կողմից խախտումները կատարվել են դիտավորությամբ կամ կոպիտ անփութությամբ,

-արդյո՞ք Դատավորի կողմից թույլ է տրվել դատավորի վարքագծի կանոնի (կանոնների) խախտում, որը կատարվել է դիտավորությամբ կամ կոպիտ անփութությամբ:

Բարձրագույն դատական խորհուրդը հարկ է համարում արձանագրել, որ «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 143-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքի առկայության ապացուցման պարտականությունը կրում է կարգապահական վարույթը հարուցած մարմինը: Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ կարգապահական խախտման համար դատավորը համարվում է անմեղ, քանի դեռ նրա մեղքն ապացուցված չէ սույն օրենսգրքով սահմանված կարգով՝ Բարձրագույն դատական խորհրդի՝ կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասին որոշմամբ: Դատավորի կողմից կատարված կարգապահական խախտման վերաբերյալ չփարատված կասկածները մեկնաբանվում են դատավորի օգտին:

Վերը նշված հոդվածի մեկնաբանությունից բխում է, որ տվյալ դեպքում վարույթ հարուցող մարմինն է կրում դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքերի առկայությունն ապացուցելու պարտականությունը՝ ելնելով կողմերի իրավահավասարության սկզբունքի իրագործման նախապայմանից: Վարույթն իրականացնող մարմնի կողմից պետք է ձեռք բերվեն բավարար ապացույցներ, որոնք իրենց համակցության մեջ բավարար կլինեն դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու համար և կհաստատեն վերջինիս մեղքը: Այսինքն, գործով ձեռք բերված ապացույցների ոչ բավարար լինելու, դրանց հակասականության կամ բացակայության պայմաններում վարույթ հարուցող մարմինը պետք է կրի այդ պարտականությունը չկատարելու կամ ոչ պատշաճ կատարելու բոլոր անբարենպաստ հետևանքները:

Ելնելով վերոգրյալից՝ Բարձրագույն դատական խորհուրդը միջնորդությամբ բերված երեք առանձին գործերի առանձնահատկությամբ պայմանավորված հարկ է համարում անդրադառնալ դրանց առանձին-առանձին։

Այսպես, Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 197-րդ հոդվածի 1-3-րդ մասերի համաձայն՝

1. Դատական ակտում թույլ տրված վրիպակները, գրասխալները և թվաբանական սխալներն ուղղելու մասին միջնորդությունը կարող է ներկայացվել, իսկ դատարանն իր նախաձեռնությամբ այդ գործողությունները կատարում է դատական ակտի կայացման պահից մինչև դրա կատարումը:

2. Առաջին ատյանի դատարանի դատական ակտում տեղ գտած վրիպակները, գրասխալները և թվաբանական սխալներն ուղղելու հարցը դատարանը լուծում է առանց դատական նիստ հրավիրելու: Դատական ակտում տեղ գտած վրիպակները, գրասխալները և թվաբանական սխալներն ուղղելու մասին միջնորդությունն առաջին ատյանի դատարանը պետք է քննի և լուծի այն ստանալու օրվանից 10 օրվա ընթացքում:

3. Դատական ակտում տեղ գտած վրիպակները, գրասխալները և թվաբանական սխալներն ուղղելու մասին առաջին ատյանի դատարանը կայացնում է որոշում:

Վերը նշված նորմի վերլուծությունից հետևում է, որ օրենսդիրը դատարանին հնարավորություն է ընձեռել սեփական նախաձեռնությամբ կամ կողմի միջնորդության հիման վրա, ի թիվս այլնի դատական ակտում թույլ տրված վրիպակն ուղղել` չփոփոխելով դատական ակտի բովանդակությունը և էությունը:

Վճռաբեկ դատարանը, իր 20.07.2017 թվականի թիվ ՇԴ3/0193/02/11 որոշմամբ անդրադառնալով վճռում թույլ տրված վրիպակն ուղղելու առանձնահատկություններին, արձանագրել է. «(…) այն դեպքում, երբ դատարանը վճռում թույլ է տվել որոշակի վրիպակ, ապա մինչև վճռի կատարումն իրավասու է իր նախաձեռնությամբ կամ գործին մասնակցող անձանց դիմումով ուղղել այն։ Վրիպակները վճիռը շարադրելիս դատարանի կողմից թույլ տրված բառերի, անունների, անվանումների, ամսաթվերի, վճռի գործողության և կատարման համար նշանակություն ունեցող այլ տեղեկությունների վերաբերյալ տեղ գտած սխալագրություններն են: Ընդ որում, վրիպակի ուղղումը թույլատրելի է, եթե գործում առկա նյութերը ստուգելիս ակնհայտ է դառնում, որ տվյալ անճշտությունը պատահական սխալի, անուշադրության հետևանք է: Անկախ նրանից, թե վճռի որ մասում է հայտնաբերվել նման թերությունը, այն ենթակա է վերացման՝ պայմանով, որ դրա արդյունքում վճռի էությունը և բովանդակությունը չի փոխվում: Հետևաբար դատարանի կողմից վճռի վրիպակն ուղղելու մասին որոշում կայացնելու արդյունքում չպետք է փոփոխություն կամ լրացում կատարվի դատարանի կողմից հաստատված փաստական հանգամանքներում, գնահատված ապացույցներում, օրենքների կամ այլ նորմատիվ իրավական ակտերի կիրառման կամ չկիրառման վերաբերյալ դատարանի եզրահանգումներում, գործին մասնակցող անձանց պահանջների և առարկությունների հիմնավորվածության վերաբերյալ կատարված եզրահանգումներում:

Այսպիսով՝ վճռում տեղ գտած վրիպակն ուղղելու կառուցակարգը վճռի թերությունների վերացման այն դատավարական միջոցներից է, որն ուղղված է շտկելու վճռում առկա անճշտությունները՝ համապատասխանեցնելով վճռի եզրափակիչ մասը վճռի ամբողջական բովանդակությանը՝ միաժամանակ նախադրյալներ ապահովելով դրա կատարման համար»:

Վերոգրյալի լույսի ներքո Բարձրագույն դատական խորհուրդը, ելնելով դատական ակտի կայունության ապահովման հատկանիշից՝ դատական ակտի անհերքելիությունից, արձանագրում է, որ թեև դատարանն ինչպես իր նախաձեռնությամբ, այնպես էլ կողմի միջնորդությամբ իրավունք ունի իրավական անորոշությունից խուսափելու համար օրինական ուժի մեջ մտած վճռում կատարել վրիպակի ուղղում, այդուհանդերձ այն չի կարող փոփոխել օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտի բովանդակությունն ու էությունը: Իսկ եթե գործով որոշում կամ վճիռ կայացնելիս դատական սխալներ են թույլ տրվել, ապա դրանք կարող են վերացվել դատական ակտը վերաքննության կարգով բողոքարկելիս:

Քննարկվող պարագայում Դատարանը թիվ ԼԴ/0227/02/17 քաղաքացիական գործի շրջանակներում 09.10.2019 թվականին կայացրել է վճիռ, իսկ կողմի միջնորդության հիման վրա 30.06.2020 թվականին տրվել է կատարողական թերթ: Դիմումատուն 23.07.2020 թվականին ներկայացրած դիմումով խնդրել է նշված գործով վճռում կատարել ուղղում և «Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի 5-րդ հարկի ձեղնահարկի» փոխարեն նշել «Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքի 3-րդ հարկի ձեղնահարկ»՝ որպես հիմնավորում նշելով, որ Լոռու մարզի Վանաձոր համայնքի ղեկավարի 03.07.2020 թվականի թիվ 066/7452 գրությամբ նշվել է, որ Վանաձոր քաղաքի Վարդանանց փողոցի թիվ 43 շենքը երեք հարկանի է: Դատարանի 06.08.2020 թվականի որոշմամբ դիմումը մերժվել է այն հիմնավորմամբ, որ Դատարանը գործը քննել և Դատարանին ներկայացված ապացույցները գնահատել է հայցվորի կողմից ներկայացված հայցապահանջի շրջանակներում: Վերը նշված որոշումը բողոքարկվել է վերաքննության կարգով, ինչի արդյունքում Դատարանի որոշումը վերացվել է և կայացվել է նոր որոշում՝ Դատարանի 09.10.2019 թվականի վճռում առկա վրիպակն ուղղելու մասին:

Նախարարը, կրելով իր կողմից վկայակոչած Դատավորի նախապես՝ գործի քննության ընթացքում, ձեղնահարկը շենքի 3-րդ հարկում գտնվելու մասին իմանալու փաստն ապացուցելու պարտականությունը, որևէ կերպ այն չի հիմնավորել, բացի դրանից նշված փաստը չի վիճարկվել գործի քննության ընթացքում, ինչպես նաև վարույթ հարուցող մարմնի կողմից չի հիմնավորվել, որ ըստ գործի նյութերի Դատավորի համար նշված փաստն ակնհայտ է եղել, իսկ դատարանը պատասխանատու է ապացուցման գործընթացի կազմակերպման համար, կարող է իրականացնել մրցակցությանն օժանդակող, այն երաշխավորող որոշակի գործառույթներ, սակայն իր նախաձեռնությամբ ապացույցներ ձեռք բերելու իրավունք չունի: Ավելին, Դիմումատուն վրիպակն ուղղելու մասին դիմումին կից ներկայացրել է լրացուցիչ փաստաթուղթ ձեղնահարկի հարկայնության վերաբերյալ, որը Դատարանի կողմից չի ընդունվել և որի չընդունման փաստը չի վիճարկվել Դիմումատուի կողմից:

Ինչ վերաբերում է Նախարարի ներկայացուցիչների այն պնդմանը, որ իրենց կողմից բերված փաստերը հիմնավորվում են Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի որոշմամբ, ապա Բարձրագույն դատական խորհուրդը հարկ է համարում արձանագրել, որ «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 142-րդ հոդվածի 7-րդ մասի համաձայն՝ դատական ակտի բեկանումը կամ փոփոխումը ինքնին հիմք չէ այդ ակտը կայացրած դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու համար: Նախարարը պետք է հիմնավորեր, որ Դատավորը գործը քննելիս տեղյակ է եղել միջնորդության մեջ բերված փաստերի առկայության մասին, ինչը չի ապացուցվել, քանի որ վարույթ հարուցող մարմնի կողմից չեն ուսումնասիրվել գործի նյութերը։

Ինչ վերաբերում է թիվ ԼԴ/0227/02/17 քաղաքացիական գործով տրված կատարողական թերթում ուղղում կատարելու վերաբերյալ դիմումներին Դատավորի օգնականի կողմից պատասխանելու հանգամանքին, ապա Բարձրագույն դատական խորհուրդը գտնում է, որ դիմումների բովանդակությունը, այն է՝ Դատարանի նախաձեռնությամբ ուղղում կատարելու պահանջը, չի բխել «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի պահանջներից և գործի փաստերից, ուստի Դատարանն առանձին դատավարական գործողություն կատարելու հնարավորություն և պարտականություն չի ունեցել։

Բարձրագույն դատական խորհուրդն արձանագրում է նաև, որ Նախարարի կողմից չի ներկայացվել և չի ապացուցվել այն հանգամանքը, թե երբ է առաջացել վճռում վրիպակն ուղղելու անհրաժեշտությունը, կողմի ինչ իրավունք է խախտվել առանց վրիպակի ուղղման կատարողական թերթ տալու արդյունքում։

Ուստի Բարձրագույն դատական խորհուրդը համապատասխան ապացույցների բացակայության պայմաններում անհիմն է համարում Նախարարի կողմից միջնորդությամբ ներկայացված փաստարկները:

Վերոգրյալի հիմքով Բարձրագույն դատական խորհուրդը գտնում է, որ Նախարարը «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 143-րդ հոդվածի ուժով կրում է իր վրա դրված փաստի չապացուցման բացասական բեռը, իսկ Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի կողմից Դատարանի 06.08.2020 թվականի որոշումը վերացնելը և նոր որոշում կայացնելը հիմք չի կարող հանդիսանալ Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու համար:

Անդրադառնալով Դատավորին վերագրվող՝ միջնորդությամբ նշված քաղաքացիական գործերը ողջամիտ ժամկետի խախտմամբ քննելու վերաբերյալ փաստարկներին՝ Բարձրագույն դատական խորհուրդն արձանագրում է հետևյալը.

Բարձրագույն դատական խորհուրդն իր մի շարք որոշումներում (տե՛ս 02.04.2020 թվականի թիվ ԲԴԽ-6-Ո-Կ-3, 05.09.2020 թվականի թիվ ԲԴԽ-9-Ո-Կ-4) կարևորել է ողջամիտ ժամկետում գործի քննության անհրաժեշտությունը՝ հաշվի առնելով, որ այդպիսի խախտումը կարող է հանգեցնել ոչ միայն արդար դատաքննության իրավունքի խախտման, այլ նաև այլ իրավունքների խախտման:

«Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 70-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 6-րդ կետի համաձայն՝ ի պաշտոնե գործելիս դատավորը պարտավոր է առանց արդարադատության շահերին վնասելու` ողջամիտ ժամկետում և նվազագույն դատական ծախսերի կատարմամբ քննել և լուծել օրենքով իր իրավասությանը վերապահված հարցերը:

Օրենքի 8-րդ հոդվածի համաձայն՝ դատարանների գործունեությունը պետք է կազմակերպվի այնպես, որ ապահովվի յուրաքանչյուրի իրավունքների և ազատությունների արդյունավետ դատական պաշտպանությունը՝ օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ և անաչառ դատարանի կողմից գործի արդարացի, հրապարակային և ողջամիտ ժամկետում քննության միջոցով:

Սահմանադրության 61-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների արդյունավետ դատական պաշտպանության իրավունք, իսկ 63-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի անկախ և անաչառ դատարանի կողմից իր գործի արդարացի, հրապարակային և ողջամիտ ժամկետում քննության իրավունք:

Բարձրագույն դատական խորհուրդը, կարևոր համարելով ողջամիտ ժամկետում գործի քննության առանձնահատկություններին անդրադառնալը, փաստում է, որ ողջամիտ ժամկետում գործի քննության իրավունքը ենթադրում է օպտիմալ հավասարակշռություն դատավարության ընթացքի և դատական ակտի օրինականության ու հիմնավորվածության միջև։

Գործի քննությունը ողջամիտ ժամկետում՝ նպաստում է խախտված իրավունքների արագ վերականգնմանը, ապահովում է նվազ ծախսեր, ձևավորում է կանխատեսելիության մթնոլորտ: Սակայն, միևնույն ժամանակ, խախտված իրավունքների վերականգնումը պետք է հիմնված լինի գործի հանգամանքների լրիվ և բազմակողմանի ուսումնասիրության վրա, ինչն իր հերթին ենթադրում է բավարար տևողությամբ այնքան ժամանակի ծախսում, որքան կպահանջի գործի արդյունավետ լուծումը:

Իրավունքները խախտված անձի արդարադատական կենտրոնական ակնկալիքը ոչ այնքան գործի արագ և նվազ ծախսերի գնով լուծումն է, որքան գործի արդար լուծումն է՝ հիմնված հանգամանքների լրիվ և բազմակողմանի ուսումնասիրման վրա:

Ողջամիտ ժամկետներում գործի քննության կոնկրետ չափանիշներ լինել չեն կարող, կարող են լինել միայն ողջամիտ ժամկետներում գործի քննության ուղենիշեր, որոնց հաշվառմամբ՝ կապահովվի գործի քննության ժամկետների ողջամիտ տևողություն և հաշվի կառնվեն յուրաքանչյուր կոնկրետ գործով առկա հանգամանքները և առանձնահատկությունները:

Ողջամիտ ժամկետներում գործի քննության կոնկրետ չափանիշներ սահմանելու պարագայում կարող են վտանգվել դատավորի անկախությունը և գործի բազմակողմանի ու լրիվ քննություն իրականացնելու հնարավորությունը:

Ողջամիտ ժամկետներում գործի քննության ուղենիշերը կնպաստեն գործի քննության ընթացքում ժամանակի արդյունավետ կառավարմանը, մասնագիտական և կազմակերպական արդյունավետ կենտրոնացմանը գործի լրիվ և բազմակողմանի ուսումնասիրմանը, ինչի արդյունքում հնարավորինս կապահովվի օպտիմալ հավասարակշռություն դատավարության ընթացքի և դատական ակտի օրինականության ու հիմնավորվածության միջև:

Բարձրագույն դատական խորհուրդը գտնում է, որ գործի քննության ժամկետի ողջամտությունը պետք է գնահատվի յուրաքանչյուր գործի համար առանձին՝ հաշվի առնելով «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 9-րդ հոդվածով նախանշված ուղենիշերը, մասնավորապես գործի հանգամանքները, ներառյալ` իրավական և փաստական բարդությունը, վարույթի մասնակիցների վարքագիծը և վարույթի մասնակցի համար գործի տևական քննության հետևանքները, հնարավոր սեղմ ժամկետում գործի քննությունն ու լուծումն իրականացնելու նպատակով դատարանի կատարած գործողությունները և դրանց արդյունավետությունը և գործի քննության ընդհանուր տևողությունը։

Սույն միջնորդությամբ վկայակոչված թիվ ԼԴ/1975/02/19 քաղաքացիական գործով Շողիկ Էդուարդի Սիմոնյանի կողմից ներկայացված հայցադիմումը Դատարանի 12.08.2020 թվականի որոշմամբ ընդունվել է վարույթ, այնուհետև 20.04.2021 թվականին կողմերը Դատարան են ներկայացրել հաշտության համաձայնություն, որը քննարկելու նպատակով հրավիրվել են դատական նիստեր, իսկ թիվ ԼԴ4/0737/02/21 քաղաքացիական գործով Հայկանուշ Հարությունյանի կողմից ներկայացված անհայտ բացակայող ճանաչելու պահանջի մասին դիմումը վարույթ է ընդունվել 08.06.2021 թվականին և գործով դատական նիստեր են կայացել 13.07.2021 թվականին, 28.09.2021 թվականին, 02.11.2021 թվականին, 10.01.2022 թվականին, 12.04.2022 թվականին, իսկ վճիռը հրապարակվել է 28.04.2022 թվականին:

Բարձրագույն դատական խորհուրդը գտնում է, որ թեև անկողմնակալ դիտորդի մոտ կարող է օբյեկտիվորեն առաջանալ տպավորություն, որ Դատարանը վերը նշված քաղաքացիական գործերով խախտել է գործի քննության ողջամտության ժամկետները, այդուհանդերձ հիմնավոր է համարում թիվ ԼԴ/1975/02/19 քաղաքացիական գործով 20.04.2021 թվականին Դատարան ներկայացված հաշտության համաձայնությունը և թիվ ԼԴ4/0737/02/21 քաղաքացիական գործն իր կողմից նշված ժամկետներում քննելու վերաբերյալ Դատավորի բացատրությունները, քանի որ Դատարանը չի հետապնդել գործերն արհեստականորեն ձգձգելու նպատակ և ձևական հիմքեր չի ստեղծել դրանց համար, այլ յուրաքանչյուր գործով Դատավորը ձեռնարկել է ողջամիտ, օբյեկտիվ և արդյունավետ քայլեր գործի քննության ապահովման ուղղությամբ։ Դատավորի բացատրությունները չեն հերքվել նաև գործի նյութերով, քանի որ վարույթ հարուցող մարմնի կողմից ներկայացված միայն հաղորդումը և դրան կից նյութերը չեն բովանդակել ողջ գործի նյութերը։ Վարույթ հարուցող մարմինն այս երկու գործերով էլ չի իրականացրել գործի ամբողջական և բազմակողմանի ստուգում, միայն հիմնվել է հաղորդման և դրան կից ներկայացված նյութերի վրա, որոնք բավարար փաստական հանգամանքներ չեն պարունակում Դատավորին մեղսագրվող արարքն ապացուցելու համար։

Այսպիսով՝ Բարձրագույն դատական խորհուրդը կարևոր է համարում արձանագրել, որ Նախարարի կողմից չի ապացուցվել, որ Դատավորը կատարել է այնպիսի գործողություններ կամ զերծ է մնացել այնպիսի գործողություններ կատարելուց, որոնք կխախտեին Դատավորի կողմից ողջամիտ ժամկետում օրենքով իր իրավասությանը վերապահված հարցերը քննելու և լուծելու օրենսդրական պահանջը, ուստի արձանագրում է, որ Դատավորի կողմից թույլ չի տրվել դատավորի վարքագծի կանոնի այնպիսի խախտում, որը կհանգեցներ կարգապահական պատասխանատվության:

Ինչ վերաբերում է Բարձրագույն դատական խորհրդում Դատավորի կողմից ներկայացված իր և անհատ ձեռնարկատեր փաստաբան Արտակ Ոսկանյանի միջև 25.04.2022 թվականին կնքված հանձնարարության պայմանագրի հիմքով դատական ծախսերի հատուցման վերաբերյալ պահանջին, ապա համաձայն «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 151-րդ հոդվածի 3-րդ մասի՝ վարույթ հարուցած մարմնի զեկուցումից հետո Բարձրագույն դատական խորհուրդը լսում է այն դատավորին, որի նկատմամբ վարույթ է հարուցվել, կամ նրա փաստաբանին: Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամները և վարույթը հարուցած մարմնի ներկայացուցիչը կարող են հարցեր ուղղել դատավորին, որոնց դատավորը կարող է պատասխանել կամ հրաժարվել դրանց պատասխանելուց: Դատավորին կամ նրա փաստաբանին լսելուց հետո Բարձրագույն դատական խորհուրդն անցնում է վարույթի նյութերի հետազոտմանը: Իսկ նույն հոդվածի 9-րդ մասի համաձայն՝ վարույթի նյութերի հետազոտումից հետո Բարձրագույն դատական խորհուրդը լսում է նիստին մասնակցող անձանց ամփոփիչ ելույթները, որից հետո հարցի քննությունը հայտարարվում է ավարտված: (…):

Տվյալ պարագայում Դատավորի կողմից քննարկվող հանձնարարության պայմանագիրը ներկայացվել է վարույթի նյութերի հետազոտումից և կողմերի ամփոփիչ ելույթներից հետո, որպիսի պայմաններում այն քննարկման առարկա դարձվել չի կարող:

«Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 156-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն՝ Բարձրագույն դատական խորհուրդը մերժում է դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու միջնորդությունը, եթե առկա է սույն օրենսգրքի 146-րդ հոդվածի 6-րդ մասով և 147-րդ հոդվածի 6-րդ մասով սահմանված որևէ հիմք:

«Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 147-րդ հոդվածի 6-րդ մասի 1-ին կետի համաձայն՝ վարույթ հարուցած մարմինը կարճում է կարգապահական վարույթը, եթե առկա չէ կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմք:

Վերոգրյալի համատեքստում Բարձրագույն դատական խորհուրդը գտնում է, որ Նախարարի կողմից չի ապացուցվել Դատավորին վերագրվող խախտումները կատարած լինելու փաստը և նման պայմաններում ղեկավարվելով Սահմանադրության 175-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետով, «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 94-րդ հոդվածի 6-րդ մասով, 154-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով և 155-րդ հոդվածով՝

1. Արդարադատության նախարարի միջնորդությունը՝ Լոռու մարզի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Վարդուհի Հովնանյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ, մերժել:

2. Որոշումն ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից և վերջնական է:

ԲԱՐՁՐԱԳՈՒՅՆ ԴԱՏԱԿԱՆ ԽՈՐՀՐԴԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻ պԱՇՏՈՆԱԿԱՏԱՐ		Ս. Չիչոյան
ԱՆԴԱՄՆԵՐ՝		Գ. ԲԵՔՄԵԶՅԱՆ
		Դ․ Խաչատուրյան
		Մ. ՄԱԿՅԱՆ
		Ս․ Միքայելյան
		Ա. Մխիթարյան

Պաշտոնական հրապարակման օրը՝ 22 օգոստոսի 2022 թվական: