ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

ՀՀ վարչական դատարանի վճիռ Վարչական գործ թիվ ՎԴ1/0046/05/08	Վարչական գործ թիվ ՎԴ1/0046/05/08 2009թ.
Նախագահող դատավոր՝ Հ. Հովհաննիսյան

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան)

	նախագահությամբ	Ս. Սարգսյանի
	մասնակցությամբ դատավորներ	Է. ՀԱՅՐԻՅԱՆԻ
		Վ. Աբելյանի
		Ս. Անտոնյանի
		Վ. Ավանեսյանի
		Ա. Բարսեղյանի
		Մ. Դրմեյանի
		Ե. Խունդկարյանի
		Տ. Պետրոսյանի
		Ե. Սողոմոնյանի

2009 թվականի դեկտեմբերի 25-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով անհատ ձեռնարկատեր Աղավնի Չիլյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վարչական դատարանի 22.05.2009 թվականի վճռի դեմ՝ ըստ Աղավնի Չիլյանի հայցի ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի Մեղրիի տարածքային հարկային տեսչության (այսուհետ` Տեսչություն)` 07.04.2008 թվականի թիվ 1102372 ակտն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին, ինչպես նաև հակընդդեմ հայցի` 121.862.000 ՀՀ դրամ բռնագանձելու պահանջի մասին,

ՊԱՐԶԵՑ

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան՝ Աղավնի Չիլյանը պահանջել է անվավեր ճանաչել Տեսչության 07.04.2008 թվականի թիվ 1102372 ակտը:

Տեսչությունը հակընդդեմ հայցով պահանջել է Աղավնի Չիլյանից հօգուտ պետության բռնագանձել 121.862.000 ՀՀ դրամ:

ՀՀ վարչական դատարանի (այսուհետ` Դատարան) 22.05.2009 թվականի վճռով հայցը մերժվել է, իսկ հակընդդեմ հայցը` բավարարվել:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Աղավնի Չիլյանը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան է ներկայացրել ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեն:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

1. Դատարանը խախտել է «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 28-րդ հոդվածի 5-րդ մասը, «Հաշվապահական հաշվառման մասին» ՀՀ օրենքի 10-րդ հոդվածի «Է» կետը, 22-րդ հոդվածի 1-ին և 3-րդ կետերը, «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ հոդվածը, ՀՀ կառավարության 31.07.1997 թվականի թիվ 314 որոշմամբ հաստատված «ՀՀ տարածքում առաքվող կամ տրամադրվող կամ տեղափոխվող արտադրանքի, ապրանքների գրանցման (հաշվառման) մասին» կարգի 1-ին, 2-րդ կետերը, 3-րդ կետի 3-րդ և 4-րդ պարբերությունները, 5-րդ կետի 1-ին, 3-րդ և 4-րդ պարբերությունները, 6-րդ և 11-րդ կետերը, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 23-րդ և 24-րդ հոդվածները, «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ հոդվածը, 59-րդ հոդվածի 2-րդ, 3-րդ մասերը, 60-րդ, 70-րդ և 74-րդ հոդվածները, ՀՀ կառավարության 26.08.2004 թվականի թիվ 1325-Ն որոշմամբ հաստատված «Հսկիչ դրամարկղային մեքենաների շահագործման» կանոնների 23-րդ կետը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանում է հետևյալ փաստարկներով.

Դատարանն անտեսել է գործում առկա ապացույցները, մասնավորապես ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի «Փորձաքննությունների ազգային բյուրո» ՊՈԱԿ-ի 24.10.2008 թվականի փորձագետի թիվ 08-1022 եզրակացությունը և այն հանգամանքը, որ Աղավնի Չիլյանի կողմից առաքվող, տեղափոխվող ապրանքների գրանցման (հաշվառման) թիվ 92 գիրքը (այսուհետ` Թիվ 92 գիրք) հաշվառվել է Երևանի Վանտյան 61ա հասցեով, հետևաբար, Թիվ 92 գրքում ենթակա է գրանցման միայն այն ապրանքը, որն Աղավնի Չիլյանի կողմից կառաքվեր նշված հասցեում գտնվող պահեստից կամ առևտրի իրականացման վայրից: Մինչդեռ Աղավնի Չիլյանի կողմից ՀՀ տարածք ներմուծված և մաքսազերծված ապրանքը Մեղրիի մաքսակետից առաքվել է և տեղափոխվել «Կապանի ՃՇՇ» և «Խաչհար» ՍՊԸ-ին պատկանող պահեստները ՀՀ կառավարության 31.07.1997 թվականի թիվ 314 որոշման պահանջներին համապատասխան:

Բացի այդ, Դատարանն անտեսել է այն հանգամանքը, որ Աղավնի Չիլյանի կողմից 2008 թվականի մարտ ամսվա միջանկյալ հաշվետու ժամանակաշրջանում հարկային պետական ծառայություն են ներկայացվել հայտարարագրեր, որոնցում ցույց է տրվել ՀՀ ներմուծված բիտումի մաքսազերզծման ժամանակ ՀՀ պետական բյուջե վճարվող ավելացված արժեքի հարկի հաշվարկման բազան և ամբողջությամբ վճարված գումարը: Հետևաբար, հայտարարագրերը համարվում են իրացման շրջանառությունից բխող հարկային պարտավորություններն արտացոլող հաշվապահական փաստաթղթեր: Այսինքն` «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 28-րդ հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն` նախատեսված տուգանքները ենթակա չեն կիրառման:

2. Դատարանը խախտել է «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 18-րդ, 19-րդ հոդվածները, «Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման և անցկացման մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 5-րդ կետը, «Հաշվապահական հաշվառման մասին» ՀՀ օրենքի 17-րդ հոդվածի 2-րդ կետը, «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 23-րդ հոդվածը, 53-րդ հոդվածի 1-ին մասը, 55-րդ, 56-րդ, 57-րդ հոդվածները, 63-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ա» կետը, ՀՀ կառավարության 31.07.1997 թվականի թիվ 315 որոշմամբ հաստատված «ՀՀ տարածքում վաճառվող արտադրանքի, ապրանքների և դրանց գների (հասույթի) գրանցման (հաշվառման) մասին» կարգի 7-րդ և 8-րդ կետերը, ՀՀ ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարի 02.06.2000 թվականի թիվ 102 հրամանով հաստատված «Կազմակերպությունների ակտիվների և պարտավորությունների պարտադիր գույքագրման մասին» կարգի պահանջները:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանում է հետևյալ փաստարկներով.

Դատարանն անտեսել է այն հանգամանքը, որ հանձնարարագրով Տեսչությանը իրավունք է վերապահվել իրականացնելու միայն ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաների (առաքվող, տրամադրվող, տեղափոխվող կամ վաճառվող արտադրանքի, ապրանքների) գրանցման ճշտության ստուգում: Մինչդեռ Տեսչությունն առանց համապատասխան նոր հրամանի կամ հանձնարարագրի, փոփոխելով ստուգման շրջանակները, իրականացրել է նաև ՀՀ տարածքում վաճառվող արտադրանքի, ապրանքների և դրանց գների (հասույթի) գրանցման (հաշվառման) ստուգում:

Բացի այդ, Տեսչությունը կատարել է գույքագրում Աղավնի Չիլյանին պատկանող թիվ 13, 14, 22 և 27 պահեստներում, կազմել է գույքագրման ակտեր` խախտելով «Հաշվապահական հաշվառման մասին» ՀՀ օրենքի 17-րդ հոդվածի 2-րդ կետի և ՀՀ ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարի 02.06.2000 թվականի թիվ 102 հրամանով հաստատված «Կազմակերպությունների ակտիվների և պարտավորությունների պարտադիր գույքագրման մասին» կարգի պահանջները:

Դատարանն անտեսել է նաև այն հանգամանքը, որ Աղավնի Չիլյանի կողմից 01.03.2008 թվականից մինչև 31.03.2008 թվականն ընկած միջանկյալ հաշվետու ժամանակաշրջանում շուտ փչացող և ապրանքային տեսքը կորցնող գյուղատնտեսական մթերքները, ինչպես նաև կիտրոնը, մանդարինը, նարինջը սահմանված կարգով մաքսազերծվելուց և համապատասխան վճարումները կատարելուց հետո ՀԴՄ-ի միջոցով անմիջապես Մեղրու մաքսակետից իրացվել է գնորդներին և ստացված հասույթն արտացոլվել է ՀԴՄ-ի շրջանառությամբ կամ ֆիսկալային հաշվետվություններում և 01.03.2008 թվականից մինչև գույքագրման կատարման օրը` 25.03.2008 թվականը, կազմել է 63.742.488 ՀՀ դրամ, որը ներառվել է հարկային գործում գտնվող դիտարկման ակտերում:

Ավելին, մանրածախ առևտրի վաճառքի կետերի համար կազմված դիտարկման ակտերում 01.03.2008 թվականից մինչև 31.03.2008 թվականն ընկած ժամանակաշրջանի համար ցույց տրված իրացման շրջանառության գումարը համապատասխանում է հերթափոխային հաշվետվություններում արտացոլված կանխիկ վաճառքից ստացված հասույթի գումարների հանրագումարին:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել ՀՀ վարչական դատարանի 22.05.2009 թվականի վճիռը և փոփոխել` հայցը բավարարել:

2.1. Վճռաբեկ բողոքի պատասխանի հիմնավորումները

Դատարանի կողմից վճիռը կայացվել է գործում առկա բոլոր ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտության հիման վրա, վճռաբեկ բողոքն անհիմն է, այն պետք է մերժել:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը՝

1. 01.12.2007 թվականի ապրանքի մատակարարման մասին պայմանագրով Աղավնի Չիլյանը պարտավորվել է մատակարարել «Խաչհար» ՍՊԸ-ին նավթային բիտում, որի նկատմամբ սեփականության իրավունքը «Խաչհար» ՍՊԸ-ին փոխանցվում է ապրանքի մաքսազերծման պահից:

2. 06.03.2007 թվականի թիվ 2 հաշիվ-ապրանքագրի համաձայն` Աղավնի Չիլյանը հանձնել է «Կապան ՃՇՇ» ՍՊ ընկերությանը 35.155.000 ՀՀ դրամ արժողությամբ 281.240կգ բիտում, որը «Կապան ՃՇՇ» ՍՊ ընկերությունն ընդունել է: Վճարվել է նաև 7.031.000 ՀՀ դրամ որպես 20 տոկոս ավելացված արժեքի հարկ: Հաշիվ-ապրանքագրի աջ անկյունում նշվել է «Գիրք 92 էջ 8 Կող 100» (հատոր 1-ին, գ.թ.16):

3. 13.03.2008 թվականի թիվ 3 հաշիվ-ապրանքագրի համաձայն` Աղավնի Չիլյանը հանձնել է «Խաչհար» ՍՊ ընկերությանը 19.057.500 ՀՀ դրամ արժողությամբ 115.500կգ բիտում, որը «Խաչհար» ՍՊ ընկերությունն ընդունել է: Վճարվել է նաև 3.811.500 ՀՀ դրամ` որպես 20 տոկոս ավելացված արժեքի հարկ: Հաշիվ-ապրանքագրի աջ անկյունում նշվել է «Գիրք 92 էջ 8 Տող 102Խ» (հատոր 1-ին, գ.թ.18):

4. 21.03.2008 թվականի թիվ 4 հաշիվ-ապրանքագրի համաձայն` Աղավնի Չիլյանը հանձնել է «Խաչհար» ՍՊ ընկերությանը 57.475.250 ՀՀ դրամ արժողությամբ 328.430կգ բիտում, որը «Խաչհար» ՍՊ ընկերությունն ընդունել է: Վճարվել է նաև 11.495.050 ՀՀ դրամ` որպես 20 տոկոս ավելացված արժեքի հարկ: Հաշիվ-ապրանքագրի աջ անկյունում նշվել է «Գիրք 92 էջ 8 Տող 103» (հատոր 1-ին, գ.թ.17):

5. ՀՀ կառավարությանն առընթեր հարկային պետական ծառայության պետի 14.03.2008 թվականի թիվ 1102372 հանձնարարագրի հիման վրա Աղավնի Չիլյանի մոտ իրականացվելու էր ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաների (առաքվող, տրամադրվող, տեղափոխվող կամ վաճառվող արտադրանքի, ապրանքների) գրանցման ճշտության ստուգում: Աղավնի Չիլյանի կողմից ստորագրվել է նշված հանձնարարագրի մեկ օրինակը և ստացել (հատոր 1-ին, գ.թ.9):

6. Տեսչության պետի 31.03.2008 թվականի թիվ 443 որոշմամբ որոշվել է ՀՀ ԿԱ ՀՊԾ պետի 14.03.2008 թվականի թիվ 1102372 հանձնարարագրի համաձայն` Աղավնի Չիլյանի մոտ ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաների (Առաքվող, տրամադրվող, տեղափոխվող կամ վաճառվող արտադրանքի, ապրանքների) գրանցման ճշտության ստուգման ժամանակ իրացման չհիմնավորված ծավալների և ապրանքների գների որոշման նպատակով կիրառել «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 22-րդ հոդվածի «Գույքագրման և չափագրման տվյալների» և «օրենքով սահմանված կարգով 3-րդ անձից ստացված տեղեկությունների» դրույթները: Աղավնի Չիլյանը նշված որոշման մասին չի իրազեկվել և մեկ օրինակը չի ստացել (հատոր 1-ին, գ.թ.28):

7. Տեսչության կողմից 25.03.2008 թվականին Աղավնի Չիլյանին պատկանող թիվ 13, 14, 22 և 27 պահեստներում կատարվել է գույքագրում, և կազմվել համապատասխան գույքագրման ակտեր (հատոր 1-ին, գ.թ.29-32):

8. 07.04.2008 թվականի թիվ 1102372 ստուգման ակտով արձանագրվել է, որ Աղավնի Չիլյանը խախտել է ՀՀ կառավարության 31.07.1997 թվականի թիվ 314 որոշման պահանջները` ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաները սահմանված կարգով չի գրանցել, որն առաջացրել է տուգանք 33.506.300 ՀՀ դրամի չափով, իսկ ՀՀ կառավարության 31.07.1997 թվականի թիվ 315 որոշման պահանջների խախտումն առաջացրել է տուգանք 27.425.200 ՀՀ դրամի չափով (հատոր 1-ին, գ.թ.10-11):

Տեսչությունը, հիմք ընդունելով այն հանգամանքը, որ վերոնշյալ ակտով նախատեսված տուգանքն օրենքով սահմանված ժամկետում չի վճարվել, հակընդդեմ հայցադիմումով պահանջել է բռնագանձել ակտով արձանագրված գումարի կրկնապատիկը:

9. ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի «Փորձաքննությունների ազգային բյուրո» ՊՈԱԿ-ի 24.10.2008 թվականի փորձագետի թիվ 08-1022 եզրակացության համաձայն` 1. ՀՀ ԿԱ ՀՊԾ 07.04.2008 թվականի թիվ 1102372 ստուգման ակտով արձանագրված դրվագներով Տեսչության աշխատակիցների կողմից Աղավնի Չիլյանի մոտ ստուգումը մասնակիորեն է կատարվել ճիշտ մեթոդով: 2. ՀՀ ԿԱ ՀՊԾ 07.04.2008 թվականի թիվ 1102372 ստուգման ակտով արձանագրված դրվագները բովանդակային առումով մասնակիորեն են բխում հաշվապահական հաշվառման փաստաթղթերից և ներկայացված հաշվետվություններից: 3. ՀՀ ԿԱ ՀՊԾ 07.04.2008 թվականի թիվ 1102372 ստուգման ակտով արձանագրված դրվագներով` սույն փորձաքննությամբ ճշգրտված տվյալներով, «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 28-րդ հոդվածով նախատեսված տուգանքները ենթակա չեն Աղավնի Չիլյանի նկատմամբ կիրառման (հատոր 2-րդ, գ.թ.2-32):

10. Սույն գործում առկա են Աղավնի Չիլյանի կողմից ներկայացված 2008 թվականի առաջին եռամսյակի ԱԱՀ-ի հաշվարկները (հատոր 1-ին, գ.թ.142,152,173):

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը

Քննելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքերի սահմաններում՝ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ՝

1) Վճռաբեկ բողոքն առաջին հիմքով հիմնավոր է մասնակիորեն հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ կառավարության 31.07.1997 թվականի թիվ 314 որոշմամբ հաստատված «ՀՀ տարածքում առաքվող կամ տրամադրվող կամ տեղափոխվող արտադրանքի, ապրանքների գրանցման (հաշվառման) կարգի» (այսուհետ` Կարգ) 3-րդ մասի համաձայն` կնքված և համարակալված առաքումների գրանցման գրքերը խիստ հաշվառման փաստաթղթեր են և հերթական համարներով հաշվառվում են հարկային մարմնում: Առաքումների և (կամ) տեղափոխումների իրականացման յուրաքանչյուր հասցեի (կետի, այդ թվում` նույն հասցեում, դրա մասին նշում կատարելով առաքումների գրանցման գրքի կազմի վրա) համար (պատրաստի արտադրանքի կամ ապրանքի պահեստ, այլ մատակարարման վայրեր) վարվում է առանձին առաքումների գրանցման գիրք: Առաքումների գրանցման գրքի կազմի վրա նշվում է տնտեսավարող սուբյեկտի լրիվ անվանումը, կազմակերպա-իրավական տեսակը, հարկ վճարողի հաշվառման համարը (ՀՎՀՀ), գտնվելու (բնակության) վայրը և առաքումների գրանցման գրքի հերթական համարը: Առաքումների իրականացման (ապրանքների բացթողման) վայրի (կետի) հասցեն տնտեսավարող սուբյեկտի գտնվելու (բնակության) վայրից տարբերվելու դեպքում նշվում է նաև այդ վայրի (կետի) հասցեն:

Կարգի 5-րդ մասի համաձայն` տնտեսավարող սուբյեկտների կողմից առաքումների գրանցման գրքերում գրանցման (հաշվառման) ենթակա են իրենց կողմից առաքվող կամ իրենց մոտից տեղափոխվող ամբողջ արտադրանքը և ապրանքները, բացառությամբ նույն կարգի 2-րդ կետի 2-րդ մասում նշվածների: Առաքվող ապրանք է համարվում նաև առևտրական կետից տնտեսավարող սուբյեկտներին իրացվող (վաճառվող, տրամադրվող) ապրանքը: Տեղափոխվող ապրանքը ներառում է տնտեսական տեղաշարժերի ենթարկվող (պատրաստի արտադրանքի` պահեստից կամ այլ վայրերից ֆիրմային խանութ, պահեստից վաճառքի կետ կամ այլ վայր (պահեստ և այլն) տեղափոխվող) ապրանքը (պատրաստի արտադրանքը), ինչպես նաև մաքսատուն կամ մաքսային կետ տեղափոխվող կամ ի պահ հանձնվող ապրանքը:

 Կարգի 9-րդ մասի համաձայն` առաքումների գրանցման գրքում գրանցում կատարելուց հետո գնորդին (ստացողին) տրվող հաշիվ ապրանքագրի վերևի աջ անկյունում կատարվում է «Առաքողի գրանցման գրքի N-» գրառումը և գրառման մեջ համարի համար նախատեսված մասում լրացվում է առաքողի առաքումների գրանցման գրքի էջի` տվյալ հաշվարկային փաստաթղթի գրանցման տողի հերթական համարը` ըստ 1-ին սյունակի:

Կարգի 10-րդ մասի համաձայն` առաքումների գրանցման գիրքը տնտեսավարող սուբյեկտները պարտավոր են աշխատանքի (առաքումների իրականացման) ընթացքում պահել ապրանքի անմիջական առաքման (բացթողման) կետում (շինությունում, վայրում):

Վերոնշյալ հոդվածներից հետևում է, որ տնտեսավարող սուբյեկտները պարտավոր են վարելու առանձին առաքումների գրանցման գիրք առաքումների և (կամ) տեղափոխումների իրականացման յուրաքանչյուր հասցեի համար առանձին:

Հետևաբար, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Դատարանը իրավացիորեն հաստատված է համարել այն հանգամանքը, որ Աղավնի Չիլյանը խախտել է ՀՀ կառավարության 31.07.1997 թվականի թիվ 314 որոշմամբ հաստատված «ՀՀ տարածքում առաքվող կամ տրամադրվող կամ տեղափոխվող արտադրանքի, ապրանքների գրանցման (հաշվառման) կարգը»:

Միաժամանակ, Վճռաբեկ դատարանը հիմնավոր է համարում վճռաբեկ բողոքի փաստարկն այն մասին, որ Աղավնի Չիլյանի կողմից Դատարան են ներկայացվել 2008 թվականի առաջին եռամսյակի ԱԱՀ-ի հաշվարկները արտացոլող հայտարարագրեր, որոնք Դատարանի կողմից քննության առարկա չեն դարձվել:

Մասնավորապես, «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 28-րդ հոդվածի համաձայն՝ նույն հոդվածով նախատեuված տուգանքները չեն կիրառվում, եթե խախտումները կատարվել են այն հաշվետու ժամանակաշրջանում, որի համար uահմանված կարգով հարկ վճարողի կողմից ներկայացված են հաշվապահական հաշվետվություններ (հայտարարագրեր) կամ իրացման շրջանառությունից (համախառն եկամտից) բխող հարկային պարտավորություններն արտացոլող` հարկային oրենuդրությամբ և հարկային հարաբերությունները կարգավորող մյուu իրավական ակտերով նախատեuված այլ փաuտաթղթեր:

Վճռաբեկ դատարանն իր որոշումներում անդրադարձել է դատական ակտերի իրավական հիմնավորվածության հարցին:

Մասնավորապես, Վճռաբեկ դատարանը նշել է, որ յուրաքանչյուր դեպքում դատարանը պարտավոր է տալ վճռի իրավական հիմնավորումը:

Վճռի իրավական հիմնավորումը կայանում է հաստատված փաստերի և իրավահարաբերությունների նկատմամբ իրավունքի համապատասխան նորմի կամ նորմերի ընտրության և կիրառման մեջ, այն նորմի (նորմերի), որի հիման վրա դատարանը եզրակացություն է անում վիճելի իրավահարաբերության առկայության կամ բացակայության մասին:

Վճռի մեջ ոչ միայն պետք է ցույց տալ նորմատիվ ակտի այս կամ այն հոդվածը, որում ամրագրված է կիրառման ենթակա նորմը, այլ պետք է պատճառաբանվի, թե հատկապես ինչու պետք է կիրառվի հենց այդ նորմը:

Վճռի իրավական հիմնավորումը բնութագրում է ինչպես դատարանի, այնպես էլ նրա վճռի իրավակիրառ գործառույթը, ընդգծում դատական գործունեության և դատական վճռի օրինականությունը:

Դատարանը պետք է նշի ոչ միայն այն ապացույցները, որոնց վրա հիմնվել է վճիռ կայացնելիս, այլև պետք է պատճառաբանի, թե ինչու է կողմի ներկայացրած այս կամ այն ապացույցը մերժվում: Միայն նման հիմնավորումը կարող է վկայել գործի բազմակողմանի հետազոտության մասին (տե՛ս, «Քնար-88» ՍՊԸ ընդդեմ ՀՀ ԿԱ պետական գույքի կառավարման վարչության` գումար բռնագանձելու պահանջի մասին, ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 21.12.2006 թվականի որոշում, քաղաքացիական գործ թիվ 3-2504/ՏԴ):

Մինչդեռ, սույն գործում առկա են Աղավնի Չիլյանի կողմից ներկայացված 2008 թվականի առաջին եռամսյակի ԱԱՀ-ի հաշվարկները, որոնք Դատարանը գնահատման առարկա չի դարձրել և չի նշել այդ ապացույցների մերժման հիմնավորումները:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Դատարանի վճիռը մասնակիորեն անհիմն է:

2) Վճռաբեկ բողոքը երկրորդ հիմքով հիմնավոր է հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ Սահմանադրության 5-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք իրավասու են կատարելու միայն այնպիսի գործողություններ, որոնց համար լիազորված են Սահմանադրությամբ կամ օրենքներով:

«Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման և անցկացման մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 5-րդ կետի համաձայն` ստուգման ընթացքում նոր հանգամանքներ և անհրաժեշտություն առաջանալու դեպքում ստուգման նպատակներն ու շրջանակները կարող է փոփոխել համապատասխան պետական մարմինը` ստուգում կատարող պաշտոնատար անձի (անձանց) գրավոր հիմնավորմամբ: Փոփոխման մասին գրավոր տեղեկացվում է տնտեսավարող սուբյեկտի ղեկավարին կամ նրան փոխարինող անձին` նրան ներկայացնելով նախկին հրամանին կամ հանձնարարագրին կից նոր հրամանը կամ հանձնարարագիրը:

Սույն գործով ՀՀ կառավարությանն առընթեր հարկային պետական ծառայության պետի 14.03.2008 թվականի թիվ 1102372 հանձնարարագրով Տեսչությանն իրավունք է վերապահվել Աղավնի Չիլյանի մոտ իրականացնելու ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաների (առաքվող, տրամադրվող, տեղափոխվող կամ վաճառվող արտադրանքի, ապրանքների) գրանցման ճշտության ստուգում: Տեսչության պետի 31.03.2008 թվականի թիվ 443 որոշմամբ որոշվել է ՀՀ ԿԱ ՀՊԾ պետի 14.03.2008 թվականի թիվ 1102372 հանձնարարագրի համաձայն` Աղավնի Չիլյանի մոտ ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաների (առաքվող, տրամադրվող, տեղափոխվող կամ վաճառվող արտադրանքի, ապրանքների) գրանցման ճշտության ստուգման ժամանակ իրացման չհիմնավորված ծավալների և ապրանքների գների որոշման նպատակով կիրառել «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 22-րդ հոդվածի «Գույքագրման և չափագրման տվյալների» և «օրենքով սահմանված կարգով 3-րդ անձից ստացված տեղեկությունների» դրույթները:

Մինչդեռ, Դատարանը, մերժելով վեճի առարկա ակտն անվավեր ճանաչելու պահանջը, պատշաճ հետազոտությամբ չի գնահատել ստուգման հիմք հանդիսացող հանձնարարագիրը, Տեսչության պետի 31.03.2008 թվականի թիվ 443 որոշումը, չի փաստել Տեսչության մոտ նաև ՀՀ կառավարության 31.07.1997 թվականի թիվ 315 որոշմամբ հաստատված «ՀՀ տարածքում վաճառվող արտադրանքի, ապրանքների և դրանց գների (հասույթի) գրանցման (հաշվառման) մասին» կարգի պահպանվածության ստուգում իրականացնելու լիազորության առկայությունը կամ բացակայությունը:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը` գույքագրման վերաբերյալ վճռաբեկ բողոքի փաստարկներին Վճռաբեկ դատարանը չի անդրադառնում:

Այսպիսով, վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը բավարար է` ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 227-րդ և 228-րդ հոդվածների համաձայն Դատարանի վճիռը բեկանելու համար:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-241²-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

ՈՐՈՇԵՑ

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել մասնակիորեն: Բեկանել ՀՀ վարչական դատարանի 22.05.2009 թվականի վճիռը և գործն ուղարկել նույն դատարան` նոր քննության:

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:

Նախագահող`		Ս. Սարգսյան
Դատավորներ`		Է. Հայրիյան
		Վ. Աբելյան
		Ս. Անտոնյան
		Վ. Ավանեսյան
		Ա. Բարսեղյան
		Մ. Դրմեյան
		Ե. Խունդկարյան
		Տ. Պետրոսյան
		Ե. Սողոմոնյան