«Գրանցված է»

ՀՀ արդարադատության

նախարարության կողմից

16 դեկտեմբերի 2013 թ.

Պետական գրանցման թիվ 10013497

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ 2010 ԹՎԱԿԱՆԻ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 6-Ի N 27-Ն ՀՐԱՄԱՆՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Հիմք ընդունելով «Հայաստանի Հանրապետության բնակչության սանիտարահամաճարակային անվտանգության ապահովման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 4-րդ հոդվածը, «Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 70-րդ հոդվածի 1-ին մասը և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2002 թվականի օգոստոսի 15-ի N 1300-Ն որոշման Հավելված 1-ով հաստատված Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության կանոնադրության 12-րդ կետի «դ» ենթակետը` ելնելով բնակչության առողջության պահպանման շահերից,

Հրամայում եմ՝

1. Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի 2010 թվականի դեկտեմբերի 6-ի «Կազմակերպությունների աշխատատեղերում աշխատանքային գոտու օդում քիմիական նյութերի սահմանային թույլատրելի կոնցենտրացիաները» N 2.2.5-004-10 սանիտարական կանոնները և նորմերը հաստատելու մասին» N 27-Ն հրամանով հաստատված «Կազմակերպությունների աշխատատեղերում աշխատանքային գոտու օդում քիմիական նյութերի սահմանային թույլատրելի կոնցենտրացիաները» N 2.2.5-004-10 սանիտարական կանոններում և նորմերում (այսուհետ` Նորմեր) կատարել հետևյալ փոփոխությունները և լրացումները.

1) Նորմերի 3-րդ կետը շարադրել հետևյալ խմբագրությամբ.

«3. Սույն Կանոններում ներառված քիմիական նյութերի լաբորատոր հետազոտությունների նպատակով աշխատանքային գոտու օդի նմուշառման գործընթացն իրականացվում է համաձայն Հավելված 1-ի:».

2) Նորմերի 1-ին, 2-րդ, 3-րդ, 4-րդ և 5-րդ աղյուսակների 3-րդ սյունակում «մգ/դմ³ » բառերը փոխարինել «մգ/մ³ » բառերով.

3) Նորմերի 1-ին, 2-րդ, 3-րդ, 4-րդ և 5-րդ աղյուսակների 5-րդ սյունակում «կարգը» բառը փոխարինել «դասը» բառով.

4) Նորմերի 5-րդ աղյուսակը լրացնել նոր 2207 կետով՝ հետևյալ բովանդակությամբ.

5) Նորմերը լրացնել Հավելված 1-ով` «Աշխատատեղերում աշխատանքային գոտու օդի նմուշառումը» համաձայն հավելվածի:

Հավելված 1

ԱՇԽԱՏԱՏԵՂԵՐՈՒՄ ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ԳՈՏՈՒ ՕԴԻ ՆՄՈՒՇԱՌՈՒՄԸ

1. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ

1. Սույն հավելվածով (այսուհետ` Հավելված) կանոնակարգվում է աշխատանքային գոտու օդում քիմիական նյութերի, կենսաբանական բնույթի վնասակար նյութերի, ֆիբրոգեն ազդեցության գերակայումով աերոզոլների քանակությունների նկատմամբ սանիտարահիգիենիկ ուսումնասիրության իրականացումը, նմուշառման տեղի (կետի) ընտրությունը և հետազոտությունների արդյունքների գնահատումը Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի 2005 թվականի օգոստոսի 15-ի N 756-Ն հրամանով հաստատված «Աշխատանքի հիգիենիկ դասակարգումը ըստ արտադրական միջավայրի վնասակար և վտանգավոր գործոնների, աշխատանքային գործընթացի ծանրության և լարվածության ցուցանիշների» N 2.2-002-05 սանիտարական կանոնների և նորմերի պահանջներին համապատասխան:

2. Վնասակար նյութերի քանակությունների հսկողությունը կատարվում է հետազոտության արդյունքների և հետազոտվող նյութերի սահմանային թույլատրելի խտությունների համադրման միջոցով:

3. Սույն Հավելվածում օգտագործվող հիմնական տերմիններն ու սահմանումներն են`

1) Միջին հերթափոխային սահմանային թույլատրելի խտություն (այսուհետ` ՍԹԽ_մհ) - միջինացված սահմանային խտություն մեկ աշխատանքային հերթափոխի համար (միջին հերթափոխային սահմանային թույլատրելի խտություն ունեցող նյութերի համար նույն ՍԹԽ-ն է):

2) Առավելագույն սահմանային թույլատրելի խտություն (այսուհետ` ՍԹԽ<sub>առ</sub>) - տեխնոլոգիական գործընթացում առաջացած առավելագույն խտություն` միջինացված նմուշառման ժամանակ 15 րոպեին հավասար տևողության համար (առավելագույն սահմանային թույլատրելի խտություն ունեցող նյութերի համար նույն ՍԹԽ-ն է):

3) Սուր թունավորում առաջացնող նյութերի (գրգռիչ և ազդեցության սուր ուղղվածության մեխանիզմով) առավելագույն սահմանային թույլատրելի խտություն (այսուհետ` ՍԹԽ<sub>առ.վտ</sub>) - առավելագույն խտություն` չափված հնարավոր ամենակարճ ժամանակամիջոցում, որը թույլ է տալիս տվյալ նյութի որոշման մեթոդը (սուր թունավորում առաջացնող նյութերի համար նույն ՍԹԽ-ն է).

ա. սուր թունավորում առաջացնող նյութեր` գրգռիչ և ազդեցության սուր ուղղվածության մեխանիզմով նյութեր, որոնց կարճատև ազդեցությունն ունի հեմոլիտիկ, հակաֆերմենտային (հակախոլինէսթերազային), շնչական ֆունկցիան կարգավորող և թոքերի այտուց առաջացնող կարևոր ֆերմենտների ինհիբիտորներ, շնչառության կանգ առաջացնող հյուսվածքային շնչառության ինհիբիտորներ), շնչառական և անոթաշարժ կենտրոնները ընկճող և այլն հատկություններ:

4. Եթե սանիտարական կանոններով և նորմերով տվյալ քիմիական նյութի համար նախատեսվում է երկու սահմանային թույլատրելի խտություն (ՍԹԽ_մհ և ՍԹԽ_առ), ապա երկու ՍԹԽ-ն էլ վերահսկվում են:

5. Եթե սանիտարական կանոններով և նորմերով տվյալ քիմիական նյութի համար նախատեսվում է մեկ սահմանային թույլատրելի խտություն, ապա հերթափոխի ցանկացած 15-րոպեանոց ժամանակահատվածում այդ նյութի խտությունը չպետք է գերազանցի ՍԹԽ մեծությունը:

6. Սուր թունավորման զարգացման վտանգ ներկայացնող նյութերի համար ժամանակի ավելի կարճ տևողությամբ (15 րոպեից պակաս) սահմանված մեթոդով չափված խտությունը համեմատվում է ՍԹԽ_առ-ի հետ:

7. Ֆիբրոգեն ազդեցության գերակայումով աերոզոլները (այսուհետ` ԱՖԱԳ) վերահսկվում են ըստ միջին հերթափոխային խտությունների` ՍԹԽ_մհ:

8. Ոչ գրգռիչ, ոչ սուր ուղղվածության ազդեցության մեխանիզմով քիմիական նյութերը վերահսկվում են ըստ ՍԹԽ_առ-ի. այդ նյութերի համար որոշվում են միջին հերթափոխային և առավելագույն խտությունները և համադրվում ՍԹԽ_առ-ի հետ:

9. Միջին հերթափոխային սահմանային թույլատրելի խտությունները անհրաժեշտ են աշխատողների առողջական վիճակի փոփոխությունների և նրանց մասնագիտական գործունեության հետ կապի բացահայտման նպատակով: Այդ դեպքում հաշվի է առնվում խտությունների տատանման վերին սահմանը` առավելագույն խտությունը:

10. Գրգռիչ և սուր ուղղվածության ազդեցության մեխանիզմով նյութերի դեպքում, աշխատողների առողջական վիճակի փոփոխությունների և նրանց մասնագիտական գործունեության հետ կապի գնահատման ժամանակ, հաշվի են առնվում առավելագույն խտությունները:

2. ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ԳՈՏՈՒ ՕԴԻ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅՈՒՆԸ

11. Աշխատանքային գոտու օդի ուսումնասիրության ժամանակ հաշվի են առնվում`

1) տեխնոլոգիական գործընթացի առանձնահատկությունները` անընդհատ, պարբերաբար, ջերմաստիճանային ռեժիմը, արտանետվող վնասակար նյութերի քանակությունները և այլն.

2) հսկվող նյութերի ֆիզիկաքիմիական հատկությունները (ագրեգատային վիճակը, խտությունը, գոլորշու ճնշումը, ցնդելիությունը և այլն) դրանց փոխարկման հնարավորությունը օքսիդացման, քայքայման, հիդրոլիզի և այլ պրոցեսների արդյունքում.

3) նյութի վնասակարության կարգը.

4) աշխատատեղերի քանակը և տեսակը (մշտական և ժամանակավոր).

5) աշխատանքային հերթափոխի ընթացքում արտադրական տեղամասում աշխատողների գտնվելու իրական ժամանակը:

12. Բացահայտվում են աշխատանքային գոտի վնասակար նյութերի (գոլորշիներ, գազեր, աերոզոլներ) արտանետումներով ուղեկցվող տեխնոլոգիական գործընթացները:

13. Որոշվում են յուրաքանչյուր աշխատատեղում աշխատանքային գոտու օդ արտանետվող նյութերի տեսակները:

14. Մի քանի քիմիական նյութերի կամ հայտնի և համեմատաբար կայուն կազմով բարդ խառնուրդների արտանետման դեպքում աշխատանքային գոտու օդի նկատմամբ հսկողությունը անց է կացվում ըստ այն նյութի, որի խտությունը համապատասխանում է վտանգավորության առավել բարձր դասին:

15. Արտադրական տեղամասերում, որոնք բնութագրվում են մշտական տեխնոլոգիական գործընթացներով, նմանատիպ սարքավորումներով կամ նմանատիպ գործողությամբ աշխատատեղերով, աշխատանքային գոտու հսկողությունն իրականացվում է ընտրողական` կապված աշխատատեղերի քանակից և տեղակայումից, բայց ոչ պակաս, քան աշխատատեղերի 30 %-ում:

16. Արտադրության տեխնոլոգիական գործընթացի վերանորոգման՝ վերակառուցման դեպքում (եթե սարքավորումների մի մասը շարունակում է շահագործվել) աշխատանքային գոտու օդի հսկողությունը կատարվում է աշխատողների գտնվելու հիմնական տեղերում:

3. ՆՄՈՒՇԱՌՄԱՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒՄԸ

17. Նմուշառումը կատարվում է աշխատողի շնչառական գոտում` օդընդունիչ հարմարանքը հնարավորին չափ մոտեցնելով աշխատողին:

18. Օդի մեկ նմուշի վերցման տևողությունը սահմանվում է անալիզի մեթոդով:

19. ՍԹԽ_առ-ի համապատասխանության հսկողության ժամանակ նմուշառումը կատարվում է այն աշխատատեղերում, որտեղ հնարավոր է դեպի աշխատանքային գոտի վնասակար նյութերի առավել արտանետումները (սարքավորումների մոտ` քիմիական և ջերմային գործընթացների ժամանակ` էլեկտրաքիմիական «պիրոլիտիկ և այլն, հեղուկների և գազերի շարժման ժամանակ` արտանետումների ամենահավանական աղբյուրների տեղերում, քիմիական նյութերի բեռնման, բեռնաթափման, փոխադրման, պահեստավորման, սորուն նյութերի աղացման, չորացման տեղամասերում, անբավարար օդափոխվող տեղամասերում):

20. Նմուշառման ընթացքում տեխնոլոգիական գործընթացների խախտումների, օդափոխիչ համակարգերի առկայության կամ բացակայության, դրանց գործարկման մասին նշվում է լիազոր մարմնի կողմից սահմանված կարգով հաստատված արձանագրության մեջ:

21. Սանիտարաքիմիական հետազոտությունների ժամանակ օգտագործվող սարքերը և սարքավորումները ենթակա են ստուգաչափման` չափագիտության բնագավառի լիազոր մարմնի կողմից:

4. ՍԹԽ_առ-Ի ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀՍԿՈՂՈՒԹՅՈՒՆ

22. Առավելագույն սահմանային թույլատրելի խտությունների պահպանման նկատմամբ հսկողությունն իրականացվում է կարճ ժամանակահատվածում` խտությունների նշանակալից բարձրացում չթույլատրելու նպատակով:

23. Եթե անալիզի մեթոդը թույլ է տալիս, ապա 15 րոպեի ընթացքում վերցվում է մի քանի (2-3 և ավելի) նմուշներ, ստացված արդյունքներից հաշվարկվում է միջին թվաբանական (առանձին նմուշների հավասար տևողությամբ վերցման դեպքում) կամ միջին-կշռային (եթե նմուշների վերցման տևողությունը տարբեր է) մեծությունը, ինչը համեմատվում է ՍԹԽ_առ-ի հետ:

24. Եթե անալիզի մեթոդը նախատեսվում է 1 նմուշի վերցման համար 15 րոպեն գերազանցող տևողություն` ապա ՍԹԽ_առ-ի հետ համեմատվում է յուրաքանչյուր չափման արդյունքը:

5. ՍԹԽ_մհ-Ի ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀՍԿՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ

25. ՍԹԽ_մհ-ի հսկողությունը կատարվում է որոշակի մասնագիտական խմբերի կամ կոնկրետ աշխատողի նկատմամբ: Մասնագիտական խմբի բնութագրման համար միջին հերթափոխային խտությունը որոշվում է տվյալ մասնագիտությամբ աշխատողների մոտ` ոչ պակաս, քան 10 %-ի:

26. Միջին հերթափոխային խտությունները չափվում են ինչպես հիմնական մասնագիտությամբ, այնպես և օժանդակ անձնակազմի համար, որոնք աշխատանքի բնույթից կախված՝ կարող են ենթարկվել վնասակար նյութերի ազդեցությանը:

27. Միջին հերթափոխային խտությունների չափումը անհատական հսկողության սարքերով կատարվում է ամբողջ հերթափոխի ընթացքում անընդհատ կամ շարունակական նմուշառմամբ. հերթափոխի տևողության 75 %-ից ոչ պակաս ժամանակում (ոչ կանոնակարգված ընդմիջումների և այլնի պատճառով): Հերթափոխում վերցվող նմուշների քանակը որոշվում է կախված օդում նյութի խտությունից և հսկողության մեթոդից: Աշխատանքային գոտու օդի հավաստի բնութագրման համար անհրաժեշտ է ստանալ ոչ պակաս, քան 3 հերթափոխի տվյալներ:

28. Միջին հերթափոխային խտությունները կարելի է որոշել առանձին չափումների հիման վրա` հաշվի առնելով բոլոր տեխնոլոգիական գործողությունները (հիմնական և օժանդակ) և ընդմիջումները: Այդ դեպքում նմուշների քանակը կախված է տեխնոլոգիական գործողությունների թվից, դրանց տևողությունից, բայց որպես կանոն պետք է լինի 5-ից ոչ պակաս:

6. ՍԹԽ_մհ-Ի ՈՐՈՇՄԱՆ ՀԱՇՎԱՐԿԱՅԻՆ ՄԵԹՈԴԸ

29. Տեխնոլոգիական գործընթացի բոլոր գործողությունները, տևողությունը (ներառյալ ոչ կանոնակարգված ընդմիջումները), յուրաքանչյուր նմուշառման տևողությունը և համապատասխան խտությունը գրանցվում են 1-ին աղյուսակի 1-ին, 2-րդ, 3-րդ և 4-րդ սյունակներում:

30. Եթե աշխատողը հերթափոխի ընթացքում մասնաշենքից դուրս է եկել կամ գտնվել է այլ տեղամասում, որտեղ բացակայում է հսկվող նյութը, ապա 2-րդ սյունակում նշվում է նրա զբաղվածության առարկան, իսկ 5-րդ սյունակում` 0, մնացած դեպքերում 5-րդ սյունակում գրանցվում են նյութի խտությունների և նմուշառման տևողությունների արտադրյալի արդյունքները:

31. 6-րդ սյունակում գրանցվում են միջին խտության հաշվարկի արդյունքները յուրաքանչյուր գործողության համար (K₀₁)

որտեղ`

K₁, K₂, ..., K_ո – նյութի խտություններն են,

t₁, t₂, ...t_ո – նմուշառման տևողությունները:

32. Յուրաքանչյուր գործողության համար միջին խտությունների արդյունքների և գործողության տևողության (Tօ) հիման վրա հաշվարկվում է միջին հերթափոխային խտությունը (K _մ.հ.) որպես հերթափոխի ընթացքում միջին-կշռային մեծություն.

որտեղ`

K₁, K₂, ..., K_ո – միջին խտությունը յուրաքանչյուր գործողության համար,

T₁, T₂, ....T_ո – յուրաքանչյուր գործողության տևողությունը:

33. Հերթափոխի ընթացքում աշխատանքային գոտու օդի կեղտոտման գործընթացը բնորոշող վիճակագրական ցուցանիշները գրանցվում են 7-րդ սյունակում:

34. Նվազագույն խտություն (K_նվազ.) - ամբողջ աշխատանքային հերթափոխում որոշված նվազագույն խտությունն է:

35. Առավելագույն խտություն (K _առ.) - ամբողջ աշխատանքային հերթափոխում որոշված առավելագույն խտություն:

36. Միջին հերթափոխային խտություն (K_մ.հ.) - ամբողջ աշխատանքային հերթափոխի միջին կշռային խտություն` հաշվարկված սույն Հավելվածի 34-րդ կետին համապատասխան:

Աղյուսակ 1

Միջին հերթափոխային խտության որոշումը հաշվարկային մեթոդով

Կազմակերպության անվանումը` _____________________________________________________________

Տեղամասի անվանումը`_____________________ Աշխատատեղի անվանումը`_______________________

Նյութի անվանումը`______________________________________________________________________