2021 թվականի հոկտեմբերի 22-ին

գրավոր ընթացակարգով քննելով ըստ հայցի Արտակ Ասատրյանի ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի (այսուհետ` Կադաստր), երրորդ անձինք Ալեքսեյ Սարքիս Դավթյանի, «Էքսպրես Կրեդիտ ՈւՎԿ» ՓԲԸ-ի` Երևան քաղաքի Կենտրոն վարչական շրջանի Թումանյան փողոցի 30-րդ շենքի թիվ 42 հասցեի վերաբերյալ Կադաստրի կողմից 15.10.2012 թվականին (ըստ թիվ 15102012-01-1433 վկայականի «լրացուցիչ նշումներ և տեղեկություններ» բաժնի` 02.05.2012 թվականին) կատարված սեփականության իրավունքի պետական գրանցումն ըստ 24.07.2017 թվականի շինությունների հատակագծի 2.20քմ և 6.3քմ տարածքների նկատմամբ անվավեր ճանաչելու և որպես անվավերության հետևանք՝ Երևան քաղաքի Կենտրոն վարչական շրջանի Թումանյանի փողոցի 30-րդ շենքի թիվ 42 հասցեի վերաբերյալ Կադաստրի կողմից 03.08.2017 թվականին կատարված սեփականության իրավունքի պետական գրանցումն ըստ 24.07.2017 թվականի շինությունների հատակագծի 2.20քմ և 6.3քմ տարածքների նկատմամբ անվավեր ճանաչելու պահանջների մասին, վարչական գործով ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի 21.08.2020 թվականի «Վերաքննիչ բողոքը մերժելու մասին» որոշման դեմ Արտակ Ասատրյանի վճռաբեկ բողոքը,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.

Դիմելով դատարան` Արտակ Ասատրյանը պահանջել է անվավեր ճանաչել Երևան քաղաքի Կենտրոն վարչական շրջանի Թումանյան փողոցի 30-րդ շենքի թիվ 42 հասցեի վերաբերյալ Կադաստրի կողմից 02.05.2012 թվականին կատարված սեփականության իրավունքի պետական գրանցումը ըստ 11.09.2012 թվականին շինությունների հատակագծի 2.20քմ և 6.3քմ տարածքների նկատմամբ, և որպես անվավերության հետևանք՝ անվավեր ճանաչել Երևան քաղաքի Կենտրոն վարչական շրջանի Թումանյանի փողոցի 30-րդ շենքի թիվ 42/1 հասցեի վերաբերյալ Կադաստրի կողմից 03.08.2017 թվականին կատարված սեփականության իրավունքի պետական գրանցումն ըստ 11.09.2012 թվականի շինությունների հատակագծի 2.20քմ և 6.3քմ տարածքների նկատմամբ:

ՀՀ վարչական դատարանի (դատավոր` Հ. Այվազյան) (այսուհետ` Դատարան) 02.09.2019 թվականի որոշմամբ հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ:

Դատարանի 02.09.2019 թվականի որոշմամբ Ալեքսեյ Սարքիս Դավթյանը դատավարության մեջ ներգրավվել է որպես երրորդ անձ:

Դատարանի 15.01.2020 թվականի որոշմամբ «Էքսպրես Կրեդիտ ՈւՎԿ» ՓԲԸ-ն դատավարության մեջ ներգրավվել է որպես երրորդ անձ:

Դատարանի 19.02.2020 թվականի որոշմամբ Արտակ Ասատրյանի ներկայացուցչի միջնորդությունը բավարարվել է և որոշվել է սույն գործով հայցապահանջը կարդալ հետևյալ բովանդակությամբ. «Անվավեր ճանաչել Երևան քաղաքի Կենտրոն վարչական շրջանի Թումանյան փողոցի 30-րդ շենքի թիվ 42 հասցեի վերաբերյալ Կադաստրի կողմից 15.10.2012 թվականին (ըստ թիվ 15102012-01-1433 վկայականի «լրացուցիչ նշումներ և տեղեկություններ» բաժնի` 02.05.2012 թվականին) կատարված սեփականության իրավունքի պետական գրանցումն ըստ 24.07.2017 թվականի շինությունների հատակագծի 2.20քմ և 6.3քմ տարածքների նկատմամբ, որպես անվավերության հետևանք՝ անվավեր ճանաչել Երևան քաղաքի Կենտրոն վարչական շրջանի Թումանյանի փողոցի 30-րդ շենքի թիվ 42 հասցեի վերաբերյալ Կադաստրի կողմից 03.08.2017 թվականին կատարված սեփականության իրավունքի պետական գրանցումն ըստ 24.07.2017 թվականի շինությունների հատակագծի 2.20քմ և 6.3քմ տարածքների նկատմամբ»:

Դատարանի 24.06.2020 թվականի որոշմամբ Արտակ Ասատրյանի ներկայացուցչի կողմից ներկայացված բաց թողնված դատավարական ժամկետը հարգելի համարելու վերաբերյալ միջնորդությունը մերժվել է:

ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 21.08.2020 թվականի որոշմամբ Արտակ Ասատրյանի կողմից ներկայացված վերաքննիչ բողոքը մերժվել է, և Դատարանի «Բաց թողնված դատավարական ժամկետը հարգելի համարելու վերաբերյալ միջնորդությունը մերժելու մասին» 24.06.2020 թվականի որոշումը թողնվել է անփոփոխ:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Արտակ Ասատրյանը (ներկայացուցիչ Հովհաննես Չամսարյան):

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքը, հիմնավորումները և պահանջը.

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանը խախտել է «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ` Կոնվենցիա) 6-րդ հոդվածի 1-ին կետը, սխալ է մեկնաբանել ՀՀ Սահմանադրության 61-րդ հոդվածի 1-ին մասը, 63-րդ հոդվածի 1-ին մասը, խախտել է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասը, 146-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 1-ին կետը և 2-րդ կետը, 54-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերը։

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է, որ շենքի մուտքի անմիջապես դիմաց տեղադրված ծածկի առկայության պայմաններում հայցվորը ողջամտորեն չէր կարող ենթադրել, որ այդ հողամասն օրինականացվել ու ստացել է պետական գրանցում:

Վերաքննիչ Դատարանն իր որոշմամբ հաստատել է իրականությանը չհամապատասխանող փաստ, որը չի բխում հայցվորի կողմից գրավոր ներկայացված դիրքորոշումներից և դատական նիստերի ընթացքում հայտնած տեղեկություններից։

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է, որ սույն վարչական գործում առկա չէ որևէ ապացույց, որը կվկայեր այն մասին, որ 2015 թվականին վեճի առարկա 2.20քմ և 6.3քմ հողամասի վրա կատարվել են շինարարական աշխատանքներ:

Վերաքննիչ դատարանի ենթադրությունները չեն բխում որևէ ապացույցից կամ հիմնավորումից, Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է հայցվորի դիրքորոշումը, հաստատել է փաստաթղթի իսկություն, որի հաստատումը պահանջում է հատուկ մասնագիտական գիտելիքներ և դրա իսկության պարզման վերաբերյալ վարվող դատական քննություն, Վերաքննիչ դատարանը հայցվորին զրկել է դատարանի մատչելիության իրավունքից:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է վերացնել «Վերաքննիչ բողոքը մերժելու մասին» Վերաքննիչ դատարանի 21.08.2020 թվականի որոշումը, և կայացնել նոր դատական ակտ` բեկանել ՀՀ վարչական դատարանի 24.06.2020 թվականի «Բաց թողնված դատավարական ժամկետը հարգելի համարելու վերաբերյալ միջնորդությունը մերժելու մասին» որոշումը և փոփոխել այն` բաց թողնված դատավարական ժամկետը վերականգնելու վերաբերյալ միջնորդությունը բավարարել:

3. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները.

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասի  1-ին կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ՝ նույն հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ կետի իմաստով, այն է՝ բողոքարկվող դատական ակտում ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 54-րդ հոդվածի 2-րդ մասի մեկնաբանությունը հակասում է ՀՀ վճռաբեկ դատարանի թիվ ՎԴ/7268/05/14 վարչական գործով 15.07.2015 թվականի որոշման մեջ տվյալ նորմին տրված մեկնաբանությանը:

Վերոգրյալով պայմանավորված` Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում անդրադառնալ այն իրավական հարցադրմանը, թե արդյոք վարչական վարույթի մասնակից չդարձված անձը պարտավոր է իր իրավունքներին միջամտող սեփականության իրավունքի պետական գրանցումն անվավեր ճանաչելու պահանջով դիմել դատարան իր գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքի ձեռքբերման պահից երկամսյա ժամկետում, եթե ողջամտորեն հնարավորություն չի ունեցել իմանալու իր իրավունքները ենթադրաբար խախտող վարչական ակտի գոյության մասին:

ՀՀ Սահմանադրության 61-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների արդյունավետ դատական պաշտպանության իրավունք:

ՀՀ Սահմանադրության 63-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի անկախ և անաչառ դատարանի կողմից իր գործի արդարացի, հրապարակային և ողջամիտ ժամկետում քննության իրավունք:

Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում են նրա քաղաքացիական իրավունքներն ու պարտականությունները կամ նրան ներկայացված ցանկացած քրեական մեղադրանքի առնչությամբ ունի օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ և անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձ նույն օրենսգրքով սահմանված կարգով իրավունք ունի դիմելու վարչական դատարան, եթե համարում է, որ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի կամ դրա պաշտոնատար անձի վարչական ակտով, գործողությամբ կամ անգործությամբ` խախտվել են կամ անմիջականորեն կարող են խախտվել նրա` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ (այսուհետ՝ Սահմանադրություն), միջազգային պայմանագրերով, օրենքներով կամ այլ իրավական ակտերով ամրագրված իրավունքները և ազատությունները, ներառյալ, եթե` խոչընդոտներ են հարուցվել այդ իրավունքների և ազատությունների իրականացման համար, չեն ապահովվել անհրաժեշտ պայմաններ այդ իրավունքների իրականացման համար, սակայն դրանք պետք է ապահովվեին Սահմանադրության, միջազգային պայմանագրի, օրենքի կամ այլ իրավական ակտի ուժով:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 54-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատավարական ժամկետների ավարտից հետո դատավարության մասնակիցները կորցնում են այդ ժամկետներով պայմանավորված գործողություններ կատարելու իրավունքը։ Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` դատավարական ժամկետների ավարտից հետո ներկայացված հայցադիմումների ընդունումը մերժվում է նույն օրենսգրքի 80-րդ հոդվածի   1-ին մասի 6-րդ կետի հիմքով, եթե բաց թողնված դատավարական ժամկետները վարչական դատարանի որոշմամբ չեն վերականգնվում։ Դատավարական ժամկետների ավարտից հետո ներկայացված այլ փաստաթղթերը վարչական դատարանի որոշմամբ վերադարձվում են դրանք ներկայացրած անձանց, եթե բացակայում է բաց թողնված դատավարական ժամկետներով պայմանավորված գործողություններ կատարելու իրավունքը վերականգնելու մասին միջնորդությունը։ Նման միջնորդությունը բավարարվում է, եթե վարչական դատարանը համարում է, որ անձը ժամկետը բաց է թողել հարգելի պատճառով:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 65-րդ հոդվածի համաձայն` վարչական դատարանում գործը հարուցվում է հայցի հիման վրա:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` վիճարկման հայցով հայցվորը կարող է պահանջել ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն վերացնել միջամտող վարչական ակտը, ներառյալ` զուգորդվող վարչական ակտի միջամտող դրույթները:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 72-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն` հայցը վարչական դատարան կարող է ներկայացվել վիճարկման հայցի դեպքում` երկամսյա ժամկետում` վարչական ակտի ուժի մեջ մտնելու պահից:

ՀՀ սահմանադրական դատարանը, մի շարք որոշումներով (10.12.2013 թվականի թիվ  ՍԴՈ-1127, 10.02.2015 թվականի թիվ ՍԴՈ-1190, 03.03.2015 թվականի թիվ ՍԴՈ-1192, 16.06.2015 թվականի թիվ ՍԴՈ-1220, 26.06.2015 թվականի թիվ ՍԴՈ-1222, 10.03.2016 թվականի թիվ  ՍԴՈ-1257 և այլն) անդրադառնալով արդարադատության մատչելիության, արդար և արդյունավետ դատաքննության իրավունքների երաշխավորման սահմանադրական իրավաչափության խնդիրներին, արտահայտել է այն իրավական դիրքորոշումը, որ դատավարական որևէ առանձնահատկություն կամ ընթացակարգ չի կարող խոչընդոտել կամ կանխել դատարան դիմելու իրավունքի արդյունավետ իրացման հնարավորությունը, իմաստազրկել ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխավորված դատական պաշտպանության իրավունքը կամ դրա իրացման արգելք հանդիսանալ, ընթացակարգային որևէ առանձնահատկություն չի կարող մեկնաբանվել որպես ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխավորված դատարանի մատչելիության իրավունքի սահմանափակման հիմնավորում, դատարանի (արդարադատության) մատչելիությունը կարող է ունենալ որոշակի սահմանափակումներ, որոնք չպետք է խաթարեն այդ իրավունքի բուն էությունը:

Թեև դատարանի մատչելիության իրավունքն ուղղակիորեն ամրագրված չէ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածում, սակայն Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը (այսուհետ՝ Եվրոպական դատարան) այն ճանաչել է որպես արդար դատաքննության իրավունքի անբաժանելի տարր: Այսպես, Եվրոպական դատարանի կողմից դատարանի մատչելիության իրավունքի վերաբերյալ ձևավորված կայուն նախադեպային իրավունքի համաձայն՝ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետը երաշխավորում է անձի իրավունքներին և պարտականություններին առնչվող հայցով դատարան դիմելու իրավունքը: Այդ դրույթը մարմնավորում է դատարան դիմելու, այն է` դատարանում հայց հարուցելու իրավունքը, որը հնարավորություն է տալիս օգտվելու Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետում նախատեսված մյուս երաշխիքներից: Դատական վարույթի արդար, հրապարակային և արագ բնութագրիչները, անշուշտ, արժեք չեն ունենա, եթե այդ գործընթացներին ընթացք չի տրվում: Դժվար է պատկերացնել իրավունքի գերակայություն արդարադատություն իրականացնելիս, եթե դատարան դիմելու իրավունքը չի ապահովվում (տե՛ս, Kreuz v. Poland (28249/95) գործով Եվրոպական դատարանի 19.06.2001 թվականի վճիռը, 52-րդ կետ): Մինչդեռ Եվրոպական դատարանի տեսանկյունից՝ դատարանի իրավունքը բացարձակ չէ և կարող է ենթարկվել սահմանափակումների: Այդ սահմանափակումները թույլատրվում են, քանի որ մատչելիության իրավունքն իր բնույթով պահանջում է պետության կողմից որոշակի կարգավորումներ, և այս առումով պետությունը որոշակի հայեցողական լիազորություն ունի: Սակայն դատարանի մատչելիության իրավունքի սահմանափակումը պետք է իրականացվի այնպես, որ չխախտի կամ զրկի անձին մատչելիության իրավունքից այնպես կամ այն աստիճան, որ խախտվի այդ իրավունքի բուն էությունը (տե՛ս, Tolstoy Miloslavsky v. The United Kingdom (18139/91) գործով Եվրոպական դատարանի 13.07.1995 թվականի վճիռը, 59-րդ կետ): Ըստ Եվրոպական դատարանի՝ դատարանի մատչելիության իրավունքի սահմանափակումը չի կարող համատեղելի լինել Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի հետ, եթե այն չի հետապնդում իրավաչափ նպատակ, և եթե առկա չէ ողջամիտ հարաբերակցություն ձեռնարկվող միջոցների և հետապնդվող նպատակների միջև՝ համաչափության առումով (տե՛ս, Khalfaoui v. France (34791/97) գործով Եվրոպական դատարանի 14.12.1999 թվականի վճիռը, 36-րդ կետ): Մեկ այլ վճռով Եվրոպական դատարանը նշել է, որ դատարանի մատչելիությունն օրենսդրական կարգավորումների առարկա է, և դատարանները պարտավոր են կիրառել դատավարական համապատասխան կանոնները` խուսափելով ինչպես գործի արդարացի քննությանը խոչընդոտող ավելորդ ձևականություններից (ֆորմալիզմից), այնպես էլ չափազանց ճկուն մոտեցումից, որի դեպքում օրենքով սահմանված դատավարական պահանջները կկորցնեն իրենց նշանակությունը: Ըստ Եվրոպական դատարանի` դատարանի մատչելիության իրավունքը խաթարվում է այն դեպքում, երբ օրենսդրական նորմերը դադարում են ծառայել իրավական որոշակիության ու արդարադատության պատշաճ իրականացման նպատակներին և խոչընդոտում են անձին հասնել իրավասու դատարանի կողմից իր գործի ըստ էության քննությանը (տե՛ս, Dumitru Gheorghe v. Romania (33883/06) գործով Եվրոպական դատարանի 12.04.2016 թվականի վճիռը, 28-րդ կետ):

Անդրադառնալով դատարանի մատչելիության ժամկետային սահմանափակումներին՝ Եվրոպական դատարանն արտահայտել է այն իրավական դիրքորոշումը, որ ներպետական օրենսդրությամբ սահմանված այդպիսի սահմանափակումները հետապնդում են որոշակի կարևոր նպատակներ, մասնավորապես` իրավական որոշակիության երաշխավորումը, հավանական պատասխանողի պաշտպանությունը ժամկետանց հայցերից: Ըստ Եվրոպական դատարանի՝ նմանատիպ հայցերի դեպքում դժվար կլինի կանխել անարդարությունը, որը կարող է առաջանալ, եթե դատարաններից պահանջվի քննել հեռավոր անցյալում տեղի ունեցած իրադարձություններ այնպիսի ապացույցների հիման վրա, որոնք կարող են լինել ոչ արժանահավատ և ոչ ամբողջական` բավականաչափ ժամանակահատված անցած լինելու պատճառով: Եվրոպական դատարանը գտել է, որ ժամկետային սահմանափակումների առումով պետությունները նույնպես հայեցողական լիազորություն ունեն որոշելու, թե դատարանի մատչելիությունն ինչպես պետք է սահմանափակվի (տե՛ս, Stubbings and others v. The United Kingdom (22083/93, 22095/93) գործով Եվրոպական դատարանի 22.10.1996 թվականի վճիռը, 51-րդ և 55-րդ կետեր):

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ վերը նշված իրավական դիրքորոշումների համատեքստում պետք է մեկնաբանվեն և կիրառվեն նաև ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 54-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերը:

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է նաև, որ օրենսդիրը, սահմանելով վարչական դատարանում գործի հարուցման հիմքը` համապատասխան հայցը, միաժամանակ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 72-րդ հոդվածում սահմանել է այն ժամկետները, որոնց ընթացքում հայցը կարող է ներկայացվել վարչական դատարան: Ավելին՝ Օրենսդիրը, սահմանելով վարչական դատարան հայց ներկայացնելու ժամկետները, հատուկ սահմանել է բաց թողնված ժամկետների վերականգնելու իրավական հնարավորությունը համապատասխան միջնորդության և հարգելի պատճառների առկայության դեպքում, իսկ մնացած բոլոր դեպքերի համար ամրագրել, որ դատավարական ժամկետների ավարտից հետո ներկայացված հայցադիմումները և այլ փաստաթղթերը դատարանը չի քննարկում և վերադարձնում է դրանք ներկայացրած անձանց:

Այսպիսով, օրենքով սահմանված դատավարական ժամկետների ավարտից հետո ներկայացված հայցադիմումները և այլ փաստաթղթերը դատարանը չի քննարկում և վերադարձնում է դրանք ներկայացրած անձանց, եթե բացակայում է բաց թողնված դատավարական ժամկետներով պայմանավորված գործողություններ կատարելու իրավունքը վերականգնելու մասին միջնորդությունը: Նման միջնորդությունը կարող է բավարարվել, եթե դատարանը գտնի, որ անձը ժամկետը բաց է թողել հարգելի պատճառով:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 54-րդ հոդվածի 2-րդ մասի բովանդակությունից հետևում է, որ բաց թողնված ժամկետը հարգելի համարելու հիմքեր օրենսդիրը կոնկրետ չի նշել` այդ հիմքերի ողջամիտ և բավարար լինելու հանգամանքը թողնելով դատարանների գնահատմանը: ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած որոշմամբ գտել է, որ բաց թողնված ժամկետը հարգելի համարելու հիմքերը պայմանականորեն կարելի է բաժանել երկու խմբի` օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ:

Օբյեկտիվ հիմքերի մեջ կարելի է դասել ֆորսմաժորային դեպքերը` տարերային աղետները, ինչպես նաև արտակարգ իրավիճակը և նմանատիպ այլ` անձանց կամքից անկախ հիմքերով առաջացող պատճառները: Սուբյեկտիվ գործոնը պայմանավորված է անմիջականորեն տվյալ անձի հետ կապված և գործնականում ավելի երկար ժամանակ պահանջող ողջամիտ խնդիրների լուծմամբ, առանց որի անհնար է դատավարական գործողության կատարումը: Օրինակ` երբ ֆիզիկական անձը զրկված է դատական պրոցեսին մասնակցելու կամ ներկայացուցչի միջոցով մասնակցությունն ապահովելու հնարավորությունից` երկարատև հիվանդության պատճառով:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ բոլոր դեպքերում էլ, բացի ֆորսմաժորային իրավիճակներից, բաց թողնված դատավարական ժամկետը հարգելի համարելու համար ընդհանուր կանոնն այն է, որ անձը պարտավոր է ապացուցել, որ օրենքով սահմանված ժամկետի ընթացքում ձեռնարկել է իրենից կախված ողջամիտ ու բավարար միջոցներ դատարան դիմելու, դատավարությանը մասնակցելու և այն հիմնավորող ապացույցները ներկայացնելու և այլ դատավարական գործողություններ իրականացնելու ուղղությամբ, սակայն իր կամքից անկախ պատճառներով բաց է թողել օրենքով սահմանված դատավարական ժամկետները (տե՛ս, Երևանի քաղաքապետարանն ընդդեմ Գայանե Մելքոնյանի թիվ ՎԴ/0059/05/14 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 30.07.2014 թվականի որոշումը):

Մեկ այլ որոշման շրջանակներում ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ անձինք իրենց դատական պաշտպանության իրավունքից կարող են օգտվել օրենքով սահմանված ժամկետներում, և որպեսզի վարչական դատարանն իրավասու լինի գործադրելու օրենքով սահմանված իր լիազորությունները կոնկրետ իրավական վեճն ըստ էության լուծելու համար, անհրաժեշտ է երկու պայմանների միաժամանակյա առկայություն, առաջին` համապատասխան հայցի առկայություն, երկրորդ` հայցի ներկայացում վարչական դատարան` ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքով սահմանված ժամկետներում: Դատավարական ժամկետները բաց թողնելու դեպքում երկրորդ պայմանն ապահովված կարող է համարվել միայն կոնկրետ վարչական գործում բաց թողնված դատավարական ժամկետների վերականգնման բավարարված միջնորդության առկայության դեպքում, իսկ մնացած դեպքերում անձը չի կարող օգտվել դատական պաշտպանության իրավունքից, իսկ ՀՀ վարչական դատարանն իրավասու չէ գործադրելու օրենքով վարչական դատարանի համար նախատեսված լիազորությունները (տե՛ս, Աշոտ Գագիկի Հովհաննիսյանի օրինական ներկայացուցիչ Գագիկ Հովհաննիսյանն ընդդեմ ՀՀ արդարադատության նախարարության դատական ակտերի հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության թիվ ՎԴ/9439/05/12 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 30.10.2013 թվականի որոշումը, Երևանի քաղաքապետարանն ընդդեմ Արմենուհի Դալիբալթյանի թիվ ՎԴ/2499/05/14 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 10.12.2014 թվականի որոշումը, Հրաչյա Գրիգորյանն ընդդեմ Երևանի քաղաքապետարանի և մյուսների թիվ ՎԴ/1963/05/14 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 24.12.2014 թվականի որոշումը, «2ԷԴ» ՓԲԸ-ի տնօրեն Էդգար Հովհաննիսյանն ընդդեմ Երևանի քաղաքապետարանի թիվ ՎԴ/5086/05/14 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 15.07.2015 թվականի որոշումը, Եղեգնուտի գյուղապետարանն ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի Արմավիրի մարզային ստորաբաժանման թիվ ՎԴ/0196/05/15 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 30.03.2016 թվականի որոշումը):

Մեկ այլ որոշմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 59-րդ, 60-րդ հոդվածների և ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 72-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համակարգային վերլուծությունից հետևում է, որ հայցադիմումը դատավարական ժամկետների պահպանմամբ ներկայացված լինելու հանգամանքը հնարավոր է անսխալ որոշել միայն այն դեպքում, երբ վարչական ակտն ուժի մեջ մտնելու օրվա մասին փաստն անվիճելի է:

Ցանկացած այլ դեպքում, երբ դատական պաշտպանություն հայցող անձը վիճարկում է վարչական ակտն ուժի մեջ մտնելու օրը և դատարանին տեղեկություն հայտնում իր իրազեկման օրվա մասին, որը հայցադիմումը վարույթ ընդունելու փուլում, ըստ էության, դատարանին հայտնի միակ տեղեկությունն է լինում, հայցադիմումը վարույթ ընդունելու հարցը լուծելիս, որպես իրազեկման օր, դատարանը պետք է հիմք ընդունի նշված օրը, հետևաբար վիճարկման հայց ներկայացնելու համար դատավարական ժամկետների հաշվարկն էլ պետք է կատարվի այդ օրվանը հաջորդող օրվանից և, եթե այդ պարագայում վիճարկման հայց ներկայացնելու դատավարական ժամկետը բաց չի թողնվել, այն վերականգնելու միջնորդությունը դառնում է առարկայազուրկ, որի պատճառով միջնորդությունը քննարկելու անհրաժեշտությունը բացակայում է:

Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարել բաց թողնված ժամկետը հարգելի համարելու դատավարական ինստիտուտի վերաբերյալ նախկինում արտահայտած իրավական դիրքորոշմանն ի հավելումն նշել, որ այն դեպքում, երբ դատավարական ժամկետները բաց թողնված լինելու հանգամանքը վիճելի է, այսինքն` առկա է դատական պաշտպանության դիմած անձի կողմից դատավարական ժամկետները բաց թողնված չլինելու վերաբերյալ ողջամիտ կասկած, անձը գործնականում պետք է հնարավորություն ունենա ներկայացնելու, իսկ դատարանն էլ պարտավոր է քննարկման առարկա դարձնել և գնահատել դատավարական ժամկետները բաց թողնված չլինելու վերաբերյալ անձի ներկայացրած հիմնավորումները, որովհետև այդ փաստը վիճելի մնալու դեպքում անձին դատական պաշտպանության տրամադրման մերժումը կհանդիսանա դատարանի մատչելիության իրավունքի ոչ իրավաչափ սահմանափակում, ինչի հետևանքով կխախտվի այդ իրավունքի բուն էությունը, քանի որ անձն այլևս կզրկվի իր իրավունքների ենթադրյալ խախտումները վերացնելու հնարավորությունից:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքում  ամրագրված իրավակարգավորումները լրացուցիչ երաշխիք են հանդիսանում դատարանի մատչելիության իրավունքը չսահմանափակելու իրավաչափ նպատակի իրագործման համար, քանի որ դատավարական նորմերի ճիշտ մեկնաբանման ու կիրառման պարագայում գործնականում ապահովվում է դատավարական ժամկետները բաց չթողնելու վերաբերյալ անձի ներկայացրած հիմնավորումները քննարկելու և համապատասխան եզրահանգում կատարելու  օբյեկտիվ հնարավորություն:

Այսպիսով, ՀՀ վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 54-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերը, ինչպես նաև 72-րդ հոդվածը պետք է մեկնաբանվեն և կիրառվեն ՀՀ Սահմանադրությամբ ու Կոնվենցիայով երաշխավորված` վերը նշված հիմնարար իրավունքների և ՄԻԵԴ-ի արտահայտած իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո (տե՛ս, Հովհաննես Չամսարյանն ընդդեմ ՀՀ ոստիկանության «Ճանապարհային ոստիկանություն» ծառայության թիվ ՎԴ/7268/05/14 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 15.07.2015 թվականի որոշումը):

Վերահաստատելով նախկինում արտահայտած դիրքորոշումները՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ, ըստ էության, բացառված չեն այն դեպքերը, երբ անձն իր խախտված իրավունքների մասին կարող է չիմանալ անփութության, ոչ հետևողական լինելու կամ անզգուշության հետևանքով: Նման իրավիճակներում Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ՝ վաղեմության ժամկետի սկիզբն անհրաժեշտ է հաշվարկել այն պահից, երբ իրավազոր անձը ողջամտորեն պետք է իմանար իր իրավունքների ենթադրյալ խախտման մասին: Այսինքն, եթե գործում առկա ապացույցներով հաստատվի, որ առկա են եղել այնպիսի հանգամանքներ, որոնք հայցվորին պարտավորեցնում էին իմանալ իր իրավունքի ենթադրյալ խախտման մասին ավելի վաղ, և հայցվորը չի ներկայացրել ողջամիտ ու բավարար ապացույցներ հայց ներկայացնելու դատավարական ժամկետը բաց թողնելու հարգելիության վերաբերյալ, ապա այդ միջնորդությունը ենթակա է մերժման:

Սույն գործի փաստերի համաձայն` Երևան քաղաքի Թումանյան փողոցի թիվ 30 շենքի  42-րդ տարածքի նկատմամբ 30.06.2011 թվականի անհատույց հանձնման պայմանագրի հիման վրա 07.07.2011 թվականին գրանցվել է Ալեքսեյ Սարքիսի Դավթյանի սեփականության իրավունքը (Անշարժ գույքի սեփականության (օգտագործման) իրավունքի գրանցման թիվ 2696330 վկայական) (հատոր 1-ին, գ.թ. 21-24):

15.10.2012 թվականին անհատույց հանձնման պայմանագրի, շինարարության թույլտվության, ճարտարապետա-հատակագծային առաջադրանքի, շինության շահագործման փաստագրման ակտի և ճարտարապետաշինարարական նախագծի հիման վրա նույն տարածքի նկատմամբ կատարվել է իրավունքի պետական գրանցում Ալեքսեյ Սարքիս Դավթյանի անվամբ (Անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման թիվ 15102012-01-1433 վկայական) (հատոր 1-ին, գ. թ. 25-26):

03.08.2017 թվականին անհատույց հանձնման պայմանագրի, շինարարության թույլտվության, ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքի, շինության շահագործման փաստագրման ակտի, ճարտարապետաշինարարական նախագծի և Երևանի քաղաքապետի որոշման հիման վրա Երևան քաղաքի Թումանյան փողոցի 30-րդ շենքի թիվ 42/1 տարածքի նկատմամբ Ալեքսեյ Սարքիս Դավթյանի անվամբ կատարվել է սեփականության իրավունքի պետական գրանցում (Անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման թիվ 03082017-01-0161 վկայական) (հատոր 1-ին, գ.թ. 27-29):

23.09.2015 թվականին Երևան քաղաքի Թումանյան փողոցի 30-րդ շենքի թիվ 22 բնակարանի նկատմամբ 18.09.2015 թվականի թիվ 6856 առուվաճառքի պայմանագրի հիման վրա գրանցվել է Արտակ Ասատրյանի սեփականության իրավունքը (Անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման թիվ 23092015-01-0030 վկայական) (հատոր 1-ին, գ.թ.  30-31):

Կադաստրի «Գույքի առանձին որակական քանակական բնութագրերի և դրա նկատմամբ առանձին իրավունքների (սահմանափակումների) վերաբերյալ» 22.07.2019 թվականի թիվ  ԱՏ-18/07/2019-2-0415 տեղեկանքով Արտակ Ասատրյանի ներկայացուցիչ Շուշանիկ Թադևոսյանի 18/07/2019-2-0415 դիմումին ի պատասխան՝ վերջինիս տրամադրվել են Երևանի Կենտրոն Թումանյան փողոցի 30-րդ շենքի թիվ 42 տարածքի կադաստրային գործի բոլոր փաստաթղթերի լուսապատճենները (հատոր  1-ին, գ.թ. 16):

Կադաստրի «Գույքի առանձին որակական քանակական բնութագրերի և դրա նկատմամբ առանձին իրավունքների (սահմանափակումների) վերաբերյալ» 06.08.2019 թվականի թիվ  ԱՏ-06082019-01-0321 տեղեկանքով Արտակ Ասատրյանի ներկայացուցիչ Շուշանիկ Թադևոսյանի 02/08/2019-2-0011 դիմումին ի պատասխան՝ վերջինիս հայտնել են, որ համաձայն էլեկտրոնային արխիվի տվյալների՝ Երևանի Կենտրոն Թումանյան փողոցի 30-րդ շենքի թիվ 42 տարածք հասցեի 22.02.2012 թվականի հատակագծում և շինությունների բնութագրում ինքնակամ շինություն առկա չէ, իսկ դիմողի կողմից նշված ինքնակամ շինությունները նախագծային վերակառուցման արդյունքում վերակառուցվել են և գրանցվել են որպես օրինական:

 Արտակ Ասատրյանի ներկայացուցիչները 23.08.2019 թվականին (ստացվել է 26.08.2019 թվականին) հայցադիմում են ներկայացրել դատարան՝ պահանջելով անվավեր ճանաչել Երևան քաղաքի Կենտրոն վարչական շրջանի Թումանյան փողոցի 30-րդ շենքի թիվ 42 հասցեի վերաբերյալ Կադաստրի կողմից 15.10.2012 թվականին (ըստ թիվ 15102012-01-1433 վկայականի «լրացուցիչ նշումներ և տեղեկություններ» բաժնի` 02.05.2012 թվականին) կատարված սեփականության իրավունքի պետական գրանցումն ըստ 24.07.2017 թվականի շինությունների հատակագծի 2.20քմ և 6.3քմ տարածքների նկատմամբ, որպես անվավերության հետևանք՝ անվավեր ճանաչել Երևան քաղաքի Կենտրոն վարչական շրջանի Թումանյանի փողոցի 30-րդ շենքի թիվ 42/1 հասցեի վերաբերյալ Կադաստրի կողմից 03.08.2017 թվականին կատարված սեփականության իրավունքի պետական գրանցումն ըստ 24.07.2017 թվականի շինությունների հատակագծի 2.20քմ և 6.3քմ տարածքների նկատմամբ (հատոր 1-ին, գ.թ. 3-11):

Միաժամանակ Արտակ Ասատրյանի ներկայացուցիչները հայցադիմումին կից ներկայացրել են բաց թողնված դատավարական ժամկետը հարգելի համարելու վերաբերյալ միջնորդություն, որով հայտնել են, որ վիճելի անշարժ գույքի նկատմամբ  Ալեքսեյ Սարքիս Դավթյանի սեփականության իրավունքի պետական գրանցման մասին հայցվորն իմացել է 22.07.2019 թվականին, երբ Կադաստրից ստացել է համապատասխան փաստաթղթերը (հատոր 1-ին, գ.թ. 12-14):

Դատարանի 02.09.2019 թվականի որոշմամբ հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ, Դատարանը չի քննարկել բաց թողնված դատավարական ժամկետը վերականգնելու վերաբերյալ միջնորդությունը` գտնելով, որ այն առարկայազուրկ է քանի որ հայցվորը նշել է, որ վիճարկվող որոշման մասին տեղեկացել է 22.07.2019 թվականին,  հայցադիմումը ՀՀ վարչական դատարան է ներկայացրել 26.08.2019 թվականին (հատոր 1-ին, գ.թ. 38-39):

Դատարանը 24.06.2020 թվականի որոշմամբ Արտակ Ասատրյանի ներկայացուցչի կողմից ներկայացված բաց թողնված դատավարական ժամկետը հարգելի համարելու վերաբերյալ միջնորդությունը մերժել է այն հիմնավորմամբ, որ Արտակ Ասատրյանի սեփականության իրավունքը գրանցվել է 23.09.2015 թվականին, երրորդ անձ Ալեքսեյ Սարքիս Դավթյանի սեփականության իրավունքը գրանցվել է 23.09.2015 թվականից ավելի վաղ, իսկ շինարարական աշխատանքները սկսվել են 2011 թվականից, որից հետո արդեն կառուցված տարածքի նկատմամբ գրանցվել է Ալեքսեյ Սարքիս Դավթյանի սեփականության իրավունքը: Մինչև 23.09.2015 թվականը Արտակ Ասատրյանի իրավանախորդը տեղյակ է եղել կատարված շինարարական աշխատանքների մասին, չի դիմել դատական պաշտպանության:
Այնուհետև, Արտակ Ասատրյանի սեփականության իրավունքը գրանցվել է 18.09.2015 թվականին կնքված առուվաճառքի պայմանագրի հիման վրա, որից հետևում է, որ Արտակ Ասատրյանը դեռևս 18.09.2015 թվականից տեղյակ է եղել կատարված շինարարության մասին և այդ օրվանից պետք է ձեռնամուխ լիներ իր իրավունքների պաշտպանությանը: Հայցվորն առնվազն 18.09.2015 թվականից տեղյակ է եղել շինարարական աշխատանքների մասին, այդ փաստը անգամ ընդունում է հայցվոր կողմը, սակայն դրսևորել է անգործություն, հետևողական չի եղել իր ենթադրյալ խախտված իրավունքների պաշտպանությանը, չի ձեռնարկել ողջամիտ միջոցներ իր իրավունքների պաշտպանությունն (այդ թվում՝ դատական կարգով) իրականացնելու ուղղությամբ, հետևաբար՝ հիմնավոր չէ հայցվորի փաստարկն առ այն, որ վիճարկվող որոշման մասին տեղյակ է եղել 22.07.2019 թվականին, առավել ևս, որ հայցվորի կողմից իր բնակարանի մասով առուվաճառքի պայմանագիր կնքելիս արդեն իսկ շինարարական աշխատանքներ կատարված են եղել:

Վերաքննիչ դատարանը, մերժելով Արտակ Ասատրյանի վերաքննիչ բողոքը, պատճառաբանել է, որ Դատարանի դիրքորոշումն այն մասին, որ «Արտակ Ասատրյանի սեփականության իրավունքը գրանցվել է 18.09.2015թ. կնքված առուվաճառքի պայմանագրի հիման վրա, որից հետևում է, որ Արտակ Ասատրյանը դեռևս 18.09.2015 թվականից տեղյակ է եղել կատարված շինարարության մասին և այդ օրվանից պետք է ձեռնամուխ լիներ իր իրավունքների պաշտպանությանը», իրավաչափ է:

Միաժամանակ, Վերաքննիչ դատարանը նշել է, որ շինարարական աշխատանքներ ասելով՝ Դատարանը նկատի է ունեցել ոչ թե այն, որ տվյալ պահին պետք է շինարարական աշխատանքներ ընթանային, այլ այն, որ խոսքը վերաբերել է ինքնակամ շինությունների իրականացմանը, որոնք հետագայում ստացել են պետական գրանցում: Այսինքն` հայցվորի կողմից գույքի ձեռքբերման ժամանակ տվյալ շինությունների նկատմամբ առկա են եղել պետական գրանցումներ և հայցվորը պարտավոր էր տեղեկացված լինել, որ նշված շինությունների նկատմամբ առկա են սեփականության իրավունքի պետական գրանցումներ: Նշվածը հիմնավորվում է նաև այն հանգամանքով, որ անձը բազմաբնակարան շենքում գույք ձեռք բերելիս «Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված կարգով շինության սպասարկման համար օգտագործվող ընդհանուր տարածքներից օգտվելու լիարժեք իրավունք է ձեռք բերում, ուստի հայցվորը 2015 թվականին գույք ձեռք բերելիս պետք է պարզեր, թե շենքի որ հատվածն է հանդիսանում շինության սպասարկման համար օգտագործվող ընդհանուր տարածք:

Մինչդեռ վկայակոչված իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո անդրադառնալով սույն վարչական գործի փաստերին և Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունների հիմնավորվածությանը` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է հետևյալը.

Վճռաբեկ դատարանը, գնահատելով սույն գործի փաստերը, գտնում է, որ Վերաքննիչ դատարանի և Դատարանի այն պատճառաբանությունները, որ հայցվորի կողմից գույքի ձեռքբերման ժամանակ տվյալ շինությունների նկատմամբ առկա են եղել պետական գրանցումներ և հայցվորը պարտավոր էր տեղեկացված լինել, որ նշված շինությունների նկատմամբ առկա են սեփականության իրավունքի պետական գրանցումներ, Արտակ Ասատրյանը դեռևս 18.09.2015 թվականից տեղյակ է եղել կատարված շինարարության մասին և այդ օրվանից պետք է ձեռնամուխ լիներ իր իրավունքների պաշտպանությանը, հիմնավոր չէ և չի բխում սույն գործում առկա ապացույցներից:

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ հայցվորի պնդմամբ վերջինս վիճարկվող սեփականության իրավունքի գրանցման մասին տեղեկացել է ի պատասխան իր ներկայացուցիչ Շուշանիկ Թադևոսյանի 18/07/2019-2-0415 դիմումի ՀՀ անշարժ գույքի կադաստրի կոմիտեի կողմից տրված «Գույքի առանձին որակական քանակական բնութագրերի և դրա նկատմամբ առանձին իրավունքների (սահմանափակումների) վերաբերյալ» 22.07.2019 թվականի թիվ ԱՏ-18/07/2019-2-0415 տեղեկանքով, որով վերջինիս տրամադրվել են Երևանի Կենտրոն համայնքի Թումանյան փողոցի 30-րդ շենքի թիվ 42 տարածքի կադաստրային գործի բոլոր փաստաթղթերի լուսապատճենները: Այսինքն` ըստ հայցվորի վերջինս վիճարկվող սեփականության իրավունքի գրանցման մասին տեղեկացել է վերոնշյալ տեղեկանքով տրամադրված կադաստրային գործի փաստաթղթերի լուսապատճենների ուսումնասիրությունից: Մյուս կողմից սույն գործում առկա ապացույցներով չի հաստատվում, որ հայցվորը վիճարկվող սեփականության իրավունքի գրանցման մասին իմացել է ավելի վաղ: Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ հակառակը հավաստող ապացույցների բացակայության պայմաններում հայցվորի հայտնած տվյալը՝ վիճարկվող սեփականության իրավունքի գրանցման մասին իր իրազեկման ժամանակի վերաբերյալ, պետք է համարել հավաստի:

Միևնույն ժամանակ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Վերաքննիչ դատարանի եզրահանգումն առ այն, որ հայցվորը 18.09.2015 թվականից պետք է ձեռնամուխ լիներ իր իրավունքների պաշտպանությանը՝ Երևան քաղաքի Թումանյան փողոցի 30-րդ շենքի թիվ 22 բնակարանի նկատմամբ սեփականության իրավունքի ձեռքբերման հանգամանքով պայմանավորված, «օբյեկտիվ ենթադրություն է» և չի հիմնավորվում սույն գործում առկա որևէ վերաբերելի ապացույցով: Տվյալ դեպքում վիճարկվում են սեփականության իրավունքի պետական գրանցումներ, որոնք չեն հանդիսանում կատարում ենթադրող վարչական ակտեր և հետևաբար չունեն ուղղակի ազդեցություն որևէ անձի իրավունքների խախտման փաստի վրա: Վերոնշյալով պայմանավորված՝ Վճռաբեկ դատարանը եզրահանգում է, որ տվյալ պարագայում վիճարկման հայց ներկայացնելու ժամկետի հոսքը պետք է պայմանավորել այն պահով, երբ հայցվորին որևէ եղանակով տեսանելի կամ ընկալելի է դարձել վարչական ակտի գոյությունը, որպիսի հանգամանքը պետք է բխի վերջինիս կողմից իր իրավունքների ենթադրյալ խախտման մասին տեղեկանալու կամ տեղեկանալու ողջամիտ հնարավորության փաստը հաստատող ապացույցներից:

  Նման պայմաններում մերժելով Դատարանի 24.06.2020 թվականի «Բաց թողնված դատավարական ժամկետը հարգելի համարելու վերաբերյալ միջնորդությունը մերժելու մասին» որոշման դեմ Արտակ Ասատրյանի բերած վերաքննիչ բողոքը` Վերաքննիչ դատարանը, սահմանափակել է Դատարանի մատչելիության իրավունքը, որը Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ համատեղելի չէ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի հետ, քանի որ համաչափության առումով չի ապահովում ողջամիտ հարաբերակցություն ձեռնարկվող միջոցների ու հետապնդվող նպատակների միջև:

Այսպիսով, գործում առկա չեն ապացույցներ մինչև 22.07.2019 թվականը վիճելի տարածքների նկատմամբ սեփականության իրավունքի գրանցման վերաբերյալ հայցվորի տեղեկացվածության մասին, ուստի տվյալ դեպքում առկա է Արտակ Ասատրյանի կողմից դատավարական ժամկետը բաց թողնված չլինելու վերաբերյալ ողջամիտ կասկած, իսկ դատավարական ժամկետները բաց թողնված չլինելու փաստը վիճելի մնալու դեպքում հայցվորին դատական պաշտպանության տրամադրման մերժումը կհանդիսանա դատարանի մատչելիության իրավունքի ոչ իրավաչափ սահմանափակում: Նման պայմաններում դատավարական ժամկետների բացթողումը հարգելի համարելու և այն վերականգնելու մասին միջնորդությունը ենթակա չէր մերժման, որպիսի հանգամանքն անտեսվել է Վերաքննիչ դատարանի կողմից:

Ավելին, Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում ընդգծել, որ վիճարկման հայցադիմումը դատավարական ժամկետների խախտմամբ ներկայացված լինելու փաստը ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ հոդվածով սահմանված կարգով կարող էր հաստատվել գործի քննության ընթացքում, որպիսի հանգամանքը ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 96-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի ուժով կարող էր հիմք հանդիսանալ գործի վարույթը կարճելու համար: Իսկ մինչ այդ հանգամանքի պարզումը և հաստատումը Դատարանը պարտավոր է ՀՀ Սահմանադրության և Կոնվենցիայով երաշխավորված` դատական պաշտպանության իրավունքը տրամադրել Արտակ Ասատրյանին` ստեղծելով անհրաժեշտ պայմաններ անձի ենթադրյալ խախտված իրավունքները վերականգնելու համար:

Այսպիսով, սույն վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար` ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 150-րդ, 152-րդ և 163-րդ հոդվածների ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը վերացնելու համար:

Հաշվի առնելով վերը շարադրված հիմնավորումները և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 153-րդ, 169-րդ և 171-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Վերացնել ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի 21.08.2020 թվականի «Վերաքննիչ բողոքը մերժելու մասին» որոշումը, կայացնել նոր դատական ակտ՝ վերացնել ՀՀ վարչական դատարանի 24.06.2020 թվականի «Բաց թողնված դատավարական ժամկետը հարգելի համարելու վերաբերյալ միջնորդությունը մերժելու մասին» որոշումը:

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից, վերջնական է և բողոքարկման ենթակա չէ։