Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան) հետևյալ կազմով՝

	նախագահող	Ռ. Հակոբյան
	զեկուցող	Ս. Անտոնյան
		Ա. Բարսեղյան
		Հ. Բեդևյան
		Մ. Դրմեյան
		Գ. Հակոբյան
		Ս. Միքայելյան
		Ա. Մկրտչյան
		Տ. Պետրոսյան Է. Սեդրակյան
		Ն. Տավարացյան

2022 թվականի մայիսի 13-ին

գրավոր ընթացակարգով քննելով Մկրտիչ Դավթյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի 05․11․2018 թվականի որոշման դեմ` ըստ հայցի Մկրտիչ Դավթյանի ընդդեմ Երևանի քաղաքապետարանի (այսուհետ՝ Քաղաքապետարան)` 20․09․2017 թվականի «Վարչական տույժ նշանակելու մասին» թիվ Վ35/2 որոշումն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.

Դիմելով դատարան` Մկրտիչ Դավթյանը պահանջել է անվավեր ճանաչել Քաղաքապետարանի 20․09․2017 թվականի «Վարչական տույժ նշանակելու մասին» թիվ Վ35/2 որոշումը։

ՀՀ վարչական դատարանի (դատավոր` Ա. Ավագյան) (այսուհետ` Դատարան) 02․05․2018 թվականի վճռով հայցը մերժվել է:

ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 05․11.2018 թվականի որոշմամբ Մկրտիչ Դավթյանի վերաքննիչ բողոքը մերժվել է, և Դատարանի 02․05.2018 թվականի վճիռը թողնվել է անփոփոխ:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Մկրտիչ Դավթյանը (ներկայացուցիչ Սուրեն Բաղրամյան):

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը.

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանը չի կիրառել ՀՀ Սահմանադրության 6-րդ, 61-րդ, 63-րդ հոդվածները, «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածը, 11-րդ արձանագրության 13-րդ հոդվածը, Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 21-րդ, 22-րդ, 23-րդ, 32-րդ, 33-րդ, 34-րդ, 279-րդ հոդվածները, «Քաղաքաշինության մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ, 23-րդ հոդվածները, «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 1-ին, 3-րդ, 4-րդ, 8-րդ, 20-րդ, 30-րդ, 34-րդ, 37-րդ, 38-րդ, 40-րդ, 43-րդ, 53-55-րդ, 57-րդ, 63-րդ, 69-րդ, 70-րդ, 78-րդ, 82-րդ, 83-րդ, 84-րդ հոդվածները, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 5-րդ, 25-րդ, 27-րդ հոդվածները, ՀՀ դատական օրենսգրքի 10-րդ հոդվածը, որոնք պետք է կիրառեր, սխալ է մեկնաբանել Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 9-րդ, 154-րդ, 279-րդ, 281-րդ հոդվածները, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 188-րդ հոդվածը, «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 55-րդ, 57-րդ հոդվածները, «Քաղաքաշինության մասին» ՀՀ օրենքի 1-ին հոդվածը։

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանը սույն գործով չի իրականացրել բոլոր ապացույցների հետազոտություն, չի գնահատել դրանք, չի իրականացրել արդյունավետ քննություն, առավել ևս ի պաշտոնե չի պարզել գործի փաստական հանգամանքները:

Բացի այդ, իրավախախտումը ծանրացնող հանգամանք առկա չի եղել, իսկ մեղմացնող հանգամանքները Քաղաքապետարանը քննարկման առարկա չի դարձրել: Վերաքննիչ դատարանը ևս անտեսել է վերոնշված հանգամանքները և որոշման մեջ կատարել է ՀՀ օրենսդրության պահանջներին հակասող եզրահանգումեր:

Հարուցված վարչական վարույթի ընթացքում ուսումնասիրվել են բացառապես թիվ 026441 արձանագրությունը, անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքի պետական գրանցման վկայականի պատճենը և իրավախախտման լուսանկարը, իսկ հայցվորի օգտին առկա մեղմացնող հանգամանքներն առհասարակ քննարկման առարկա չեն դարձել: Ավելին, անհրաժեշտ է դիտարկել, որ հայցվորը վարչական վարույթի ընթացքում նախքան վարույթով նիստ տեղի ունենալը Քաղաքապետարանին ուղղված դիմում է հասցեագրել, որով հայտնել է իրավախախտում որակված գործողությունները վերացնելու մասին, սակայն Քաղաքապետարանը վարույթի ընթացքում ո՛չ հայցվորի հիշյալ դիմումն է քննարկման առարկա դարձրել, ո՛չ էլ հայցվորի բացատրությունները, իսկ միայն հետազոտված նյութերն առանց հայցվորի օգտին առկա մեղմացնող հանգամանքներն ամբողջականության մեջ քննարկման առարկա դարձնելու Քաղաքապետարանին վարչական տույժ նշանակելու մասին որոշում կայացնելու բավարար հիմք չէին կարող տալ:

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է, որ ՀՀ օրենսդրության հրամայականը ոչ թե վարչական իրավախախտում կատարած անձին առաջնահերթ ամենախիստ հարկադրանքի և պատժի ենթարկելն է, այլ նախքան վարչական տույժերից տուգանքի կիրառումն իրավախախտումը կանխելն է, իրավախախտման հետևանքները նախքան հարկադրանքի միջոց կիրառելն այն կատարած անձին կամավոր վերացնելու հնարավորություն ընձեռելն է, հարկադրանքի միջոցների կիրառման մաuին պարտավոր անձին նախազգուշանելն է, իսկ երբ վարչական մարմնի կողմից նշված հնարավորությունների ընձեռման արդյունքում իրավախախտում կատարած անձը չի օգտվում իրեն ընձեռված հնարավորություններից, ապա վարչական մարմնի կողմից հարկադրանքի միջոց հանդիսացող տույժերից տուգանքի կիրառումը ՀՀ օրենսդրության տրամաբանությամբ արդարացված է համարվում:

Վերաքննիչ դատարանի կողմից անտեսվել է այն կարևոր հանգամանքը, որ հայցվորը կամավոր քայլեր է ձեռնարկել այդպես կոչված իրավախախտում կատարած գործողությունները վերացնելուն ուղղված: Վարչական վարույթի ընթացքում հայցվորը տեղեկացրել է իրավախախտում հանդիսացող գործողությունները կամավոր վերացնելու մասին, եթե Քաղաքապետարանը հայցվորի իրավախախտումը վերացնելուն ուղղված գործողությունները բավարար չի դիտարկել, ապա վարչարարության տրամաբանությունից և հիմնախնդրից ելնելով, վերջինս պարտավոր էր մատնացույց անել և սահմանել այն գործողությունների ծավալը՝ «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 40-րդ հոդվածի «Վարույթի մասնակիցներին օգնություն ցուցաբերելը», որի ամբողջականության մեջ իրավախախտման գործողությունները կհամարվեին վերացված:

Պատասխանողն իրականացված վարչական վարույթի ընթացքում չի պահպանվել ՀՀ օրենսդրության պահանջները, անտեսել է վարչարարության սկզբունքներն ու իրական հրամայականը, գործել է բացառապես կամայականությամբ:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 05.11.2018 թվականի որոշումը և փոփոխել այն՝ հայցը բավարարել:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը.

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.

1) 07․09․1017 թվականին հայտնաբերված իրավախախտման փաստի առթիվ կազմված թիվ 026441 արձանագրության համաձայն Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանի Թբիլիսյան խճուղի թիվ 22/17 հասցեում սեփականատեր Մկրտիչ Դավթյանի կողմից, առանց համապատասխան քաղաքաշինական փաստաթղթերի իրականացվել է մետաղական կոնստրուկցիաներով շինության (30քմ) կառուցման շինարարական աշխատանքներ (գ.թ. 10):

2) 20․09․2017 թվականի թիվ Վ35/2 որոշմամբ Մկրտիչ Դավթյանը վարչական պատասխանատվության՝ 200․000 ՀՀ դրամ տուգանքի է ենթարկվել Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 154-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված իրավախախտման համար։ Վարչական վարույթի համար հիմք է հանդիսացել 07․09․2017 թվականին կազմված թիվ 026441 արձանագրությունը (գ.թ. 8):

3) Մկրտիչ Դավթյանի կողմից 19․09․2017 թվականին՝ մինչև վարչական պատասխանատվության ենթարկելու մասին որոշման կայացումը, դիմում է ներկայացվել վարչական վարույթ իրականացնող մարմնին, հայտնելով, որ իր կողմից ապամոնտաժվել են տեղակայված մետաղական խողովակները և խնդրել է որպես վարչական պատասխանատվության միջոց տուգանքը չկիրառել (գ․թ․ 9)։

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ, այն է` ստորադաս դատարանների կողմից թույլ է տրվել «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 55-րդ և 57-րդ հոդվածների խախտում, որը խաթարել է արդարադատության բուն էությունը, և որի առկայությունը հիմնավորվում է ստորև ներկայացված պատճառաբանություններով:

Վերոգրյալով պայմանավորված՝ Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում անդրադառնալ հետևյալ իրավական հարցադրմանը. վարչական վարույթ իրականացնող մարմնի կողմից կայացրած որոշումը կարո՞ղ է արդյոք համարվել իրավաչափ, եթե վարույթ իրականացնող մարմինը վարչական ակտում չի արտացոլել գործի համար էական նշանակություն ունեցող բոլոր փաստական հանգամանքները:

Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 9-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` վարչական իրավախախտում (զանցանք) է համարվում (...) մեղավոր (դիտավորյալ կամ անզգույշ) այնպիսի գործողությունը կամ անգործությունը, որի համար օրենսդրությամբ նախատեսված է վարչական պատասխանատվություն:

Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 21-րդ հոդվածի համաձայն` եթե կատարված վարչական իրավախախտումը նվազ նշանակություն ունի, գործը վճռելու համար լիազորված մարմինը (պաշտոնատար անձը) կարող է խախտողին ազատել վարչական պատասխանատվությունից և բավարարվել բանավոր դիտողությամբ:

Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 32-րդ հոդվածի համաձայն` (․․․) տույժ նշանակելիս հաշվի են առնվում կատարված իրավախախտման բնույթը, խախտողի անձը, նրա մեղքի աստիճանը, գույքային դրությունը, պատասխանատվությունը մեղմացնող և ծանրացնող հանգամանքները (...):

Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 33-րդ հոդվածի համաձայն` վարչական իրավախախտման համար պատասխանատվությունը մեղմացնող հանգամանքներ են համարվում` մեղավորի անկեղծ զղջումը, իրավախախտման վնասակար հետևանքները մեղավորի կողմից կանխելը, պատճառած վնասը կամավոր հատուցելը կամ վերացնելը (․․․)։

Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 154-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` սեփականության կամ հողօգտագործման իրավունք ունեցող անձանց կողմից այդ հողամասի վրա շենքեր և շինություններ ինքնակամ կառուցելը, ինչպես նաև բազմաբնակարան շենքերում կամ շենքերին կից ինքնակամ կառույցներ կատարելը, բացառությամբ գյուղական համայնքներում տնամերձ հողամասի վրա ինքնակամ կառուցված անհատական բնակելի տան` առաջացնում է տուգանքի նշանակում` սահմանված նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկի չափով (․․․):

Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 279-րդ հոդվածի համաձայն` վարչական իրավախախտման վերաբերյալ գործը քննելիս մարմինը (պաշտոնատար անձը) պարտավոր է պարզել` կատարվել է, արդյոք, վարչական իրավախախտում. արդյոք, տվյալ անձը մեղավոր է այն կատարելու մեջ. արդյոք, նա ենթակա է վարչական պատասխանատվության. կան, արդյոք, պատասխանատվությունը մեղմացնող և ծանրացնող հանգամանքներ. պատճառվել է, արդյոք, գույքային վնաս, հիմքեր կան, արդյոք, վարչական իրավախախտման վերաբերյալ նյութերը ընկերական դատարանի, ձեռնարկությունում, հիմնարկում, կազմակերպությունում և դրանց կառուցվածքային ստորաբաժանումներում ստեղծված` հարբեցողության դեմ պայքարի հանձնաժողովի, հասարակական կազմակերպության, աշխատավորական կոլեկտիվի քննությանը հանձնելու համար, ինչպես նաև պարզել գործի ճիշտ լուծման համար նշանակություն ունեցող այլ հանգամանքներ։

«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 8-րդ հոդվածի համաձայն` վարչարարությունը պետք է ուղղված լինի Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ և օրենքներով հետապնդվող նպատակին, և դրան հասնելու միջոցները պետք է լինեն պիտանի, անհրաժեշտ և չափավոր:

«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի համաձայն` վարչական վարույթը վարչական մարմնի` վարչական ակտ ընդունելուն ուղղված գործունեությունն է:

«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 20-րդ հոդվածի համաձայն` վարչական վարույթը բաղկացած է միմյանց փոխկապակցված` վարույթի հարուցման, ընթացիկ և եզրափակիչ փուլերից: Վարչական վարույթը հարուցվում է անձի (անձանց) դիմումի կամ վարչական մարմնի նախաձեռնության հիման վրա (հարուցման փուլ): Դիմումին կամ վարչական մարմնի նախաձեռնությանը համապատասխան իրականացվում են վարչական գործի քննարկման հետ կապված` սույն օրենքով նախատեսված գործառույթները (ընթացիկ փուլ): Վարչական վարույթը եզրափակվում է վարչական ակտի ընդունմամբ (եզրափակիչ փուլ) (․․․):

«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 37-րդ հոդվածի համաձայն` վարչական մարմինը պարտավոր է ապահովել փաuտական հանգամանքների բազմակողմանի, լրիվ և oբյեկտիվ քննարկումը` բացահայտելով գործի բոլոր, այդ թվում` վարույթի մաuնակիցների oգտին առկա հանգամանքները։

«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 42-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` վարչական մարմինը վարչական վարույթում որպես ապացույց գնահատում է գործում առկա բացատրությունները, ցուցմունքները, փորձագիտական եզրակացությունները, փաստաթղթերը, նյութերը, իրերը, ինչպես նաև այն հանգամանքները, որոնք իր հայեցողությամբ այդ մարմինը պիտանի և անհրաժեշտ է համարում գործի փաստական հանգամանքների բացահայտման և գնահատման համար:

«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 54-րդ հոդվածի համաձայն՝ վարչական ակտը, որպես կանոն, ընդունվում է գրավոր` որոշման, հրամանի, կարգադրության կամ օրենքով նախատեսված այլ ձևով:

«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 55-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ա» կետի համաձայն՝ գրավոր վարչական ակտին ներկայացվում են հետևյալ պահանջները. վարչական ակտն իր բովանդակությամբ պետք է համապատասխանի դրա ընդունման համար օրենքով սահմանված պահանջներին, նշում պարունակի այն բոլոր էական փաստական և իրավաբանական հանգամանքների վերաբերյալ, որոնք վարչական մարմնին հիմք են տվել ընդունելու համապատասխան որոշում։

«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 57-րդ հոդվածի 1-ին մասի առաջին պարբերության համաձայն՝ գրավոր կամ գրավոր հաստատված վարչական ակտը պետք է պարունակի հիմնավորում, որում պետք է նշվեն համապատասխան որոշում ընդունելու բոլոր էական փաստական և իրավական հիմքերը (․․․):

«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 63-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ա» և «բ» կետերի համաձայն` անվավեր է առ ոչինչ չհանդիսացող այն ոչ իրավաչափ վարչական ակտը, որն ընդունվել է` օրենքի խախտմամբ, այդ թվում` օրենքի սխալ կիրառման կամ սխալ մեկնաբանման հետևանքով, կեղծ փաստաթղթերի կամ տեղեկությունների հիման վրա, կամ եթե ներկայացված փաստաթղթերից ակնհայտ է, որ ըստ էության պետք է ընդունվեր այլ որոշում։

Դատարանը 02․05․2018 թվականին կայացրած վճռով արձանագրել է, որ տվյալ դեպքում վարչական իրավախախտման վերաբերյալ գործի ապացույցներով, մասնավորապես` Քաղաքապետարանի 07.09.2017 թվականի թիվ 026441 արձանագրությամբ, նույն արձանագրությանը կցված լուսանկարով, հաստատվել է Մկրտիչ Դավթյանի կողմից վարչական իրավախախտում թույլ տալու հանգամանքը, ինչի արդյունքում վարչական մարմինը գործը քննելիս իրավացիորեն եկել է եզրահանգման, որ կատարվել է վարչական իրավախախտում, որը կատարելու մեջ մեղավոր է Մկրտիչ Դավթյանը, որպիսի իրավախախտման համար վարչական պատասխանատվությունը սահմանված է Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 154-րդ հոդվածի 1-ին մասով:

Անդրադառնալով հայցվորի այն պնդմանը, որ հայցվորի կողմից արձանագրությամբ արձանագրված խախտումը կամավոր վերացվելու արդյունքում հայցվորն այլևս վարչական պատասխանատվության ենթակա չէր, Դատարանն ընդգծել է, որ Մկրտիչ Դավթյանը ենթարկվել է վարչական պատասխանատվության ծածկարանի, երկաթբետոնյա հիմքով հարթակի, քարե պատերով փոսորակի կառուցման շինարարական աշխատանքներ կատարելու համար, մինչդեռ գործի քննության ժամանակ հայցվորի կողմից ներկայացված լուսանկարներից հետևում է, որ Մկրտիչ Դավթյանի կողմից արձանագրված խախտումները վերացվել են մասնակիորեն, այն է՝ կտրվել են միայն ծածկարանի հիմք հանդիսացող խողովակները, այն էլ կիսով չափ, այսինքն՝ Մկրտիչ Դավթյանի կողմից չեն վերացվել մյուս խախտումները՝ երկաթբետոնյա հիմքով հարթակը և քարե պատերով փոսորակը:

Ավելին՝ Դատարանը փաստել է նաև, որ հայցվոր Մկրտիչ Դավթյանի կողմից կատարված սեփականության իրավունք ունեցող անձի կողմից այդ հողամասի վրա շինություն ինքնակամ կառուցելու իրավախախտման համար Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 154-րդ հոդվածի 1-ին մասով որպես վարչական տույժ բացառապես նախատեսված է տուգանքի նշանակում՝ սահմանված նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկի չափով, այսինքն՝ այլ վարչական տույժ, այդ թվում նաև նախազգուշացում, նշված իրավախախտման համար սահմանված չէ, ուստի Մկրտիչ Դավթյանի կողմից Երևանի քաղաքապետին ուղղված 19.09.2017 թվականի դիմումով խնդրարկված՝ որպես վարչական պատասխանատվության միջոցներից տուգանքը չկիրառելու խնդրանքը, ինչպես նաև սույն հայցի հիմքում դրված նույն դիրքորոշումը, անհիմն են:

Անդրադառնալով հայցվորի այն պնդմանը, որ վիճարկվող որոշումը նշում չի պարունակում այն բոլոր էական փաստական և իրավաբանական հանգամանքների վերաբերյալ, որոնք պատասխանողին հիմք են տվել ընդունելու որոշումը, չունի պատճառաբանական մաս, Դատարանն արձանագրել է, որ այն անհիմն է, քանի որ վիճարկվող վարչական ակտը համապատասխանում է վարչական իրավախախտման գործի վերաբերյալ որոշման համար` Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքով սահմանված պահանջներին։

Վերոշարադրյալի արդյունքում Դատարանը եզրահանգել է, որ Քաղաքապետարանի աշխատակազմի վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ գործերի քննության բաժնի պետի 20.09.2017 թվականի «Վարչական տույժ նշանակելու մասին» թիվ Վ35/2 որոշումն իրավաչափ է, հետևաբար բացակայում են այն անվավեր ճանաչելու` «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 63-րդ հոդվածով նախատեսված հիմքերը:

Վերաքննիչ դատարանը անփոփոխ թողնելով Դատարանի վճիռը, արձանագրել է, որ վիճարկվող որոշումը պարունակում է օրենսդրորեն սահմանված բոլոր էական վավերապայմանները, այդ թվում՝ գործի քննության ընթացքում հաստատված հանգամանքների շարադրանքը, ակտի ընդունման հիմնավորումը, տվյալ վարչական իրավախախտման համար պատասխանատվություն նախատեսող նորմատիվ ակտի նշումը, ուստի այս մասով բողոքաբերի փաստարկն անհիմն է: Ինչ վերաբերում է բողոքաբերի վկայակոչած այն փաստարկին, որ արձանագրված խախտումը կամավոր վերացվել է բողոքաբերի կողմից մինչև վիճարկվող վարչական ակտի կայացումը, Վերաքննիչ դատարանը նշել է, որ լուսանկարներից ակնհայտ է, որ տեղադրված մետաղական խողովակները կիսով չափ կտրվել են, սակայն երկաթբետոնյա հիմքով հարթակը չի ապամոնտաժվել, ինչը վկայում է այն մասին, որ ենթադրյալ խախտումը վերացվել է ոչ ամբողջ ծավալով՝ միայն տեղադրված խողովակների մասով, ուստի առաջին ատյանի դատարանն արդարացիորեն եկել է այն եզրահանգման, որ Մկրտիչ Դավթյանի կողմից չեն վերացվել բոլոր խախտումները, ի մասնավորի, չեն ապամոնտաժվել երկաթբետոնյա հիմքով հարթակը և քարե պատերով փոսորակը:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած որոշմամբ արդեն իսկ փաստել է, որ օրենսդիրը Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքում հստակ սահմանել է վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ գործերի վարույթի խնդիրները: Դրանցից են՝ յուրաքանչյուր գործի հանգամանքները ժամանակին, համակողմանիորեն, լրիվ և օբյեկտիվորեն պարզելը, գործն օրենսդրությանը ճիշտ համապատասխան լուծելը:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ գործերի վարույթի խնդիրներն իրականացվում են նաև գործի ճիշտ լուծման համար նշանակություն ունեցող փաստական հանգամանքների ապացուցման միջոցով, որն իր մեջ ներառում է նաև ապացույցների բացահայտումը, հավաքագրումը և դրանց պատշաճ ձևակերպումը: 

Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ գործերի վարույթում ապացույցներ են համարվում այն փաստական տվյալները, որոնց հիման վրա օրենքով սահմանված կարգով հաստատում են գործի հանգամանքները, վարչական իրավախախտման առկայությունը կամ բացակայությունը, տվյալ անձի մեղավորությունն այն կատարելու մեջ և գործի ճիշտ լուծման համար նշանակություն ունեցող այլ հանգամանքներ (տե՛ս, Սուրեն Սիմոնյանն ընդդեմ Երևանի քաղաքապետարանի թիվ ՎԴ/4842/05/12 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 18.07.2014 թվականի որոշումը):

Անդրադառնալով սույն գործի փաստերին և գնահատելով ստորադաս դատարանների պատճառաբանությունները` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ դրանք անհիմն են հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 25-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատարանը նույն օրենսգրքով սահմանված կարգով ձեռք բերված ապացույցների հետազոտման և գնահատման միջոցով պարզում է գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող բոլոր փաստերը:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 26-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ վերաբերելի է այն ապացույցը, որն ավելի կամ պակաս հավանական է դարձնում վեճը լուծելու համար էական նշանակություն ունեցող որևէ փաստի գոյությունը, քան այն կլիներ առանց այդ ապացույցի: Ոչ վերաբերելի ապացույցն անթույլատրելի է:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատարանը, անմիջականորեն գնահատելով գործում եղած բոլոր ապացույցները, որոշում է փաստի հաստատված լինելու հարցը` բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված ներքին համոզմամբ։ Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` դատարանը դատական ակտի մեջ պետք է պատճառաբանի նման համոզմունքի ձևավորումը։

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` վարչական դատարանը գործն ըստ էության լուծող դատական ակտ կայացնելիս`

1) գնահատում է ապացույցները.

2) որոշում է, թե գործի համար նշանակություն ունեցող որ հանգամանքներն են պարզվել, և որոնք չեն պարզվել.

3) որոշում է տվյալ գործով կիրառման ենթակա օրենքները և այլ իրավական ակտերը, ինչպես նաև այն իրավական ակտերը, որոնք պետք է կիրառվեին տվյալ գործով, սակայն օրենքին հակասելու պատճառով կիրառման ենթակա չեն.

4) որոշում է հայցը լրիվ կամ մասնակի բավարարելու կամ այն մերժելու հարցը։

Վարչադատավարական օրենսդրության համաձայն՝ դատարանը գործում եղած բոլոր ապացույցները գնահատում է ներքին համոզմամբ, որը պետք է հիմնված լինի գործում առկա բոլոր ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտության վրա։ Դատարանի կողմից ապացույցների գնահատման արդյունքներն արտացոլվում են դատական ակտի պատճառաբանական մասում, որտեղ դատարանը պետք է մատնացույց անի այն ապացույցները, որոնց վրա կառուցում է իր եզրահանգումներն ու հետևությունները, ինչպես նաև այն դատողությունները, որոնցով հերքում է այս կամ այն ապացույցը: Դատական ակտը միայն այն դեպքում կարող է համարվել պատշաճորեն պատճառաբանված, երբ դրա պատճառաբանական մասում դատարանը ցույց է տվել ապացույցների գնահատման հարցում իր ներքին համոզմունքի ձևավորման հիմքերը:

Սույն գործի փաստերի համաձայն Քաղաքապետարանի աշխատակազմի ՔՀՎ վարչության տարածքային 2-րդ բաժնի գլխավոր մասնագետ Մարտին Դալլաքյանի կողմից 07․09․2017 թվականին թիվ 026441 արձանագրությունը կազմվել է այն մասին, որ Քանաքեռ Զեյթուն վարչական շրջանի Թբիլիսյան խճուղի թիվ 22/17 հասցեում, սեփականատեր Մկրտիչ Դավթյանի կողմից առանց համապատասխան քաղաքաշինական փաստաթղթերի իրականացվել է մետաղական կոնստրուկցիաներով շինության (≈30քմ) կառուցման շինարարական աշխատանքներ։

Երևանի քաղաքապետին 19․09․2017 թվականին ուղղված դիմումով Մկրտիչ Դավթյանը հայտնել է, որ Քաղաքապետարանի աշխատակազմի ՔՀՎ վարչության տարածքային 2-րդ բաժնի գլխավոր մասնագետ Մարտին Դալլաքյանի կողմից 07․09․2017 թվականին թիվ 026441 արձանագրությունը կազմելու հաջորդ օրն իր կողմից ապամոնտաժվել են տեղադրված մետաղական խողովակները։ Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Մկրտիչ Դավթյանի կողմից կամավոր կերպով վերացվել է թիվ 026441 արձանագրությամբ արձանագրված իրավախախտումը, հետևաբար խնդրել է որպես վարչական պատասխանատվության միջոց տուգանքը չկիրառել։ Դիմումին կից Մկրտիչ Դավթյանը ներկայացրել է նաև լուսանկարներ։

Վարչական մարմինը 20․09․2017 թվականի թիվ Վ35/2 որոշումը կայացնելիս արձանագրել է, որ Մկրտիչ Դավթյանը բացատրություն է տվել այն մասին, որ չի իմացել օրենքը։ Ինքը և եղբայրը արհեստավորներ են։ Կառուցում են ծածկարան մեքենաները վերանորոգելու համար։ Խողովակները ապամոնտաժվել են։ Վարչական մարմինը գործի քննության ընթացքում ուսումնասիրել է վարչական իրավախախտման վերաբերյալ արձանագրությունը, անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքի պետական գրանցման վկայականի պատճենը և իրավախախտման լուսանկարը։

Վարչական մարմինը նշել է, որ գործի փաստական հանգամանքների և դրանում առկա բոլոր ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման արդյունքում հիմնավորվել է, որ Մկրտիչ Դավթյանը սեփականության իրավունքով իրեն պատկանող Թբիլիսյան խճուղի թիվ 22/17 հասցեում ինքնակամ իրականացրել է մետաղական կոնստրուկցիաներով շինության՝ ծածկարանի, երկաթբետոնյա հիմքով հարթակի, քարե պատերով փոսորակի կառուցման շինարարական աշխատանքներ, որով թույլ է տվել Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 154-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված վարչական իրավախախտում։

Վերոգրյալից ելնելով Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ գործը քննող իրավասու պետական մարմինը պարտավոր է հանգամանորեն վերլուծել գործին առնչվող բոլոր հանգամանքները։ Մասնավորապես, վերջինս պարտավոր է պարզել, թե արդյոք կատարված է արարքը, մեղավոր է անձն այդ արարքի կատարման մեջ, ենթակա է նա պատասխանատվության, պատճառված է նյութական վնաս, ինչպիսիք են մեղմացուցիչ և ծանրացուցիչ հանգամանքները, որոնք են իրավախախտման պատճառներն ու դրանց կատարմանը նպաստող պայմանները, չկան արդյոք հիմքեր անձին վարչական պատասխանատվությունից ազատելու կամ առավել նվազ պատասխանատվության միջոց կիրառելու համար։ Կատարված ողջ աշխատանքի անփոփումն արտացոլվում է վարչական իրավախախտման գործի վերաբերյալ որոշում կայացնելով։ Դրանում ներկայացվում է վարչական պատասխանատվության ենթարկվող անձի վարքագիծը, հաստատվում է նրա մեղավորությունը կամ անմեղությունը և որոշվում ներգործության միջոցը։

Նշվածը համադրելով սույն գործում առկա փաստերի հետ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Քաղաքապետարանի վիճարկվող որոշումը չի պարունակում պատասխանատվությունը մեղմացնող կամ ծանրացնող հանգամանքների առկայության կամ բացակայության, վարչական իրավախախտման հետևանքով գույքային վնաս պատճառված լինելու կամ չլինելու` վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ վարույթի ընթացքում պարտադիր պարզման ենթակա հանգամանքների շարադրանքը: Հետևաբար վիճարկվող վարչական ակտը չի համապատասխանում Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքով դրան ներկայացվող հիմնավորվածության վերոգրյալ չափանիշներին: Սույն դեպքում վարչական մարմինը չի իրականացրել գործի բազմակողմանի քննություն։

Գործի բազմակողմանի քննարկումն իրենից ներկայացնում է վարույթի առարկային առնչվող բոլոր հարցերի պարզաբանումը, իսկ յուրաքանչյուր հարց պետք է պարզաբանվի լրիվ ծավալով՝ առանց որևէ հանգամանք բաց թողնելու և տվյալ գործին առնչվող բոլոր հարցերի համակցությամբ, որովհետև յուրաքանչյուր հարցի պարզաբանումն ըստ էության բացահայտում է գործի լրիվ քննարկման նշանակությունը։ Բացի այդ գործը պետք է քննարկվի առկա բոլոր հարցերի հստակ լուծմանը համապատասխան օրենքի պահանջների հետ համադրմամբ։ Ընդ որում, գործի բազմակողմանի քննարկումը վարչական մարմնի պարտականությունն է, այս սկզբունքի ապահովման նպատակով վարչական մարմինը վարույթի բազմակողմանիության ապահովման նպատակով ինքն է պարտավոր ձեռնարկել անհրաժեշտ միջոցներ, ինչը չի կատարվել Քաղաքապետարանի կողմից իրականացված վարչարարության ընթացքում, հետևաբար առկա փաստերի գնահատման արդյունքում պարզ է դառնում, որ Քաղաքապետարանը չի ապահովել նաև փաստական հանգամանքների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ քննարկումը։

Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում նշել նաև, որ վարչական իրավախախտման վերաբերյալ վարույթ իրականացնող մարմինների կողմից նշանակվող վարչական տույժի տեսակները, չափերը և կիրառվող վարչական հարկադրանքի օժանդակ միջոցները պետք է համապատասխանեն կատարված վարչական իրավախախտման բնույթին, պատասխանատվությունը մեղմացնող և ծանրացնող հանգամանքներին, վարչական իրավախախտում կատարած անձին, պիտանի, անհրաժեշտ և չափավոր լինեն նրան ուղղելու ու նոր վարչական իրավախախտումները կանխելու համար։

Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 22-րդ հոդվածի համաձայն` վարչական տույժը համարվում է պատասխանատվության միջոց և կիրառվում է՝ նպատակ ունենալով վարչական իրավախախտում կատարած անձին դաստիարակել խորհրդային օրենքները պահպանելու, սոցիալիստական համակեցության կանոնները հարգելու ոգով, ինչպես նաև կանխել ինչպես իր իսկ` իրավախախտողի, այնպես էլ ուրիշ անձանց կողմից նոր իրավախախտումների կատարումը:

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ վարչական իրավախախտում թույլ տված անձի նկատմամբ վարչական պատասխանատվության միջոցը կիրառելիս պետք է հաշվի առնել նաև Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 32-րդ հոդվածի 2-րդ պարբերությունը, որը սահմանված նորմի հետ համակարգային կիրառության շրջանակներում հնարավորություն է տալիս անհատական մոտեցում ցուցաբերել իրավախախտման յուրաքանչյուր դեպքին՝ հաշվի առնելով վարչական իրավախախտման համար պատասխանատվությունը ինչպես մեղմացնող, այնպես էլ ծանրացնող հանգամանքները:

Քննարկվող վարչական գործի շրջանակներում վարչական մարմինը պատշաճ գնահատման չի արժանացրել վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի ընդհանուր կարգավորումները և դրանցից բխող այն իրավաչափ նպատակը, որից ելնելով վարչական մարմնին վերապահվել է վարչական տույժ նշանակելիս հաշվի առնել պատասխանատվությունը մեղմացնող և ծանրացնող հանգամանքները, ինչն ուղղակիորեն բխում է Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 32-րդ հոդվածի կարգավորումներից:

Վերոգրյալ իրավական և փաստական վերլուծությունների արդյունքում Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով վիճարկվող՝ Քաղաքապետարանի 20․09․2017 թվականի վարչական տույժ նշանակելու մասին թիվ Վ35/2 որոշումն ընդունվել է «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 55-րդ և 57-րդ հոդվածների խախտմամբ և ենթակա է անվավեր ճանաչման «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 63-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ա» կետի հիմքով, ինչն անտեսվել է ստորադաս դատարանների կողմից:

Այսպիսով, սույն վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը համարում է բավարար` ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 150-152-րդ և 163-րդ հոդվածների ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու համար:

Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 169-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետով սահմանված` ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելու Վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը հետևյալ հիմնավորմամբ.

«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ` Կոնվենցիա) 6-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի ողջամիտ ժամկետում իր գործի քննության իրավունք։ Սույն գործով վեճի լուծումն էական նշանակություն ունի գործին մասնակցող անձանց համար։ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ գործը ողջամիտ ժամկետում քննելը հանդիսանում է Կոնվենցիայի վերոգրյալ հոդվածով ամրագրված` անձի արդար դատաքննության իրավունքի տարր։ Հետևաբար գործի անհարկի ձգձգումները վտանգ են պարունակում նշված իրավունքի խախտման տեսանկյունից։ Տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանի կողմից ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելը բխում է արդարադատության արդյունավետության շահերից, քանի որ սույն գործով վերջնական դատական ակտ կայացնելու համար նոր հանգամանք հաստատելու անհրաժեշտությունը բացակայում է։

Դատական ակտը փոփոխելիս Վճռաբեկ դատարանը հիմք է ընդունում սույն որոշման պատճառաբանությունները, ինչպես նաև գործի նոր քննության անհրաժեշտության բացակայությունը։

5. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները դատական ծախսերի բաշխման վերաբերյալ.

Անդրադառնալով սույն գործով դատական ծախսերի բաշխման հարցին՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է հետևյալը.

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 56-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատական ծախuերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախuերից:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` կողմը, որի դեմ կայացվել է վճիռ, կամ որի բողոքը մերժվել է, կրում է Հայաստանի Հանրապետության դատական դեպարտամենտի` վկաներին և փորձագետներին վճարած գումարների հատուցման պարտականությունը, ինչպես նաև մյուս կողմի կրած դատական ծախսերի հատուցման պարտականությունը այն ծավալով, ինչ ծավալով դրանք անհրաժեշտ են եղել դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացման համար: Դատական պաշտպանության այն միջոցի հետ կապված ծախսերը, որ իր նպատակին չի ծառայել, դրվում են այդ միջոցն օգտագործած կողմի վրա, անգամ եթե վճիռը կայացվել է այդ կողմի օգտին:

Նկատի ունենալով այն, որ Մկրտիչ Դավթյանն ինչպես սույն գործով հայցադիմումը, այնպես էլ վերաքննիչ և վճռաբեկ բողոքները ներկայացնելիս իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 22-րդ հոդվածի «թ» կետի ուժով ազատված է եղել պետական տուրքի վճարման պարտականությունից և պետական տուրք չի վճարել ինչպես հայցադիմումը դատարան ներկայացնելու, այնպես էլ վերաքննիչ և վճռաբեկ բողոքների համար, հետևաբար հայցապահանջը բավարարվելու դեպքում Քաղաքապետարանը Հայկ Օհանյանն ընդդեմ Երևանի քաղաքապետարանի թիվ ՎԴ/1115/05/16 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 30.11.2018 թվականի որոշմամբ արտահայտված դիրքորոշումների համատեքստում չի կարող կրել ինչպես հայցադիմումի, այնպես էլ վերաքննիչ և վճռաբեկ բողոքների համար սահմանված, սակայն չվճարված պետական տուրքը պետությանը հատուցելու պարտականություն:

Նման պայմաններում սույն գործով հայցադիմում, վերաքննիչ և վճռաբեկ բողոքներ ներկայացնելու համար սահմանված պետական տուրքի բաշխման հարցը պետք է համարել լուծված:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 169-171-րդ հոդվածներով, 172-րդ հոդվածի 1-ին մասով` Վճռաբեկ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Բեկանել ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի 05․11․2018 թվականի որոշումը և այն փոփոխել. Երևանի քաղաքապետարանի` 20․09․2017 թվականի «Վարչական տույժ նշանակելու մասին» թիվ Վ35/2 որոշումը ճանաչել անվավեր:

2. Պետական տուրքի հարցը համարել լուծված:

3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից, վերջնական է և բողոքարկման ենթակա չէ: