ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան)

	նախագահությամբ	Ս. Սարգսյանի
	մասնակցությամբ դատավորներ`	Ե. Սողոմոնյանի
		Վ. Աբելյանի
		Ս. Անտոնյանի
		Վ. Ավանեսյանի
		Մ. Դրմեյանի
		Ե. Խունդկարյանի
		Է. Հայրիյանի

2009 թվականի հուլիսի 24-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով ՀՀ գլխավոր դատախազի տեղակալի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վարչական դատարանի 04.02.2009 թվականի վճռի դեմ` ըստ «Ռ.Ի.Մ» ՍՊԸ-ի (այսուհետ՝ Ընկերություն)հայցի ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի Սպանդարյանի 1 հարկային տեսչության (այսուհետ՝ Տեսչություն)` Տեսչության 10.04.2008 թվականի թիվ 1108314 ակտն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին,

ՊԱՐԶԵՑ

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան` Ընկերությունը պահանջել է անվավեր ճանաչել Տեսչության 10.04.2008 թվականի թիվ 1108314 ակտը:

ՀՀ վարչական դատարանի (այսուհետ` Դատարան) 04.02.2009 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել ՀՀ գլխավոր դատախազի տեղակալը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան է ներկայացրել Ընկերությունը:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Դատարանը չի կիրառել «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 28-րդ հոդվածի 1-ին մասը, ՀՀ կառավարության 31.07.1997 թվականի թիվ 314 որոշմամբ հաստատված կարգի (այսուհետ՝ Կարգ) 2-րդ, 10-րդ, 14-րդ կետերը, որոնք պետք է կիրառեր, կիրառել է «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 63-րդ հոդվածի 1-ին մասը, որը չպետք է կիրառեր, սխալ է մեկնաբանել «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 28-րդ հոդվածի 5-րդ մասը, խախտել է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 24-րդ հոդվածի 1-ին մասը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

«Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 28-րդ հոդվածի 5-րդ մասից հետևում է, որ դրանով սահմանված տուգանքները ենթակա չեն կիրառման, եթե խախտումները կատարվել են այն հաշվետու ժամանակաշրջանում, որի համար հարկ վճարողները սահմանված կարգով ներկայացրել են հաշվապահական հաշվետվություններ:

Մինչդեռ տվյալ դեպքում, մինչև ստուգումն սկսելն Ընկերության հաշվապահական հաշվետվություններն առկա չէին ինչպես Ընկերությունում, այնպես էլ Տեսչությունում: Ստուգումն իրականացնելու ժամանակ հաշվապահական հաշվետվությունները Տեսչություն ուղարկելու վերաբերյալ հայտարարություն չի արվել, հաշվետվությունները (հայտարարագրերը) Տեսչություն ուղարկելու մասին որևէ ապացույց ստուգման ընթացքում չի ներկայացվել, Ընկերությունն այդ մասին նշել է միայն դատաքննության ընթացքում՝ ներկայացնելով 08.04.2008 թվականի փոստային կտրոնը:

Նույնիսկ դատաքննության ընթացքում ներկայացրած 08.04.2008 թվականի կտրոնը հիմք ընդունելու պայմաններում Դատարանն անտեսել է այն հանգամանքը, որ Ընկերությունը, հանդիսանալով ավելացված արժեքի հարկի եռամսյակային հաշվարկ ներկայացնող կազմակերպություն, ստուգումը սկսելու դրությամբ երկրորդ եռամսյակի համար դեռևս հաշվետվություն չէր ներկայացրել, ուստի 01.04.2008 թվականից մինչև 09.04.2008 թվականն ընկած ժամանակաշրջանում, այսինքն՝ երկրորդ եռամսյակում, առաքված (իրացված) ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաների (ապրանքների) հաշվառում չի վարել:

Այսպիսով, հայցը բավարարելիս Դատարանը քննության առարկա չի դարձրել 2008 թվականի երկրորդ եռամսյակում իրացված ապրանքների չգրանցման հանգամանքը և վճռի հիմքում դրել է միայն 2008 թվականի առաջին եռամսյակի համար Ընկերության ներկայացրած հաշվետվությունների փաստը:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Դատարանի 04.02.2009 թվականի վճիռը և գործն ուղարկել նոր քննության:

2.1. Ընկերության վճռաբեկ բողոքի պատասխանում բերված փաստարկները

Ակտի հիմքում դրվել է այն հանգամանքը, որ 01.01.2008 թվականից մինչև 10.04.2008 թվականի դրությամբ Տեսչություն չի ներկայացվել ավելացված արժեքի հարկի հաշվարկը:

Այնինչ նշված պնդումը չի համապատասխանում իրականությանը, քանի որ ավելացված արժեքի հարկի հաշվարկը ներկայացվել է դեռևս 08.04.2008 թվականին, հետևաբար վարչական ակտը հիմնված է ակնհայտորեն իրականությանը չհամապատասխանող, չստուգված տեղեկության վրա և ենթակա է անվավեր ճանաչման այդ հիմքով:

Ինչ վերաբերում է այն հանգամանքին, որ Ընկերությունը 01.04.2008 թվականից մինչև 09.04.2008 թվականն ընկած ժամանակահատվածում առաքված ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաների հաշվառում չի վարել, ապա այն պետք է արտացոլվեր ակտում:

Մինչդեռ ակտով ստուգման ժամանակաշրջանն ընդգրկել է 25.08.2007 թվականից մինչև 10.04.2008 թվականը, և այդ ժամանակահատվածում ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաների գրանցման ճշտության ստուգում իրականացնելիս տեսուչները հայտնաբերել են միայն մեկ խախտում՝ 09.04.2008 թվականին առաքման գիրքն ապրանքների անմիջական բացթողնման վայրում չգտնվելու հանգամանքը:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.

1) ՀՀ կառավարությանն առընթեր հարկային պետական ծառայության պետի 07.04.2008 թվականի թիվ 1108314 հանձնարարագրի հիման վրա՝ Տեսչության աշխատակիցները Ընկերությունում կատարել են ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաների (առաքվող, տրամադրվող, տեղափոխվող կամ վաճառվող արտադրանքի, ապրանքների) գրանցման ճշտության ստուգում, ինչի արդյունքում 10.04.2008 թվականին կազմվել է թիվ 1108314 ակտը, որով Կարգի 10-րդ կետի պահանջը խախտելու համար «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 28-րդ հոդվածով Ընկերության նկատմամբ հաշվարկվել է 3.348.200 ՀՀ դրամ տուգանք 01.01.2008 թվականից մինչև 09.04.2008 թվականն ընկած ժամանակաշրջանի համար (գ.թ. 7, 9-10):

2) Տեսչության կողմից Ընկերությունում կատարված ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաների (առաքվող, տրամադրվող, տեղափոխվող կամ վաճառվող արտադրանքի, ապրանքների) գրանցման ճշտության ստուգումը սկսելու օրը՝ 09.04.2008 թվականին՝ ժամը 12:00-ին, առաքվող, տեղափոխվող ապրանքների գրանցման (հաշվառման) գիրքը ապրանքների անմիջական (բացթողման) վայրում՝ Երևանի Ազատության 24 հասցեում, չի գտնվել:

3) 2008 թվականի առաջին եռամսյակի ավելացված արժեքի հարկի հաշվարկը, եկամտահարկի հաշվարկը, դուրս գրված հարկային հաշիվների վերաբերյալ տեղեկանքը և պարտադիր սոցիալական ապահովագրության վճարների հաշվետվությունն Ընկերությունը Տեսչություն է ուղարկել 08.04.2008 թվականի թիվ 161 փոստային անդորրագրով (գ.թ. 8):

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

Քննելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքի սահմաններում` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ այն հիմնավոր է մասնակիորեն հետևյալ պատճառաբանությամբ.

«Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի համաձայն՝ հարկային օրենսդրության խախտումն առաջացնում է պատասխանատվություն՝ Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով սահմանված կարգով:

«Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 28-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաները չգրանցելու, այսինքն՝ առաքվող, տրամադրվող, տեղափոխվող կամ վաճառվող արտադրանքը, ապրանքները, ինչպես նաև կատարվող աշխատանքները և մատուցվող ծառայությունները (այսուհետ մինչև հոդվածի վերջը՝ ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաներ) Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից սահմանված կարգով չգրանցելու դեպքում հարկ վճարողից գանձվում է՝ տուգանք՝ ձեռնարկատիրական գործունեության չգրանցված առարկաների վաճառքի (իրացման) գներով արտահայտված (հաշվարկված) ամբողջ արժեքի 25 տոկոսի չափով, այդ թվում՝ վաճառված (իրացված) մասի համար: Հարկ վճարողը տուգանքը մուծում է հարկային տեսչության կողմից խախտման փաստն արձանագրվելուց հետո՝ երեսնօրյա ժամկետում: Նշված ժամկետում տուգանքը չմուծելու դեպքում այն կրկնապատկվում է:

Նշված հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն՝ նույն հոդվածով նախատեսված տուգանքները չեն կիրառվում, եթե խախտումները կատարվել են այն հաշվետու ժամանակաշրջանում, որի համար սահմանված կարգով հարկ վճարողի կողմից ներկայացված են հաշվապահական հաշվետվություններ (հայտարարագրեր) կամ իրացման շրջանառությունից (համախառն եկամտից) բխող հարկային պարտավորություններն արտացոլող՝ հարկային օրենսդրությամբ և հարկային հարաբերությունները կարգավորող մյուս իրավական ակտերով նախատեսված այլ փաստաթղթեր:

Կարգի 10-րդ կետի համաձայն՝ առաքումների գրանցման գիրքը տնտեսվարող սուբյեկտները պարտավոր են աշխատանքի (առաքումների իրականացման) ընթացքում պահել ապրանքի անմիջական առաքման (բացթողման) կետում (շինությունում, վայրում):

Կարգի 14-րդ կետի «գ» ենթակետի համաձայն՝ առաքվող ապրանքների գրանցումը ներառում է նույն կարգի 9-րդ և 10-րդ կետերով նախատեսված պահանջների կատարումը:

Վերը նշված նորմերի վերլուծությունից հետևում է, որ ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաները ՀՀ կառավարության կողմից սահմանված կարգով չգրանցելու հետևանքով հարկ վճարողի նկատմամբ չի առաջանում պատասխանատվություն, եթե խախտումը կատարելու հաշվետու ժամանակաշրջանի համար վերջինս ներկայացրել է հաշվետվություն:

Սույն գործի փաստերի համաձայն՝ Տեսչության կողմից Ընկերությունում կատարված ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաների (առաքվող, տրամադրվող, տեղափոխվող կամ վաճառվող արտադրանքի, ապրանքների) գրանցման ճշտության ստուգումը սկսելու օրը՝ 09.04.2008 թվականին՝ ժամը 12:00-ին, առաքվող, տեղափոխվող ապրանքների գրանցման (հաշվառման) գիրքը ապրանքների անմիջական (բացթողման) վայրում՝ Երևանի Ազատության 24 հասցեում, չի գտնվել, ինչի հետևանքով Ընկերության նկատմամբ կիրառվել է «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 28-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված տուգանքը՝ ձեռնարկատիրական գործունեության չգրանցված առարկաների վաճառքի (իրացման) գներով արտահայտված ամբողջ արժեքի 25 տոկոսի չափով՝ 3.348.200 ՀՀ դրամ: Սակայն Ընկերության կողմից 08.04.2008 թվականի թիվ 161 փոստային անդորրագրով Տեսչություն է ուղարկվել 2008 թվականի առաջին եռամսյակի՝ 01.01.2008 թվականից մինչև 01.04.2008 թվականն ընդգրկող ժամանակաշրջանի ավելացված արժեքի հարկի հաշվարկը, եկամտահարկի հաշվարկը, դուրս գրված հարկային հաշիվների վերաբերյալ տեղեկանքը և պարտադիր սոցիալական ապահովագրության վճարների հաշվետվությունը:

Դատարանը հայցը բավարարելու հիմքում դրել է այն հանգամանքը, որ Ընկերությունը 2008 թվականի առաջին եռամսյակի ավելացված արժեքի հարկի հաշվարկը, եկամտահարկի հաշվարկը, դուրս գրված հարկային հաշիվների վերաբերյալ տեղեկանքը և պարտադիր սոցիալական ապահովագրության վճարների հաշվետվությունը 08.04.2008 թվականի թիվ 161 փոստային անդորրագրով ուղարկել է Տեսչություն, ինչի հետևանքով կիրառել է «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 28-րդ հոդվածի 5-րդ մասը և անվավեր է ճանաչել Տեսչության վիճարկվող ակտն ամբողջությամբ:

Մինչդեռ Դատարանն անտեսել է այն հանգամանքը, որ Տեսչության կողմից Ընկերությունում ստուգումը սկսվել է 09.04.2008 թվականին, իսկ Ընկերության կողմից 08.04.2008 թվականին Տեսչություն ուղարկված ավելացված արժեքի հարկի հաշվարկը, եկամտահարկի հաշվարկը, դուրս գրված հարկային հաշիվների վերաբերյալ տեղեկանքը և պարտադիր սոցիալական ապահովագրության վճարների հաշվետվությունն ընդգրկել են միայն 2008 թվականի առաջին եռամսյակը, այսինքն՝ մինչև 01.04.2008 թվականը, այլ ոչ թե մինչև ստուգումը սկսելու օրը՝ 09.04.2008 թվականը:

Նշվածի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ տվյալ դեպքում «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 28-րդ հոդվածի 5-րդ մասը կիրառելի է միայն Ընկերությանն առաջադրված պարտավորության 2008 թվականի առաջին եռամսյակի նկատմամբ, քանի որ Ընկերությունը հաշվապահական հաշվետվությունները ներկայացրել է 2008 թվականի առաջին եռամսյակի համար, իսկ 01.04.2008 թվականից մինչև 09.04.2008 թվականն ընկած ժամանակահատվածում Ընկերության ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաները ՀՀ կառավարության սահմանած կարգով գրանցված լինելու վերաբերյալ ապացույցը ստուգման պահին՝ 09.04.2008 թվականին, ստուգող տեսուչներին ներկայացրած լինելու փաստը գործի նյութերով չի հաստատվում, ինչը, «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 15-րդ հոդվածին համապատասխան, Ընկերության պարտավորությունն է: Հետևաբար «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 28-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված պատասխանատվությունն Ընկերության նկատմամբ կարող է առաջանալ միայն 01.04.2008 թվականից մինչև 09.04.2008 թվականն ընկած ժամանակահատվածի համար:

Վերոնշյալ պատճառաբանություններով հերքվում են վճռաբեկ բողոքի պատասխանում բերված փաստարկները:

Այսպիսով, սույն վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը համարում է բավարար՝ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 227-րդհոդվածի ուժով Դատարանի վճիռը մասնակիորեն բեկանելու համար:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-2412-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

ՈՐՈՇԵՑ

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել մասնակիորեն: Բեկանել ՀՀ վարչական դատարանի 04.02.2009 թվականի վճռի՝ ՀՀ կառավարությանն առընթեր հարկային պետական ծառայության Սպանդարյանի 1 հարկային տեսչության 10.04.2008 թվականի թիվ 1108314 ակտը 01.04.2008 թվականից մինչև 09.04.2008 թվականն ընդգրկող ժամանակաշրջանի վերաբերյալ անվավեր ճանաչելու մասը և այդ մասով գործն ուղարկել նույն դատարան` նոր քննության: Վճիռը մնացած մասով թողնել օրինական ուժի մեջ:

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:

Նախագահող`		Ս. Սարգսյան
Դատավորներ`		Ե. Սողոմոնյան
		Վ. Աբելյան
		Ս. Անտոնյան
		Վ. Ավանեսյան
		Մ. Դրմեյան
		Ե. Խունդկարյան
		Է. Հայրիյան