«Գրանցված է»

ՀՀ արդարադատության

նախարարության կողմից

30 մայիսի 2011 թ.

Պետական գրանցման թիվ 10011241

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐ

3 մայիսի 2011 թ. ք. Երևան

N 04-Ն

Հ Ր Ա Մ Ա Ն

«ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ ՄԱԼԱՐԻԱՅԻ ՀԱՄԱՃԱՐԱԿԱԲԱՆԱԿԱՆ ՀՍԿՈՂՈՒԹՅՈՒՆ» ՍԿ N 3.1.1-020-11 ՍԱՆԻՏԱՐԱՀԱՄԱՃԱՐԱԿԱՅԻՆ ԿԱՆՈՆՆԵՐԸ ԵՎ ՆՈՐՄԵՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Հիմք ընդունելով «Հայաստանի Հանրապետության բնակչության սանիտարահամաճարակային անվտանգության ապահովման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 4-րդ, 7-րդ և 10-րդ հոդվածները և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2002 թվականի օգոստոսի 15-ի «ՀՀ առողջապահության նախարարության աշխատակազմ» պետական կառավարչական հիմնարկ ստեղծելու, ՀՀ առողջապահության նախարարության կանոնադրությունը և աշխատակազմի կառուցվածքը հաստատելու մասին» N 1300-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ առողջապահության նախարարության կանոնադրության 12 կետի «դ» ենթակետը`

ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՄ՝

1. Հաստատել «Հայաստանի Հանրապետությունում մալարիայի համաճարակաբանական հսկողություն» ՍԿ N 3.1.1-020-11 սանիտարահամաճարակային կանոնները և նորմերը՝ համաձայն հավելվածի:

Նախարար՝

Հ. Քուշկյան

ՀԱՎԵԼՎԱԾ ՀՀ առողջապահության նախարարի 3 մայիսի 2011 թվականի N 04-Ն հրամանի

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ ՄԱԼԱՐԻԱՅԻ ՀԱՄԱՃԱՐԱԿԱԲԱՆԱԿԱՆ ՀՍԿՈՂՈՒԹՅՈՒՆ N 3.1.1-020-11 ՍԱՆԻՏԱՐԱՀԱՄԱՃԱՐԱԿԱՅԻՆ ԿԱՆՈՆՆԵՐ ԵՎ ՆՈՐՄԵՐ

Բ Ա Ժ Ի Ն  1

 ԿԻՐԱՌՄԱՆ ՈԼՈՐՏ

1. Սույն սանիտարահամաճարակային կանոնները և նորմերը (այսուհետ` նորմեր) նախատեսված են բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող կազմակերպությունների համար` անկախ կազմակերպական-իրավական ձևից և գերատեսչական պատկանելությունից, որոնք իրականացնում են մալարիայի դեպքերի հայտնաբերումը, բժշկական օգնությունը և սպասարկումը:

2. Սույն նորմերը ներառում են մալարիայի դեպքերի հայտնաբերման, ախտորոշման, դեպքերի վարման, հաշվառման և հաշվետվության, հիվանդների հոսպիտալացման, մալարիայի օջախում կատարվող միջոցառումների, հիվանդների դուրսգրման, շարունակական հսկողության կազմակերպման կարգը, մալարիայի կանխարգելման միջոցառումները և այլ հարցեր, որոնք ուղղված են մալարիայի համաճարակաբանական հսկողության ապահովմանը:

Բ Ա Ժ Ի Ն  2

ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ

3. Մալարիան լայնորեն տարածված, էնդեմիկ, տարափոխիկ, անտրոպոնոզ հիվանդությունների խումբ է, որոնք հարուցվում են մալարիային մակաբույծների` պլազմոդիումների կողմից:

4. Կախված հարուցչից և կլինիկական տարատեսակությունից առանձնացնում են մալարիայի 4 տեսակ` եռօրյա, քառօրյա, արևադարձային և օվալե:

5. Մալարիայի վարակի աղբյուրը հիվանդ մարդը կամ մակաբուծակիրն է:

6. Մալարիան փոխանցվում է տարափոխման (անոֆելես ցեղի մոծակի կողմից), արտաընդերային և ուղղաձիգ (ընկերքի) ճանապարհներով:

7. Որոշակի տարածքներում առկա բնակլիմայական, սոցիալ-տնտեսական պայմանները ապահովում են տարածքի մալարիածին ներուժը: Մալարիայի բերովի դեպքերի ներհոսքը նախկին էնդեմիկ տարածքներ կարող է հանգեցնել նոր ակտիվ օջախների ձևավորմանը և պայմանավորել առանձին տարածաշրջաններում մալարիայի համաճարակային իրավիճակի բարդացմանը:

8. Մալարիայի դեմ պայքարի և կանխարգելման միջոցառումների իրականացումը կրում է համալիր բնույթ: Միջոցառումները համակարգային են և պայմանավորված են կոնկրետ տարածքի համաճարակաբանական, աշխարհագրական և բնակլիմայական բնութագրերով:

9. Մալարիայի դեմ պայքարի, ինչպես նաև կանխարգելման նպատակով գործադրվում է մալարիայի համաճարակաբանական հսկողության համակարգ` հետևյալ ուղղություններով` բուժական-կանխարգելիչ, մոծակների դեմ պայքարի միջոցառումներ, մալարիայի կանխարգելման, ախտորոշման, բուժման և պայքարի ոլորտում ընդգրկված կադրերի պատրաստում, բնակչության բժշկահիգիենիկ կրթում:

10. Կախված մալարիայի համաճարակային իրավիճակից և հակամալարիային ծրագրի փուլից` միջոցառումների համակարգը տարբեր է` համաձայն սույն նորմերի հավելված 1-ի:

Բ Ա Ժ Ի Ն  3

ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐ ՎԱՐԱԿԻ ԱՂԲՅՈՒՐԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲ

Գ Լ ՈՒ Խ  1

ՄԱԼԱՐԻԱՅՈՎ ՀԻՎԱՆԴՆԵՐԻ ԵՎ ՄԱԿԱԲՈՒԾԱԿԻՐՆԵՐԻ ՀԱՅՏՆԱԲԵՐՈՒՄԸ

11. Մալարիայով հիվանդների և մակաբուծակիրների հայտնաբերումն իրականացնում են բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող կազմակերպությունների բոլոր մասնագիտությունների բժիշկները և միջին բուժաշխատողները (այսուհետ` բուժաշխատող), ցանկացած տեսակի բժշկական օգնություն ցուցաբերելու ընթացքում (հիվանդների պասիվ հայտնաբերում) և համաճարակաբանական ցուցումներով իրականացվող բակային համայցերի ժամանակ (հիվանդների ակտիվ հայտնաբերում):

12. Մալարիա հիվանդություն կասկածվում է այն անձանց մոտ, ովքեր համապատասխանում են հավելված 2-ով սահմանված կասկածելի դեպքի ստանդարտ բնորոշմանը:

13. Բժշկական օգնության դիմած անձի մոտ մալարիա հիվանդության կասկածի դեպքում` բուժաշխատողը նրան ուղեգրում է արյան մակաբուծաբանական հետազոտման: Մալարիայի կասկածով հիվանդը պարտադիր ենթարկվում է արյան լաբորատոր հետազոտության` հաստ կաթիլի և բարակ քսուկի մեթոդներով, մոլեկուլյար ախտորոշմամբ` պոլիմերազային շղթայական ռեակցիայի (ՊՇՌ) կիրառմամբ կամ արագ ախտորոշման իմունաքրոմատոգրաֆիկ տեստի միջոցով:

14. Մալարիայի դեպքերի վաղ հայտնաբերման նպատակով իրականացվում են արյան լաբորատոր հետազոտություններ ներքոհիշյալ անձանց շրջանում.

1) անհայտ ախտորոշմամբ ջերմող հիվանդներ,

2) արյան փոխներարկումից հետո երեք ամսվա ընթացքում ջերմող հիվանդները,

3) մալարիայի նկատմամբ անապահով տարածաշրջաններից վերադարձած անձինք, այդ թվում` զորացրվածները, արտասահմանցի ուսանողները, նշված տարածաշրջանները ներառող երկրների դիվանագիտական ներկայացուցչությունների աշխատակիցները, արտագնա աշխատողները և այլն,

4) վերջին երեք տարվա ընթացքում մալարիայով հիվանդացած անձինք,

5) անհայտ ծագման մաշկի և լորձաթաղանթների դեղնություն, լյարդի և փայծախի մեծացում, սակավարյունություն ունեցող հիվանդներ:

15. Մալարիայով կասկածելի հիվանդի արյան պատրաստուկները հետազոտվում են բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող կազմակերպության կլինիկաախտորոշիչ լաբորատորիայում, դրա բացակայության կամ հետազոտություն իրականացնելու անհնարինության դեպքում` բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող այլ կազմակերպության կլինիկաախտորոշիչ լաբորատորիայում:

16. Պատրաստուկը լաբորատորիա է ուղարկվում ուղեկցող կտրոնով` համաձայն հավելված 3-ի:

17. Արյան լաբորատոր հետազոտությունը կատարվում է նույն օրվա ընթացքում:

18. Լաբորատորիայում դրական պատրաստուկի դեպքում անհապաղ տեղեկացվում է բուժող բժիշկը:

19. Այն անձինք, ում մոտ մալարիայի ախտանշանները շարունակվում են, անկախ 1-ին լաբորատոր հետազոտության բացասական արդյունքից, ենթարկվում են արյան կրկնակի մակաբուծաբանական հետազոտության:

20. Պատրաստուկների լաբորատոր հետազոտման տվյալները գրանցվում են «Մալարիայի նկատմամբ լաբորատոր հետազոտությունների գրանցման մատյանում` Ձև Մ-2»` համաձայն հավելված 4-ի:

21. Մալարիայով կասկածելի հիվանդի բժշկական փաստաթղթերում` «Մեծահասակի ամբուլատոր բժշկական քարտում» կամ «Երեխայի բժշկական հսկողության ամբուլատոր քարտում» և Հիվանդության պատմության մեջ գրառում է կատարվում արյան հետազոտության մասին` հետազոտության նշանակում, պատրաստուկի վերցման ամսաթիվ և փակցվում է լաբորատոր հետազոտության արդյունքը` պատասխանը:

22. Հետազոտված պատրաստուկները հսկողական հետազոտության են ենթարկվում մալարիայի ախտորոշման հսկողական ռեֆերենս լաբորատորիայում` ՀՀ ԱՆ «Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոն» փակ բաժնետիրական ընկերության մակաբուծաբանական բաժանմունքում` համաձայն «Մալարիայի լաբորատոր ախտորոշման որակի արտաքին հսկողության իրականացում» գործունեության ստանդարտ ընթացակարգի` համաձայն հավելված 5-ի:

23. Հսկողական ռեֆերենս լաբորատորիա դրական պատրաստուկներն ուղարկվում են «Արյան դրական պատրաստուկը ռեֆերենս լաբորատորիա ուղեկցող կտրոնով»` համաձայն հավելված 6-ի:

24. Հսկողական ռեֆերենս լաբորատորիա բացասական պատրաստուկներն ուղարկվում են «Հսկողական հետազոտման ուղեգրվող բացասական պատրաստուկների ցանկով»` համաձայն հավելված 7-ի:

25. Հետադարձ կապով «Մալարիայի ախտորոշման հսկողական ռեֆերենս լաբորատորիայի հսկողական հետազոտության արդյունքները» տրամադրվում են ուղեգրող բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող կազմակերպությանը` համաձայն հավելված 8-ի:

26. Համաճարակաբանական ցուցումով իրականացվող բակային համայցերի արդյունքները գրանցվում են «Մալարիայի բակային համայցների մատյանում»` համաձայն հավելված 9-ի:

Գ Լ ՈՒ Խ  2

ՄԱԼԱՐԻԱ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅԱՆ ԱԽՏՈՐՈՇՈՒՄԸ

27. Մալարիայի ախտորոշումը կատարվում է.

1) համաճարակաբանական

2) կլինիկական

3) լաբորատոր ցուցանիշներով:

28. Մալարիայի ախտորոշման համաճարակաբանական ցուցանիշը ներառում է համաճարակաբանական վերհուշի (անամնեզի) առկայություն`

1) հիվանդանալուց առաջ 3 տարվա ընթացքում մալարիայի էնդեմիկ գոտում գտնվելը,

2) նախկինում մալարիայով հիվանդանալը (ախտադարձ),

3) մինչև հիվանդանալը վերջին 3 ամսվա ընթացքում արյան փոխներարկման ենթարկվելը:

29. Մալարիայի դեմ պայքարի փուլում բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող կազմակերպությունում մալարիա հիվանդության (կասկածի) յուրաքանչյուր դեպքում «Մեծահասակի ամբուլատոր բժշկական քարտի» կամ «Երեխայի բժշկական հսկողության ամբուլատոր քարտի» և «Հիվանդության պատմության» տիտղոսաթերթին նշում է կատարվում հիվանդի` մալարիայի էնդեմիկ վայրի հետ առնչության մասին. «հիվանդն ապրում է մալարիայի էնդեմիկ վայրում», «հիվանդը վերջին երեք տարում եղել է մալարիայի էնդեմիկ գոտում», «հիվանդը վերջին երեք տարում մալարիայի էնդեմիկ գոտու հետ առնչություն չի ունեցել»:

30. Մալարիայի կլինիկական ախտորոշումը կատարվում է համաձայն հավելված 2-ով սահմանված դեպքի ստանդարտ սահմանման:

31. Մալարիայի ախտորոշման լաբորատոր չափանիշներն են` մալարիայի հարուցիչների հայտնաբերումը արյան պատրաստուկների մանրադիտակային հետազոտության ժամանակ (հաստ կաթիլ, բարակ քսուք), մոլեկուլյար ախտորոշմամբ` պոլիմերազային շղթայական ռեակցիայի (ՊՇՌ) կիրառմամբ կամ արագ ախտորոշման իմունաքրոմատոգրաֆիկ թեսթի միջոցով:

Գ Լ ՈՒ Խ  3

ՄԱԼԱՐԻԱՅԻ ԴԵՊՔԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ ԵՎ ՀԱՇՎԵՏՎՈՒԹՅՈՒՆԸ

32. Մալարիայի դեպքերի հաշվառումը և հաշվետվությունը իրականացվում է համաձայն ՀՀ առողջապահության նախարարի 2010 թվականի դեկտեմբերի 17-ի թիվ 35-Ն հրամանով հաստատված «Վարակիչ հիվանդությունների «իրական ժամանակում» էլեկտրոնային համաճարակաբանական հսկողության»` ՍԿ 3.1.1-018-10 սանիտարահամաճարակային նորմերի և կանոնների:

33. Հաշվառման ենթակա են և՛ կասկածելի, և՛ հավանական, և՛ հաստատված դեպքերը, հաշվետվության ենթակա են միայն լաբորատոր հաստատված դեպքերը:

34. Մալարիայի լաբորատոր հետազոտությունների վերաբերյալ բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող կազմակերպությունները ներկայացնում են նաև լրացուցիչ ամսական/տարեկան տեղեկատվություն (Ձև ՄԱ-1` հաստատված 2004 թվականի մայիսի 5-ին ՀՀ առողջապահության նախարարի թիվ 467-Ն հրամանով, պետ. գրանցում` 22.11.2004. թիվ` 10004315):

35. Բոլոր մակարդակներում դեպքերի բացակայության պայմաններում ներկայացվում է զրոյական հաշվետվություն /«Ընդամենը» սյունակում նշվում է 0/:

36. Բոլոր մակարդակներում պահպանվում են հաշվետվությունների կրկնօրինակները:

Գ Լ ՈՒ Խ  4

ՄԱԼԱՐԻԱՅՈՎ ՀԻՎԱՆԴԻ ՄԵԿՈՒՍԱՑՄԱՆ ԿԱՐԳԸ

37. Մալարիայով հիվանդները հոսպիտալացվում են կլինիկական և համաճարակաբանական ցուցումներով:

38. Հոսպիտալացման ուղեգրում բժիշկը նշում է նախնական ախտորոշումը, հիվանդության սկսվելու ամսաթիվը, հիմնական կլինիկական դրսևորումները և կատարված հետազոտությունների տվյալները:

39. Մալարիայով բոլոր հիվանդները, կասկածելիները և մակաբուծակիրները հոսպիտալացվում (մեկուսացվում) են ինֆեկցիոն հիվանդանոցում կամ բազմապրոֆիլային հիվանդանոցի ինֆեկցիոն բաժանմունքներում մալարիայով հիվանդների բուժման համար նախատեսված հիվանդասենյակում` հիմնական բուժման կուրսի ընթացքում (3 օր):

40. Մալարիայով հիվանդներին դուրս են գրում լրիվ կլինիկական առողջացումից հետո` արմատական բուժման կուրսի ավարտից և դուրս գրումից անմիջապես առաջ վերցված արյան պատրաստուկների հետազոտության բացասական արդյունքի դեպքում: Եռօրյա մալարիայի դեպքում արյան պատրաստուկների հետազոտությունն իրականացնում են եռակի` մինչև քլորոխինով բուժումը սկսելը, բուժման 4-րդ օրը և հիվանդանոցից դուրս գրումից առաջ:

41. Եռօրյա մալարիայի բուժման ամբողջական կուրսի տևողությունը 17 օր է (3+14): Պրիմախինով բուժման կուրսի կրճատումը 14 օրից պակաս` բերում է մալարիայի ախտադարձերի: Պատրաստուկը պետք է ընդունվի հիվանդի կողմից բուժաշխատողի ներկայությամբ: Առանձին դեպքերում պրիմախինով արմատական բուժումը կարող է իրականացվել ամբուլատոր կամ ցերեկային ստացիոնարի պայմաններում:

Գ Լ ՈՒ Խ  5

ՄԱԼԱՐԻԱՅՈՎ ՀԻՎԱՆԴԻ ՕՋԱԽՈՒՄ ԿԱՏԱՐՎՈՂ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐ

42. Մալարիայի տեղական դեպք արձանագրելիս օջախի համաճարակաբանական հետազոտությունը կազմակերպող ՀՀ առողջապահության նախարարության աշխատակազմի պետական հիգիենիկ և հակահամաճարակային տեսչության տարածքային կենտրոնի բժիշկ-համաճարակաբանի առաջարկով օջախում իրականացվող աշխատանքներում անհրաժեշտության դեպքում կարող են ընդգրկվել նաև վարակաբան, մանկաբույժ:

Գ Լ ՈՒ Խ  6

ՄԱԼԱՐԻԱՅԻՑ ԱՌՈՂՋԱՑԱԾԻ ԵՎ ՄԱԼԱՐԻԱՅԻ ԷՆԴԵՄԻԿ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐԻՑ ՎԵՐԱԴԱՐՁԱԾԻ ՇԱՐՈՒՆԱԿԱԿԱՆ /ԴԻՍՊԱՆՍԵՐ/ ՀՍԿՈՂՈՒԹՅԱՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒՄԸ

43. Մալարիայի առողջացածի (ռեկոնվալեսցենտի) և մալարիայի էնդեմիկ տարածքներից վերադարձածի շարունակական հսկողությունն իրականացվում է ամբուլատոր-պոլիկլինիկական կազմակերպության վարակաբանի (բացակայության դեպքում` տեղամասային բժշկի) կողմից 3 տարվա ընթացքում:

44. Շարունակական հսկողության ենթարկվող անձանց ամբուլատոր քարտերը մակնշվում են և տիտղոսաթերթին կատարվում է նշում շարունակական հսկողության մասին:

45. Յուրաքանչյուր տարի, եռամսյակը 1 անգամ, կատարվում է մալարիայի առողջացածի (ռեկոնվալեսցենտի) և մալարիայի էնդեմիկ տարածքներից վերադարձածի զննում, անհրաժեշտության դեպքում` արյան հետազոտություն (այդ մասին կատարելով գրառում «Մեծահասակի ամբուլատոր բժշկական քարտում» կամ «Երեխայի բժշկական հսկողության ամբուլատոր քարտում»):

46. Արմատական բուժում չստացած անձինք, այդ թվում` հղիներ, մինչև 4 տարեկաններ և այլն, ենթարկվում են ամբուլատոր պայմաններում պրիմախինով 14 օր տևողությամբ հակաախտադարձային բուժման` հակացուցումները վերանալուց հետո:

Գ Լ ՈՒ Խ  7

ԻՆՖԵԿՑԻՈՆ ՀԻՎԱՆԴԱՆՈՑՆԵՐՈՒՄ ԿԱՄ ԲԱԺԱՆՄՈՒՆՔՆԵՐՈՒՄ ՄԱԼԱՐԻԱՅԻ ՎԱՐԱԿԻ ՀՍԿՈՂՈՒԹՅԱՆԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐ

47. Ինֆեկցիոն հիվանդանոցների կամ բաժանմունքների մալարիայով հիվանդների բուժման համար նախատեսված հիվանդասենյակների պատուհանները ցանցապատվում են մանրավանդակ ցանցով` միջատների թափանցումից խուսափելու համար:

48. Ինֆեկցիոն հիվանդանոցների կամ բաժանմունքների շրջակայքում (առնվազն 200 մ շառավղով) առկա տնտեսական նշանակության ջրականգերը չորացվում են: Տնտեսական նշանակություն չունեցող ջրականգերը, չորացնելու անհնարինության դեպքում, մշակվում են նավթամթերքներով:

49. Ինֆեկցիոն հիվանդանոցների կամ բաժանմունքների ախտահանման, նախամանրէազերծումային մշակման և մանրէազերծման միջոցառումները կազմակերպվում են ՀՀ առողջապահության նախարարի 2008 թվականի հոկտեմբերի 20-ի թիվ 21-Ն հրամանով հաստատված «ՀՀ-ում տուբերկուլոզի համաճարակաբանական հսկողության ՍԿ 3.1.1-010-08 սանիտարահամաճարակային կանոնների և նորմերի» հավելված 4-ի համապատասխան, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության կողմից թույլատրված բոլոր ախտահանիչ միջոցներով` համաձայն դրանց կից հրահանգների:

50. Բժշկական թափոնների վարումն իրականացվում է համաձայն ՀՀ առողջապահության նախարարի 2008 թվականի մարտի 4-ի թիվ 03-Ն հրամանով հաստատված «Բժշկական թափոնների գործածությանը ներկայացվող հիգիենիկ և հակահամաճարակային պահանջներ» N 2.1.3-3 սանիտարական կանոնների և նորմերի:

Գ Լ ՈՒ Խ  8

 ՆԵՐԱՐԿՈՒՄԱՅԻՆ ՄԱԼԱՐԻԱՅԻ ԿԱՆԽԱՐԳԵԼՈՒՄ

51. Արյան դոնորություն իրականացնող կազմակերպությունները կամ դրանց ստորաբաժանումները տիրապետում են մալարիայի էնդեմիկ երկրների ցանկին:

52. Մալարիայի էնդեմիկ տարածքներից ժամանած անձինք և ակտիվ օջախների բնակիչները արյան դոնորություն են իրականացնում ակտիվ օջախներից ժամանելուց 3 տարի անց:

53. Մալարիայի ակտիվ օջախներում ապրող դոնորներից կյանքի ցուցումով արյան փոխներարկումը և օրգանների և (կամ) հյուսվածքների փոխպատվաստումը իրականացվում է ռեցիպիենտին նախօրոք հակամալարիային բուժում նշանակելուց հետո:

Բ Ա Ժ Ի Ն  4

Գ Լ ՈՒ Խ  9

ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԲԺՇԿԱՀԻԳԻԵՆԻԿ ԿՐԹՈՒՄ

54. Բնակչության կողմից մալարիայի կանխարգելիչ միջոցառումների իրականացման և օժանդակության ապահովման նպատակով բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող կազմակերպությունների բուժաշխատողների կողմից իրականացվում է`

1) Բնակչության մոտ մալարիայի ամենավաղ և բնորոշ ախտանշանների մասին, ինչպես նաև` անմիջապես բժշկական օգնության դիմելու անհրաժեշտ գիտելիքների արմատավորում:

2) Բնակչության մոտ մալարիայի կանխարգելմանն ուղղված որոշակի հմտությունների ուսուցանում:

55. Բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող կազմակերպությունների կողմից իրականացվում է մալարիայի կանխարգելումը լուսաբանող քարոզչական աշխատանք, որի մասին կատարվում է գրանցում հիվանդի բժշկական փաստաթղթերում` «Մեծահասակի ամբուլատոր բժշկական քարտում» կամ «Երեխայի բժշկական հսկողության ամբուլատոր քարտում» և Հիվանդության պատմության մեջ:

Հավելված 1

Մալարիայի դեպքերի հայտնաբերման և համաճարակաբանական հետազոտության, հակամալարիային պատրաստուկների կիրառման միջոցառումներ` կախված մալարիայի համաճարակային իրավիճակից և հակամալարիային ծրագրի փուլից

Փուլը	Իրավիճակը	Միջոցառումները
Մալարիայի արմատավորման կանխարգելում	Փոխանցում չկա	1. Պասիվ հայտնաբերում 2. Ակտիվ հայտնաբերում արդյունավետ վարակելիության սեզոնի ընթացքում` 14 օրը մեկ անգամ (մասնավորապես` տեղաշարժվող բնակչության միջոցով բազմաթիվ բերովի դեպքերի ներբերման կամ բերովի դեպքերից տեղական փոխանցման դեպքում) 3. Հիվանդների հոսպիտալացում 4. Մալարիայի բոլոր դեպքերի համաճարակաբանական հետազոտություն 5. Հաստատված դեպքերի բուժում. 1) Հեմատոշիզոտրոպ 2) Եռօրյա մալարիայի ակաախտադարձային բուժում 3) Արևադարձային մալարիայի բերովի դեպքերի հակագամետոցիտային բուժում` արդյունավետ վարակելիության սեզոնի ընթացքում:
Էլիմինացման փուլ	Սահմանափակ մնացորդային կամ եռօրյա մալարիայի նոր փոխանցում: Քիչ քանակի օջախներ: Մալարիայի ներբերում:	1. Պասիվ հայտնաբերում 2. Ակտիվ հայտնաբերում արդյունավետ վարակելիության սեզոնի ընթացքում` 14 օրը մեկ անգամ. 1) ակտիվ օջախներում 2) ներուժային օջախներում` հատուկ ցուցումների առկայության դեպքում (տեղաշարժվող բնակչության միջոցով բազմաթիվ բերովի դեպքերի ներբերման կամ բերովի դեպքերից տեղական փոխանցման դեպքում) 3. Հիվանդների հոսպիտալացում 4. Մալարիայի բոլոր դեպքերի և օջախների համաճարակաբանական հետազոտություն և համաճարակաբանական դասակարգում 5. Հաստատված դեպքերի բուժում. 1) Հեմատոշիզոտրոպ 2) Եռօրյա մալարիայի հակաախտադարձային բուժում 3) Արևադարձային մալարիայի բերովի դեպքերի հակագամետոցիտային բուժում` արդյունավետ վարակելիության սեզոնի ընթացքում 6. Նախնական բուժման սկսում` նույն օրը ախտորոշելու անհնարինության դեպքում 7. Մնացորդային օջախներում զանգվածային կանխարգելիչ բուժում:
Նախաէլիմինացման փուլ	Եռօրյա մալարիայի փոխանցումը տեղի է ունենում բազմաթիվ օջախներում, հնարավոր է մալարիայի բռնկումային հիվանդացություն Արևադարձային մալարիայի մնացորդային օջախներ մալարիայի ներբերում	1. Պասիվ հայտնաբերում 2. Ակտիվ հայտնաբերում արդյունավետ վարակելիության սեզոնի ընթացքում` 7 օրը մեկ անգամ. 1) ակտիվ օջախներում 2) ներուժային օջախներում` հատուկ ցուցումների առկայության դեպքում (տեղաշարժվող բնակչության միջոցով բազմաթիվ բերովի դեպքերի ներբերման կամ բերովի դեպքերից տեղական փոխանցման դեպքում) 3. Մալարիայի դեպքերի և օջախների մի մասի համաճարակաբանական հետազոտություն և համաճարակաբանական դասակարգում. 1) Արևադարձային մալարիայի բոլոր դեպքերի և օջախների 2) Ցածր հիվանդացությամբ օջախների բոլոր դեպքերի 3) Մնացած դեպքերի և օջախների` հատուկ ցուցումներով 4. Հիվանդների հոսպիտալացում` ըստ ցուցումների 5. Առանձին դեպքերի ամբուլատոր բուժում 6. Հաստատված դեպքերի բուժում. 1) Հեմատոշիզոտրոպ 2) Եռօրյա մալարիայի հակաախտադարձային բուժում 3) Արևադարձային մալարիայի բերովի դեպքերի հակագամետոցիտային բուժում` արդյունավետ վարակելիության սեզոնի ընթացքում 7. Նախնական բուժման սկսում` նույն օրը ախտորոշելու անհնարինության դեպքում 8. Բարձր հիվանդացությամբ օջախներում սեզոնային քիմիականխարգելում 9. Զանգվածային կանխարգելիչ բուժում բռնկումներից հետո:
Պայքար մալարիայի դեմ	Եռօրյա մալարիայիով հիանդացման բազմաթիվ դեպքեր, արևադարձային մալարիայի փոխանցում, մալարիայի բռնկումային հիվանդացություն, մալարիայի ներբերում	1. Պասիվ հայտնաբերում. 1) Մակաբուծաբանորեն հաստատված դեպքեր 2) Կլինիկական դեպքեր 2. Ակտիվ հայտնաբերում արդյունավետ վարակելիության սեզոնի ընթացքում` 7 օրը մեկ անգամ բարձր հիվանդացությամբ ակտիվ օջախներում 3. Մալարիայի դեպքերի մի մասի համաճարակաբանական հետազոտություն և համաճարակաբանական դասակարգում. 1) Արևադարձային մալարիայի բոլոր դեպքերի և օջախների 2) Ցածր հիվանդացությամբ բոլոր դեպքերի օջախներում 3) Մնացած դեպքերի և օջախների` հատուկ ցուցումներով 4. Հիվանդների հոսպիտալացում` ըստ ցուցումների 5. Որպես կանոն` դեպքերի ամբուլատոր բուժում 6. Հաստատված դեպքերի բուժում. 1) Հեմատոշիզոտրոպ 2) Եռօրյա մալարիայի հակաախտադարձային բուժում, որպես կանոն` հետաձգված միջհամաճարակային սեզոնում 3) Արևադարձային մալարիայի բերովի դեպքերի հակագամետոցիտային բուժում` արդյունավետ վարակելիության սեզոնի ընթացքում 7. Կլինիկական դեպքերի հեմատոշիզոտրոպ բուժում 8. Նախնական բուժում 9. Բարձր հիանդացությամբ օջախներում սեզոնային քիմիականխարգելում:
Ոչ մալարիածին տարածքներ	Միայն մալարիայի բերովի դեպքեր	1. Պասիվ հայտնաբերում 2. Հիվանդների հոսպիտալացում 3. Մալարիայի բոլոր դեպքերի և օջախների համաճարակաբանական հետազոտություն և համաճարակաբանական դասակարգում 4. Հաստատված դեպքերի բուժում. 1) Հեմատոշիզոտրոպ 2) Եռօրյա մալարիայի հակաախտադարձային բուժում` նշանակված միաժամանակ հեմատոշիզոտրոպ բուժման հետ 5. Նախնական բուժում ծանր ընթացքի և արևադարձային մալարիայի կասկածի դեպքում:

Հավելված 2

I. Դեպքի ստանդարտ սահմանում

1. Մալարիայի հիվանդության դեպքը սահմանվում է կլինիկական ախտանշանների, համաճարակաբանական վերհուշի և լաբորատոր հետազոտությունների արդյունքում` արյան պատրաստուկներում մալարիայի հարուցիչների հայտնաբերման հիման վրա:

2. Մալարիայի յուրաքանչյուր դեպք անհրաժեշտ է տարբերակել` ելնելով կլինիկական և մակաբուծաբանական հետազոտության արդյունքներից, պատրաստուկում հարուցիչների թվաքանակից, մալարիայի նոպաների պարբերականությունից, վերջին երեք տարվա համաճարակաբանական և աշխարհագրական անամնեզի տվյալներից:

3. Եռօրյա մալարիայի դեպքում հարկ է առաջնակի դեպքը տարբերակել ախտադարձից, թարմ դեպքը` հեռավոր ախտադարձից, կամ երկար ինկուբացիայից հետո` առաջնակի դրսևորումից:

4. Արևադարձային մալարիայի դեպքում անհրաժեշտ է հաշվի առնել նաև գամետոցիտների առկայությունը:

II. Կլինիկական նկարագիր

5. Մալարիայի ամենաբնորոշ կլինիկական ախտանշանը մալարիային նոպան է` տենդը (նոպայաձև, պարբերաբար կրկնվող), սարսուռը, քրտնարտադրությունը: Հիվանդությունը սկսվում է սուր` հանկարծակի սկսվող սարսուռ, ջերմաստիճանի արագ բարձրացում մինչև 39-40⁰ ` հաջորդող առատ քրտնարտադրությամբ: Տենդի նոպան ավարտվում է մարմնի ջերմաստիճանի կտրուկ իջեցումով մինչև նորմալ ջերմաստիճանի, որից հետո հիվանդի ինքնազգացողությունը կարող է լինել բավարար: Նոպայի ժամանակ դիտվում է դեմքի արյունալեցում (հիպերեմիա), սկլերաների անոթների լայնացում, տաք չոր մաշկ։

6. 2 - 3 նոպայից հետո ի հայտ է գալիս`

1) մաշկային ծածկույթի գունատություն կամ դեղնություն

2) լյարդի և փայծաղի մեծացում (հեպատոսպլենոմեգալիա)։

7. Հիվանդությանը բնորոշ են նաև ընդհանուր թուլություն, սրտխառնոց, փսխում, փորլուծություն, գլխացավ և այլն: Հիվանդության ընթացքը մալարիայի տարբեր ձևերի ժամանակ ունի իր առանձնահատկությունները, որոնք առավել կարևոր են արևադարձային մալարիայով հիվանդանալիս:

8. Չախտորոշված և չբուժված արևադարձային մալարիայի դեպքում կարող է առաջանալ մալարիային կոմա, համընդհանուր ջղաձգություններ, սակավարյունություն, ջրաաղային փոխանակության խանգարումներ, երիկամների գործունեության խանգարում, հիպերգլիկեմիա, հեմոգլոբինուրիա, թոքերի և ուղեղի այտուց, որոնք կարող են նաև բերել մահվան:

9. Երեխաների մալարիա` մալարիային նոպայի կլինիկական պատկերը արտահայտված չէ: Իմուն կանանցից ծնված մինչև 6 ամսական երեխաները օժտված են պասիվ իմունիտետով և մալարիային բնորոշ ախտանշանները նրանց մոտ կարող են բացակայել: Այս երեխաների մոտ հիվանդության կլինիկական արտահայտումը արձանագրվում է 6 ամսականից մինչև 3 տարեկանը, երբ մայրական հակամարմինները արդեն վերացել են, իսկ սեփական իմունիտետը դեռ չի ձևավորվել: Ոչ իմուն երեխաների մոտ առաջնային մալարիային նոպաները բավականին ձևավորված են:

10. Շիզոնտային մալարիա` բացի բնական ձեռք բերած սպորոզոիտային մալարիայից տարբերում են նաև արհեստականորեն առաջացած շիզոնտային մալարիա: Տարբերում են հեմոտրանսֆուզիոն (արյան փոխներարկումային) և ներարկումային (ներհիվանդանոցային վարակ, թմրամոլների վարակում), ինչպես նաև ակցիդենտ մալարիա (բուժաշխատողների մասնագիտական վարակում):

11. Բնածին մալարիա: Պտղի մալարիային վարակ, որը նա ստացել է մորից ներարգանդային զարգացման շրջանում (տրանսպլացենտար` ընկերքի միջոցով ուղղաձիգ փոխանցում) կամ ծննդաբերության փուլում, եթե տեղի է ունենում ախտահարված մայրական էրիթրոցիտների անցում պտղի արյուն:

12. Անախտանիշ մակաբուծէմիա: Այն հիվանդի մոտ ժամանակագրական առումով վերջին շրջանում տարած սուր վարակի հետևանք է, նրա վերջնական (տերմինալ) փուլը:

III. Ստանդարտ բնորոշում

13. Նախակենդանիներով պայմանավորված անթրոպոնոզ հիվանդության դեպքն է, որը դրսևորվում է տենդային նոպաներով, սակավարյունությամբ, փայծաղի և լյարդի մեծացմամբ, արյան պատրաստուկում մալարիային պլազմոդիումների առկայությամբ:

14. Կասկածելի դեպք - Կլինիկական նկարագրին համապատասխանող դեպք

15. Հավանական - Կասկածելի դեպք

 Գումարած համաճարակաբանական կապ հաստատված դեպքի հետ:

16. Հաստատված դեպք - Կասկածելի կամ հավանական դեպք

 Գումարած լաբորատոր հետազոտության արդյունքում արյան պատրաստուկներում (հաստ կաթիլ և քսուք) մալարիայի պլազմոդիումների առկայություն, մոլեկուլյար ախտորոշում` պոլիմերազային շղթայական ռեակցիայի (ՊՇՌ) կիրառմամբ կամ արագ ախտորոշման իմունոքրոմատոգրաֆիկ տեստի միջոցով:

Հավելված 3

Արյան պատրաստուկը լաբորատորիա ուղեկցող կտրոն

Մալարիայի նկատմամբ արյան հետազոտություն   Հիվանդի ազգանուն _____________________________________    Անուն ----------------------------------------------------------   Հայրանուն ---------------------------------------------------------   Հետազոտությունը կատարող բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող կազմակերպության անվանում   ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------   Հիվանդի հասցե (եթե արյունը վերցվել է բակային համայցի ժամանակ) --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------   Պատրաստուկի վերցման ժամանակացույց -----------------------------------------   Լաբորատորիա բերելու ժամանակացույց ------------------------------------------   Հետազոտման ժամանակացույց --------------------------------------------------   Հիվանդի ջերմաստիճան -----------------------------------------------------------   Արյունը վերցնողի անուն, ազգանուն ----------------------------------------------

Հավելված 4

Մալարիայի նկատմամբ հետազոտությունների գրանցման մատյան

Ձև Մ-2

Հավելված 5

Գործունեության ստանդարտ ընթացակարգ (ԳՍԸ)
Մալարիայի լաբորատոր ախտորոշման որակի արտաքին հսկողության իրականացում

Հավելված 6

Արյան դրական պատրաստուկը ռեֆերենս լաբորատորիա ուղեկցող կտրոն

Մալարիայի նկատմամբ արյան հսկողական հետազոտության ուղեգիր   Հիվանդի ազգանուն ___________________________________   Անուն ----------------------------------------------------------   Հայրանուն ----------------------------------------------------------   Հետազոտությունը կատարող բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող կազմակերպության անվանում _________________________________________________   ______________________________________________________________________   Հիվանդի հասցե (եթե արյունը վերցվել է բակային համայցի ժամանակ)   ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------   -----------------------------------------------------------------------------------------------   Պատրաստուկի վերցման ժամանակացույց ---------------------------------------------------------   Լաբորատորիա բերելու ժամանակացույց -----------------------------------------------------------   Հետազոտման ժամանակացույց -----------------------------------------------------------------------   Հիվանդի ջերմաստիճան ---------------------------------------------------------------------------------   Հետազոտության արդյունք _______________________________________________ (հարուցչի տեսակ)   Արյունը վերցնողի անուն, ազգանուն -----------------------------------------------------------------   Հետազոտողի անուն, ազգանուն ------------------------------------------------------------------

Հավելված 7

Ց Ա Ն Կ

Հսկողական հետազոտման ուղեգրվող բացասական պատրաստուկների

Հսկվող լաբորատորիայի անվանումը ________________________________

Հսկողություն___________________________թ.

Հավելված 8

Մալարիայի ախտորոշման հսկողական ռեֆերենս լաբորատորիայի հսկողական հետազոտության արդյունքներ

Հսկողություն___________________________թ.

Հսկվող լաբորատորիայի անվանումը ________________________________

Հավելված 9

Մատյան մալարիայի բակային համայցների