Մարդկանց առողջության պահպանումը Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ապահովման կարևորագույն խնդիրներից մեկն է: Բնակչության առողջության հիմնական ցուցանիշներից է հիվանդացությունը, որի տեսակարար կշռում զգալի մաս են կազմում վարակիչ հիվանդությունները:

Վարակիչ հիվանդությունները մշտապես եղել են աշխարհի բոլոր երկրների առողջապահական մարմինների ուշադրության կենտրոնում: Մարդկությանը դրանց հասցրած վնասներն անգնահատելի են և ունեն ինչպես առողջապահական, սոցիալական, այնպես էլ տնտեսական նշանակություն, մի քանի անգամ գերազանցում են պատմության ընթացքում եղած պատերազմների հասցրած վնասները: Վարակիչ հիվանդությունների համար առաջնային թիրախ է հանդիսանում մանկական բնակչությունը, որի առողջության պահպանումն առողջապահության կարևոր հիմնախնդիրներից է: Համաձայն Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) տվյալների` մինչև 5 տարեկան հասակում մահանում է մոտավորապես 12 մլն երեխա, որոնցից 3 մլն-ը` կառավարելի հիվանդությունների հետևանքով:

Ամբողջ աշխարհում պատվաստանյութերի լայնածավալ կիրառումը մեծ հեղափոխություն էր պատվաստումներով կանխարգելվող վարակիչ հիվանդությունների դեմ պայքարի գործում, որի հետևանքով կտրուկ նվազեց ինչպես ընդհանուր կառավարելի հիվանդություններով հիվանդացությունը, այնպես էլ այդ հիվանդությունների պատճառով մահվան դեպքերը: Համաձայն Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության տվյալների` պատվաստումների շնորհիվ աշխարհում տարեկան կանխվում է մոտավորապես 8 մլն մանկական մահվան դեպք: Մանկական հասակում պատվաստվելով` միլիոնավոր մեծահասակներ կարող են փրկվել այնպիսի վարակիչ հիվանդություններից, որոնք թաքնված ընթացք ունեն մանկական հասակում և արտահայտվում են մեծ տարիքում, մասնավորապես, հեպատիտ «Բ»-ից:

Հայաստանի Հանրապետությունում առկա սոցիալ-տնտեսական իրավիճակը, բնակչության տեղաշարժի աճը ինչպես հանրապետության ներսում, այնպես էլ դեպի արտերկրներ, նպաստավոր պայմաններ են ստեղծում վարակիչ հիվանդությունների ծագման և տարածման համար: Ներկայումս վարակիչ հիվանդությունների դեմ արդյունավետ պայքարի, մասնավորապես, իմունականխարգելման աշխատանքների կազմակերպումն ու իրականացումը Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության համար շարունակում են մնալ արդիական հիմնախնդիրներից մեկը:

Հայաստանում պլանային, ըստ պատվաստումների ազգային օրացույցի, պատվաստումների արդյունավետությունն ակնհայտ է: Տարիների ընթացքում արձանագրված կառավարելի վարակիչ հիվանդությունների տվյալների վերլուծությունը վկայում է այն մասին, որ Հայաստանում 1958 թվականին դիֆթերիայի դեմ պատվաստումների ներդրումից հետո հիվանդացության ցուցանիշը նվազել է մոտավորապես 700, կապույտ հազինը` 540, կարմրուկինը` 43, փայտացմանը` 47 անգամ: 70-ական թվականներին Հայաստանում համատարած պատվաստումների շնորհիվ վերացվել է նորածնային փայտացումը, իսկ 1995 թվականից վերացվել է պոլիոմիելիտը: Հանրապետությունում վերջին 4 տարվա իմունականխարգելման գործընթացում մեծ նվաճում է կառավարելի վարակիչ հիվանդությունների պատճառով մանկական մահացության զրոյական ցուցանիշը և դրա հետագա պահպանումը: Հանրապետությունում ստեղծված համաճարակային բարենպաստ իրավիճակը թույլ տվեց 2002 թվականին ընդունել կարմրուկի վերացման քաղաքականությունը, որը համընկավ կարմրուկը եվրոպական տարածաշրջանում 2009 թվականին վերացնելու Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության գլոբալ քաղաքականության հետ: Հայաստանում կարմրուկի վերացումը իմունականխարգելման ազգային ծրագրի կարևոր ենթածրագրերից է:

Այսօր Հայաստանի Հանրապետությունում պլանային պատվաստումների միջոցով կանխարգելվող վարակիչ հիվանդությունները 9-ն են` դիֆթերիա, կապույտ հազ, փայտացում, կարմրուկ, կարմրախտ, համաճարակային պարոտիտ (խոզուկ), պոլիոմիելիտ, հեպատիտ «Բ» և պալարախտ (տուբերկուլոզ), որոնք ներառված են պատվաստումների ազգային օրացույցում: Նշված 9 վարակիչ հիվանդությունների դեմ կիրառվում է 6 պատվաստանյութ` ԱԿԴՓ` դիֆթերիայի, կապույտ հազի և փայտացման դեմ, ԱԴՓ (մանկական դեղաչափ) և ԱԴՓ` դիֆթերիայի և փայտացման դեմ, ԿԿԽ` կարմրուկի, կարմրախտի և խոզուկի դեմ, ՕՊՎ` պոլիոմիելիտի դեմ, ԲՑԺ` պալարախտի դեմ, ինչպես նաև հեպատիտ «Բ» վակցինա:

Վերջին 10 տարվա ընթացքում հանրապետությունում զգալիորեն փոխվել են իմունականխարգելման մոտեցումները` համապատասխանեցվելով Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության կողմից առաջարկվող չափանիշներին: Իմունականխարգելման աշխատանքների արդյունավետության գնահատման հիմնական ցուցանիշը պատվաստումներով ընդգրկվածությունն է, որը, համաձայն Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության, հանրապետական և տարածաշրջանային մակարդակներում պետք է լինի 90 տոկոսից բարձր: Ընդհանուր առմամբ, Հայաստանի Հանրապետությունում պատվաստումներով ընդգրկվածության մակարդակը համապատասխանում է Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության կողմից առաջարկվող պահանջներին:

Հայաստանի Հանրապետությունում, բացի պատվաստումների ազգային օրացույցով իրականացվող պատվաստումներից, կատարվում են պատվաստումներ` համաձայն համաճարակային ցուցումների, որոնց անհրաժեշտությունը բխում է համաճարակային իրավիճակից: Համաճարակային ցուցումով պատվաստումները կարող են կրել ինչպես զանգվածային, այնպես էլ անհատական բնույթ, երբ վարակիչ հիվանդությունների զարգացման պատճառով հնարավոր է բնակչության լայն զանգվածներին, համապատասխան վարակիչ հիվանդության նկատմամբ ռիսկի խումբ հանդիսացող մարդկանց` կապված աշխատանքի բնույթի հետ (բժիշկներ, հասարակական սպասարկման ոլորտի աշխատողներ, մանկական կոլեկտիվների աշխատողներ և այլն), կամ անձի առողջությանը և կյանքին սպառնացող վտանգ:

Պլանային պատվաստումների հետ համատեղ 1997 թվականին իրականացվեցին զանգվածային պատվաստումներ, որոնց շնորհիվ դիֆթերիայի հիվանդացությունը նվազեց, իսկ վերջին 3 տարվա ընթացքում հանրապետությունում դիֆթերիայի դեպք չի արձանագրվել: Նման զանգվածային պատվաստումների շնորհիվ մեծահասակ բնակչության մոտ ամրապնդվեց պոլիոմիելիտի դեմ անընկալունակությունը, որը հիմք հանդիսացավ հանրապետությունում պոլիոմիելիտի վերացման գործընթացի համար:

Անհատական կանխարգելիչ պատվաստումների իրականացումը կանխում է վարակիչ հիվանդությունների, մասնավորապես, փայտացման, կատաղության, հեպատիտ «Ա»-ի, սիբիրյան խոցի և այլ հիվանդությունների բազմաթիվ դեպքեր:

Կարևորելով օգտագործվող պատվաստանյութերի որակի խնդիրը` հանրապետությունում զգալիորեն բարելավվել է պատվաստանյութերի պահպանման և տեղափոխման համար անհրաժեշտ սառցային շղթան` հանրապետության բուժկանխարգելիչ հիմնարկները մոտավորապես 80 տոկոսով համալրվել են սառնարաններով և սառցարաններով, գրեթե լիովին ապահովվել է սառնարան-պայուսակների պահանջարկը: Չնայած այդ ամենին, այսօր առկա են մի շարք խնդիրներ, որոնք խոչընդոտում են պատվաստումների գործընթացի լիարժեք իրականացմանը:

Իմունականխարգելման միջոցառումներն արդյունավետ են միայն համաճարակաբանական հսկողության գործուն համակարգի գործադրման պայմաններում: Աշխատանքների կանոնավոր հսկողությունը և միջոցառումների արդյունավետության գնահատումը հնարավորություն են տալիս բացահայտելու առկա խնդիրները, հայտնաբերելու վերջիններիս պատճառները և կանոնակարգելու գործողությունների հետագա ընթացքը:  

Ելնելով վերոհիշյալից և գիտակցելով հանրապետությունում իմունականխարգելման գործունեության առողջապահական, սոցիալական և տնտեսական նշանակությունը` կարևորվում է իմունականխարգելման ազգային ծրագրի ընդունումը:

Իմունականխարգելման ազգային ծրագիրը պետք է ուղղված լինի հանրապետությունում իմունականխարգելման աշխատանքների իրականացման միջոցով բնակչության սանիտարահամաճարակային անվտանգության ապահովմանը և բնակչության առողջության պահպանմանը:

Իմունականխարգելման ազգային ծրագրի նպատակը Հայաստանի Հանրապետությունում պատվաստումների միջոցով կառավարելի վարակիչ հիվանդություններով հիվանդացության նվազեցումն է, դրանց հետևանքով մահվան դեպքերի կանխումը և վարակիչ հիվանդությունների նկատմամբ բնակչության անընկալունակության ապահովումը:

Իմունականխարգելման ազգային ծրագրի խնդիրներն են`

ա) իմունականխարգելման գործընթացն ապահովող Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության կատարելագործումը.

բ) պլանային պատվաստումներով ընդգրկվածության միջին հանրապետական ցուցանիշը 95 տոկոս մակարդակի հասցնելը և այն պահպանելը.

գ) 2007 թվականին տարածաշրջանային մակարդակներում պլանային պատվաստումներով ընդգրկվածությունը բոլոր հակածիններով 95 տոկոս և բարձր մակարդակի հասցնելը և այն պահպանելը.

դ) իմունականխարգելման գործընթացն ապահովող մասնագիտական աշխատանքային խմբի ստեղծումը.

ե) Հայաստանի Հանրապետության տարածքի` որպես «Պոլիոմիելիտից ազատ գոտի» պահպանումը.

զ) 2009 թվականին կարմրուկի տեղական դեպքերի վերացումը.

է) կարմրախտի և խոզուկի համաճարակաբանական հսկողության համակարգի գործադրումը, ինչպես նաև բնածին կարմրախտի համախտանիշի կանխարգելումը.

ը) ելնելով համաճարակային իրավիճակից, անհրաժեշտության դեպքում, իմունականխարգելման գործընթացի իրականացման ապահովումը.

թ) որակյալ իմունակենսաբանական պատրաստուկներով հանրապետությունն ապահովելը և օգտագործվող պատրաստուկների որակի և անվտանգ ներարկումների պահպանումը.

ժ) պատվաստանյութերի կորստի թույլատրելի սահմանը չգերազանցելու ուղղությամբ միջոցառումների ձեռնարկումը` նվազեցնելով պատվաստանյութերի կորստի գործակիցը.

ժա) իմունականխարգելման գործընթացի մոնիթորինգի համակարգի զարգացումը.

ժբ) իմունականխարգելման գործընթացն իրականացնող բուժաշխատողների մասնագիտական գիտելիքների շարունակական կատարելագործման ապահովումը.

ժգ) բնակչությանը մշտապես իմունականխարգելման մասին իրազեկումը.

ժդ) պետության կողմից իմունականխարգելման ազգային ծրագրի կայուն ֆինանսավորման ապահովումը.

ժե) իմունականխարգելման ազգային ծրագրի հիմունքները բժշկական ուսումնական հաստատությունների ուսումնական ծրագրերում (բժշկական բուհեր, Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության առողջապահության ազգային ինստիտուտ, բժշկական ուսումնարաններ) ներդնելը:

1. Իմունականխարգելման միջոցով վարակիչ հիվանդությունների կանխարգելման ապահովման ռազմավարությունը

Ռազմավարության նպատակն է իմունականխարգելման միջոցով կառավարելի վարակիչ հիվանդություններով հիվանդացության կայուն նվազեցումը և դրանց պատճառով մահվան դեպքերի կանխումը։

1.1. Հայաստանի Հանրապետությունում իմունականխարգելման գործընթացի կանոնակարգումը

Ռազմավարություն 1. Իմունականխարգելման գործընթացի արդյունավետ կառավարման համակարգի ստեղծումը

● Միջոցառումներ

1) Հանրապետության բոլոր տարածաշրջաններում բարձրացնել իմունականխարգելման գործընթացի մոնիթորինգի իրականացման արդյունավետությունը:

2) Արագ հայտնաբերել իմունականխարգելման գործընթացին խոչընդոտող խնդիրները:

3) Ապահովել պետական պատվերի շրջանակներում անվճար պատվաստումները:

Ռազմավարություն 2. Իմունականխարգելման գործընթացն ապահովող Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության կատարելագործումը

● Միջոցառումներ

1) «Հանրային առողջության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի ընդունումից հետո իմունականխարգելման գործընթացն ապահովող ենթաօրենսդրական ակտերի մշակում:

2) Լրամշակել իմունականխարգելման գործընթացը կանոնակարգող մեթոդական փաստաթղթերը:

Ռազմավարություն 3. Իմունականխարգելման ընթացքում առաջացած խնդիրների լուծումը:

 ● Միջոցառումներ

1) Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի հրամանով իմունականխարգելման ազգային ծրագրի շրջանակներում ստեղծել մասնագիտական աշխատանքային խումբ:

2) Անհրաժեշտության դեպքում իմունականխարգելման ազգային ծրագրի շրջանակներում գործող մասնագիտական աշխատանքային խմբում քննարկել և տալ առկա խնդիրների մասին եզրակացություն:

2. Բոլոր հակածիններով պլանային պատվաստումներով 95 տոկոս և ավելի ընդգրկվածության ապահովման ռազմավարությունը
 

Ռազմավարության նպատակն է կառավարելի վարակիչ հիվանդությունների նկատմամբ բնակչության անընկալունակության բարձրացումը։

2.1. Պատվաստանյութերով և պատվաստման համար անհրաժեշտ պարագաներով ապահովում

Ռազմավարություն 1. Հանրապետության` պատվաստանյութերի և պատվաստման համար անհրաժեշտ պարագաների կարիքների որոշումը և ժամանակին ապահովումը

● Միջոցառումներ

1) Ճշգրիտ որոշել հանրապետությունում տարեկան պլանային պատվաստմանը ենթակա բնակչության նպատակային խմբերի թիվը:

2) Ճշգրիտ որոշել պատվաստման ընթացքում պատվաստանյութերի և պատվաստման համար անհրաժեշտ պարագաների հնարավոր կորստի գործակիցը:

3) Ժամանակին ձեռք բերել պատվաստանյութեր և պատվաստման համար անհրաժեշտ պարագաներ:

4) Բուժկանխարգելիչ կազմակերպությունները ժամանակին ապահովել պատվաստանյութերով և պատվաստման համար անհրաժեշտ պարագաներով:

5) Մշտապես ապահովել բոլոր պատվաստանյութերի և պատվաստման համար անհրաժեշտ պարագաների տարվա պահանջարկի 25 տոկոս պահուստը:

2.2. Պատվաստումների իրականացում` պատվաստումների ազգային օրացույցին համապատասխան

Ռազմավարություն 1. Պատվաստումների ցուցումների և հակացուցումների կանոնակարգումը

 ● Միջոցառումներ

1) Լրամշակել և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշմամբ հաստատել պատվաստումների իրականացման կարգը:

2) Բուժաշխատողների համար կազմակերպել և իրականացնել պատվաստումների ցուցումների և հակացուցումների վերաբերյալ սեմինար պարապմունքներ, գիտաժողովներ` միջազգային չափանիշներին համապատասխան:

3) Բնակչությանը տրամադրել պատվաստումների ցուցումների և հակացուցումների մասին մատչելի տեղեկատվություն:

Ռազմավարություն 2. Հեռավոր գյուղական բնակավայրերում իմունականխարգելման աշխատանքների ժամանակին իրականացումը

 ● Միջոցառում

Մարզպետարանների համապատասխան ստորաբաժանումների հետ համատեղ հեռավոր գյուղերում իմունականխարգելման աշխատանքները ժամանակին իրականացնելու համար ստեղծել մասնագիտացված շարժական խմբեր:

Ռազմավարություն 3. Բնակչության համար պատվաստումների իրականացման պայմանների հարմարավետության ապահովումը

1) Բուժկանխարգելիչ կազմակերպությունում պատվաստումներն իրականացնել աշխատանքային օրվա ընթացքում` բնակչությանը հարմար ժամերին:

2) Նախօրոք բնակչությանը տեղեկացնել պատվաստումների իրականացման օրվա և ժամի մասին:

2.3. Հետպատվաստումային բարդությունների համաճարակաբանական հսկողության ապահովում

Ռազմավարություն 4. Հետպատվաստումային բարդությունների համաճարակաբանական հսկողության համակարգի կատարելագործումը

 ● Միջոցառումներ

1) Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության առաջարկություններին համապատասխան` լրամշակել և Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի կողմից հաստատել հետպատվաստումային բարդությունների վարման կարգը:

2) Ապահովել բոլոր հետպատվաստումային բարդությունների գրանցման գործընթացը:

3) Մասնագիտացված աշխատանքային խմբում քննության առնել արձանագրված բոլոր հետպատվաստումային բարդությունների դեպքերը և տալ մասնագիտական եզրակացություն:

4) Բուժաշխատողների համար կազմակերպել և անցկացնել հետպատվաստումային բարդությունների վերաբերյալ սեմինար-պարապմունքներ, գիտաժողովներ:

2.4. Հանրապետության տարածքի` որպես «պոլիոմիելիտից ազատ գոտու» կարգավիճակի պահպանումը

Ռազմավարություն 1. Պոլիոմիելիտի դեմ պատվաստումներով ընդգրկվածության մակարդակը պահպանել նվազագույնը 95 տոկոս:

 ● Միջոցառումներ

1) Ապահովել պոլիոմիելիտի դեմ պատվաստումների ժամանակին իրականացումը:

2) Պատվաստման ժամանակ խիստ պահպանել պատվաստանյութի դեղաչափը:

3) Պատվաստումների ցուցումների և հակացուցումների որոշումն ընդունել ըստ Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության կողմից հաստատված պատվաստումների ցուցումների և հակացուցումների ցանկի:

Ռազմավարություն 2. Բարելավել և պահպանել սուր թորշոմած կաթվածահարության դեպքերի համաճարակաբանական հսկողությունը

 ● Միջոցառումներ

1) Իրականացնել սուր թորշոմած կաթվածահարության դեպքերի համաճարակաբանական հսկողություն:

2) Ապահովել սուր թորշոմած կաթվածահարության բոլոր դեպքերի լաբորատոր վիրուսաբանական հետազոտությունները:

3) Մասնագիտական աշխատանքային խմբում քննության առնել արձանագրված սուր թորշոմած կաթվածահարության բոլոր դեպքերը և տալ մասնագիտական եզրակացություն:

Ռազմավարություն 3. Ապահովել «վայրի» պոլիովիրուսի շրջանառության լաբորատոր հսկողությունը

 ● Միջոցառումներ

1. Ապահովել մարդկանց պոպուլյացիայում և շրջակա միջավայրում «վայրի» պոլիովիրուսի շրջանառության հսկողությունը:

2. Ապահովել արձանագրված վակցինաասոցացված պոլիոմիելիտի դեպքերի վիրուսաբանական և համաճարակաբանական հետազոտությունները:

3. Պատվաստումների անվտանգ իրականացումը

Ռազմավարության նպատակն է բնակչության շրջանում իրականացվող պատվաստումների անվտանգությունն ապահովելը.

3.1. Հանրապետությունում օգտագործվող պատվաստանյութերի տեղափոխման և պահպանման ժամանակ դրանց անհրաժեշտ որակի ապահովումը

Ռազմավարություն 1. Հանրապետություն ներկրման ժամանակ պատվաստանյութերի որակի հսկողությունը

 ●Միջոցառումներ

1) Ներկրման վայրում իրականացնել պատվաստանյութերի արտաքին զննում` փաստաթղթային համապատասխանության, պատվաստանյութերի սրվակների ամբողջականության և ջերմային ինդիկատորների ցուցանիշների վերաբերյալ:

2) Պատվաստանյութի որակի հավաստիության նպատակով կատարել պատվաստանյութի նմուշառում` պատվաստանյութը հանրապետություն ներկրելու և օգտագործելու թույլտվության համար:

3) Ապահովել բոլոր ներկրվող պատվաստանյութերի գրանցումը:

Ռազմավարություն 2. Պատվաստանյութերի տեղափոխման և պահպանման ապահովումը

 ● Միջոցառումներ

1) Պատվաստանյութերի տեղափոխման և պահպանման սառցային շղթայի ապահովման համար բուժկանխարգելիչ կազմակերպություններն ապահովել անհրաժեշտ սառնարան-պայուսակներով, սառցե պարկերով, սառցարաններով և սառնարաններով:

2) Համաձայն ներկայացվող պահանջների՝ պատվաստանյութերի տեղափոխման և պահպանման բոլոր օղակներում պահպանել Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի կողմից հաստատված համապատասխան կանոնները:

3) Պատվաստանյութերի տեղափոխումն ու պահպանումն ապահովող մասնագետների համար իրականացնել սառցային շղթայի վերաբերյալ սեմինար-պարապմունքներ:

4) Հսկողություն սահմանել պատվաստանյութերի տեղափոխման և պահման պայմանների ու կանոնների պահպանման նկատմամբ:

5) Լրամշակել և Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի կողմից հաստատել պատվաստանյութերի ստացման և բացթողման հաշվառման, ինչպես նաև դրանց օգտագործման վերաբերյալ հաշվետվությունների կարգը:

3.2. Պատվաստանյութի անվտանգ ներարկումների ապահովումը

Ռազմավարություն 1. Իմունականխարգելման գործընթացի իրականացման համար հատուկ տեսակի ներարկիչների օգտագործումը։

● Միջոցառումներ

1) Պատվաստումների իրականացման` պատվաստանյութի ներարկման համար օգտագործել ինքնաոչնչացվող ներարկիչներ:

2) Պատվաստանյութերի լուծիչների համար օգտագործել միանվագ օգտագործման ներարկիչներ:

Ռազմավարություն 2. Պատվաստանյութերի «բացված սրվակների» օգտագործման պայմանների ապահովումը

● Միջոցառումներ

1) Պատվաստանյութերի «բացված սրվակների» օգտագործման ժամանակ ապահովել պահանջվող բոլոր պայմանները, պահպանել Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի կողմից հաստատված կանոնները:

2) Բուժաշխատողների համար պատվաստանյութերի «բացված սրվակների» օգտագործման նպատակով կազմակերպել և անցկացնել սեմինար-պարապմունքներ:

3.3. Պատվաստման համար օգտագործված ներարկիչներից և պատվաստանյութերի սրվակներից հնարավոր վտանգի բացառումը

Ռազմավարություն. Օգտագործված ներարկիչների և պատվաստանյութերի սրվակների անվտանգ ոչնչացումը

 ● Միջոցառումներ

1) Պատվաստման համար օգտագործված ներարկիչների և պատվաստանյութի սրվակների ոչնչացման համար օգտագործել Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության կողմից առաջարկված հատուկ անվտանգության տուփեր (այրման տուփեր):

2) Հսկողություն սահմանել օգտագործված ներարկիչների և պատվաստանյութերի սրվակների անվտանգ ոչնչացման նկատմամբ:

3.4. Պատվաստանյութերի կորստի գործակցի նվազեցումը

Ռազմավարություն 1. Առավելագույնս օգտագործել սրվակում պարունակվող պատվաստանյութի դեղաչափը` պահպանելով ներարկման համար պատվաստանյութի անհրաժեշտ քանակը

 ● Միջոցառումներ

1) Նպատակային պլանավորել իմունականխարգելման գործընթացի իրականացումը` ապահովելով պատվաստումների կատարման ժամկետները:

2) Ժամկետային օգտագործել պատվաստանյութերի բացված սրվակները:

3) Ձեռք բերել դեղաչափի փոքր պարունակությամբ պատվաստանյութեր:

4. Իմունականխարգելման գործընթացի համաճարակաբանական հսկողությունը

Ռազմավարության նպատակն է իմունականխարգելման գործընթացի գնահատումը, խնդիրների բացահայտումը և աշխատանքների պլանավորումը։

4.1. Իմունականխարգելման գործընթացի մոնիթորինգի բարելավումը

Ռազմավարություն 1. Հաշվառման և հաշվետվությունների իրականացման գործընթացի զարգացումը

 ● Միջոցառումներ

1) Լրամշակել և Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի կողմից հաստատել պատվաստումների հաշվառման ձևերը:

2) Լրամշակել և Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի կողմից հաստատել պատվաստումների մասին հաշվետվությունների իրականացման կարգը:

3) Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության կողմից իրականացվող քաղաքականությանը համապատասխան` լրամշակել և գործնականում ներդնել պատվաստումների մասին նոր հաշվետվության ձևեր:

4) Կատարել ստացված տեղեկատվության լիարժեք վերլուծություն և ապահովել հետադարձ կապը:

5) Նպաստել իմունականխարգելման գործընթացի մոնիթորինգի ժամանակ հայտնաբերված խնդիրների լուծմանը:

6) Իմունականխարգելման ազգային ծրագրի մասնագիտական աշխատանքային խմբի կողմից Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության համապատասխան ստորաբաժանումների համար իրականացնել պարբերական զեկուցումներ իմունականխարգելման գործընթացի վերաբերյալ:

Ռազմավարություն 2. Մարզերում իմունականխարգելման գործընթացի տեղեկատվական համակարգի ստեղծումը

● Միջոցառումներ

1) Ստեղծել իմունականխարգելման հարցերին առնչվող համակարգչային տեղեկատվական ցանց:

2) Մշակել և ներդնել իմունականխարգելմանն առնչվող համակարգչային ծրագրեր:

3) Մասնագետներին ուսուցանել մոնիթորինգի համակարգչային վերլուծության հիմունքները:

4.2. Լաբորատոր հետազոտությունների իրականացման կատարելագործումը

Ռազմավարություն 3. Վարակիչ հիվանդությունների նկատմամբ բնակչության ընկալունակության մակարդակի շարունակական որոշումը, ինչպես նաև վարակիչ հիվանդությունների ախտորոշման լաբորատոր հաստատումը

 ● Միջոցառումներ

1) Ապահովել կառավարելի վարակիչ հիվանդությունների նկատմամբ շճաբանական հետազոտությունների իրականացումը:

2) Ապահովել վարակիչ հիվանդությունների դեպքերի վաղ հայտնաբերումը և լաբորատոր ախտորոշումը:

3) Սերոնեգատիվ անձանց հայտնաբերման համար համապատասխան միջոցառումներ ձեռնարկելու նպատակով բարելավել բնակչության կոլեկտիվ անընկալունակության վիճակի նկատմամբ մոնիթորինգի համակարգը:

4) Ապահովել հայտնաբերված սերոնեգատիվ անձանց համապատասխան պատվաստումներով:

5. Համաճարակաբանական ցուցման դեպքում իմունականխարգելման գործընթացի իրականացման ապահովումը

Ռազմավարության նպատակն է ստեղծված համաճարակային իրավիճակներում իմունականխարգելման միջոցով ապահովել բնակչության առողջության պահպանումը։

5.1. Համաճարակաբանական ցուցումներով վարակիչ հիվանդությունների կանխման համար իմունականխարգելման գործընթացի իրականացումը

Ռազմավարություն 1. Համաճարակային իրավիճակի գնահատումը

 ● Միջոցառումներ

1) Ապահովել անհրաժեշտ համաճարակաբանական տեղեկատվության օպերատիվ ստացումը:

2) Վերլուծել տեղեկատվության հիման վրա ստացված տվյալները և տալ համապատասխան եզրակացություն` ինչպես վարակիչ հիվանդության, դրանով հիվանդացության, տարածվածության, ռիսկի խմբերի և այլնի, այնպես էլ իրավիճակի հետագա զարգացման մասին:

Ռազմավարություն 2. Համաճարակաբանական ցուցումով` վարակիչ հիվանդությունների հնարավոր զարգացման և տարածման պատճառով ինչպես բնակչության, այնպես էլ անձի առողջությանը կամ կյանքին վտանգ սպառնալու դեպքում զանգվածային կամ անհատական կանխարգելիչ պատվաստումների իրականացումը

 ● Միջոցառումներ

1) Ապահովել իմունակենսաբանական պատրաստուկների անհրաժեշտ պահուստային մասը:

2) Ապահովել պետական պատվերի շրջանակներում բնակչությանը կամ անձին անհրաժեշտ պարտադիր պատվաստումների իրականացումը:

3) Ապահովել պատվաստումների համար օգտագործված պարագաների անվտանգ ոչնչացումը:

6. Բնակչությանը իմունականխարգելման գործընթացի մասին իրազեկումը

Ռազմավարության նպատակն է ապահովել բնակչության մասնակցությունն իմունականխարգելման գործընթացին։

6.1. Բնակչությանը` կառավարվելի վարակիչ հիվանդությունների և դրանց կանխարգելման մասին իրազեկում (սոցիալական մոբիլիզացիա) և իմունականխարգելման գործընթացում բնակչության դերի բարձրացումը

Ռազմավարություն 1. Զանգվածային լրատվության միջոցներով կառավարվելի վարակիչ հիվանդությունների և դրանց կանխարգելման մասին տեղեկատվության տրամադրումը

● Միջոցառումներ

1) Հեռուստահաղորդումների և ռադիոհաղորդումների միջոցով բնակչությանը պարբերաբար իրազեկել իմունականխարգելման գործընթացի մասին:

2) Պատրաստել և մամուլում տպագրել իմունականխարգելմանն ուղղված նյութեր և հոդվածներ:

3) Ծնողների համար լրամշակել և տպագրել պատվաստումների, պատվաստանյութերի մասին տեղեկություններ պարունակող հիշեցման թերթիկներ, բրոշյուրներ, պաստառներ և այլն:

Ռազմավարություն 2. Իմունականխարգելման ազգային ծրագրի շրջանակներում բնակչության հետ կապերի ամրապնդումը

● Միջոցառումներ

1) Շահագրգիռ մարմինների հետ համատեղ կազմակերպել և իրականացնել բնակչության հետ հանդիպումներ:

2) Բնակչությանն ապահովել իմունականխարգելման մասին մատչելի անհրաժեշտ տեղեկատվությամբ:

7. Իմունականխարգելման ազգային ծրագրի ֆինանսավորումը

Ռազմավարության նպատակն է պետության և դոնոր կազմակերպությունների կողմից իմունականխարգելման ազգային ծրագրի ֆինանսավորման կայունացումը։

7.1. Իմունականխարգելման ազգային ծրագրի կայուն ֆինանսավորման ապահովումը

Ռազմավարություն 1. Հասնել պետության կողմից ամենամյա կայուն ֆինանսավորմանը

 ● Միջոցառումներ

1) Հիմնավորել իմունականխարգելման գործընթացի համար պահանջվող ծախսերը:

2) Ապահովել պետության մասնակցության բաժնեմասի ավելացումը պատվաստանյութերի ձեռքբերման խնդրում:

Ռազմավարություն 2. Հասնել իմունականխարգելման ազգային ծրագրի կայուն ֆինանսավորմանը դոնոր կազմակերպությունների կողմից

 ● Միջոցառումներ

1) Իմունականխարգելման ազգային ծրագրին ֆինանսական աջակցություն ցուցաբերելու նպատակով միջազգային և հասարակական կազմակերպություններին ներկայացնել հիմնավորված առաջարկություններ:

2) Ընդլայնել համագործակցության շրջանակները` իմունականխարգելման ազգային ծրագրի արդի խնդիրների լուծմանն աջակցող նոր դոնոր կազմակերպությունների ներգրավման համար:

8. Իմունականխարգելման ազգային ծրագրի հիմնական դրույթների ընդգրկումը բուհական և հետբուհական կրթական ծրագրերում

8.1. Բարձրագույն և միջին բժշկական ուսումնական կազմակերպությունների ուսումնական ծրագրերում իմունականխարգելման ազգային ծրագրի հիմնական դրույթների ընդգրկումը

Ռազմավարության նպատակն իմունականխարգելման ազգային ծրագրի հիմնական դրույթները բժշկական ուսումնական կազմակերպությունների (բժշկական բուհեր, Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության Առողջապահության ազգային ինստիտուտ, բժշկական ուսումնարաններ) ուսումնական ծրագրերում ընդգրկելն է։

Ռազմավարություն. Մասնագիտացված բազային և հետբուհական ուսումնական կազմակերպությունների ուսումնական ծրագրերում իմունականխարգելման ազգային ծրագրի հիմնական դրույթների դասավանդման ապահովումը

 ● Միջոցառումներ

1) Մշակել և ներդնել բժշկական բուհերում և հետբուհական ուսումնական կազմակերպություններում իմունականխարգելման ազգային ծրագրի հիմնական դրույթներն ընդգրկող ուսումնական ծրագրեր:

2) Մշակել և ներդնել բժշկական ուսումնարաններում իմունականխարգելման ազգային ծրագրի հիմնական դրույթներն ընդգրկող ուսումնական ծրագրեր: