ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

N ԱԽ-6-Ո-16

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՎԵՐԱՔՆՆԻՉ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ԴԱՏԱՎՈՐ ՏԻԳՐԱՆ ՍԱՀԱԿՅԱՆԻՆ ԿԱՐԳԱՊԱՀԱԿԱՆ ՏՈՒՅԺԻ ԵՆԹԱՐԿԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴԸ

ՀԵՏԵՎՅԱԼ ԿԱԶՄՈՎ՝

նախագահությամբ	Հ. Մանուկյանի
մասնակցությամբ ԱԽ անդամներ	Վ. Աբելյանի, Ս. Անտոնյանի, Մ. Մարտիրոսյանի, Լ. Մեհրաբյանի Հ. Մովսեսյանի, Տ. Պետրոսյանի, Ն. Տավարացյանի
մասնակցությամբ դատավոր	Տ. Սահակյանի
քարտուղարությամբ	Մ. Հարթենյանի

2007 թվականի սեպտեմբերի 13-ին քաղաք Երևանում, քննելով Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի որոշումը` ՀՀ քաղաքացիական վերաքննիչ դատարանի դատավոր Տ. Սահակյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասին միջնորդությամբ Արդարադատության խորհրդին (այսուհետ` Խորհուրդ) դիմելու վերաբերյալ,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի 24.07.2007 թվականի թիվ Կ-2-9/07 որոշմամբ կարգապահական վարույթ է հարուցվել ՀՀ քաղաքացիական վերաքննիչ դատարանի դատավոր Տիգրան Սահակյանի նկատմամբ:

Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի անդամ Ա. Թումանյանը, հրապարակելով կարգապահական խախտման վերաբերյալ եզրակացությունը, Խորհրդին հայտնեց.

ՀՀ քաղաքացիական վերաքննիչ դատարանում դատավոր Տ. Սահակյանի նախագահությամբ 15.06.2007 թվականին քննության է առնվել թիվ 07-1827 քաղաքացիական գործն ըստ հայցի Ս. Ասատրյանի ընդդեմ Երևանի քաղաքապետարանի, ՀՀ ԿԱ ԱԳԿ ՊԿ Կենտրոն ՏՍ և երրորդ անձ Գևորգ Գևորգյանի` Բաղրամյան 15 հասցեում գտնվող Ս. Ասատրյանի կողմից փաստացի տիրապետվող 64.6 քմ հողամասի նկատմամբ նրա սեփականության իրավունքը ճանաչելու պահանջի մասին:

Նախագահող դատավոր Տ. Սահակյանը մի քանի անգամ ընդհատել է փաստաբան Վ. Սաֆարյանին դատարանին բացատրություն տալու ժամանակ` հարցեր ուղղելով կողմին, մասնավորապես նշել. «Պետք չէ բացատրություն տալ, պատասխանեք հարցին, կոնկրետ պատասխան տվեք...», այնուհետև, անցնելով փոխադարձ հարգանքի սահմանները, զայրացած, կոպիտ կերպով, բարձրաձայն դուրս է հրավիրել փաստաբանին` կանչելով ոստիկան` փաստաբանից թղթերը վերցնելու և դատական նիստերի դահլիճից նրան դուրս հանելու համար:

Նման վարքագիծ դրսևորելով` դատաքննությունը նախագահող դատավոր Տ. Սահակյանը խախտել է ՀՀ դատական օրենսգրքի 88-րդ հոդվածը, 89-րդ հոդվածի 3-րդ մասը, 90-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 5-րդ կետը, 90-րդ հոդվածի 4-րդ մասը, ՀՀ դատավորի վարքագծի կանոնագրքի 1-ին և 10-րդ կանոնները:

Բացի այդ, դատական նիստը նախագահող դատավոր Տ. Սահակյանը, փաստաբան Վ. Սաֆարյանին հեռացնելով դատական նիստից, թույլ է տվել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 115-րդ հոդվածի 7-րդ մասի և ՀՀ դատական օրենսգրքի 63-րդ հոդվածի 7-րդ մասի խախտում:

ՀՀ քաղաքացիական վերաքննիչ դատարանի դատավոր Տ. Սահակյանի կողմից 15.06.2007 թվականի դատաքննության ժամանակ դատավորի վարքագծի կանոնների խախտում թույլ տալու հարցը քննության է առնվել նաև ՀՀ դատարանների նախագահների խորհրդի Էթիկայի հանձնաժողովում: ՀՀ դատարանների նախագահների խորհրդի Էթիկայի հանձնաժողովի որոշման համաձայն` թիվ 07-1827 քաղաքացիական գործի 15.06.2007 թվականի դատաքննության ժամանակ դատավոր Տ. Սահակյանը խախտել է ՀՀ դատական օրենսգրքի 88-րդ հոդվածը, 89-րդ հոդվածի 3-րդ մասը, 90-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 5-րդ կետը, 90-րդ հոդվածի 4-րդ մասը, ՀՀ դատավորի վարքագծի կանոնագրքի 1-ին և 10-րդ կանոնները:

Վերոգրյալի հիման վրա Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովը միջնորդում է Խորհրդին ՀՀ քաղաքացիական վերաքննիչ դատարանի դատավոր Տ. Սահակյանին ենթարկել կարգապահական պատասխանատվության:

ՀՀ քաղաքացիական վերաքննիչ դատարանի դատավոր Տ. Սահակյանն ընդունեց, որ 15.06.2007 թվականին թիվ 07-1827 քաղաքացիական գործով դատաքննության ընթացքում դուրս է եկել դատավորին հարիր պահելաձևի սահմաններից և Խորհրդին հայտնեց, որ քաղաքացիական գործով երրորդ անձի լիազորված անձ Վ. Սաֆարյանի կողմից տրված բացատրությունները լսելուց հետո դատարանը վերջինիս առաջադրել է բացատրության հետ կապված հարցեր: Կոնկրետ առաջադրված հարցին չպատասխանելով՝ Վ. Սաֆարյանը փորձել է կրկնել արդեն իսկ տրված բացատրությունը, որն իր որպես նիստը նախագահող դատավորի կողմից դադարեցվել է և վերջինիս առաջարկվել հարցին պատասխանել ըստ էության: Կողմը շարունակել է իր խուսափողական պատասխանը: Փորձելով դատավարությունը պահել հայցի և առաջադրված հարցի շրջանակներում` դատավոր Տ. Սահակյանի կողմից շարունակվել են այդ առաջարկները կողմին, որի ընթացքում Վ. Սաֆարյանն առանց լսելու և հնարավորություն տալու նախագահողին խոսքն ավարտելու՝ շարունակել է իր ելույթը: Ստեղծված նման իրավիճակն ինքնըստինքյան հանգեցրել է նախագահողի և կողմի ձայնի տոնի բարձրացման, սակայն, որի ընթացքում Վ. Սաֆարյանը, ըստ դատարանի գնահատման, անցնելով իր իրավունքների և պարտականությունների պատշաճ սահմանը՝ ընդգծված վիրավորական տոնով և դատարանին դիմելով «դու»-ով սկսել է դիտողություններ անել և սպառնալ դատարանին՝ «Կտեսնենք ով ում», «Ձենդ կտրի» և այլ արտահայտություններով:

Դատարանը, գնահատելով կողմի վարքագիծը որպես դատարանին ուղղված բացահայտ վիրավորանք, կիրառելով օրենքով նախատեսված սանկցիան, մի քանի անգամ դիտողություն է արել, ինչը, սակայն, դրական արդյունքի չի բերել: Դատարանը փորձել է խորհրդակցելով որոշել հետագա անելիքը՝ փաստաբանների պալատին միջնորդությամբ դիմելու հարցը, սակայն կողմի վարքագծի հետևանքով այդ հնարավորությունը չի ստեղծվել: Բնականոն աշխատանքը շարունակելու հնարավորություն ունենալու նկատառումով, ոչ որպես դատական սանկցիայի կիրառում, ստիպված, դատական նիստերի դահլիճից դուրս է հրավիրել Վ. Սաֆարյանին, որից հետո միայն հնարավոր է դարձել որոշում կայացնել և հենց Վ. Սաֆարյանի վստահորդին հիշեցնել իր իրավունքներն ու կողմերին ծանուցել հաջորդ նիստի համար՝ հնարավորություն տալով նրանց դատարանում ներկայացնելու իրենց տեսակետներն անձամբ կամ ներկայացուցչի միջոցով:

Դատավոր Տ. Սահակյանն իր բացատրության մեջ նշում է նաև, որ բացի ձայնի տոնը բարձրացնելուց, ոչ մի դեպքում չի անցել կողմի հանդեպ անհրաժեշտ հարգալից վարքագծի սահմանը՝ չի վիրավորել, երբևէ չի դիմել «դու»-ով:

Կողմին դահլիճից հեռացնելը դատարանը չի կիրառել որպես օրենքով նախատեսված սանկցիա, այլ զուտ գործողություն, որը հնարավորություն կտար դատարանին այդ նիստը ամփոփելու և շարունակելու բնականոն աշխատանքը: Նման դեպքերն օրենսդիրը չի նախատեսել, հետևաբար, այդ իրավիճակում դատարանը փորձել է լուծումը գտնել իր նախաձեռնությամբ՝ ելնելով դատավարության ընթացքում ստեղծված կոնկրետ իրավիճակից: Այն, որ կողմին հեռացնելը դատական սանկցիայի կիրառում չի եղել, հաստատվում է դատարանի կողմից կայացված որոշմամբ, որտեղ կիրառված սանկցիաների շարքում նշված չէ դատարանի դահլիճից հեռացնելը:

Քննարկելով ներկայացված միջնորդությունը, ուսումնասիրելով միջնորդությանը կից ներկայացված նյութերը, լսելով դատավորի բացատրությունը` Խորհուրդը գտնում է, որ միջնորդությունը ենթակա է բավարարման հետևյալ պատճառաբանությամբ.

Այսպես` թիվ 07-1827 քաղաքացիական գործի վերաքննության կարգով դատաքննության ժամանակ դատավոր Տ. Սահակյանը եղել է նախագահող դատավորը: 15.06.2007 թվականի դատական նիստում դատավոր Տ. Սահակյանը մի քանի անգամ ընդհատել է փաստաբան Վ. Սաֆարյանին դատարանին բացատրություն տալու ժամանակ` անընդհատ հարցեր ուղղելով և ասելով. «Հարցիս չպատասխանեցիք», «Դուք արդեն շատ երկար եք ասում, դա հարցի պատասխան չի», «Դադարեցրեք Ձեր պատասխանը, այլևս չի հետաքրքրում Ձեր պատասխանը», «Պետք չէ բացատրություն տալ, պատասխանեք հարցին, կոնկրետ պատասխան տվեք...», և այդ ամենը բարձրաձայն: Դրանից հետո նախագահողը զայրացած կողմին դատական նիստերի դահլիճից դուրս է հրավիրել, կանչել ոստիկան` փաստաբանից թղթերը վերցնելու և դատական նիստերի դահլիճից նրան դուրս հանելու համար:

Նման վարքագիծ դրսևորելով` դատաքննությունը նախագահող դատավոր Տ. Սահակյանը խախտել է ՀՀ դատական օրենսգրքի 88-րդ հոդվածը, 89-րդ հոդվածի 3-րդ մասը, 90-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 5-րդ կետը, 90-րդ հոդվածի 4-րդ մասը, ՀՀ դատավորի վարքագծի կանոնագրքի 1-ին և 10-րդ կանոնները:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 88-րդ հոդվածի համաձայն` «Դատավորը պետք է ձգտի իր գործունեությամբ և վարքագծով ապահովել դատարանի անկախությունն ու անկողմնակալությունը, ինչպես նաև նպաստել դատարանի նկատմամբ վստահության և հարգանքի ձևավորմանը: Վարքագծի կանոնների մեկնաբանությունն ու կիրառումը պետք է նպաստեն այդ նպատակի իրականացմանը: Դատավորը պարտավոր է մասնակցել վարքագծի բարձր չափորոշիչների արմատավորմանը՝ ինչպես անձամբ պահպանելով վարքագծի կանոնները, այնպես էլ հետամուտ լինելով իր գործընկերների կողմից դրանց պահպանմանը»:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 89-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` դատավորն ամենուր և ցանկացած գործունեությամբ զբաղվելիս պարտավոր է խուսափել դատական իշխանության հեղինակությունը վարկաբեկող կամ ոչ վայել վարքագիծ դրսևորելուց, ինչպես նաև նման տպավորություն ստեղծելուց:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 90-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 5-րդ կետի համաձայն` դատական իշխանություն իրականացնելիս դատավորը պարտավոր է համբերատար, արժանապատիվ և կիրթ վերաբերմունք ցուցաբերել բոլոր այն անձանց նկատմամբ, որոնց հետ դատավորը շփվում է ի պաշտոնե:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 90-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն` դատավորը պարտավոր է գործի ելքով շահագրգռված յուրաքանչյուր անձի կամ նրա փաստաբանին հնարավորություն տալ իրականացնելու դատարանի կողմից լսվելու` օրենքով նախատեսված իրավունքը:

Ի թիվս վերոնշյալ խախտումների` խախտվել է նաև ՀՀ դատավորի վարքագծի կանոնագրքի 10-րդ կանոնը, համաձայն որի` դատավորը պետք է լինի արժանապատիվ, համբերատար ու բարեկիրթ: Նա պարտավոր է հարգալից վերաբերմունք դրսևորել գործով կողմերի, վկաների, այլ մասնակիցների, գործընկեր դատավորների, դատարանի անձնակազմի և բոլոր այն անձանց հանդեպ, որոնց հետ առնչվում է դատարանում: Դատավորը նման վարքագիծ պետք է պահանջի նաև դատավարության մասնակից բոլոր անձանցից:

Այս ամենը հանգեցրել է նաև ՀՀ դատավորի վարքագծի կանոնագրքի 1-ին կանոնի խախտման: ՀՀ դատավորի վարքագծի կանոնագրքի 1-ին կանոնի համաձայն` դատավորը պարտավոր է դրսևորել վարքագծի բարձր չափանիշներ` ապահովելով արդարադատության համակարգի նկատմամբ հասարակության վստահությունը:

Ավելին, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 113-րդ հոդվածի համաձայն` դատական նիստը նախագահողն անհրաժեշտ միջոցներ է ձեռնարկում` դատական նիuտում պատշաճ կարգ ապահովելու համար:

Խորհուրդը գտնում է, որ դատական նիստը նախագահող դատավոր Տ. Սահակյանը, փաստաբան Վ. Սաֆարյանին հեռացնելով դատական նիստից, թույլ է տվել նաև ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 115-րդ հոդվածի 7-րդ մասի և ՀՀ դատական օրենսգրքի 63-րդ հոդվածի 7-րդ մասի խախտում: Նշված հոդվածների համաձայն` գործի քննությանը մասնակցող դատախազի և գործի քննությանը որպես կողմի ներկայացուցիչ կամ պաշտպան մասնակցող փաստաբանի նկատմամբ կիրառվում են բացառապես սույն հոդվածի 1-ին մասի 1-ին (նախազգուշացում) և 4-րդ (դատախազին կամ փաստաբանին պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ դիմումով, համապատասխանաբար, գլխավոր դատախազին կամ Փաստաբանական պալատ դիմել) կետերով նախատեսված սանկցիաները: Պետք է նկատել, որ նիստերի դահլիճից հեռացնելը դատարանի կողմից կիրառվող օրենսդրությամբ նախատեսված սանկցիայի տեսակ է, և օրենսդիրն այն կիրառելու առանձնակի սահմանափակում է նախատեսել, մասնավորապես, այն կիրառելի չէ գործի քննությանը մասնակցող դատախազի և գործի քննությանը որպես կողմի ներկայացուցիչ կամ պաշտպան մասնակցող փաստաբանի նկատմամբ:

Թեպետ դատավորն իր բացատրությունում նշում է, որ այն չի կիրառվել որպես սանկցիա, այլ կատարվել է գործողություն, որը հնարավորություն կտար դատարանին նիստն ամփոփելու և շարունակելու բնականոն աշխատանքը, Խորհուրդը հարկ է համարում մատնանշել, որ դատարանը բոլոր դեպքերում պետք է ձեռնպահ մնա օրենքով չնախատեսված գործողություն կատարելուց:

Խորհուրդը փաստում է, որ կողմերը կամ դատական գործընթացի մյուս մասնակիցները հաճախ չեն կողմնորոշվում, թե որ փաստերն ու իրադարձություններն են կարևոր գործի լուծման համար, և կարող են բացատրություն, ցուցմունք տալ կամ ճառով հանդես գալ երկար, խոսել գործի հետ չկապված կամ դրա լուծման համար էական նշանակություն չունեցող հանգամանքների մասին: Նման դեպքերում դատավորը, առաջարկելով ելույթ ունեցողին մնալ հայցի շրջանակներում և բացատրություն տալ գործի փաստական հանգամանքների վերաբերյալ, չպետք է դուրս գա փոխադարձ հարգանքի սահմաններից, ստեղծի տպավորություն, թե չի ցանկանում տիրապետել գործի մանրամասները, կողմնակալ է և գործի ելքով շահագրգռված` կողմի նկատմամբ դրսևորելով կոպիտ և անթույլատրելի վերաբերմունք, որը խարխլում է դատավորի նկատմամբ հարգանքը:

Իր վարքագծով դատավորը հասարակության մոտ պետք է համոզմունք ձևավորի, որ կողմերը դատարանում հասնելու են արդարադատության:

Դատավորը չպետք է գործի զայրացած, անհամբեր: Նա պետք է լինի քաղաքավարի, համբերատար և հարգալից այն բոլոր անձանց նկատմամբ, ում հետ նա կարող է առնչություն ունենալ իր պաշտոնական պարտականությունների կատարման ընթացքում:

Վերոգրյալի հիման վրա Խորհուրդը գտնում է, որ ՀՀ քաղաքացիական վերաքննիչ դատարանի դատավոր Տ. Սահակյանի կողմից թույլ տրված վարքագծի կանոնների կոպիտ խախտումները հիմք են հանդիսանում դատավորին կարգապահական տույժի ենթարկելու համար:

Խորհուրդը հարկ է համարում նաև արձանագրել, որ ՀՀ քաղաքացիական վերաքննիչ դատարանի դատավոր Տիգրան Սահակյանը դատավորի պաշտոնը ստանձնել է 1996 թվականից, աչքի է ընկել օրինավոր և պատասխանատու վարքագծով:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ Սահմանադրության 95-րդ հոդվածի 5-րդ կետով, ՀՀ դատական օրենսգրքի 111-րդ հոդվածով, 157-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով, 161-րդ հոդվածով` Խորհուրդը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

Միջնորդությունը բավարարել. ՀՀ քաղաքացիական վերաքննիչ դատարանի դատավոր Տ. Սահակյանին հայտարարել նախազգուշացում:

Սույն որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից և ենթակա չէ բողոքարկման:

Արդարադատության խորհրդի անդամներ`

Վ. Աբելյան Ս. Անտոնյան Մ. Մարտիրոսյան Լ. Մեհրաբյան Հ. Մովսեսյան Տ. Պետրոսյան Ն. Տավարացյան