դռնբաց դատական նիստում քննելով ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի 25.04.2018 թվականի որոշման դեմ` ըստ «ՊԱՊԻՐՈՒՍ ԳԼՈԲԱԼ» ՍՊԸ-ի (այսուհետ՝ Ընկերություն) հայցի ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի (այսուհետ` Կոմիտե)` վարչական ակտերն անվավեր ճանաչելու պահանջների մասին,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան` Ընկերությունը պահանջել է անվավեր ճանաչել Կոմիտեի Հետբացթողումային հսկողության վարչության (այսուհետ՝ Վարչություն) 15.05.2017 թվականի թիվ 0008-Ա արտագնա մաքսային ստուգման ակտը, 15.05.2017 թվականի թիվ 0008-Ո-1 և 15.05.2017 թվականի թիվ 0008-Ո-2 որոշումները:

ՀՀ վարչական դատարանի (դատավոր` Ա. Միրզոյան) (այսուհետ` Դատարան) 16.11.2017 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է:

ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 25.04.2018 թվականի որոշմամբ Կոմիտեի վերաքննիչ բողոքը մերժվել է, և Դատարանի 16.11.2017 թվականի վճիռը թողնվել է անփոփոխ:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեն:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան է ներկայացրել Ընկերության ներկայացուցիչը։

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանը խախտել է «Միջազգային պայմանագրերի իրավունքի մասին» կոնվենցիայի 31-րդ հոդվածը, 27.11.2009 թվականին ընդունված (ուժը կորցրել է 01.01.2018 թվականին) «Մաքսային միության մաքսային օրենսգրքի մասին» պայմանագրի (այսուհետ՝ Մաքսային միության մաքսային օրենսգիրք) 195-րդ, 200-րդ և 211-րդ հոդվածները, «Մաքսային կարգավորման մասին» ՀՀ օրենքի 180-րդ հոդվածը, 22.02.2007 թվականին ընդունված (ուժը կորցրել է 09.04.2018 թվականին) «Միջազգային պայմանագրերի մասին» ՀՀ օրենքի 45-րդ հոդվածը, ՀՀ կառավարության 05.02.2015 թվականի «Առանց ներմուծման մաքսատուրքի վճարման «Կրթական, գիտական և մշակութային բնույթի նյութերի ներմուծման մասին» 1950 թվականի նոյեմբերի 22-ի համաձայնագրի անդամ երկրներից Հայաստանի Հանրապետության տարածք կրթական, գիտական և մշակութային բնույթի ապրանքների ներմուծումը կանոնակարգելու մասին» թիվ 112-Ն որոշումը (այսուհետ՝ ՀՀ կառավարության որոշում):

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է, որ Ընկերության կողմից թվով 31 մաքսային հայտարարագրերով Հայաստանի Հանրապետության տարածք են ներմուծվել և ՀՀ մշակույթի նախարարության (այսուհետ՝ Նախարարություն) կողմից տրված առանց ներմուծման մաքսատուրքի վճարման «Կրթական, գիտական և մշակութային բնույթի նյութերի ներմուծման մասին» 1950 թվականի նոյեմբերի 22-ի համաձայնագրի (այսուհետ՝ նաև Համաձայնագիր) անդամ երկրներից Հայաստանի Հանրապետության տարածք ներմուծվող կրթական, գիտական և մշակութային բնույթի ապրանքների հավաստման մասին եզրակացությունների հիման վրա արտոնությամբ ձևակերպվել են տարբեր տեսակի ապրանքներ (թղթի տարբեր տեսակներ):

Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել, որ Նախարարություն ներկայացված դիմումներում հիմնականում որպես ներմուծվող ապրանքների օգտագործման նպատակային նշանակություն նշվել է «Գրքերի, ամսագրերի, ուղեցույցների, քարտեզների, ատլասների տպագրության համար»:

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է նաև, որ ապրանք ներմուծողը մաքսատուրքերի վճարումից կարող է ազատվել միայն այն դեպքում, երբ թուղթը ներմուծում է Համաձայնագրով սահմանված նպատակի, այլ ոչ թե` ցանկացած այլ նպատակի համար (օրինակ՝ վաճառքի):

Դրանից ելնելով` Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել նաև, որ Ընկերության կողմից ներմուծված ապրանքները հանդիսանում են պայմանականորեն բաց թողնված ապրանքներ, որոնց օգտագործման և տնօրինման սահմանափակումները սահմանված են մաքսային իրավահարաբերությունները կարգավորող իրավական նորմերով:

Բացի այդ, մեկ այլ` թիվ ՎԴ/5764/05/17 վարչական գործով ՀՀ վարչական դատարանի կողմից կայացված վճռով սույն գործով ներկայացված վճռաբեկ բողոքում վկայակոչված իրավական նորմերին տրվել է հակասական մեկնաբանություն, որի պայմաններում ներկայացված վճռաբեկ բողոքի վերաբերյալ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի որոշումը կարող է էական նշանակություն ունենալ օրենքի միատեսակ կիրառության համար:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 25.04.2018 թվականի որոշումը և փոփոխել այն` հայցը մերժել:

2.1 Վճռաբեկ բողոքի պատասխանի հիմնավորումները

Վճռաբեկ բողոքն անհիմն է և չի կարող հիմք հանդիսանալ Վերաքննիչ դատարանի 25.04.2018 թվականի որոշումը բեկանելու համար, քանի որ բողոք բերողի վկայակոչած վարչական գործով բերված վերաքննիչ բողոքը վարույթ չի ընդունվել, իսկ այլ գործերով` մասնավորապես թիվ ՎԴ/3865/05/16 և թիվ ՎԴ/5896/05/16 վարչական գործերով, Վերաքննիչ դատարանի երկու տարբեր դատական կազմեր կայացրել են սույն գործով Վերաքննիչ դատարանի կողմից կայացված որոշմանը համահունչ որոշումներ:

ՀՀ կառավարության որոշմամբ սահմանված լիազոր մարմնի՝ Նախարարության կողմից տրված եզրակացությամբ հավաստվում է ներմուծված ապրանքների բնույթը, այլ ոչ թե սահմանվում է ապրանքի օգտագործման սահմանափակում: Նման սահմանափակման մասին խոսք չկա նաև տրված եզրակացության բովանդակության մեջ:

Ինչ վերաբերում է իրավասու մարմնին տրվող դիմումում նշված «նպատակային նշանակություն» արտահայտությանը, ապա այն վերաբերում է ոչ թե ապրանքների օգտագործման սահմանափակումներին, այլ` հավաստմանը:

Տվյալ դեպքում Համաձայնագրի արձանագրությամբ, ՀՀ կառավարության որոշմամբ տրվող եզրակացությամբ կամ որևէ այլ փաստաթղթով սահմանափակումներ նախատեսված չեն, որի պայմաններում Մաքսային միության մաքսային օրենսգրքի նորմերը սույն գործով կիրառելի չեն:

Բացի այդ, թե´ ՀՀ կառավարության որոշմամբ, թե´ մաքսազերծման փաստաթղթերով չի սահմանվում Ընկերության՝ իր կողմից ներմուծվող ապրանքներն օտարելու կամ այլ կերպ տնօրինելու իրավունքը սահմանափակող որևէ պայման:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.

1) Ընկերությունը 30.03.2015 թվականից մինչև 28.04.2017 թվականն ընկած ժամանակահատվածում Նախարարություն է ներկայացրել թվով 31 առանձին դիմումներ՝ խնդրելով տալ եզրակացություն դրանցում նշված ապրանքների` առանց ներմուծման մաքսատուրքի վճարման Համաձայնագրի անդամ երկրներից Հայաստանի Հանրապետության տարածք ներմուծվող կրթական, գիտական և մշակութային բնույթի հավաստման մասին (հատոր 1-ին, գ.թ. 70-100).

2) Նախարարության աշխատակազմի մշակութային արժեքների պահպանության գործակալության պետ Վ. Գասպարյանի կողմից, ի պատասխան վերը նշված դիմումների, 01.04.2015 թվականից մինչև 03.05.2017 թվականն ընկած ժամանակահատվածում թվով 31 առանձին եզրակացություններ են տրվել դրանցում նշված ապրանքների՝ առանց ներմուծման մաքսատուրքի վճարման Համաձայնագրի անդամ երկրներից Հայաստանի Հանրապետության տարածք ներմուծվող մշակութային բնույթի հավաստման մասին (հատոր 1-ին, գ.թ. 39-69).

3) 06.05.2015 թվականից մինչև 05.05.2017 թվականն ընկած ժամանակահատվածում կազմված թվով 31 բեռնային մաքսային հայտարարագրերի համաձայն` Ընկերության կողմից Հայաստանի Հանրապետության տարածք են ներմուծվել թղթի տարբեր տեսակներ (հատոր 1-ին, գ.թ. 101-150).

4) Վարչության կողմից 15.05.2017 թվականին կազմվել է արտագնա մաքսային ստուգման թիվ 0008-Ա ակտն այն մասին, որ Ընկերության կողմից 2015-2017 թվականներին վերը նշված թվով 31 մաքսային հայտարարագրերով մաքսատուրքի արտոնությամբ Հայաստանի Հանրապետության տարածք ներմուծված ապրանքների զգալի մասը վաճառվել է մեծածախ եղանակով, այսինքն` դրանք օգտագործվել են արտոնությունների տրամադրման համար Համաձայնագրով սահմանված պայմաններին չհամապատասխանող նպատակներով` Մաքսային միության մաքսային օրենսգրքի 200-րդ հոդվածի 2-րդ մասի պահանջների խախտմամբ: Բացի այդ, արձանագրվել է նաև, որ Ընկերությունը 30.05.2016 թվականի թիվ C14668 բեռնային մաքսային հայտարարագրով Հայաստանի Հանրապետության տարածք ներմուծած և ձևակերպած ապրանքները հայտարարագրել է ոչ ճիշտ տվյալներով, որի արդյունքում ապրանքների մաքսային արժեքն ավել է հայտարարագրվել 469.257 ՀՀ դրամով:

 Առաջարկվել է մաքսային գործի ոլորտում ընդունել համապատասխան որոշում` մաքսային վճարների և մաքսային մարմիններին վճարվող այլ վճարների լրացուցիչ հաշվարկի ու գանձման վերաբերյալ, Ընկերությանն առաջադրել վերահայտարարագրել վերը նշված բեռնային մաքսային հայտարարագրերը կատարված ճշգրտումներին համապատասխան և վճարել օրենսդրությամբ սահմանված մաքսային վճարներն ու տույժերը (հատոր 1-ին, գ.թ. 14-22).

5) Վարչության պետ Սիմոն Սարգսյանը 15.05.2017 թվականին կայացրել է թիվ 0008-Ո-1 որոշումը մաքսային վճարների և մաքսային մարմիններին վճարվող այլ վճարների լրացուցիչ հաշվարկում ու գանձում կատարելու վերաբերյալ` Ընկերությանն առաջարկելով նշված որոշումն ստանալուց հետո 10 օրվա ժամկետում վճարել վերը նշված բեռնային մաքսային հայտարարագրերից բխող` որոշմամբ առաջադրված համապատասխան մաքսային վճարները (հատոր 1-ին, գ.թ. 23-31).

6) Վարչության ստորաբաժանման ղեկավար Սիմոն Սարգսյանը 15.05.2017 թվականին կայացրել է թիվ 0008-Ո-2 որոշումը 30.05.2016 թվականի թիվ C14668 բեռնային մաքսային հայտարարագրում նշված ապրանքի մաքսային արժեքը ճշգրտելու մասին (հատոր 1-ին, գ.թ. 32-34):

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ, այն է` բողոքում բարձրացված հարցի վերաբերյալ վճռաբեկ դատարանի որոշումը կարող է էական նշանակություն ունենալ օրենքի միատեսակ կիրառության համար, և գտնում է, որ տվյալ դեպքում սույն որոշման մեջ նշված Համաձայնագրի Արձանագրության «Ը» հավելվածի առարկա ապրանքները Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծելուց հետո դրանց նկատմամբ մաքսատուրքերի, հարկերի վճարման համար սահմանված արտոնություններ կիրառելու պարտադիր պայմանների վերաբերյալ արտահայտած իրավական դիրքորոշումները կարևոր նշանակություն կունենան նմանատիպ գործերով միասնական և կանխատեսելի դատական պրակտիկա ձևավորելու համար:

Մինչև 10.04.2018 թվականը գործող խմբագրությամբ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` յուրաքանչյուր ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձ նույն օրենսգրքով սահմանված կարգով իրավունք ունի դիմելու վարչական դատարան, եթե համարում է, որ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի կամ դրա պաշտոնատար անձի վարչական ակտով, գործողությամբ կամ անգործությամբ`

1) խախտվել են կամ անմիջականորեն կարող են խախտվել նրա` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ (այսուհետ՝ Սահմանադրություն), միջազգային պայմանագրերով, օրենքներով կամ այլ իրավական ակտերով ամրագրված իրավունքները և ազատությունները, ներառյալ, եթե`

ա. խոչընդոտներ են հարուցվել այդ իրավունքների և ազատությունների իրականացման համար,

բ. չեն ապահովվել անհրաժեշտ պայմաններ այդ իրավունքների իրականացման համար, սակայն դրանք պետք է ապահովվեին Սահմանադրության, միջազգային պայմանագրի, օրենքի կամ այլ իրավական ակտի ուժով.

2) նրա վրա ոչ իրավաչափորեն դրվել է որևէ պարտականություն.

3) նա վարչական կարգով ոչ իրավաչափորեն ենթարկվել է վարչական պատասխանատվության։

Մինչև 10.04.2018 թվականը գործող խմբագրությամբ «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 63-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` անվավեր է առ ոչինչ չհանդիսացող այն ոչ իրավաչափ վարչական ակտը, որն ընդունվել է`

ա) օրենքի խախտմամբ, այդ թվում` օրենքի սխալ կիրառման կամ սխալ մեկնաբանման հետևանքով.

բ) կեղծ փաստաթղթերի կամ տեղեկությունների հիման վրա, կամ եթե ներկայացված փաստաթղթերից ակնհայտ է, որ ըստ էության պետք է ընդունվեր այլ որոշում:

Վերը նշված նորմերի վերլուծության արդյունքում ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է նաև, որ ՀՀ օրենսդրությունը հիմնված է այն տրամաբանության վրա, որ խախտված իրավունքների պաշտպանության արդյունավետությունը, ի թիվս այլոց, ներառում է դատարան դիմելու իրավունքն այն անձանց կողմից, որոնց իրավունքներն անմիջականորեն խախտվել են: Վարչական ակտը դատական կարգով կարող է ճանաչվել անվավեր, եթե հաստատվի հետևյալ երկու պայմանների միաժամանակյա առկայությունը.

1. վարչական ակտն ընդունվել է օրենքի խախտմամբ կամ կեղծ փաստաթղթերի կամ տեղեկությունների հիման վրա, կամ եթե ներկայացված փաստաթղթերից ակնհայտ է, որ ըստ էության պետք է ընդունվեր այլ որոշում,

2. վիճարկվող վարչական ակտով խախտվել են հայցվորի` ՀՀ Սահմանադրությամբ, միջազգային պայմանագրերով, օրենքներով և այլ իրավական ակտերով ամրագրված իրավունքները և ազատությունները (տե′ս, Սվետլանա Օհանյանն ընդդեմ Երևանի քաղաքապետարանի թիվ ՎԴ/0909/05/10 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 05.04.2013 թվականի որոշումը):

Մեկ այլ որոշմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է նաև, որ վիճարկման հայցով հայցվորն իրավունք ունի պահանջելու վերացնել իր իրավունքները և ազատությունները խախտող վարչական ակտը, որը վիճարկման հայցի հիման վրա հարուցված գործի քննության ընթացքում դառնում է դատական վերահսկողության առարկա: Վիճարկման հայցի հիման վրա հարուցված վարչական գործի շրջանակներում դատարանը ձեռնամուխ է լինում վարչական ակտի իրավաչափության գնահատմանը՝ ստուգելով վիճարկվող վարչական ակտի համապատասխանությունն օրենսդրության պահանջներին (տե՛ս, Հասմիկ Մելքոնյանն ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի թիվ ՎԴ/8975/05/13 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 07.04.2017 թվականի որոշումը):

Սույն գործի փաստերի համաձայն` Ընկերությունը հայց է ներկայացրել ՀՀ վարչական դատարան` Վարչության 15.05.2017 թվականի թիվ 0008-Ա արտագնա մաքսային ստուգման ակտը, 15.05.2017 թվականի թիվ 0008-Ո-1 և 15.05.2017 թվականի թիվ 0008-Ո-2 որոշումներն անվավեր ճանաչելու պահանջների մասին:

Դատարանը, պատճառաբանելով, որ «Վարչության 15.05.2017 թվականի թիվ 0008-Ա արտագնա մաքսային ստուգման ակտը հակասում է «Կրթական, գիտական և մշակութային բնույթի նյութերի ներմուծման մասին» Նյու-Յորքի 22.11.1950 թվականի համաձայնագրին, այդ համաձայնագրի արձանագրության 1-ին կետին, արձանագրության Հավելված Ը-ին, ՀՀ կառավարության թիվ 112-Ն որոշման պահանջներին, այդ որոշմամբ հաստատված առանց ներմուծման մաքսատուրքի վճարման «Կրթական, գիտական և մշակութային բնույթի նյութերի ներմուծման մասին» 1950 թվականի նոյեմբերի 22-ի համաձայնագրի անդամ երկրներից ՀՀ տարածք կրթական, գիտական և մշակութային բնույթի ապրանքների ներմուծման կարգին», գտել է, որ այն ենթակա է վերացման ամբողջությամբ: Միաժամանակ Դատարանը, հաշվի առնելով նաև, որ վիճարկվող 15.05.2017 թվականի թիվ 0008-Ո-1 և 15.05.2017թ. 0008-Ո-2 որոշումներն ընդունվել են Վարչության 15.05.2017 թվականի թիվ 0008-Ա արտագնա մաքսային ստուգման ակտի հիման վրա և հանդիսանում են վերջինիս հիման վրա կատարված հաշվարկներ, եզրակացրել է, որ որպես հետևանք ենթակա են վերացման նաև վերոհիշյալ որոշումները:

Վերաքննիչ դատարանը, պատճառաբանելով նաև, որ Կոմիտեի դիրքորոշումն այն մասին, որ ներմուծած ապրանքներն Ընկերությունը չի օգտագործել համաձայնագրով նախանշված պայմաններին համապատասխանող նպատակներով` դրանք տպագրության նպատակով օգտագործվելու փոխարեն վաճառվել են, չի համապատասխանում համաձայնագրով և դրա արձանագրությամբ ամրագրված սկզբունքներին, արտոնության կիրառման անհրաժեշտությունը կախված է ներմուծված նյութերի (ապրանքների) բնույթից և (կամ) նպատակային նշանակությունից, այլ ոչ թե ներմուծողի կողմից դրանց օգտագործման նպատակից, գտել է, որ Վարչության 15.05.2017 թվականի թիվ 0008-Ա արտագնա մաքսային ստուգման ակտով և դրա հիման վրա ընդունված թիվ 0008-Ո-1 ու թիվ 0008-Ո-2 որոշումներով իրավախախտումը ոչ իրավաչափորեն է վերագրվել Ընկերությանը և դրանք ընդունվել են օրենքի խախտմամբ` միաժամանակ ոչ իրավաչափորեն միջամտելով ՀՀ Սահմանադրությամբ և օրենքներով պահպանվող Ընկերության իրավունքներին:

Վերոնշյալ իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո համադրելով սույն գործի փաստերը և գնահատելով Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունները` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ դրանք անհիմն են հետևյալ պատճառաբանությամբ.

Ընկերության կողմից ապրանքները ներմուծելու ժամանակ գործող «Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետությունում ընդունվող իրավական ակտերն են` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը և օրենքին համապատասխան` Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի վավերացրած կամ Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի հաստատած և ուժի մեջ մտած միջազգային պայմանագրերը (…):

Նույն օրենքի 21-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` միջազգային իրավունքի` համընդհանուր ճանաչում գտած սկզբունքներն ու նորմերը, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերը Հայաստանի Հանրապետության իրավական համակարգի բաղկացուցիչ մասն են:

Նշված նորմերի վերլուծությունից բխում է, որ Հայաստանի Հանրապետության իրավական համակարգի բաղկացուցիչ մասն են կազմում նաև Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերը:

Հայաստանի Հանրապետության համար 23.08.2010 թվականից ուժի մեջ մտած «Կրթական, գիտական և մշակութային բնույթի նյութերի ներմուծման մասին» 22.11.1950 թվականի Նյու-Յորքյան համաձայնագրի` Հայաստանի Հանրապետության համար 23.02.2011 թվականից ուժի մեջ մտած արձանագրության (այսուհետ` Արձանագրություն) 1-ին հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` Պայմանավորվող պետությունները պարտավորվում են նույն Արձանագրության Ա, Բ, Դ և Ե, ինչպես նաև Գ.I, Զ, Է և Ը հավելվածներում թվարկված նյութերը, եթե նշված հավելվածները ստորև նշված 16(ա) կետի համաձայն արված հայտարարության առարկա չեն, ազատել մաքսային տուրքերից կամ ներմուծման հետ կապված այլ վճարներից, ինչպես սահմանված է Համաձայնագրի I հոդվածի 1-ին կետով` պայմանով, որ այդ նյութերը բավարարեն այս հավելվածներով սահմանված պայմանները և հանդիսանան այլ Պայմանավորվող պետության արտադրանք:

Արձանագրության 8-րդ հոդվածի 14(ա) կետի համաձայն` (…) նույն Արձանագրության, ինչպես նաև 18-րդ կետում նշված արձանագրության մեջ գործածվող «պետություն» կամ «երկիր» հասկացությունները վերաբերում են նաև, եթե դա պահանջվում է համատեքստով, մաքսային կամ տնտեսական միություններին, իսկ դրանց իրավասության շրջանակում գտնվող, նույն Արձանագրության գործողության շրջանակին առնչվող բոլոր հարցերի մասով` դրանց անդամ պետությունների տարածքներին ամբողջությամբ, այլ ոչ թե այդ երկրներից յուրաքանչյուրի տարածքին: Հասկանալի է, որ նույն Արձանագրության Պայմանավորվող կողմի տարածքում այդ մաքսային կամ տնտեսական միությունները նույնպես կկիրառեն Համաձայնագրի դրույթները Արձանագրության նկատմամբ նույն հիմքով, ինչ նախատեսված է նախորդ կետում:

Արձանագրության «Ը» հավելվածի վերնագիրն է` « Գրքերի, հրատարակությունների և փաստաթղթերի արտադրության համար օգտագործվող նյութերը և մեքենաները», բովանդակությունը` « i) Գրքերի, հրատարակությունների և փաստաթղթերի արտադրության համար օգտագործվող նյութեր (ցելյուլոզային զանգված, թափոնների վերամշակումից ստացված թուղթ, թերթային և այլ թուղթ` տպագրության համար, տպագրական ներկեր, սոսինձ և այլն):

ii) Ցելյուլոզային զանգվածի և թղթի մշակման համար նախատեսված մեքենաներ, ինչպես նաև տպագրական և կազմարարական մեքենաներ` պայմանով, որ ներմուծող երկրում տվյալ պահին համարժեք տեխնիկական որակի մեքենաներ չեն արտադրվում»:

Նշված նորմերի մեկնաբանության արդյունքում Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Հայաստանի Հանրապետությունը վերը նշված միջազգային պայմանագրով 23.02.2011 թվականից պարտավորություն է ստանձնել մաքսային տուրք և ներմուծման հետ կապված այլ վճարներ չկիրառելու Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծվող ստորև նշված հետևյալ ապրանքների համար`

 ցելյուլոզային զանգված, թափոնների վերամշակումից ստացված թուղթ, թերթային և այլ թուղթ` տպագրության համար, տպագրական ներկեր, սոսինձ և այլն, ինչպես նաև ցելյուլոզային զանգվածի և թղթի մշակման համար նախատեսված մեքենաներ, ինչպես նաև տպագրական և կազմարարական մեքենաներ` պայմանով, որ ներմուծող երկրում տվյալ պահին համարժեք տեխնիկական որակի մեքենաներ չեն արտադրվում,

հետևյալ պայմանների միաժամանակյա առկայության դեպքում`

1) եթե դրանք օգտագործվում են գրքերի, հրատարակությունների և փաստաթղթերի արտադրության համար,

2) 1-ին կետում նշված ապրանքները հանդիսանում են այլ Պայմանավորվող պետության արտադրանք:

ՀՀ կառավարությունը, հիմք ընդունելով վերը նշված միջազգային պայմանագիրը, 05.02.2015 թվականին ընդունել է «Առանց ներմուծման մաքսատուրքի վճարման «Կրթական, գիտական և մշակութային բնույթի նյութերի ներմուծման մասին» 1950 թվականի նոյեմբերի 22-ի համաձայնագրի անդամ երկրներից Հայաստանի Հանրապետության տարածք կրթական, գիտական և մշակութային բնույթի ապրանքների ներմուծումը կանոնակարգելու մասին» թիվ 112-Ն որոշումը, որի 2-րդ կետով Հայաստանի Հանրապետության լիազոր պետական կառավարման մարմնին վերապահվել է վերը նշված ապրանքների ներմուծման նպատակային նշանակության վերաբերյալ եզրակացություն տրամադրելու իրավունք` նույն որոշման 3-րդ կետով այդ եզրակացությունը համարելով ներմուծման մաքսատուրքից ազատվելու հիմք:

Ընկերության կողմից ապրանքները ներմուծելու ժամանակ գործող Մաքսային միության մաքսային օրենսգրքի 122-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` մաքսային ստուգումը մաքսային մարմինների կողմից իրականացվում է ստուգելու համար Մաքսային միության մաքսային օրենսդրությամբ և Մաքսային միության անդամ պետությունների օրենսդրությամբ սահմանված պահանջների կատարումը անձանց կողմից:

Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` մաքսային ստուգումն իրականացվում է Մաքսային միության անդամ պետության մաքսային մարմնի կողմից՝ ստուգման ենթարկվող անձանց նկատմամբ (մոտ), որոնք ստեղծվել և (կամ) գրանցվել են Մաքսային միության այդ անդամ պետության օրենսդրությանը համապատասխան:

Ստուգման ենթարկվող անձինք ասելով ենթադրվում են՝

հայտարարատուն. (…):

Նույն հոդվածի 3-րդ մասի 3-րդ կետի համաձայն` մաքսային ստուգման ժամանակ մաքսային մարմինների կողմից ստուգվում է պայմանականորեն բաց թողնված ապրանքների օգտագործման և տնօրինման հետ կապված սահմանափակումների պահպանումը:

Մաքսային միության մաքսային օրենսգրքի 200-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն` պայմանականորեն բաց թողնված են համարվում «ներքին սպառման համար բացթողում» մաքսային ընթացակարգով ձևակերպվող այն ապրանքները, որոնց դեպքում տրամադրվում են մաքսատուրքերի, հարկերի վճարման համար սահմանված արտոնություններ, որոնք զուգակցված են այդ ապրանքների օգտագործման և (կամ) տնօրինման հետ կապված սահմանափակումներով:

Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` նույն հոդվածի 1-ին կետի 1-ին ենթակետում նշված՝ պայմանականորեն բաց թողնված ապրանքները կարող են օգտագործվել միայն արտոնությունների տրամադրման պայմաններին համապատասխանող նպատակներով:

Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` պայմանականորեն բաց թողնված ապրանքներն ունեն օտարերկրյա ապրանքի կարգավիճակ և գտնվում են մաքսային հսկողության տակ:

Նույն հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն` նույն հոդվածի 1-ին կետի 1-ին ենթակետում նշված ապրանքները համարվում են պայմանականորեն բաց թողնված մինչև ներմուծման մաքսատուրքերի, հարկերի՝ վճարման ենթակա գումարների վճարման պարտավորությունը դադարելու պահը, եթե այլ բան նախատեսված չէ Մաքսային միության անդամ պետությունների օրենսդրությամբ:

Վերը նշված նորմերի մեկնաբանությունից բխում է, որ մաքսային մարմինն իրականացնում է մաքսային ստուգում` նպատակ ունենալով ստուգելու նաև հայտարարատուների կողմից Մաքսային միության մաքսային օրենսդրությամբ և Մաքսային միության անդամ պետությունների օրենսդրությամբ սահմանված պահանջների կատարումը: Ընդ որում, եթե Հայաստանի Հանրապետություն «ներքին սպառման համար բացթողում» մաքսային ընթացակարգով ներմուծվել են պայմանականորեն բաց թողնված ապրանքներ, որոնց դեպքում վերը նշված միջազգային պայմանագրի ուժով տրամադրվում են մաքսատուրքերի, հարկերի վճարման համար սահմանված արտոնություններ` զուգակցված այդ ապրանքների օգտագործման և (կամ) տնօրինման հետ կապված սահմանափակումներով, այսինքն` այդ ապրանքները կարող են օգտագործվել բացառապես արտոնությունների տրամադրման պայմաններին համապատասխանող նպատակներով, ապա մաքսային մարմինը ստուգում է դրանց օգտագործման և տնօրինման հետ կապված սահմանափակումների պահպանումը հայտարարատուների կողմից, քանի որ այդ ապրանքները համարվում են մաքսային հսկողության տակ գտնվող:

Սույն գործի փաստերի համաձայն` Ընկերությունը 30.03.2015 թվականից մինչև 28.04.2017 թվականն ընկած ժամանակահատվածում Հայաստանի Հանրապետության լիազոր պետական կառավարման մարմնին` Նախարարություն է ներկայացրել թվով 31 առանձին դիմումներ՝ խնդրելով տալ եզրակացություն դրանցում նշված ապրանքների` առանց ներմուծման մաքսատուրքի վճարման Համաձայնագրի անդամ երկրներից Հայաստանի Հանրապետության տարածք ներմուծվող կրթական, գիտական և մշակութային բնույթի հավաստման մասին: Նախարարության կողմից 01.04.2015 թվականից մինչև 03.05.2017 թվականն ընկած ժամանակահատվածում տրվել են թվով 31 առանձին եզրակացություններ, որոնցով հավաստվել է ապրանքների՝ առանց ներմուծման մաքսատուրքի վճարման Համաձայնագրի անդամ երկրներից Հայաստանի Հանրապետության տարածք ներմուծվող մշակութային բնույթը: Դրանից հետո Ընկերությունն այդ եզրակացությունների հիման վրա 06.05.2015 թվականից մինչև 05.05.2017 թվականն ընկած ժամանակահատվածում Հայաստանի Հանրապետության տարածք է ներմուծել թղթի տարբեր տեսակներ:

Վարչությունը, իրականացնելով մաքսային ստուգում, 15.05.2017 թվականին կազմել է արտագնա մաքսային ստուգման թիվ 0008-Ա ակտն այն մասին, որ Ընկերության կողմից 2015-2017 թվականներին վերը նշված թվով 31 մաքսային հայտարարագրերով մաքսատուրքի արտոնությամբ Հայաստանի Հանրապետության տարածք ներմուծված ապրանքների զգալի մասը վաճառվել է մեծածախ եղանակով: Բացի այդ, արձանագրվել է նաև, որ Ընկերությունը 30.05.2016 թվականի թիվ C14668 բեռնային մաքսային հայտարարագրով Հայաստանի Հանրապետության տարածք ներմուծած և ձևակերպած ապրանքները հայտարարագրել է ոչ ճիշտ տվյալներով, որի արդյունքում ապրանքների մաքսային արժեքն ավել է հայտարարագրվել 469.257 ՀՀ դրամով: Դրա հիման վրա մաքսային մարմինն առաջարկել է մաքսային գործի ոլորտում ընդունել համապատասխան որոշում` մաքսային վճարների և մաքսային մարմիններին վճարվող այլ վճարների լրացուցիչ հաշվարկի ու գանձման վերաբերյալ, Ընկերությանն առաջադրել վերահայտարարագրել վերը նշված բեռնային մաքսային հայտարարագրերը կատարված ճշգրտումներին համապատասխան և վճարել օրենսդրությամբ սահմանված մաքսային վճարներն ու տույժերը: Այնուհետև Վարչության պետ Սիմոն Սարգսյանը 15.05.2017 թվականին կայացրել է թիվ 0008-Ո-1 որոշումը մաքսային վճարների և մաքսային մարմիններին վճարվող այլ վճարների լրացուցիչ հաշվարկում ու գանձում կատարելու վերաբերյալ` Ընկերությանն առաջարկելով նշված որոշումն ստանալուց հետո 10 օրվա ժամկետում վճարել վերը նշված բեռնային մաքսային հայտարարագրերից բխող` որոշմամբ առաջադրված համապատասխան մաքսային վճարները, իսկ 15.05.2017 թվականին կայացրել է թիվ 0008-Ո-2 որոշումը 30.05.2016 թվականի թիվ C14668 բեռնային մաքսային հայտարարագրում նշված ապրանքի մաքսային արժեքը ճշգրտելու մասին:

Այսինքն` մաքսային մարմինը, նպատակ ունենալով ստուգելու Ընկերության կողմից Մաքսային միության մաքսային օրենսդրությամբ և ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված պահանջների կատարումը, ստուգմամբ բացահայտել է, որ «ներքին սպառման համար բացթողում» մաքսային ընթացակարգով Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծված վերը նշված ապրանքների մի մասը, որոնք հանդիսացել են պայմանականորեն բաց թողնված, և որոնց համար վերը նշված միջազգային պայմանագրի ուժով տրամադրվել են մաքսատուրքերի, հարկերի վճարման համար սահմանված արտոնություններ, չեն զուգակցվել այդ ապրանքների օգտագործման և տնօրինման հետ կապված սահմանափակումներով, այսինքն` դրանք չեն օգտագործվել բացառապես արտոնությունների տրամադրման պայմաններին համապատասխանող նպատակներով` չեն օգտագործվել գրքերի, հրատարակությունների և փաստաթղթերի արտադրության համար, այլ` վաճառքի եղանակով օտարման միջոցով փոխանցվել են երրորդ անձանց:

Նման պայմաններում Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունն այն մասին, որ անհիմն է Կոմիտեի կողմից ներկայացված վերաքննիչ բողոքի հիմքն այն մասին, որ ներմուծած ապրանքներն Ընկերությունը չի օգտագործել համաձայնագրով նախանշված պայմաններին համապատասխանող նպատակներով, և արտոնության կիրառման անհրաժեշտությունը կախված է ներմուծված նյութերի (ապրանքների) բնույթից և (կամ) նպատակային նշանակությունից, այլ ոչ թե ներմուծողի կողմից դրանց օգտագործման նպատակից` չի բխում ինչպես վերը նշված իրավական ակտերի վերաբերյալ հայտնված դիրքորոշումներից, այնպես էլ սույն գործի փաստերից:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 25-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատարանը նույն օրենսգրքով սահմանված կարգով ձեռք բերված ապացույցների հետազոտման և գնահատման միջոցով պարզում է գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող բոլոր փաստերը:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատարանը, անմիջականորեն գնահատելով գործում եղած բոլոր ապացույցները, որոշում է փաստի հաստատված լինելու հարցը` բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված ներքին համոզմամբ:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, նախկինում կայացրած որոշումներից մեկով անդրադառնալով վերը նշված նորմերի վերլուծությանը, արձանագրել է, որ դատարանը գործն ըստ էության լուծող դատական ակտ կայացնելու նպատակով գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող բոլոր փաստերը պարզում է ապացույցների հետազոտման և գնահատման միջոցով: Ապացույցների հետազոտումը դատական ապացույցների անմիջական ընկալումն ու վերլուծությունն է՝ դրանցից յուրաքանչյուրի վերաբերելիությունը, թույլատրելիությունն ու արժանահավատությունը որոշելու և գործի լուծման համար նշանակություն ունեցող փաստական հանգամանքների առկայությունը կամ բացակայությունը հաստատելու համար դրանց համակցության բավարարությունը պարզելու նպատակով, իսկ ապացույցների գնահատումը ենթադրում է ապացույցների տրամաբանական և իրավաբանական որակում՝ դրանց վերաբերելիության, թույլատրելիության, արժանահավատության և բավարարության տեսանկյունից: Դատարանը գործն ըստ էության լուծող պատճառաբանված դատական ակտ կայացնելու նպատակով պետք է բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված ներքին համոզմամբ գնահատի գործում եղած բոլոր ապացույցները՝ դրանց վերաբերելիության, թույլատրելիության, արժանահավատության և բավարարության տեսանկյունից: Դատարանի կողմից ապացույցների գնահատման արդյունքներն արտացոլվում են դատական ակտի պատճառաբանական մասում, որտեղ դատարանը պետք է մատնացույց անի այն ապացույցները, որոնց վրա կառուցում է իր եզրահանգումներն ու հետևությունները, ինչպես նաև այն դատողությունները, որոնցով հերքվում է այս կամ այն ապացույցը: Դատական ակտը կարող է համարվել պատշաճ կերպով պատճառաբանված միայն այն դեպքում, երբ դրա պատճառաբանական մասում դատարանը ցույց է տվել ապացույցների գնահատման հարցում իր ներքին համոզմունքի ձևավորման օբյեկտիվ հիմքերը (տե´ս, Ջաջուռի գյուղապետարանն ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի և մյուսների թիվ ՎԴ5/0029/05/14 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 27.11.2015 թվականի որոշումը):

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած մեկ այլ որոշմամբ արձանագրել է, որ օրենսդիրը հստակորեն կանխորոշել է վիճարկվող վարչական ակտի իրավաչափության դատական վերահսկողության սահմանները՝ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 2-րդ մասում ամրագրելով, որ վիճարկվող վարչական ակտի իրավաչափությունը որոշվում է այդ ակտի ընդունմանն ուղղված վարչական վարույթում ձեռք բերված ապացույցների շրջանակում: Դատարանի կողմից վարչական ակտի իրավաչափության գնահատումը պետք է կատարվի տվյալ վարչական ակտի ընդունման համար հիմք հանդիսացած փաստական հանգամանքների նկատմամբ կիրառելի իրավական նորմերով սահմանված պահանջների պահպանման հարցը պարզելու միջոցով (տե՛ս, Հասմիկ Մելքոնյանն ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի թիվ ՎԴ/8975/05/13 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 07.04.2017 թվականի որոշումը):

Վերոնշյալ դիրքորոշումների լույսի ներքո Վճռաբեկ դատարանը, սույն գործի շրջանակներում ձեռնամուխ լինելով գնահատելու վիճարկվող վարչական ակտերի իրավաչափությունը` ստուգելով դրանց համապատասխանությունն օրենսդրության պահանջներին, արձանագրում է, որ այդ պատճառաբանությունները չէին կարող հիմք հանդիսանալ Կոմիտեի վերաքննիչ բողոքը մերժելու և Դատարանի 16.11.2017 թվականի վճիռն անփոփոխ թողնելու համար, քանի որ սույն գործով վիճարկվող վարչական ակտերն անվավեր ճանաչելու համար անհրաժեշտ պայման էր, որ գործի քննությամբ հաստատված համարվեր, որ վարչական ակտերն ընդունվել են օրենքի խախտմամբ ու դրանցով խախտվել են Ընկերության` ՀՀ Սահմանադրությամբ, միջազգային պայմանագրերով, օրենքներով և այլ իրավական ակտերով ամրագրված իրավունքներն ու ազատությունները, որպիսի փաստերը վերը նշված դիրքորոշումների պարագայում Վճռաբեկ դատարանը հաստատված չհամարեց:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխանում բերված փաստարկները հերքվում են վերոհիշյալ պատճառաբանություններով:

Այսպիսով, սույն վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը համարում է բավարար` ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 150-րդ, 152-րդ և 163-րդ հոդվածների ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու և գործը նոր քննության ուղարկելու համար:

Ընդ որում` գործի նոր քննության ժամանակ, հիմք ընդունելով վերը նշված դիրքորոշումները, անհրաժեշտ է պարզել` թվով 31 մաքսային հայտարարագրերով մաքսատուրքի արտոնությամբ Հայաստանի Հանրապետության տարածք ներմուծված ապրանքներից որքանն է վաճառվել և նոր միայն հետևություն անել վիճարկվող վարչական ակտերը մասնակիորեն անվավեր ճանաչելու կամ հայցը մերժելու մասին:

5. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները դատական ծախսերի բաշխման վերաբերյալ.

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 56-րդ հոդվածի համաձայն` դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` կողմը, որի դեմ կայացվել է վճիռ, կամ որի բողոքը մերժվել է, կրում է Հայաստանի Հանրապետության դատական դեպարտամենտի` վկաներին և փորձագետներին վճարած գումարների հատուցման պարտականությունը, ինչպես նաև մյուս կողմի կրած դատական ծախսերի հատուցման պարտականությունը այն ծավալով, ինչ ծավալով դրանք անհրաժեշտ են եղել դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացման համար: Դատական պաշտպանության այն միջոցի հետ կապված ծախսերը, որ իր նպատակին չի ծառայել, դրվում են այդ միջոցն օգտագործած կողմի վրա, անգամ եթե վճիռը կայացվել է այդ կողմի օգտին:

Վճռաբեկ դատարանը, նկատի ունենալով այն, որ վճռաբեկ բողոքը ենթակա է բավարարման, և գործն ուղարկվում է նոր քննության, գտնում է, որ տվյալ պարագայում դատական ծախսերի բաշխման հարցին պետք է անդրադառնալ գործի նոր քննության ընթացքում:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 169-171-րդ հոդվածներով, 172-րդ հոդվածի 1-ին մասով` Վճռաբեկ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել մասնակիորեն: Բեկանել ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի 25.04.2018 թվականի որոշումը և գործն ուղարկել ՀՀ վարչական դատարան՝ նոր քննության:

2. Դատական ծախսերի բաշխման հարցին անդրադառնալ գործի նոր քննության ընթացքում:

3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և բողոքարկման ենթակա չէ:

Նախագահող	ռ. Հակոբյան
Զեկուցող	Գ. Հակոբյան
	Ս. Անտոնյան
	Վ. Ավանեսյան
	Ա. Բարսեղյան
	Մ. Դրմեյան
	Ե. Խունդկարյան
	Ս. Միքայելյան
	Տ. Պետրոսյան
	Է. Սեդրակյան
	Ն. Տավարացյան

25.12.2019 թ.

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի կողմից թիվ ՎԴ/4724/05/17 վարչական գործով 25.12.2019 թվականին կայացված որոշման վերաբերյալ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան), 25.12.2019 թվականին քննելով ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի 25.04.2018 թվականի որոշման դեմ` ըստ հայցի «ՊԱՊԻՐՈՒՍ ԳԼՈԲԱԼ» ՍՊԸ-ի (այսուհետ՝ Ընկերություն) ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի (այսուհետ` Կոմիտե)` վարչական ակտերն անվավեր ճանաչելու պահանջների մասին, նույն պալատի դատավորների ընդհանուր թվի մեծամասնությամբ որոշել է վճռաբեկ բողոքը բավարարել մասնակիորեն, բեկանել ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի 25.04.2018 թվականի որոշումը և գործն ուղարկել ՀՀ վարչական դատարան՝ նոր քննության:

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի դատավոր Երվանդ Խունդկարյանս, համաձայն չլինելով վերը նշված որոշմամբ Վճռաբեկ դատարանի դատավորների մեծամասնության արտահայտած կարծիքի հետ, ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 12-րդ հոդվածի 6-րդ և 7-րդ մասերով, շարադրում եմ իմ հատուկ կարծիքը նշված որոշման վերաբերյալ:

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.

Դիմելով դատարան` Ընկերությունը պահանջել է անվավեր ճանաչել Կոմիտեի Հետբացթողումային հսկողության վարչության (այսուհետ՝ Վարչություն) 15.05.2017 թվականի թիվ 0008-Ա արտագնա մաքսային ստուգման ակտը, 15.05.2017 թվականի թիվ 0008-Ո-1 և 15.05.2017 թվականի թիվ 0008-Ո-2 որոշումները:

ՀՀ վարչական դատարանի (դատավոր` Ա. Միրզոյան) (այսուհետ` Դատարան) 16.11.2017 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է:

ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 25.04.2018 թվականի որոշմամբ Կոմիտեի վերաքննիչ բողոքը մերժվել է, և Դատարանի 16.11.2017 թվականի վճիռը թողնվել է անփոփոխ:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեն:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան է ներկայացրել Ընկերության ներկայացուցիչը։

2. Վճռաբեկ դատարանը բողոքը քննել է հետևյալ հիմքերի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանը խախտել է «Միջազգային պայմանագրերի իրավունքի մասին» կոնվենցիայի 31-րդ հոդվածը, 27.11.2009 թվականին ընդունված (ուժը կորցրել է 01.01.2018 թվականին) «Մաքսային միության մաքսային օրենսգրքի մասին» պայմանագրի (այսուհետ՝ Մաքսային միության մաքսային օրենսգիրք) 195-րդ, 200-րդ և 211-րդ հոդվածները, «Մաքսային կարգավորման մասին» ՀՀ օրենքի 180-րդ հոդվածը, 22.02.2007 թվականին ընդունված (ուժը կորցրել է 09.04.2018 թվականին) «Միջազգային պայմանագրերի մասին» ՀՀ օրենքի 45-րդ հոդվածը, ՀՀ կառավարության 05.02.2015 թվականի «Առանց ներմուծման մաքսատուրքի վճարման «Կրթական, գիտական և մշակութային բնույթի նյութերի ներմուծման մասին» 1950 թվականի նոյեմբերի 22-ի համաձայնագրի անդամ երկրներից Հայաստանի Հանրապետության տարածք կրթական, գիտական և մշակութային բնույթի ապրանքների ներմուծումը կանոնակարգելու մասին» թիվ 112-Ն որոշումը (այսուհետ՝ ՀՀ կառավարության որոշում):

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է, որ Ընկերության կողմից թվով 31 մաքսային հայտարարագրերով Հայաստանի Հանրապետության տարածք են ներմուծվել և ՀՀ մշակույթի նախարարության (այսուհետ՝ Նախարարություն) կողմից տրված առանց ներմուծման մաքսատուրքի վճարման «Կրթական, գիտական և մշակութային բնույթի նյութերի ներմուծման մասին» 1950 թվականի նոյեմբերի 22-ի համաձայնագրի (այսուհետ՝ նաև Համաձայնագիր) անդամ երկրներից Հայաստանի Հանրապետության տարածք ներմուծվող կրթական, գիտական և մշակութային բնույթի ապրանքների հավաստման մասին եզրակացությունների հիման վրա արտոնությամբ ձևակերպվել են տարբեր տեսակի ապրանքներ (թղթի տարբեր տեսակներ):

Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել, որ Նախարարություն ներկայացված դիմումներում հիմնականում որպես ներմուծվող ապրանքների օգտագործման նպատակային նշանակություն նշվել է «Գրքերի, ամսագրերի, ուղեցույցների, քարտեզների, ատլասների տպագրության համար»:

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է նաև, որ ապրանք ներմուծողը մաքսատուրքերի վճարումից կարող է ազատվել միայն այն դեպքում, երբ թուղթը ներմուծում է Համաձայնագրով սահմանված նպատակի, այլ ոչ թե` ցանկացած այլ նպատակի համար (օրինակ՝ վաճառքի):

Դրանից ելնելով` Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել նաև, որ Ընկերության կողմից ներմուծված ապրանքները հանդիսանում են պայմանականորեն բաց թողնված ապրանքներ, որոնց օգտագործման և տնօրինման սահմանափակումները սահմանված են մաքսային իրավահարաբերությունները կարգավորող իրավական նորմերով:

Բացի այդ, մեկ այլ` թիվ ՎԴ/5764/05/17 վարչական գործով ՀՀ վարչական դատարանի կողմից կայացված վճռով սույն գործով ներկայացված վճռաբեկ բողոքում վկայակոչված իրավական նորմերին տրվել է հակասական մեկնաբանություն, որի պայմաններում ներկայացված վճռաբեկ բողոքի վերաբերյալ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի որոշումը կարող է էական նշանակություն ունենալ օրենքի միատեսակ կիրառության համար:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 25.04.2018 թվականի որոշումը և փոփոխել այն` հայցը մերժել:

2.2 Վճռաբեկ բողոքի պատասխանի հիմնավորումները.

Վճռաբեկ բողոքն անհիմն է և չի կարող հիմք հանդիսանալ Վերաքննիչ դատարանի 25.04.2018 թվականի որոշումը բեկանելու համար, քանի որ բողոք բերողի վկայակոչած վարչական գործով բերված վերաքննիչ բողոքը վարույթ չի ընդունվել, իսկ այլ գործերով` մասնավորապես թիվ ՎԴ/3865/05/16 և թիվ ՎԴ/5896/05/16 վարչական գործերով, Վերաքննիչ դատարանի երկու տարբեր դատական կազմեր կայացրել են սույն գործով Վերաքննիչ դատարանի կողմից կայացված որոշմանը համահունչ որոշումներ:

ՀՀ կառավարության որոշմամբ սահմանված լիազոր մարմնի՝ Նախարարության կողմից տրված եզրակացությամբ հավաստվում է ներմուծված ապրանքների բնույթը, այլ ոչ թե սահմանվում է ապրանքի օգտագործման սահմանափակում: Նման սահմանափակման մասին խոսք չկա նաև տրված եզրակացության բովանդակության մեջ:

Ինչ վերաբերում է իրավասու մարմնին տրվող դիմումում նշված «նպատակային նշանակություն» արտահայտությանը, ապա այն վերաբերում է ոչ թե ապրանքների օգտագործման սահմանափակումներին, այլ` հավաստմանը:

Տվյալ դեպքում Համաձայնագրի արձանագրությամբ, ՀՀ կառավարության որոշմամբ տրվող եզրակացությամբ կամ որևէ այլ փաստաթղթով սահմանափակումներ նախատեսված չեն, որի պայմաններում Մաքսային միության մաքսային օրենսգրքի նորմերը սույն գործով կիրառելի չեն:

Բացի այդ, թե´ ՀՀ կառավարության որոշմամբ, թե´ մաքսազերծման փաստաթղթերով չի սահմանվում Ընկերության՝ իր կողմից ներմուծվող ապրանքներն օտարելու կամ այլ կերպ տնօրինելու իրավունքը սահմանափակող որևէ պայման:

3. Որպես վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստեր Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է հետևյալը.

1) Ընկերությունը 30.03.2015 թվականից մինչև 28.04.2017 թվականն ընկած ժամանակահատվածում Նախարարություն է ներկայացրել թվով 31 առանձին դիմումներ՝ խնդրելով տալ եզրակացություն դրանցում նշված ապրանքների` առանց ներմուծման մաքսատուրքի վճարման Համաձայնագրի անդամ երկրներից Հայաստանի Հանրապետության տարածք ներմուծվող կրթական, գիտական և մշակութային բնույթի հավաստման մասին (հատոր 1-ին, գ.թ. 70-100).

2) Նախարարության աշխատակազմի մշակութային արժեքների պահպանության գործակալության պետ Վ. Գասպարյանի կողմից, ի պատասխան վերը նշված դիմումների, 01.04.2015 թվականից մինչև 03.05.2017 թվականն ընկած ժամանակահատվածում թվով 31 առանձին եզրակացություններ են տրվել դրանցում նշված ապրանքների՝ առանց ներմուծման մաքսատուրքի վճարման Համաձայնագրի անդամ երկրներից Հայաստանի Հանրապետության տարածք ներմուծվող մշակութային բնույթի հավաստման մասին (հատոր 1-ին, գ.թ. 39-69).

3) 06.05.2015 թվականից մինչև 05.05.2017 թվականն ընկած ժամանակահատվածում կազմված թվով 31 բեռնային մաքսային հայտարարագրերի համաձայն` Ընկերության կողմից Հայաստանի Հանրապետության տարածք են ներմուծվել թղթի տարբեր տեսակներ (հատոր 1-ին, գ.թ. 101-150).

4) Վարչության կողմից 15.05.2017 թվականին կազմվել է արտագնա մաքսային ստուգման թիվ 0008-Ա ակտն այն մասին, որ Ընկերության կողմից 2015-2017 թվականներին վերը նշված թվով 31 մաքսային հայտարարագրերով մաքսատուրքի արտոնությամբ Հայաստանի Հանրապետության տարածք ներմուծված ապրանքների զգալի մասը վաճառվել է մեծածախ եղանակով, այսինքն` դրանք օգտագործվել են արտոնությունների տրամադրման համար Համաձայնագրով սահմանված պայմաններին չհամապատասխանող նպատակներով` Մաքսային միության մաքսային օրենսգրքի 200-րդ հոդվածի 2-րդ մասի պահանջների խախտմամբ: Բացի այդ, արձանագրվել է նաև, որ Ընկերությունը 30.05.2016 թվականի թիվ C14668 բեռնային մաքսային հայտարարագրով Հայաստանի Հանրապետության տարածք ներմուծած և ձևակերպած ապրանքները հայտարարագրել է ոչ ճիշտ տվյալներով, որի արդյունքում ապրանքների մաքսային արժեքն ավել է հայտարարագրվել 469.257 ՀՀ դրամով:

Առաջարկվել է մաքսային գործի ոլորտում ընդունել համապատասխան որոշում` մաքսային վճարների և մաքսային մարմիններին վճարվող այլ վճարների լրացուցիչ հաշվարկի ու գանձման վերաբերյալ, Ընկերությանն առաջադրել վերահայտարարագրել վերը նշված բեռնային մաքսային հայտարարագրերը կատարված ճշգրտումներին համապատասխան և վճարել օրենսդրությամբ սահմանված մաքսային վճարներն ու տույժերը (հատոր 1-ին, գ.թ. 14-22).