Գործողության մեջ է դրված ՀՀ քաղաքաշինության նախարարության 06.08.1996 թ. N 82 հրամանով:

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՇԻՆԱՐԱՐԱԿԱՆ ՆՈՐՄԵՐ
ԱՐՀԵՍՏԱԿԱՆ ԵՎ ԲՆԱԿԱՆ ԼՈՒՍԱՎՈՐՈՒՄ

Գործարկման թվականը 1996-10-01  

1. ԿԻՐԱՌՄԱՆ ԲՆԱԳԱՎԱՌԸ

1.1 Սույն նորմերը տարածվում են նոր կառուցվող և վերակառուցվող տարբեր նշանակության շենքերի և կառուցվածքների, շենքերից դուրս աշխատանքի արտադրական տեղերի, արդյունաբերական և գյուղատնտեսական ձեռնարկությունների հրապարակների, ձեռնարկությունների երկաթուղային հրապարակների, քաղաքների, ավանների և գյուղական բնակելի վայրերի արտաքին լուսավորման նախագծման վրա: Հաստոցների, մեքենաների և արտադրական կահույքի հետ լրակազմված մատակարարման դեպքում տեղական լուսավորման սարքերի նախագծումը նույնպես պետք է իրականացնել սույն նորմերին համապատասխան:

Սույն նորմերը չեն տարածվում ստորգետնյա հանքափորվածքների, ծովային և գետային նավահանգիստների, աերոդրոմների, երկաթուղային կայարանների և դրանց ուղիների, սպորտային կառույցների, բուժական պրոֆիլակտիկ հիմնարկությունների, գյուղատնտեսական ապրանքների պահման համար, բուսականության, կենդանիների, թռչունների տեղավորման համար սենքերի լուսավորման նախագծման վրա, ինչպես նաև հատուկ տեխնոլոգիական և պահակային լուսավորման վրա` պաշտպանության տեխնիկական միջոցներ կիրառելիս:

Սույն նորմերի հիման վրա մշակվում են տեխնոլոգիական պրոցեսների և ճյուղի շենքերի և կառուցվածքների շինարարական լուծումների առանձնահատկությունները հաշվի առնող լուսավորման ճյուղային նորմեր, որոնք համաձայնեցվում և հաստատվում են սահմանված կարգով:

2. ՍԱՀՄԱՆՈՒՄՆԵՐ
 

Սույն նորմերում կիրառված են տերմիններ հավելված Ա-ին համապատասխան:

3. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ

 

3.1 Լուսավորվածության նորմավորվող արժեքները սույն նորմերում բերված են լույսի պարպման աղբյուրների համար սենքերի ներսում աշխատանքային մակերևույթների վրա դրա նվազագույն արժեքի կետերում, բացի վերապահված դեպքերից, արտաքին լուսավորման համար  լույսի ցանկացած աղբյուրի համար:

Ճանապարհածածկույթների պայծառության նորմավորվող արժեքները սույն նորմերում բերված են լույսի ցանկացած աղբյուրի համար:

Լուսավորվածության մեկ աստիճանով տարբերվող նորմավորվող արժեքները լյուքսերով պետք է ընդունել ըստ սանդղակի` 0.2, 0.3, 0.5, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 10, 15, 20, 30, 50, 75, 100, 150, 200, 300, 400, 500, 600, 750, 1000, 1250, 1500, 2000, 2500, 3000, 3500, 4000, 4500, 5000:

3.2 Արդյունաբերական ձեռնարկությունների սենքերի լուսավորմանը ներկայացվող պահանջները (ԲԼԳ, նորմավորվող լուսավորվածություն, շլացման և լուսավորվածության բաբախման գործակցի ցուցանիշների թույլատրելի զուգակցումները) պետք է ընդունել ըստ աղյուսակ 1-ի, հաշվի առնելով 6.5 և 6.6-ի պահանջները: Համաարդյունաբերական սենքերի և կառուցվածքների լուսավորման նորմավորվող ցուցանիշները բերված են հավելված Ը-ում:

Բնակելի, հասարակական և վարչակենցաղային շենքերի սենքերի լուսավորմանը ներկայացվող պահանջները (ԲԼԳ, նորմավորվող լուսավորվածություն, գլանաձև լուսավորվածության անհարմարավետության ցուցանիշը և լուսավորվածության բաբախման գործակիցը) պետք է ընդունել ըստ աղյուսակ 2-ի, հաշվի առնելով 6.22 և 6.23 կետերի պահանջները:

Հասարակական, բնակելի և օժանդակ շենքերի հիմնական սենքերի համար նորմավորվող ցուցանիշները բերվում են հավելված Թ-ում:

3.3 Բնական, արհեստական և համատեղված լուսավորման պաշարի գործակիցը K նախագծման ժամանակ ընդունել ըստ աղյուսակ 3-ի:

3.4 Արհեստական և համատեղված լուսավորումը պետք է նախագծել հաշվի առնելով անդրամանուշակագույն ճառագայթմանը ներկայացվող պահանջները, գործող սանիտարական նորմերի և «Մարդկանց անդրամանուշակագույն պրոֆիլակտիկ ճառագայթումը (անդրամանուշակագույն ճառագայթման արհեստական աղբյուրների կիրառմամբ)» մեթոդական ցուցումների համաձայն:

4. ԲՆԱԿԱՆ ԼՈՒՍԱՎՈՐՈՒՄ

 

4.1 Մարդկանց մշտական կացությամբ սենքերը պետք է ունենան, ինչպես կանոն, բնական լուսավորում: Առանց բնական լուսավորման թույլատրվում է նախագծել սենքեր, որոնք սահմանվել են շենքերի և կառուցվածքների նախագծման շինարարական նորմերով, արդյունաբերության առանձին բնագավառների շենքերի և կառուցվածքների շինարարական նախագծման նորմատիվային փաստաթղթերով, ինչպես նաև սենքեր, որոնց տեղակայումը թույլատրվում է շենքերի նկուղային և կիսանկուղային հարկերում:

4.2 Բնական լուսավորումը ստորաբաժանվում է կողմնայինի, վերին և համակցվածի (վերին և կողմնային):

Ոչ մեծ սենքերում միակողմանի կողմնային բնական լուսավորման դեպքում նորմավորվում է ԲԼԳ-ի նվազագույն արժեքը սենքի բնորոշ կտրվածքի ուղղահայաց հարթության և լուսաբացվածքներից առավելագույն հեռացված պատից 1 մ հեռավորության վրա պայմանական աշխատանքային մակերևույթի փոխհատման վրա գտնվող կետում, իսկ երկկողմանի կողմնային լուսավորման դեպքում - սենքի կենտրոնի կետում:

Խոշորաչափ արտադրական սենքերում կողմնային լուսավորման դեպքում ԲԼԳ-ի նվազագույն արժեքը նորմավորվում է լուսաբացվածքներից հեռացված`

I-IV կարգերի աշխատանքների համար՝ սենքի 1,5 բարձրությանը հավասար կետում,

V-VII կարգերի աշխատանքների համար՝ սենքի 2 բարձրությանը հավասար կետում,

VIII կարգի աշխատանքի համար՝ սենքի 3 բարձրությանը հավասար կետում:

Վերին կամ համակցված բնական լուսավորման դեպքում, նորմավորվում է ԲԼԳ-ի միջին արժեքը սենքի բնորոշ կտրվածքի ուղղահայաց հարթության և պայմանական աշխատանքային մակերևույթի (կամ հատակի) փոխհատման վրա գտնվող կետերում:

Առաջին և վերջին կետերը ընդունվում են պատի (միջնորմի) մակերևույթից կամ սյուների առանցքներից 1 մ հեռավորության վրա:

Թույլատրվում է սենքի բաժանում կողմնային լուսավորմամբ գոտիների (պատուհանների հետ արտաքին պատերին հարող գոտիների) և վերին լուսավորմամբ գոտիների: Յուրաքանչյուր գոտում բնական լուսավորման նորմավորումը և հաշվարկը կատարում են անկախ:

I-III-րդ կարգերի տեսողական աշխատանքով արտադրական սենքերում պետք է ստեղծել համակցված լուսավորում: Թույլատրվում է վերին բնական լուսավորման կիրառումը մեծաթռիչք հավաքման արտադրամասերում, ուր աշխատանքները կատարվում են սենքի հատակից տարբեր մակարդակների վրա ծավալի զգալի մասերում և տարածության մեջ տարբեր կողմնորոշմամբ աշխատանքային մակերևույթների վրա: Ընդ որում, ԲԼԳ-ի նորմավորվող արժեքները ընդունվում են I-III-րդ կարգերի համար համապատասխանաբար 10, 7, 5 %:

ՀՀՇՆ II 8.03-96 (MCH)

 

Աղյուսակ 1

Տեսողական աշխատանքի բնութագիրը	Նշմար- վող օբյեկտի նվազագույն կամ հա- մարժեք չափը, մմ	Տեսո- ղական աշխա- տանքի կարգը	Տեսո- ղական աշխա- տանքի ենթա- կարգը	Օբյեկտի ցայտու- նությունը ֆոնով	Ֆոնի բնութա-գիրը	Արհեստական լուսավորում					Բնական լուսավորում		Համատեղված լուսավորում
						Լուսավոր- վածությունը, լք			Շլացման ցուցանիշի և բաբախ-		ԲԼԳ, eն, %
						լուսավորման համակցված համակարգի դեպքում		ընդհա- նուր լուսա-վորման համակարգի դեպքում	ման գործակցի նորմավորվող մեծություն- ների զուգակցումը		վերին կամ համակցված լուսավոր- ման դեպքում	կողմ- նային լուսավոր-ման դեպքում	վերին կամ համակց-ված լուսավոր-ման դեպքում	կողմ-նային լուսա- վորման դեպքում
									P	KH, %
						ընդա- մենը	այդ թվում ընդհանու- րից
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15
Ամենաբարձր ճշտության	0,15-ից պակաս	I	ա	Փոքր	Մուգ	5000 4500	500 500	- -	20 10	10 10	-	-	6,0	2,0
			բ	Փոքր Միջին	Միջին Մուգ	4000 3500	400 400	1250 1000	20 10	10 10
			գ	Փոքր Միջին Մեծ	Բաց Միջին Մուգ	2500 2000	300 200	750 600	20 10	10 10
			դ	Միջին Մեծ *	Բաց * Միջին	1500 1250	200 400	400 300	20 10	10 10
Շատ բարձր ճշտության	0,15-ից մինչև 0,30	II	ա	Փոքր	Մուգ	4000 3500	400 400	- -	20 10	10 10
			բ	Փոքր Միջին	Միջին Մուգ	3000 2500	300 300	750 600	20 10	10 10
			գ	Փոքր Միջին Մեծ	Բաց Միջին Մուգ	2000 1500	200 200	500 400	20 10	10 10	-	-	4,2	1,5
			դ	Միջին Մեծ *	Բաց * Միջին	1000 750	200 200	300 200	20 10	10 10
Բարձր ճշտության	0,30-ից մինչև 0,50	III	ա	Փոքր	Մուգ	2000 1500	200 200	500 400	40 20	15 15
			բ	Փոքր Միջին	Միջին Մուգ	1000 750	200 200	300 200	40 20	15 15
			գ	Փոքր Միջին Մեծ	Բաց Միջին Մուգ	750 600	200 200	300 200	40 20	15 15	-	-	3,0	1,2
			դ	Միջին Մեծ *	Բաց * Միջին	400	200	200	40	15
Միջին ճշտության	0,5-ից բարձր  մինչև 1,0	IV	ա	Փոքր	Մուգ	750	200	300	40	20
			բ	Փոքր Միջին	Միջին Մուգ	500	200	200	40	20
			գ	Փոքր Միջին Մեծ	Բաց Միջին Մուգ	400	200	200	40	20	4	1,5	2,4	0,9
			դ	Միջին Մեծ *	Բաց * Միջին	-	-	200	40	20
Փոքր ճշտության	1-ից բարձր մինչև 5	V	ա	Փոքր	Մուգ	400	200	300	40	20
			բ	Փոքր Միջին	Միջին Մուգ	-	-	200	40	20
			գ	Փոքր Միջին Մեծ	Բաց Միջին Մուգ	-	-	200	40	20	3	1	1,8	0,6
			դ	Միջին Մեծ *	Բաց * Միջին	-	-	200	40	20
Կոպիտ (շատ փոքր)ճշտության	5-ից ավել	VI		Անկախ ֆոնի և ֆոնով օբյեկտի ցայտունության բնութագրից		-	-	200	40	20	3	1	1,8	0,6
Աշխատանք տաք արտա-դրամասերում լուսատու նյութերի և շինվածքների հետ	0,5-ից ավել	VII		նույնը		-	-	200	40	20	3	1	1,8	0,6
Արտադրական պրոցեսներ ընթացքի ընդհանուր դիտարկում. մշտական պարբերական սենյակում մարդկանց մշտական կացության դեպքում Ինժեներական հաղորդակ-ցումների ընդհանուր դիտարկում		VIII	ա	- "-		-	-	200	40	20	3	1	1,8	0,6
			բ	- "-		-	-	75	-	-	1	0,3	0,7	0,2
			գ	- "-		-	-	50	-	-	0,7	0,2	0,5	0,2
			դ	- "-		-	-	2	-	-	00,3	0,1	0,2	0,1
Ծանոթություններ:  1. Նորմերի 1 ա-ից մինչև 3 գ ենթակարգերի համար կարող է ընդունվել տվյալ ենթակարգի համար 7-11 սյունակներում բերված նորմավորվող ցուցանիշների լրակազմերից մեկը: 2.  Լուսավորությունը պետք է ընդունել հաշվի առնելով սույն նորմերի 6.5 և 6.6 կետերը: 3. Նշմարվող օբյեկտի նվազագույն չափերը և համապատասխանաբար դրանց տեսողական աշխատանքի ենթակարգերը սահմանված են աշխատողի աչքերից 0,5 մ-ից ոչ ավել հեռավորության վրա նշմարվող օբյեկտի տեղաբաշխման դեպքում: Այդ հեռավորության մեծացման դեպքում տեսողական աշխատանքի կարգը պետք է սահմանել հավելված Բ-ին համապատասխան: Նշմարվող երկար օբյեկտների համար համարժեք չափը ընտրվում է ըստ հավելված Գ-ի: 4. Լուսավորվածությունը շիկացման լամպերի գործածման դեպքում պետք է իջեցնել ըստ լուսավորվածության սանդղակի (սույն նորմերի 3.1-ը).    ա) մեկ աստիճանով` համակցված լուսավորման համակարգի դեպքում, եթե նորմավորվող լուսավորվածությունը կազմում է 750 լք և ավելի,    բ) նույնը, ընդհանուր լուսավորման, 1-5, 51 կարգերի համար,    գ) երկու աստիճանով` ընդհանուր լուսավորման համակարգի դեպքում 6 և 53 կարգերի համար: 5.  0,5 մմ և պակաս չափերի լուսատու օբյեկտների հետ աշխատելիս, լուսավորվածությունը պետք է ընտրել նշմարվող օբյեկտի չափերին համապատասխան և դասել դրանց «Գ» ենթակարգին: 6. Շլացման ցուցանիշը կանոնակարգվում է 10-րդ սյունակում միայն ընդհանուր լուսավորման համար (լուսավորման ցանկացած համակարգի դեպքում): 7. Բաբախման գործակիցը K նշված է 10-րդ սյունակում ընդհանուր լուսավորման համակարգի համար կամ տեղական լուսավորման կանթեղների համար, համակցված լուսավորման համակարգի դեպքում: Համակցված համակարգում ընդհանուր լուսավորումից K չպետք է գերազանցի 20%-ը: 8. 1-3, 4բ, 4գ, 5ա կարգերի համար ընդհանուր լուսավորման համակարգի նախատեսումը թույլատրվում է միայն տեխնիկական անհնարինության կամ համակցված լուսավորման համակարգի կիրառման տնտեսական աննպատակահարմարության դեպքում, որը կոնկրետացված է լուսավորման ճյուղային նորմերում Պետական սանիտարական հսկողության մարմինների հետ համաձայնեցված: 9. Առավելապես ցուրտ հնգօրյա մինուս 270C և ցածր ջերմաստիճանով շրջաններում համակցված լուսավորման դեպքում ԲԼԳ-ի նորմավորվող արժեքները պետք է ընդունել ըստ աղյուսակ 5-ի: 10. Պատանիների արտադրական ուսուցման կամ աշխատանքների համար հատուկ նախատեսված սենքերում ԲԼԳ-ի նորմավորվող արժեքը բարձրացվում է մեկ կարգով ըստ 3-րդ սյունակի և պետք է լինի ոչ պակաս 1%-ից:

ՀՀՇՆ II 8.03-96 (MCH2.04-05-95)

Աղյուսակ 2

Տեսողական աշխատանքի բնութագիրը	Նշմարվող օբյեկտի նվազագույն կամ համարժեք չափը, մմ	Տեսո- ղական աշխա- տանքի կարգը	Տեսողական աշխատանքի ենթակարգը	Տեսողական աշխատանքի հարաբերական տևողությունը աշխատանքային տեսողության ուղղորդման դեպքում, %	Արհեստական լուսավորում				Բնական լուսավորում
					Ընդհա- նուր լուսա- վորման համակարգից աշխատանքային մակերևույթի վրա լուսավորվա-ծություն	գլանաձև լուսա- վորվածու- թյուն, լք	անհար- մարա- վետու- թյան ցուցա- նիշ, Մ	լուսա- վորվա- ծության բաբախ- ման գործա- կից kբ, %	ԲԼԳ, eն, %
									վերին կամ համակ- ցված լուսավոր- ման դեպքում	կողմ- նային լուսա-վորման դեպքում
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
Օբյեկտների նշմարումը տեսողական սևեռված և չսևեռված գծով շատ բարձր ճշտության	0,15-ից մինչև 0,39	Ա	1	170-ից ոչ պակաս	500	150*	40 15**	10	4,0	1,5
			2	70-ից պակաս	400	100*	40 15**	10	3,5	1,2
բարձր ճշտության	0,30-ից մինչև 0,50	Բ	1	70-ից  ոչ պակաս	300	100*	40 15**	15	3,0	1,0
			2	70-ից պակաս	200	75*	60 25**	20 15***	2,5	0,7
միջին ճշտության	0,5-ից ավելի	Գ	1	70-ից ոչ պակաս	150	50*	60 25**	20 15***	2,0	0,5
			2	70-ից պակաս	100	Չի կանո-նավորվում	60 25**	20 15***	2,0	0,5
Շրջապատող տարածքի տեսածիրը օբյեկտների շատ կարճաձև, պատահական նշմարման դեպքում`	Անկախ նշմարվող օբյեկտի չափից			Անկախ տեսողական աշխատանքի տևողությունից				Չի կանո-նավորվում
սենքերի լույսով բարձր հագեցվածության դեպքում		Դ	-		300	100	60		3,0	1,0
սենքերի լույսով նորմալ հագեցվածության դեպքում		Ե	-		200	75	90		2,5	0,7
սենքերի լույսով ցածր հագեցվածության դեպքում		Զ	-		150	50	90		2,0	0,5
Ինտերիերի տարածությունում ընդհանուր կողմնորոշումը`	Անկախ նշմարվող օբյեկտի չափից	Է		Անկախ տեսողական աշխատանքի տևողությունից		Չի կանոնա-վորվում	Չի կանոնա-վորվում	Չի կանոնա-վորվում	Չի կանոնա- վորվում	Չի կանոնա-վորվում
մարդկանց մեծ կուտակումների դեպքում			1		75
մարդկանց քիչ կուտակումների դեպքում			2		50
Ընդհանուր կողմնորոշումը տեղաշարժման գոտիներում`	նույնը	3		նույնը		նույնը	նույնը	նույնը	նույնը	նույնը
մարդկանց  մեծ կուտակումների դեպքում			1		30
մարդկանց քիչ կուտակումների դեպքում			2		20
* Լրացուցիչ կանոնակարգվում է հատուկ ճարտարապետագեղարվեստական պահանջների դեպքում: ** Անհարմարավետության ցուցանիշի նորմավորվող արժեքն է սենքերում տեսողության գծի առավելապես վեր հորիզոնի նկատմամբ 45 և ավելի անկյան տակ ուղղորդման դեպքում և լուսավորման որակի նկատմամբ բարձրացված պահանջներով սենքերում (մանկապարտեզների, մանկամսուրների, սանատորիաների ննջասենյակներում, դպրոցների դիսփլեային դասարաններում, միջին մասնագիտական ուսումնական հաստատություններում և այլն: *** Բաբախման K գործակցի նորմավորվող արժեքն է լուսավորման որակի նկատմամբ բարձրացված պահանջներով մանկական բուժական սենքերի համար:
Ծանոթություններ: 1. Լուսավորվածությունը պետք է ընդունել հաշվի առնելով սույն նորմերի 6.22 և 6.23-ի պահանջները: 2. Նշմարվող օբյեկտի նվազագույն չափերը և դրանց համապատասխան տեսողական աշխատանքների կարգերը սահմանվում են աշխատողից 0,55 մ-ից ոչ ավել հեռավորության վրա նշմարվող օբյեկտի տեղաբաշխման դեպքում ֆոնով և բաց ֆոնով նշմարվող օբյեկտի միջին ցայտունության դեպքում: Ցայտունության նվազեցման (ավելացման) դեպքում թույլատրվում է լուսավորվածության 1 աստիճանով ավելացումը (նվազեցումը) ըստ լուսավորվածության սանդղակի սույն նորմերի 3.1-ին համապատասխան:

ՀՀՇՆ II 8.03-96 (MCH2)

Աղյուսակ 3

 

Սենքեր և տարածքներ	Սենքերի օրինակներ	Արհեստական լուսավորում			Բնական լուսավորում
		Պաշարի գործակից Kպ  Մեկ տարում կանթեղների մաքրման քանակություն			Պաշարի գործակից Kպ  Մեկ տարում լուսաբացվածքների ապակեպատումների մաքրման քանակություն
		Կանթեղների շահագործման խումբն ըստ հավելված Դ-ի			Լուսաթողանցող նյութի թեքության անկյունը հորիզոնի նկատմամբ,  աստիճաններ
		1-4	5-6	7	0-15	16-45	46-75	76-90
1	2	3	4	5	6	7	8	9
1. Աշխատանքային գոտում պարունակող օդային միջավայրը արտադրական սենքեր.
ա) 5 մգ/մ3-ից ավել փոշի, ծուխ, մուր	Ագլոմերացման ֆաբրիկաներ, ցեմենտի գործարաններ և ձուլման արտադրամասերի հատման բաժանմունքներ	2,0/18	1,7/6	1,6/4	2,0/4	1,8/4	1,7/4	1,5/4
բ) 1-ից մինչև 5 մգ/մ3 փոշի, ծուխ, մուր	Դարբնոցային, ձուլման, մարտենյան, հավաքովի երկաթբետոնի արտադրամասեր	1,8/6	1,6/4	1,6/2	1,8/3	1,6/3	1,5/1,3	1,4/3
գ) 1 մգ/մ3-ից պակաս ծուխ, մուր	Գործիքաշինական, հավաքման, մեքենայական, մեքենահավաքման, կարի արտադրամասեր	1,5/4	1,4/2	1,4/1	1,6/2	1,5/2	1,4/2	1,3/2
դ) խոնավության հետ շփվելիս թթուների, ալկալիների թույլ լուծույթների գոյացման ընդունած, ինչպես նաև մեծ քայքայող հատկությամբ օժտված գոլորշիների, թթուների, ալկալիների, գազերի զգալի կուտակումներ	Քիմիական գործարանների թթուների, ալկալիների, կծու քիմիական ռեակտիվների, թունաքիմիկատների պարարտանյութերի արտադրման արտադրամասեր, գալվանական պատվածքների և էլեկտրոլիզի կիրառմամբ արդյունաբերության տարբեր ճյուղերի արտադրամասեր	1,8/6	1,6/4	1,6/2	2,0/3	1,8/3	1,7/3	1,5/2
2. Օդի մաքրությամբ հատուկ ռեժիմով արտադրական սենքեր, կանթեղների սպասարկման դեպքում`
ա) տեխնիկական հարկից		1,3/4	-	-	-	-	-	-
բ) ներքևից սենքից		1,4/2	-	-	-	-	-	-
3. Հասարակական և բնակելի շենքերի սենքեր`
ա) փոշոտ, շոգ, խոնավ	Հասարակական սննդի ձեռնարկությունների տաք արտադրամասեր, հովացնող խցիկներ, լվացքատներում լուծույթների արտադրման համար սենքեր, ցնցուղարաններ և այլն	1,7/2	1,6/2	1,6/2	2,0/3	1,8/3	1,7/3	1,6/3
բ) միջավայրի նորմալ պայմաններով	Առանձնասենյակներ և աշխատանքային սենքեր, ուսումնական սենքեր, լաբորատորիաներ, ընթերցասրահներ, խորհրդակցական դահլիճներ և այլն	1,4/2	1,4/1	1,4/1	1,5/2	1,4/2	1,3/2	1,2/1
4. Տարածքներ օդային միջավայրով, պարունակող`
ա) մեծ քանակությամբ փոշի (1 մգ/մ3-ից ավելի)	Մետալուրգիական, քիմիական, հանքարդյունահանող ձեռնարկությունների, հանքարանների, հանքահորերի, երթուղային կայարանների և դրանց հարող փողոցների և ճանապարհների տարածքներ	1,5/4	1,5/4	1,5/4	-	-	-	-
բ) փոշու փոքր քանակություն (1 մգ/մ3-ից պակաս)	Արդյունաբերական ձեռնարկությունների տարածքներ, բացի ա) ենթակետում նշվածներից և հասարակական շենքերից	1,5/2	1,5/2	1,5/2	-	-	-	-
5. Բնակավայրեր	Փողոցներ, հրապարակներ, ճանապարհներ, բնակելի շրջանների տարածքներ, զբոսայգիներ, բուլվարներ, հետիոտնային թունելներ, շենքերի ճակատներ, հուշարձաններ, տրանսպորտային թունելներ	1,6/2 1,7/2	1,5/2	1,5/1	-	-	-	-
Ծանոթություններ: 1. 6-9-րդ սյունակներում նշված պաշարի գործակցի արժեքները պետք է բազմապատկել 1.1-ով - նախշավոր ապակու, ապակեպլաստիկի, ամրանաթաղանթի և փայլատած ապակու կիրառման դեպքում, ինչպես նաև աերացիայի համար լուսաբացվածքների գործածման դեպքում, 0,9-ով- օրգանական ապակու կիրառման դեպքում: 2. 3-5-րդ սյունակներում նշված պաշարի գործակցի արժեքները բերված են լույսի պարպման աղբյուրների համար: Շիկացման լամպերը գործածելիս դրանք պետք է բազմապատկել 0,85-ով: 3. 3-րդ սյունակում նշված պաշարի գործակցի արժեքները պետք է իջեցնել մեկ հերթափոխային աշխատանքի դեպքում ըստ 1բ, 1դ կետերի - 0,2-ով, ըստ 1 գ կետի- 0,1-ով, երկհերթափոխային աշխատանքի դեպքում ըստ 1բ, 1դ կետերի -0,15-ով:

 

4.3 ԲԼԳ-ի նորմավորվող արժեքները, e_N, տարբեր շրջաններում տեղաբաշխված շենքերի համար, պետք է որոշել ըստ բանաձևի`

 

eN=eն•mN

(1)

     

որտեղ

e_ն -  ԲԼԳ-ի արժեքն է ըստ աղյուսակներ 1 և 2-ի,

m_N - լուսային կլիմայի գործակիցն է ըստ աղյուսակ 4-ի,

N - բնական լույսով ապահովվածության խմբի համարն է ըստ աղյուսակ 4-ի:

(1) բանաձևով ստացված արժեքները պետք է կլորացնել մինչև տասնորդական մասը:

4.4 Բնակելի տների և մանկական նախադպրոցական հաստատությունների հիմնական սենքերում ԲԼԳ-ի նորմավորվող արժեքները պետք է ապահովվեն հատակի մակարդակի վրա:

Առաջին խմբի վարչական շրջաններում բնակելի սենյակների և խոհանոցի համար - 0,5, խմբակային, խաղային, ճաշարանների և ննջարանների համար - 1,5:

4.5 Սենքերի բնական լուսավորման հաշվարկը կատարվում է առանց հաշվի առնելու կահույքը, սարքավորումները և այլ ստվերարկող առարկաները: Լուսային բացվածքների հաշվարկով սահմանված չափերը թույլատրվում է փոփոխել ±10 %-ով:

4.6 Վերին կամ համակցված բնական լուսավորմամբ արտադրական և հասարակական շենքերի բնական լուսավորման անհամաչափությունը չպետք է գերազանցի 3:1-ից: ԲԼԳ-ի հաշվարկային արժեքը վերին և համակցված բնական լուսավորման դեպքում պայմանական աշխատանքային մակերևույթի և սենքի բնորոշ ուղղահայաց կտրվածքի հարթության հատման գծի ցանկացած կետում պետք է լինի ոչ պակաս ԲԼԳ-ի նորմավորվող արժեքից կողմնային լուսավորման դեպքում համապատասխան կարգերի աշխատանքների համար:

Բնական լուսավորման անհամաչափությունը չի նորմավորվում կողմնային լուսավորմամբ սենքերի համար, արտադրական սենքերի համար, որտեղ կատարվում են VII և VIII կարգերի աշխատանքներ վերին և կողմնային լուսավորմամբ օժանդակ սենքերի և հասարակական շենքերի սենքերի համար, որոնցում կատարվում են Դ և Ե կարգերի աշխատանքներ:

5. ՀԱՄԱՏԵՂՎԱԾ ԼՈՒՍԱՎՈՐՈՒՄ
 

5.1 Համատեղված լուսավորումը արտադրական շենքերի սենքերում պետք է նախատեսել`

ա) արտադրական սենքերի համար, որոնցում կատարվում են 1-3 կարգերի աշխատանքներ.

բ) արտադրական և այլ սենքերի համար այն դեպքերում, երբ ըստ տեխնոլոգիայի, արտադրության կազմակերպման կամ կլիմայական պայմանների շինարարության տեղում պահանջվում են ծավալահատակագծային լուծումներ, որոնք թույլ չեն տալիս ապահովել ԲԼԳ-ի նորմավորվող արժեքը (մեծ լայնության բազմահարկ շենքեր, միահարկ մեծ լայնության թռիչքներով բազմաթռիչք շենքեր և այլն), ինչպես նաև այն դեպքերում, երբ համատեղված լուսավորման տեխնիկատնտեսական նպատակահարմարությունը բնականի հետ համեմատած հաստատված է համապատասխան հաշվարկներով.

գ) արտադրության առանձին ճյուղերի շենքերի և կառույցների, ըստ շինարարական նախագծման սահմանված կարգով հաստատված նորմատիվային փաստաթղթերին համապատասխան:

Բնակելի, հասարակական և օժանդակ շենքերի սենքերի համատեղված լուսավորումը
թույլատրվում է նախատեսել այն դեպքերում, երբ այն պահանջվում է ըստ ռացիոնալ ծավալահատակագծային լուծումների ընտրության պայմաններով, բացառությամբ բնակելի շենքերի բնակելի սենքերի և խոհանոցների, երեխաների կացությամբ սենյակների, ուսումնական հաստատությունների և դպրոցների ուսումնական և ուսումնաարտադրական սենքերի, սանատորիաների և հանգստյան տների ննջասենյակների:

5.2 Մարդկանց մշտական կացությամբ նախատեսված արտադրական սենքերի ընդհանուր (ընդունված լուսավորման համակարգից անկախ) արհեստական լուսավորումը պետք է ապահովվի լույսի պարպման աղբյուրներով:

Լույսի աղբյուրների ընտրությունը պետք է կատարել սույն նորմերի 7-րդ բաժնի պահանջներին համապատասխան:

 Աղյուսակ 4

Լուսային բացվածքներ	Հորիզոնի նկատմամբ լուսաբացվածքների կողմնորոշումը	Լուսային կլիմայի գործակից, m
		ԱՊՀ երկրների վարչական շրջանների խմբի համարը
		1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21
Շենքերի արտաքին պատերում	Հս	0,75	0,75	0,9	1	0,8	1	0,9	0,75	0,75	0,7	0,9	1	0,9	1,1	1,2	0,8	0,7	0,7	0,7	0,85	0,9
	ՀսԱր, ՀսԱրմ	0,75	0,75	0,9	1	0,8	1	0,9	0,75	0,7	0,7	0,85	1	0,9	1,1	1,2	0,8	0,7	0,65	0,7	0,85	0,9
	Արմ, Ար	0,7	0,7	0,9	1	0,75	0,9	0,8	0,7	0,65	0,7	0,8	1	0,9	1,1	1,1	0,8	0,65	0,6	0,65	0,8	0,85
	ՀսԱր, ՀսԱրմ	0,7	0,7	0,85	1	0,75	0,9	0,8	0,7	0,65	0,7	0,8	1	0,85	1	1,1	0,8	0,65	0,6	0,65	0,8	0,85
	Հ	0,7	0,7	0,85	0,95	0,75	0,9	0,8	0,7	0,65	0,7	0,8	1	0,85	1	1,1	0,75	0,65	0,6	0,65	0,75	0,85
Ուղղանկյունաձև, սեղանաձև երդիկներում	Հս-Հ	0,65	0,7	0,9	1	0,75	0,9	0,9	0,8	0,8	0,7	0,8	1	0,9	1,1	1,2	0,75	0,65	0,6	0,65	0,8	0,8
	Հս Ար-Հ Արմ Հ Ար-Հս Արմ	0,7	0,9	1	0,7	0,9	0,85	0,8	0,75	0,65	0,8	1	0,9	1,2	1,2	0,7	0,6	0,55	0,6	0,75	0,8
	Ար-Արմ	0,6	0,65	0,85	1	0,7	0,85	0,8	0,75	0,7	0,6	0,75	1	0,9	1,1	1,2	0,7	0,5	0,5	0,55	0,7	0,75
«Շեդ» տիպի երդիկներում	Հս	0,7	0,7	0,9	1	0,7	0,9	0,9	0,8	0,8	0,7	0,85	1	0,9	1,2	1,2	0,7	0,65	0,65	0,65	0,8	0,8
Զենիթային երդիկներում	-	0,55	0,6	1	1	0,6	0,8	0,8	0,75	0,7	0,6	0,75	1	0,9	1,2	1,2	0,75	0,5	0,5	0,6	0,7	0,8
Ծանոթություններ:  1. Հս - հյուսիսային, ՀսԱր - հյուսիս-արևելյան, Հս Արմ - հյուսիս-արևմտյան, Ար - արևելյան, Արմ - արևմտյան, Հս Հ - հյուսիս-հարավ, Ար-Արմ - արևելք-արևմուտք, Հ - հարավ, Հ-Ար - հարավ-արևելք, Հ Արմ - հարավ-արևմուտք: 2. ԱՊՀ երկրների վարչական շրջանների խմբերը ըստ լուսային կլիմայի պաշարների բերված են հավելված Ե-ում

 

Շիկացման լամպերի կիրառումը թույլատրվում է առանձին դեպքերում, երբ ըստ ինտերիերի ձևավորման պահանջների, միջավայրի և տեխնոլոգիական պայմանների լույսի պարպման աղբյուրների օգտագործումը անհնարին կամ աննպատակահարմար է:

5.3 Արտադրական սենքերի համար ԲԼԳ-ի նորմավորվող արժեքները պետք է ընդունվեն ինչպես համատեղված լուսավորման համար` ըստ աղյուսակ 1-ի:

Արտադրական սենքերի համար թույլատրվում է ԲԼԳ-ի նորմավորվող արժեքներն ընդունել աղյուսակ 5-ին համապատասխան.

ա) առավել ցուրտ հնգօրյակի մինուս 27⁰C և ցածր ըստ կլիմայական շինարարական նորմերի ջերմաստիճանով շրջաններում,

բ) կողմնային լուսավորմամբ սենքերում, որոնց խորությունը ըստ տեխնոլոգիական
պայմանների կամ ռացիոնալ ծավալահատակագծային լուծումների ընտրության թույլ չի տալիս ապահովելու համատեղված լուսավորման համար աղյուսակ 1-ում նշված ԲԼԳ-ի նորմավորվող արժեքը,

գ) սենքերում, որոնցում կատարվում են I-III կարգերի աշխատանքներ:

 

Աղյուսակ 5

 

Տեսողական աշխատանքների կարգը	ԲԼԳ-ի նվազագույն նորմավորվող արժեքը eն , %  համատեղված լուսավորման դեպքում
	Վերին կամ համակցված լուսավորման դեպքում	Կողմնային լուսավորման դեպքում
I	3	1,2
II	2,5	1
III	2	0,7
IV	1,5	0,5
V և VII	1	0,3
VI	0,7	0,2

 

5.4 Արտադրական սենքերի համար ԲԼԳ-ի նորմավորվող արժեքները սույն նորմերի
5.3-ին համապատասխան սահմանելիս, պետք է.

ա) ընդհանուր արհեստական լուսավորման համակարգից լուսավորվածությունը բարձրացնել մեկ աստիճանով ըստ լուսավորվածության սանդղակի (բացի Iբ, Iգ, IIբ լուսավորվածության կարգերից), եթե սույն նորմերի 6.5-ին համապատասխան չի նախատեսվում լուսավորվածության բարձրացում: Ընդհանուր լուսավորման համակարգից լուսավորվածությունը պետք է կազմի պարպման լամպերի դեպքում 200 լք-ից ոչ պակաս և 100 լք՝ շիկացման լամպերի դեպքում: Պարպման լամպերի դեպքում 750 լք-ից և շիկացման լամպերի դեպքում 300 լք-ից ավելի լուսավորվածության ստեղծումը թույլատրվում է միայն հիմնավորման առկայության դեպքում,

բ) համակցված համակարգում ընդհանուր լուսավորման կանթեղներից լուսավորվածությունը բարձրացնել մեկ աստիճանով ըստ լուսավորվածության սանդղակի, բացի 1ա, 1բ, 2ա կարգերից,

գ) բաբախման գործակիցը Kբ I-III կարգերի համար չպետք է գերազանցի 10%:

Սենքերի համատեղված լուսավորման ժամանակ արհեստական լուսավորումը պետք է նախագծել նաև համապատասխան սույն նորմերի 6-րդ բաժնի:

5.5 Հասարակական շենքերի համատեղված լուսավորման ժամանակ ԲԼԳ-ի հաշվարկային արժեքները պետք է կազմեն աղյուսակ 2-ում նշված արժեքների 60%-ը:

Թույլատրվում է ԲԼԳ-ի հաշվարկային արժեքներն ընդունել խանութների առևտրասրահների և դահլիճների, բուֆետների, հասարակական սննդի բաշխիչ ձեռնարկությունների համար աղյուսակ 2-ում նշված արժեքների 60%-ից մինչև 30%-ի սահմաններում:

 

6. ԱՐՀԵՍՏԱԿԱՆ ԼՈՒՍԱՎՈՐՈՒՄ

 

6.1 Արհեստական լուսավորումը ստորաբաժանվում է աշխատանքայինի, վթարայինի, պահակայինի և հերթապահայինի:

Վթարային լուսավորումը բաժանում են անվտանգության և էվակուացման լուսավորման:

6.2 Արհեստական լուսավորումը կարող է լինել երկու համակարգի-հասարակական լուսավորման և համակցված լուսավորման:

6.3 Աշխատանքային լուսավորումը պետք է նախատեսել շենքերի բոլոր սենքերի, ինչպես նաև աշխատանքի համար նախատեսված բաց տարածքների, մարդկանց անցումների և տրանսպորտի երթևեկության հատվածքների համար: Բնական լուսավորման տարբեր պայմաններով և աշխատանքային տարբեր ռեժիմներով գոտիներ ունեցող սենքերի համար պետք է նախատեսվի այդպիսի գոտիների լուսավորման առանձին կառավարում:

Անհրաժեշտության դեպքում աշխատանքային կամ վթարային լուսավորման կանթեղների մի մասը կարող է օգտագործվել հերթապահային լուսավորման համար:

Շենքերի սենքերում և դրսից լուսավորման նորմավորվող բնութագրերը կարող են ապահովվել ինչպես աշխատանքային լուսավորման կանթեղներով, այնպես էլ դրանց հետ համատեղ անվտանգության լուսավորման և (կամ) էվակուացման լուսավորման կանթեղների գործարկմամբ:

 

Արտադրական եվ պահեստային շենքերի սենքերի լուսավորումը

 

6.4 Սենքերի լուսավորման համար, որպես կանոն, պետք է օգտագործել տնտեսապես առավել պարպման լամպեր: Ընդհանուր լուսավորման համար շիկացման լամպերի օգտագործումը թույլատրվում է միայն պարպման լամպերի օգտագործման անհնարինության կամ տեխնիկատնտեսական աննպատակահարմարության դեպքում:

Տեղային լուսավորման համար, բացի լույսի պարպման աղբյուրներից, հանձնարարվում է օգտագործել շիկացման լամպեր, այդ թվում հալոգենային: Ըստ գունային բնութագրերի
լույսի աղբյուրների ընտրությունը պետք է կատարել հավելված Ձ-ի հիման վրա: Սենքերի
ներսում քսենոնային լամպերի կիրառումը չի թույլատրվում:

6.5 Աղյուսակ 1-ում բերված լուսավորվածության նորմերը պետք է բարձրացնել լուսավորվածության սանդղակի մեկ աստիճանով հետևյալ դեպքերում.

ա) 1-4 կարգերի աշխատանքների դեպքում, եթե տեսողական աշխատանքը կատարվում է կեսից ավելի աշխատանքային օրում,

բ) վնասվածության բարձր վտանգի դեպքում, եթե ընդհանուր լուսավորման համակարգից լուսավորվածությունը կազմում է 150 լք և պակաս (սկավառակային սղոցների, գիլիոտինային մկրատների վրա աշխատանք և այլն),

գ) հատուկ բարձր սանիտարական պահանջների դեպքում (օրինակ սննդի և քիմիկադեղագործական արդյունաբերության ձեռնարկություններում), եթե ընդհանուր լուսավորման համակարգից լուսավորվածությունը կազմում է 500 լք և պակաս,

դ) պատանիների աշխատանքի կամ արտադրական ուսուցման դեպքում, եթե ընդհանուր լուսավորման համակարգից լուսավորվածությունը կազմում է 300 լք և պակաս,

ե) սենքում բնական լույսի բացակայության և աշխատողների մշտական գտնվելու
դեպքում, եթե ընդհանուր լուսավորման համակարգից լուսավորվածությունը կազմում է 750 լք և պակաս,

զ) 500 պտ/րոպեին հավասար կամ ավել արագությամբ պտտվող դետալների, կամ 1,5 մ/րոպեին հավասար կամ ավելի արագությամբ տեղաշարժվող օբյեկտների ուսումնասիրման դեպքում,

է) 0,1 մ և ավելի չափով մակերևույթի վրա նշմարվող օբյեկտների մշտական որոնման դեպքում,

ը) սենքերում, որտեղ աշխատողների կեսից ավելին 40 տարեկանից մեծ են:

Լուսավորվածության նորմերի միաժամանակ տարբեր հատկանիշների առկայության դեպքում պետք է բարձրացնել ոչ ավելի, քան մեկ աստիճան:

6.6 Սենքերում, որտեղ կատարվում են IV-VI կարգերի աշխատանքներ, լուսավորվածության նորմերը պետք է պակասեցնել մեկ աստիճանով` մարդկանց կարճատև կացության կամ մշտական սպասարկում չպահանջող սարքավորումների առկայության դեպքում:

6.7 Սենքերում I-III, IVա, IVբ, IVգ, Vա կարգերի աշխատանքներ կատարելիս պետք է կիրառել համակցված լուսավորման համակարգը: Ընդհանուր լուսավորման համակարգի նախատեսումը թույլատրվում է տեղական լուսավորման կառուցվածքի տեխնիկական անհնարինության կամ աննպատակահարմարության դեպքում, որը կոնկրետացվում է Պետական սանիտարական հսկողության մարմինների հետ համաձայնեցված լուսավորման ճյուղային նորմերում:

Միևնույն սենյակում աշխատողների և օժանդակ գոտիների առկայության դեպքում պետք է նախատեսել բանվորական գոտիների տեղայնացված ընդհանուր լուսավորում (լուսավորման ցանկացած համակարգի դեպքում) և օժանդակ գոտիների ինտենսիվ լուսավորում` դասելով դրանց VIIIա կարգին:

6.8 Համակցված համակարգում ընդհանուր լուսավորման կանթեղներից ստեղծված աշխատանքային մակերևույթի լուսավորվածությունը պետք է կազմի տեղային լուսավորման համար կիրառվող լույսի նույն աղբյուրների դեպքում համակցված լուսավորման համար նորմավորվողի ոչ պակաս 10%-ը: Ընդ որում, պարպման լամպերի դեպքում լուսավորվածությունը պետք է լինի 200 լք-ից ոչ պակաս, շիկացման լամպերի դեպքում- 75 լք-ից ոչ պակաս: Համակցված համակարգում ընդհանուր լուսավորումից ստեղծել լուսավորվածություն 500 լք-ից ավելի պարպման լամպերի դեպքում և 150 լք-ից ավելի շիկացման լամպերի դեպքում թույլատրվում է միայն հիմնավորումների առկայության դեպքում:

Առանց բնական լույսի սենքերում, համակցված համակարգում ընդհանուր լուսավորման կանթեղներով ստեղծված աշխատանքային մակերևույթի լուսավորվածությունը պետք է բարձրացնել մեկ աստիճանով:

6.9 Առավելագույն լուսավորվածության հարաբերությունը նվազագույնին չպետք է գերազանցի 1-3 կարգերի աշխատանքների համար լյումինեսցենտային լամպերի դեպքում 1,3, լույսի այլ աղբյուրների դեպքում- 1,5, IV-VI կարգերի աշխատանքների համար- 1,5 և 2,0 համապատասխանաբար:

Լուսավորվածության անհավասարաչափությունը թույլատրվում է բարձրացնել մինչև 3.0 այն դեպքերում, երբ ըստ տեխնոլոգիական պայմանների ընդհանուր լուսավորման կանթեղները կարող են տեղադրվել միայն հարթակներում, սյուների կամ սենքի պատերի վրա:

6.10 Արտադրական սենքերում անցումների և տեղամասերի, որտեղ աշխատանքներ չեն կատարվում, լուսավորվածությունը պետք է կազմի ընդհանուր լուսավորման կանթեղներով ստեղծված նորմավորվող լուսավորվածության 25%-ից ոչ ավելի, բայց ոչ պակաս 75 լք-ից պարպման լամպերի դեպքում և ոչ պակաս 30 լք-ից շիկացման լամպերի դեպքում:

6.11 Լրիվ ավտոմատացված տեխնոլոգիական գործընթացով արտադրամասերում պետք է նախատեսել լուսավորում սարքավորումների աշխատանքը հսկելու համար, ինչպես նաև լրացուցիչ միացող ընդհանուր և տեղական լուսավորման կանթեղներ վերանորոգման կարգաբերման աշխատանքների ժամանակ անհրաժեշտ լուսավորվածությունն ապահովելու համար (աղյուսակ 1-ին համապատասխան):

6.12 Ընդհանուր լուսավորման կանթեղներից շլացման ցուցանիշը (լուսավորման համակարգից անկախ) չպետք է գերազանցի աղյուսակ 1-ում նշված արժեքները:

Շլացման ցուցանիշը չի սահմանափակվում սենքերի համար, որոնց երկարությունը չի գերազանցում կանթեղների կախման հատակից կրկնակի բարձրությանը, ինչպես նաև մարդկանց ժամանակավոր կացությամբ սենքերի համար և սարքավորումների սպասարկման կամ անցումների համար նախատեսված հարթակների համար:

6.13 Աշխատանքային տեղերի տեղական լուսավորման համար պետք է օգտագործել չլուսարկող անդրադարձիչներով կանթեղներ: Կանթեղները պետք է դասավորվեն այնպես, որպեսզի դրանց լուսարձակող տարրերը լուսավորվող աշխատանքային տեղում և այլ աշխատանքային տեղերում չգտնվեն աշխատողների տեսադաշտում:

Աշխատանքային տեղերի տեղական լուսավորումը, որպես կանոն, պետք է սարքավորված լինի լուսավորման կարգավորիչներով:  

Նշմարման եռաչափ օբյեկտների հետ տեսողական աշխատանքների տեղական լուսավորումը պետք է կատարել.

ֆոնի ցրված անդրադարձման դեպքում-կանթեղով, որոնց լույս արձակող մակերևույթի առավելագույն գծային չափի հարաբերությունը աշխատանքային մակերևույթի վրա դրա տեղաբաշխման բարձրությանը կազմում է 0.4-ից ոչ ավելի ուղղաձիգի նկատմամբ 30%-ից ոչ պակաս անկյան տակ դեպի աշխատանքային մակերևույթի կենտրոն օպտիկական առանցքի ուղղվածության դեպքում,

ֆոնի ուղղորդված-ցրված և խառը անդրադարձման դեպքում - կանթեղով, որի լույս արձակող մակերևույթի նվազագույն գծային չափի հարաբերությունը աշխատանքային մակերևույթի վրա դրա տեղաբաշխման բարձրությանը կազմում է 0.5-ից ոչ պակաս, իսկ դրա պայծառությունը 2500-ից մինչև 4000 կգ/մ²:

Աշխատանքային մակերևույթի պայծառությունը չպետք է գերազանցի աղյուսակ 6-ում նշված արժեքները:

Աղյուսակ 6

 

Աշխատանքային մակերևույթի մակերեսը, մ2	Առավելագույն թույլատրելի պայծառությունը,  մկգ/մ2
1.10-4 -ից պակաս	2000
1.10-4 -ից մինչև 1.10-3	1500
1.10-3-ից բարձր մինչև 1.10-2	1000
1.10-2-ից բարձր մինչև1.10-1	750
1.10-1-ից ավել	500

6.14 Աշխատանքային մակերևույթների վրա, 300 Հց-ից պակաս հաճախությամբ հոսանքով լույսի աղբյուրների սնուցման դեպքում, լուսավորվածության բաբախման գործակիցը չպետք է գերազանցի աղյուսակ 1-ում նշված արժեքները:

Բաբախման գործակիցը չի սահմանափակվում.

- 300 Հց և ավելի սնուցման հաճախության դեպքում,

- մարդկանց պարբերական կացությամբ սենքերի համար, դրանցում ստրոբոսկոպիկ էֆեկտի գոյացման համար պայմանների բացակայության դեպքում:

Սենքերում, որտեղ ստրոբոսկոպիկ էֆեկտի գոյացման համար պայմանների բացակայության դեպքում:

Սենքերում, որտեղ ստրոբոսկոպիկ էֆեկտի գոյացումը հնարավոր է, անհրաժեշտ է հարևան լամպերի միացումը սնուցող լարման 3 ֆազերում կամ դրանց միացումը էլեկտրոնային գործարկակարգավորիչ ապարատներով ցանցին:

Շենքերից դուրս արտադրության տեղերի եվ ձեռնարկությունների հրատարամների լուսավորումը

 

6.15 Շենքերից դուրս տեղաբաշխված արտադրական աշխատանքների տեղերի, շենքերից դուրս հարկաշարերի վրա և շվաքարանների տակ աշխատանքային մակերևույթների լուսավորվածությունը պետք է ընդունվի ըստ աղյուսակ 7-ի:

Աղյուսակ 7

Տեսողական աշխատանքի կարգը	Նշմարվող օբյեկտի նվազագույն չափի հարաբերությունը տվյալ օբյեկտից մինչև աշխատողի աչքերը հեռավորությանը	Հորիզոնական հարթությունում  նվազագույն լուսավորվածությունը, լք
IX	0,5.10-2-ից պակաս	50
X	0,5.10-2-ից մինչև1.10-2-ից	30
XI	2.10-2 -ից ավելի մինչև 2.10-2	20
XII	2.10-2 -ից ավելի մինչև 5.10-2	10
XIII	5.10-2-ից ավելի մինչև 10.10-2	5
XIV	5.10-2-ից ավելի մինչև 10.10-2	2
Ծանոթություն: XI-XIV կարգերի աշխատանքների համար վնասվածության վտանգի դեպքում լուսավորվածությունը պետք է ընդունել ըստ հարակից ավելի բարձր կարգի:

 

6.16 Ձեռնարկությունների հրապարակների հորիզոնական լուսավորվածությունը դրա նվազագույն արժեքի կետերում գետնի կամ ճանապարհապատվածքի մակարդակի վրա պետք է ընդունել ըստ աղյուսակ 8-ի:

 Աղյուսակ 8

Լուսավորվող օբյեկտներ	Երթևեկության առավելագույն ինտենսիվությունը երկկողմ  ուղղություններով,  միավոր/ժամ	Հորիզոնական հարթությունում նվազագույն լուսավորվածությունը, լք
Երթանցներ	50-ից ավելի մինչև 150 10-ից մինչև 50 10-ից պակաս	3 2 1
Հրդեհային երթանցներ, ճանապարհներ տնտեսական կարիքների համար	-	0,5
Հետիոտնի և հեծանվային ուղիներ	100-ից ավելի 20-ից մինչև 100 20-ից պակաս	2 1 0,5
Սանդուղքի և անցումային կամրջակների աստիճաններ ու հարթակներ	-	3
Հրապարակներում և զբոսապուրակներում հետիոտնային շավիղներ	-	0,5
Քաղաքի տարածքին չպատկանող նախագործարանային տեղամասեր (շենքերի առջևի հրապարակներ, շենքերի շքամուտքեր և անցումներ, տրանսպորտի կայանատեղեր)	-	2
Երկաթգծի ուղիներ- - սլաքային բկանցքներ - առանձին սլաքային գծանցումներ - երկաթուղային պաստառ	-	2 1 0,5
Ծանոթություն:    Քաղաքային փողոցների շարունակությունը հանդիսացող և համանման  երթևեկելի մասի պատվածք ու տրանսպորտի երթևեկության ինտենսիվություն ունեցող ավտոճանապարհների համար անհրաժեշտ է պահպանել երթևեկելի մասի պատվածքների, աղյուսակ 11-ում բերված միջին պայծառության նորմերը:

 

6.17 Արտաքին լուսավորումը պետք է ունենա կառավարում, անկախ շենքի ներքին լուսավորման կառավարումից:

6.18 Արտադրական աշխատանքի տեղերի և արդյունաբերական ձեռնարկությունների տարածքների արտաքին լուսավորման կայանքների շլացնող գործողության սահմանափակման համար կանթեղների տեղադրման բարձրությունը գետնի մակարդակից պետք է լինի.

ա) 15-ից պակաս պաշտպանիչ անկյունով կանթեղների համար- ոչ պակաս աղյուսակ 9-ում նշվածից,

բ) 15 և ավելի պաշտպանիչ անկյունով կանթեղների համար- լույսի ցանկացած աղբյուրների դեպքում 3.5 մ-ից ոչ պակաս:

Թույլատրվում է չսահմանափակել 15 և ավելի պաշտպանիչ անկյունով (կամ առանց անդրադարձիչների կաթնապակուց ցրիչներով) կանթեղների կախման բարձրությունը մարդկանց անցումների կամ տեխնոլոգիական (կամ ինժեներական) սարքավորումների սպասարկման համար հարթակներում, ինչպես նաև շենքերի մուտքի մոտ:

6.19 Ցրող լույսի կանթեղների տեղադրման բարձրությունը պետք է լինի 3 մ-ից ոչ պակաս մինչև 6000 լմ լույսի աղբյուրի լուսային հոսքի դեպքում և 4 մ-ից ոչ պակաս 6000 լմ-ից
ավելի լուսային հոսքի դեպքում:

 

Աղյուսակ 9 

 

Կանթեղների լուսաբաշխումը	Մեկ հենարանի վրա տեղադրված կանթեղներում լամպերի առավելագույն լուսային հոսքը, լմ	Կանթեղների տեղադրման նվազագույն բարձրությունը, մ
		շիկացման լամպերի դեպքում	պարպման լամպերի դեպքում
Կիսալայն	5000-ից պակաս 5000-ից մինչև 100001 0000-ից ավելի մինչև 20000 20000-ից ավելի մինչև 30000 30000-ից ավելի մինչև 40000 40000-ից ավելի	6,5 7 7,5 - - -	7 7,5 8 9 10 11,5
Լայն	5000-ից պակաս 5000-ից մինչև 10000 10000-ից ավելի մինչև 20000 20000-ից ավելի մինչև 30000 30000-ից ավելի մինչև 40000 40000-ից ավելի	7 8 9 - - -	7,5 8,5 9,5 10,5 11,5 13

 

6.20 Մեկ սարքի (լուսարձակի կամ թեք տեղադրված լուսարձակային տիպի լուսավորության սարքի) լույսի առանցքային ուժի I մաքս, կդ հարաբերությունը այդ սարքերի տեղադրման բարձրության քառակուսուն H, մ, կախված նորմավորվող լուսավորվածությունից չպետք է գերազանցի աղյուսակ 10-ում նշված արժեքները:

 

Աղյուսակ 10

Նորմավորվող լուսավորվածությունը, լք	0,5	1	2	3	5	10	20	30	50
I մաքս/H2	100	150	250	300	400	700	1400	2100	3500
Ծանոթություն: Մի քանի լուսային սարքերի առանցքային ուժերի ուղղությունների համընկնման դեպքում յուրաքանչյուր սարքի I մաքս/H2-ի թույլատրելի արժեքները որոշվում են այդ լուսային սարքերի թվի վրա աղյուսակային արժեքի բաժանման եղանակով:

Հասարակական, բնակելի եվ օժանդակ շենքերի սենքերի լուսավորումը

6.21 Սենքերի լուսավորման համար, ինչպես կանոն, պետք է նախատեսել պարպման լամպեր: Պարպման լամպերի կիրառման անհնարինության կամ տեխնիկատնտեսական անհնարինության դեպքում, ինչպես նաև ճարտարապետագեղարվեստական պահանջների ապահովման համար թույլատրվում է նախատեսել շիկացման լամպեր:

Ըստ գունային բնութագրերի լույսի աղբյուրների ընտրությունը պետք է կատարել հավելված Է-ի հիման վրա:

6.22 Աղյուսակ 2-ում բերված լուսավորվածության նորմերը պետք է բարձրացնել լուսավորվածության սանդղակի մեկ աստիճանով հետևյալ դեպքերում`

ա) Ա-Գ կարգի աշխատանքների ժամանակ, հատուկ բարձրացված սանիտարական պահանջների դեպքում (օրինակ, հասարակական սննդի և առևտրի որոշ սենքերում),

բ) մարդկանց մշտական կացությամբ սենքերում բնական լույսի բացակայության դեպքում,

գ) Դ-Զ կարգերի տեսողական աշխատանքների համար լույսով սենքի հագեցվածության նկատմամբ բարձրացված պահանջների դեպքում (տեսասրահներ, համերգասրահներ, բացառիկ շենքերի ճեմասրահներ և ուրիշներ),

դ) վարչական շենքերի համակցված լուսավորման համակարգի կիրառման դեպքում
առանձնասենյակներ, աշխատասենյակներ, գրադարանների ընթերցասրահներ),

ե) սենքերում, որտեղ աշխատողների կեսից ավելին 40 տարեկանից բարձր են:

6.23 Աղյուսակ 2-ում բերված լուսավորվածության նորմերը ըստ լուսավորվածության սանդղակի պետք է իջեցնել հետևյալ դեպքերում`

ա) մեկ աստիճանով Դ-Զ կարգերի համար բարելավված գունահաղորդման լյումինեսցենտային լամպերի գործածման ժամանակ (ЛЕЦ, ЛТБЦЦ, ЛТБЦТ, КЛТБИ), բաբախման գործակցի նորմերի պահպանման պայմանի դեպքում,

բ) երկու աստիճանով բոլոր կարգերի համար շիկացման լամպերի, այդ թվում հալոգենայինների գործածման դեպքում:

6.24 Հասարակական Դ-Զ տեսողական աշխատանքների կարգերով շենքերի սենքերի դեկորատիվ գեղարվեստական լուսավորման կայանքներում թույլատրվում է ճարտարապետական պահանջներին համապատասխան լուսավորվածության մակարդակի ընտրություն, ընդ որում, սենքում ազատ կողմնորոշման հնարավորությունն ապահովելու համար պայմանական հորիզոնական մակերևույթի նվազագույն լուսավորվածությունը պետք է լինի 75 լք-ից ոչ պակաս պարպման լամպերի դեպքում և 30 լք շիկացման լամպերի դեպքում:

Սենքերում, որտեղ անհրաժեշտ է ապահովել գլանաձև լուսավորվածություն պատերի անդրադարձման ըստ մակերևույթի միջին կշռային գործակիցը պետք է լինի 40%-ից ոչ պակաս, առաստաղինը` 50%-ից ոչ պակաս:

6.25 Հասարակական շենքերի սենքերում, ինչպես կանոն, պետք է կիրառել ընդհանուր լուսավորման համակարգ: Թույլատրվում է համակցված լուսավորման համակարգի կիրառումը վարչական շենքերի սենքերում, որտեղ կատարվում է Ա-Գ կարգերի տեսողական աշխատանքներ (օրինակ, առանձնասենյակներ, աշխատասենյակներ, գրադարանների ընթերցասրահներ, արխիվներ և ուրիշներ): Ընդ որում, նորմավորվող լուսավորվածությունը աշխատանքային մակերևույթի վրա բարձրացվում է համաձայն 6.22-ի, իսկ ընդհանուր լուսավորումից լուսավորվածությունը պետք է կազմի աղյուսակ 2-ի արժեքների 70%-ից ոչ պակաս:

Կենցաղային սպասարկման ձեռնարկություններում արտադրական բնույթի հարակից սենքերում, որտեղ կատարվում են 1-4 կարգերի տեսողական աշխատանքներ (օրինակ, ոսկերչական և փորագրման աշխատանքների, ժամացույցների հեռուստառադիոսարքավորումների, հաշվեսարքերի վերանորոգման սենքեր և այլն) պետք է կիրառել համակցված լուսավորման համակարգը: Նորմավորվող լուսավորվածությունը և որակական ցուցանիշները ընդունվում են ըստ աղյուսակ 1-ի:

6.26 Լուսավորման սարքերում լրացնող գործողության սահմանափակման համար կանոնակարգող անհարմարավետության ցուցանիշը ըստ աղյուսակ 2-ի պետք է ապահովվի սենքի կենտրոնական առանցքի վրա կողմնային պատի մոտ հատակից 1,5 մ բարձրության վրա:

Անհարմարավետության ցուցանիշը չի սահմանափակվում սենքերի համար, որոնց երկարությունը չի գերազանցում հատակից կանթեղների տեղադրման կրկնակի բարձրությունը:

Լուսավորվածության բաբախման գործակիցը պետք է ընդունել ըստ աղյուսակ 2-ի:

6.27 Բնակելի 3 հարկից ավելի բարձրությամբ շենքերի աստիճանավանդակների լուսավորումը պետք է ունենա գիշերային ժամերին կանթեղների կամ լամպերի մի մասի այնպիսի հաշվարկով անջատումն ապահովող ավտոմատ կամ հեռավոր կառավարում, որպեսզի աստիճանների լուսավորումը լինի էվակուացման լուսավորման 6.63-ում բերված նորմերից ոչ ցածր:

Քաղաքային եվ գյուղական բնակավայրերի արտաքին լուսավորումը

 

6.28 Քաղաքային բնակավայրերում կանոնավոր տրանսպորտային երթևեկությամբ փողոցների, ճանապարհների և հրապարակների լուսավորումը պետք է նախագծել ելնելով բարելավված պատվածքների միջին պայծառության նորմերից, համաձայն աղյուսակ 11-ի:

Աղյուսակ 11

Օբյեկտի կարգն ըստ լուսավորման	Փողոցներ, ճանապարհներ և հրապարակներ երթևեկման առավելագույն ինտենսիվությունը, միավոր/ժամ *	Երկկողմ ուղղություններով տրանսպորտի երթևեկման առավելագույն ինտենսիվությունը, միավոր/ժամ	Պատվածքի միջին պայծառությունը, կդ/մ2	Պատվածքի միջին հորիզոնական լուսավորվածությունը, լք
Ա	Մայրուղային ճանապարհներ, համաքաղաքային նշանակության մայրուղային փողոցներ	3000-ից ավելի 1000-ից ավելի մինչև 3000 500-ից մինչև 1000	1,6 1,2 0,8	20 20 15
Բ	Շրջանային նշանակության մայրուղային փողոցներ	2000-ից ավելի 1000-ից ավելի մինչև 2000 500-ից մինչև 1000 500-ից պակաս	1,0 0,8 0,6 0,4	15 15 10 10
Գ	Տեղական նշանակության փողոցներ և ճանապարհներ	500 և ավելի 500-ից պակաս Մենահատ ավտոմեքենաներ	0,4 0,3 0,2	6 4 4
* Հրապարակների կարգն ընդունվում է ըստ աղյուսակ 18-ի: Ծանոթություններ: 1. Արագընթաց ճանապարհների պատվածքի միջին պայծառությունը անկախ տրանսպորտային երթևեկության ինտենսիվությունից ընդունվում է 1,6 կդ/մ2 քաղաքի սահմանագծերում և 0,8 կդ/մ2 քաղաքից դուրս խոշոր քաղաքների օդանավակայանների, գետային և ծովային նավահանգիստների մատույցներում: 2. Բոլոր հատվող մագիստրալների վրա երկու և ավելի մակարդակներում տրանսպորտային հատումների սահմաններում երթևեկելի մասի պատվածքի միջին պայծառությունը կամ միջին լուսավորվածությունը պետք է լինի ինչպես դրանցից հիմնականի վրա է, իսկ քաղաքի սահմաններում վայրէջքների և ճյուղավորումների վրա-0,8 կդ/մ 2-ից ոչ պակաս կամ 10 լք:

 

Քաղաքային բնակավայրերում անցողիկ և ամենացածր տիպի պատվածքներով փողոցների, ճանապարհների և հրապարակների երթևեկելի մասի լուսավորման մակարդակը կանոնակարգվում է միջին հորիզոնական լուսավորվածության մեծությամբ, որը Բ կարգի փողոցների, ճանապարհների և հրապարակների համար պետք է լինի 6 լք, Գ կարգի փողոցների և ճանապարհների համար անցողիկ տիպի պատվածքների դեպքում-4 լք և ամենացածր տիպի պատվածքների դեպքում-2 լք:

6.29 Փողոցների, ճանապարհների և հրապարակների երթևեկելի մասին հարող մայթերի պատվածքների միջին պայծառությունը պետք է լինի այդ փողոցների, ճանապարհների և հրապարակների երթևեկելի մասի պատվածքի աղյուսակ 11-ում բերված, միջին պայծառության կեսից ոչ պակաս:

6.30 Պատվածքի նվազագույն պայծառության հարաբերությունը միջին արժեքին պետք է լինի միջին պայծառության 0,6 կդ/մ² ավելի նորմայի դեպքում` 0,35-ից ոչ պակաս և 0,25-ից ոչ պակաս` միջին պայծառության 0,6 կդ/մ² և ցածր նորմայի դեպքում:

Պատվածքի նվազագույն պայծառության հարաբերությունը առավելագույնին ըստ երթևեկության գոտու պետք է լինի 0,6-ից ոչ պակաս միջին պայծառության 0,6 կդ/մ² ավելի նորմայի դեպքում և 0,4-ից ոչ պակաս` միջին պայծառության 0,6 կդ/մ² և ցածր նորմայի դեպքում:

6.31 Քաղաքային բնակավայրերում, միկրոշրջաններում փողոցների, ճանապարհների և հրապարակների ոչ երթևեկելի մասերի, զբոսայգիների և զբոսապուրակների, հետիոտնային փողոցների և տարածքների պատվածքի մակարդակի վրա միջին հորիզոնական լուսավորվածությունը պետք է ընդունել համաձայն աղյուսակ 12-ի:

Աղյուսակ 12

 

	Լուսավորվող օբյեկտները	Միջին հորիզոնական լուսավորվածությունը, լք
1	Գլխավոր հետիոտնային փողոցներ, Ա և Բ կատեգորիաների հրապարակների ոչ երթևեկելի մասեր	10
2	Հետիոտնային փողոցներ` հասարակական կենտրոնի սահմաններում այլ տարածքների վրա	6 4
3	Մայթեր, երթևեկելի մասից առանձնացված կատեգորիաների փողոցներում`  Ա և Բ Գ	4 2*
4	Հասարակական տրանսպորտի ուղևորանիստի հրապարակներ բոլոր կատեգորիաների փողոցներում	10
5	Հետիոտնային կամրջակներ	10
6	Հետիոտնային թունելներ` ցերեկը երեկոյան և գիշերը	100 50
7	Հետիոտնային թունելների աստիճաններ երեկոյան և գիշերը	20
8	Զբոսայգիների և զբոսապուրակների հետիոտնային շավիղներ, հարող հետևյալ կատեգորիաների փողոցներին (աղյուսակ 11)` Ա Բ Գ	6 4 2
Միկրոշրջանների տարածքներ
9	Երթանցքներ`   գլխավոր  երկրորդական, այդ թվում մայթեր, մատույցներ	4 2
10	Տնտեսական հարթակներ և աղբահավաքներին կից հարթակներ	2
11	Մանկական հրապարակներ շարժական խաղերի համար սարքավորումների տեղադրման տեղերում	10
* Նորմը տարածվում է նաև անցողիկ և ամենացածր տիպի պատվածքներով Բ և Գ կատեգորիաների փողոցների երթևեկելի մասին հարող մայթերի լուսավորվածության վրա

6.32 Պատմական քաղաքների գլխավոր հետիոտնային փողոցներում միջին կիսագլանաձև լուսավորվածությունը պետք է լինի 6 լք-ից ոչ պակաս:
6.33 Հասարակական շենքերի տարածքների միջին հորիզոնական լուսավորվածությունը պետք է ընդունել ըստ աղյուսակ 13-ի:

 

Աղյուսակ 13

 

	Լուսավորվող օբյեկտները	Միջին հորիզոնական լուսավորվածությունը, լք
Մսուր-մանկապարտեզներ, հանրակրթական դպրոցներ և գիշերօթիկ դպրոցներ, ուսումնական հաստատություններ
1	Խմբակային և ֆիզկուլտուրային հրապարակներ	10
2	Հրապարակներ հանգստի գոտու շարժական խաղերի համար	10
3	Երթանցներ և մատույցներ դեպի մասնաշենքերը և հրապարակները	4
Սանատորիաներ, հանգստյան տներ
4	Մուտք դեպի տարածքներ	6
5	Երթանցներ և անցամասեր դեպի ննջարանային մասնաշենքեր, ճաշարաններ, կինոթատրոններ և նմանատիպ շենքեր	4
6	Պուրակային գոտու կենտրոնական ծառուղիներ	4
7	Պուրակային գոտու եզրային ծառուղիներ	2
8	Հանդարտ հանգստի և մշակութազանգվածային սպասարկման գոտիների հրապարակներ (զանգվածային հանգստի, բաց էստրադաների առջևի հրապարակներ և այլն)*	10
9	Բաց ընթերցարանների, սեղանի խաղերի համար հրապարակներ	10
* Ընթերցման և սեղանի խաղերի համար սեղանների լուսավորվածությունը ընդունվում է ըստ սենքերի լուսավորվածությունների նորմերի

 

6.34 Պուրակների, ստադիոնների և ցուցահանդեսների տարածքների միջին հորիզոնական լուսավորվածությունը պետք է ընդունել ըստ աղյուսակ 14-ի:

6.36 Գյուղական ավանների սահմաններում ավտոմեքենաների ճանապարհների ընդհանուր ցանցի տեղամասերի լուսավորվածությունը պետք է ընդունել ինչպես Բ կատեգորիայի փողոցների համար, կախված ճանապարհի պատվածքի տիպից ըստ աղյուսակ 11-ի կամ սույն նորմերի 6.28-ին համապատասխան:

Աղյուսակ 14

 

Լուսավորվող օբյեկտներ	Միջին հորիզոնական լուսավորվածություն, լք
	համաքաղաքային պուրակներ	շրջանային այգիներ	ստադիոններ	ցուցահանդեսներ
1 Գլխավոր մուտքեր	6	4	10	10
2 Օժանդակ մուտքեր	2	1	6	6
3 Կենտրոնական ծառուղիներ	4	2	6	10
4 Եզրային ծառուղիներ	2	1	4	6
5 Զանգվածային հանգստի հրապարակներ, թատրոնների, կինոթատրոնների, ցուցահանդեսա յին տաղավարների և բաց էստրադայի մուտքերի առջևի հրապարակներ, սեղանի խաղերի համար հրապարակներ	10	10	-	20
6 Ցուցահանդեսների տարածքներում հանգստյան գոտիներ	-	-	-	10

 

6.35 Գյուղական բնակավայրերի փողոցների, ճանապարհների, երթանցների և հրապարակների պատվածքի մակարդակում միջին հորիզոնական լուսավորվածությունը պետք է ընդունել ըստ աղյուսակ 15-ի:

6.37 Արտաքին լուսավորման նախագծերում անհրաժեշտ է նախագծել երթանցների լուսավորում, դեպի հակահրդեհային ջրային աղբյուրներ, եթե դրանք տեղաբաշխված են փողոցների կամ երթանցների չլուսավորվող մասերում:

Այդ երթանցների միջին հորիզոնական լուսավորվածությունը պետք է լինի, լք`

 

քաղաքներում և ավաններում	2
գյուղական բնակավայրերում	1

 

Ա և Բ կատեգորիաների փողոցների և ճանապարհների արտաքին լուսավորման նախագծերում պետք է նախատեսել հարակից փողոցների և ճանապարհների չլուսավորվող 100 մ երկարությամբ հատվածների լուսավորում (ըստ այդ փողոցների և ճանապարհների լուսավորման նորմերի):
 

Աղյուսակ 15

 

Լուսավորվող օբյեկտներ	Միջին հորիզոնական լուսավորվածություն, լք
1 Հասարակական և առևտրական կենտրոնների գլխավոր փողոց, հրապարակներ	4
2 Բնակելի կառուցապատվածքներում փողոցներ` գլխավոր երկրորդական (փակուղի)  երթանց	4 4 2
3 Ավանային ճանապարհ	2
Ծանոթություն: 1. Այգեգործական ընկերությունների և ամառանոցային կոոպերատիվների տարածքների գլխավոր երթանցների միջին լուսավորվածությունը պետք է լինի 2 լք, մնացած երթանցներինը` 1 լք: 2. Գյուղական ավանների բնակելի գոտիներից դուրս տեղաբաշխված տնտեսական շինությունների և մարագների բլոկների տարածքներում շինությունների շարքերի միջև երթանցների միջին լուսավորվածությունը պետք է լինի 1 լք:

6.38 Փողոցների երթևեկելի մասերում տեղաբաշխված տրամվայների ուղեգծերի լուսավորման նորմը պետք է համապատասխանի փողոցի լուսավորման նորմին:

Մեկուսացված տրամվայի ուղեգծի միջին հորիզոնական լուսավորվածությունը պետք է լինի 6 լք:

6.39 Քաղաքային տրանսպորտային 60 մ-ից ավելի երկարությամբ թունելների երթևեկելի մասի ճանապարհապատվածքի միջին հորիզոնական լուսավորվածությունը պետք է ընդունել ցերեկային ռեժիմում ըստ աղյուսակ 16-ի, իսկ երեկոյան և գիշերային ռեժիմներում՝ 50 լք-ին հավասար: Թունելի միջև 60 մ երկարության դեպքում ճանապարհապատվածքի միջին լուսավորվածությունը պետք է լինի 50 լք բոլոր ռեժիմներում:

6.40 Ուղեկամուրջների և կամուրջների տակ օրվա գիշերային ժամերին երթանցների պատվածքի միջին հորիզոնական լուսավորվածությունը պետք է լինի 30 լք-ից ոչ պակաս երթանցների մինչև 40 մ երկարության դեպքում, իսկ ավելի երկարության դեպքում պետք է ընդունել համաձայն 6.39-ի:

6.41 Ավտոմեքենաների լիցքավորման և պահման տարածքներում միջին հորիզոնական լուսավորվածությունը պետք է ընդունել ըստ աղյուսակ 17-ի:

6.42 Առավելագույն լուսավորվածության հարաբերությունը միջինին պետք է լինի միջին լուսավորվածության նորմի դեպքում`

6 լք -ից ավելի	3:1 ոչ ավելի,
4-ից մինչև 6 լք	5:1 ոչ ավելի,
4-ից պակաս	10:1 ոչ ավելի:

Աղյուսակ 16

 

Թունելի երկարությունը, մ	Դեպի ճակատամուտքեր վայրէջքի թեքության առկայությունը	Ճակատամուտքի ներերթանցի կողմնորոշումը	Միջին հորիզոնական լուսավորվածությունը, լք, ճակատամուտքի ներերթանցի սկզբի հեռավորության վրա, մ
			5	25	50	75	100	125	150 և ավելի
1-ից մինչև 100	Հաշվի չի առնվում	Ցանկացած	750	750	400	150	60	-	-
100-ից ավելի	Առանց թեքության	Հյուսիսային	750	750	400	150	75	60	50
		Հարավային	1000	1000	550	250	100	60	50
	Թեքությամբ	Ցանկացած	1250	1000	650	350	125	60	50
Ծանոթություն: Աղյուսակ16-ում ներերթանցային գոտու հաջորդող տեղամասերի լուսավորվածության մակարդակների նվազեցման քայլը համապատասխանում է թունել ներերթանցող վարորդի հարմարվողականության անհրաժեշտ պայմանների ստեղծման պահանջներին:

Աղյուսակ 17

 

Լուսավորվող օբյեկտներ	Միջին հորիզոնական լուսավորվածություն, լք
Ավտոլիցքավորման կայաններ
1 Վառելիքաբաշխիչ սյունակների գոտի	20
2 Տեխնոլոգիական ջրհորների գոտի	10*
3 Երթևեկելի մաս ունեցող մնացած տարածքը	10
4 Երթանցային ուղիներ փողոցներով և ճանապարհներով` Ա և Բ կատեգորիաների Գ կատեգորիայի	10 6
Ավտոհանգրվաններ
1 Բաց բոլոր կատեգորիաների փողոցներում փողոցից դուրս, վճարովի միկրոշրջաններում	4 4 2
2 Երթանցեր բոքսային տիպի ավտոտնակների շարքերի միջև	4
* Նորմավորվում է նվազագույն լուսավորվածությունը ջրհորի կափարիչի վրա

 

6.43 Լուսավորման նորմերը թույլատրվում է ավելացնել մայրաքաղաքներում, հերոս քաղաքներում, պատմական, կուրորտային և նավահանգստային քաղաքներում, ինչպես նաև խոշորագույն և խոշոր քաղաքներում.

ա) 0,2-0,4 կդ/մ²-ով բարելավված տիպի պատվածքներով Ա և Բ կատեգորրիաների փողոցների, ճանապարհների և հրապարակների լուսավորման սարքերի համար,

բ) մինչև 20 լք-Ա և Բ կատեգորիաների հրապարակների ոչ երթևեկելի մասերի և նախագործարանային հրապարակների, ստադիոնների գլխավոր մուտքերի և ցուցահանդեսների լուսավորման սարքերի համար,

գ) մինչև 10 լք-համաքաղաքային պուրակների գլխավոր մուտքերի և անցողիկ տիպի պատվածքով Բ կատեգորիայի փողոցների և ճանապարհների լուսավորման սարքերի համար:

6.44 Գիշերային ժամերին պետք է նախատեսել քաղաքային փողոցների, ճանապարհների և հրապարակների արտաքին լուսավորման մակարդակի նվազեցում միջին լուսավորվածության 4 լք նորմավորման կամ 0,4 կդ/մ² և ավելի միջին պայծառության դեպքում ոչ ավելի կանթեղների կեսի միացման եղանակով, ընդ որում, թույլ չտալով երկու կողք-կողքի տեղաբաշխված կամ բարձր ճնշման պարպման լամպերի լուսային հոսքի կարգավորիչի օգնությամբ մինչև նոմինալի 50%-ից ոչ ցածր մակարդակի միացումը առանց կանթեղների:

Օրվա երեկոյան և առավոտյան մութ ժամերին էլեկտրաէներգիայի լրացուցիչ տնտեսում ստանալու նպատակով թույլատրվում է կարգավորիչով նվազեցնել լուսավորման մակարդակը.

30%-ով մինչև առավելագույն մեծության 1/3-ը երթևեկության ինտեսիվության նվազեցման դեպքում,

50%-ով մինչև առավելագույն մեծության 1/5-ը ինտեսիվության նվազեցման դեպքում:

Փողոցներում և ճանապարհների վրա 0,2 կգ/մ միջին պայծառության կամ 4 լք և օրական միջին լուսավորվածության նորմավորվող արժեքների դեպքում, հետիոտնային կամրջակների վրա, ավտոհանգրվաններում, հետիոտնային ծառուղիներում և ճանապարհների վրա, ներքին, ծառայողատնտեսական և հրդեհային երթանցներում, ինչպես նաև գյուղական ավանների փողոցներում և ճանապարհների վրա գիշերային ժամերին լուսավորման մասնակի կամ լրիվ անջատում չի թույլատրվում:

6.45 Ա և Բ կարգերի փողոցներում, ճանապարհների վրա և հրապարակների տրանսպորտային գոտիներում լուսավորման սարքերի համար շլացման ցուցանիշը չպետք է գերազանցի 150-ից:

Փողոցների և Գ կարգի ճանապարհների լուսավորման սարքերի համար, ինչպես նաև լուսավորման սարքերի, որոնց լուսավորման մակարդակը կանոնակարգվում է հորիզոնական կամ կիսագլանաձև լուսավորվածության նորմերով, ըստ շլացման սահմափակման պայմանների կանթեղների տեղադրման նվազագույն բարձրությունը պետք է ընդունվի ըստ աղյուսակ 10-ի:

Շենքերի պատերին տեղադրված արտաքին լուսավորման կանթեղները չպետք է լուսավորեն բնակելի շենքերի պատուհանները:

6.46 Արտաքին լուսավորման սարքերում պետք է գործածել բարձր ճնշման լույսի պարպման աղբյուրներով կանթեղներ, այդ թվում տրանսպորտային երթևեկությամբ փողոցների և ճանապարհների լուսավորման սարքերի համար-առավելապես բարձր ճնշման նատրիումական լամպերով:

6.47 Տրամվայի և տրոլեյբուսի երթևեկությամբ փողոցներում, ճանապարհների վրա և հրապարակներում լուսային սարքերի տեղադրման բարձրությունը պետք է համապատասխանի տրամվայի և տրոլեյբուսի գծերին ներկայացվող գործող նորմատիվային փաստաթղթերին:

6.48 Կամուրջների և ուղեկամուրջների եզրապատերում կանթեղների տեղադրման նվազագույն բարձրությունը 10-ից ոչ պակաս պաշտպանիչ անկյան ապահովման պայմանի և առանց հատուկ գործիքների կիրառմամբ լամպերին հասնելու հնարավորության բացառման դեպքում չի սահմանափակվում:

6.49 Տրանսպորտային թունելներում պետք է կիրառվեն 10-ից ոչ պակաս պաշտպանիչ անկյունով կանթեղներ: Դրանց տեղաբաշխման բարձրությունը պետք է լինի 4 մ-ից ոչ պակաս:

6.50 Հետիոտնային թունելներում պետք է գործածվեն 150-ից ոչ պակաս պաշտպանիչ անկյունով կանթեղներ.

լյումինեսցենտային լամպերով մինչև 80 Վտ գումարային հզորությամբ,

ДНаТ (ДНаС)լամպերով մինչև 110 Վտ հզորությամբ,

ÄÐË լամպերով մինչև 125 Վտ հզորությամբ:

 

Ճարտարապետական, ցուցափեղկային եվ գովազդային լուսավորում

 

6.51 Շենքերի և կառուցվածքների ճակատների ճարտարապետական լուսավորման դեպքում միջին պայծառությունը պետք է ընդունել ըստ աղյուսակ 18-ի:

Աղյուսակ 18

 

Փողոցների, ճանապարհների և հրապարակների կարգը	Շենքերի և կառուցվածքների դասավորությունը	Ճակատի միջին պայծառությունը, կդ/մ2
Ա	Համաքաղաքային նշանակության մայրուղային փողոցներ, հրապարակներ` գլխավոր, կայարանային, տրանսպորտային, նախակամրջային և բազմագործառնական տրանսպորտային հանգույցների	8
Բ	Շրջանային նշանակության մայրուղային փողոցներ, խոշոր հասարակական շենքերի և կառույցների (ստադիոնների, թատրոնների, ցուցահանդեսների, առևտրի կենտրոնների, կոլտնտեսային շուկաների մասսայական հաճախման այլ տեղերի) առջևի հրապարակներ	5
Գ	Տեղական նշանակության փողոցներ և ճանապարհներ, ավանային փողոցներ, ավանային նշանակության հասարակական շենքերի և կառույցների առջևի հրապարակներ	3
Ծանոթություններ: 1. Քաղաքային տարածքից դուրս լուսավորման օբյեկտի տեղաբաշխման դեպքում, ինչպես նաև պուրակների, այգիների, զբոսայգիների տարածքներում և երկնքի կամ չլուսավորվող խոտի ֆոնի վրա դիտարկելիս հաշվարկային պայծառությունը ընդունվում է  կդ/մ2: 2. Մեծ լուսավորվող մակերևույթներով շենքերին մոտ (օրինակ, ապակեպատված մեծ մակերեսներով, որոնց միջով տեսանելի են լուսավորված ինտերիերները և ուրիշներ) օբյեկտի տեղաբաշխման դեպքում հաշվարկային պայծառությունը պետք է ընդունել 8 կդ/մ2: 3. Պայծառությունը թույլատրվում է ավելացնել 50%-ով 1 կմ-ից ավելի հեռավորությունից դիտելի շենքերի, ինչպես նաև շենքի ճարտարապետությունը ամբողջությամբ ընկալելու համար էական նշանակություն ունեցող փոքր չափերի ճարտարապետական մանրամասերով շենքերի լուսավորման դեպքում:

 

Պայծառության նորմերը ընդունվում են միատեսակ լույսի ցանկացած աղբյուրների դեպքում:

6.52 Հարթ մակերևույթով ճակատների հավասարաչափ լուսավորման դեպքում առավելագույն պայծառության հարաբերությունը նվազագույնին չպետք է գերազանցի 3:1, իսկ կարկառուն հարդարման դեպքում- 5:1:

Ճակատի առանձին տարրերի լույսով ընդգծման դեպքում կամ դրանց անհավասարաչափ լուսավորման համակարգի դեպքում պայծառության անհավասարաչափության մեծությունը չի կանոնակարգվում:

6.53 Լուսավորման սարքը նախագծելիս շինարարական և երեսապատման նյութերի անդրադարձման գործակիցը պետք է չափել կամ ընդունել ըստ աղյուսակ 19-ի:

Աղյուսակ 19

 

Նյութ	Անդրադարձման պայմանական գործակից
Ճակատի սպիտակ ներկ, սպիտակ մարմար	0,7
Բաց մոխրագույն բետոն, սիլիկատային սպիտակ աղյուս, ճակատի շատ բաց ներկեր	0,6
Մոխրագույն բետոն, կրաքար, դեղին ավազաքար, ճակատի բաց կանաչ, բեժ, բաց մոխրագույն ներկեր, մարմարի ապարներ	0,5
Մոխրագույն ֆակտուրավորված բետոն, ճակատի մոխրագույն ներկեր, բաց փայտի գույն	0,4
Սիլիկատային վարդագույն աղյուս, ճակատի մուգ երկնագույն, մուգ բեժ, բաց դարչնագույն ներկեր, մգացած փայտ	0,3
Մուգ մոխրագույն մարմար, գրանիտ, ճակատի մուգ դարչնագույն, կապույտ, մուգ կանաչ, կարմիր ներկ	0,2
Սև գրանիտ, մարմար	0,1

6.54 Հուշարձանների միջին պայծառությունը գլխավոր ուղղաձիգ հարթությունում պետք է ընդունել ըստ աղյուսակ 18-ի: Մյուս հարթություններում պայծառությունը սահմանվում է գեղարվեստական էֆեկտից կախված:

6.55 Արտաքին ցուցափեղկերի լուսավորման դեպքում մայթի մակարդակից 1,5 մ բարձրության վրա միջին ուղղաձիգ լուսավորվածությունը պետք է ընդունել ըստ աղյուսակ 20-ի:

Աղյուսակ 20

Փողոցների, ճանապարհների և հրապարակների կարգերը	Միջին ուղղաձիգ լուսավորվածությունը, լք
Ա	300
Բ	200
Գ	100

 

Բաց գույնի ապրանքներով ցուցափեղկերի համար (ճենապակի, սպիտակեղեն և ուրիշներ) աղյուսակ 20-ում նշված ուղղաձիգ լուսավորվածությունը պետք է նվազեցնել մեկ աստիճանով, իսկ մուգ գույնի ապրանքներով ցուցափեղկերի համար (գործվածքներ, մորթիներ, գործիքներ և ուրիշներ)- բարձրացնել մեկ աստիճանով:

Առանձին ցուցադրանմուշներ լույսով առանձնացնելու համար պետք է նախատեսել լույսի ուժի կենտրոնական կորով սարքերով լրացուցիչ լուսավորում:

6.56 Ներսից թեթևակի լուսավորվող լուսացրող նյութից գովազդային վահանի միջին պայծառության մեծությունը պետք է ընդունել 300 կդ/մ-ից ոչ պակաս, ընդ որում, առավելագույն պայծառության հարաբերությունը նվազագույնին պետք է լինի 3:1-ից ոչ ավելի:

6.57 Լուսավորվող ազդի, պլակատի կամ ցուցադրավահանի մակերևույթի միջին լուսավորվածության մեծությունը պետք է ընդունել պաստառի անդրադարձման 0,4-0,2 գործակցի դեպքում 200 լք և 100 լք` 0,8-0,5 գործակցի դեպքում:

Առավելագույն լուսավորվածության հարաբերությանը նվազագույնին պետք է լինի 5:1-ից ոչ ավել:

6.58 Գովազդային օբյեկտի առավելագույն պայծառությունը առավել պայծառ տեղում չպետք է գերազանցի աղյուսակ 21-ում բերված արժեքներին:

Աղյուսակ 21

 

Գովազդային օբյեկտի մակերեսը, մ2	Օբյեկտի առավելագույն պայծառությունը, կդ/մ2, կարգի փողոցներում և հրապարակներում
	Ա և Բ	Գ
1-ից պակաս	2600	1000
1-ից մինչև 5	1800	600
5-ից ավելի	1200	400
Ծանոթություն: Առավելագույն պայծառությունը սահմանվում է որպես միջին եզրաչափքային` 0,2 x 0,2 մ չափերի տեղամասերի համար

 

6.59 Ցուցափեղկից դուրս տեղաբաշխված գազալուսային սարքվածքների բոլոր մասերը պետք է գտնվեն մայթի մակարդակից 3 մ-ից ոչ պակաս բարձրության վրա:

Վթարային (անվտանգության և էվակուացման լուսավորում), պահակային և հերթապահ լուսավորում:

6.60 Վթարային լուսավորումը բաժանվում է անվտանգության և էվակուացիոնի:

6.61 Անվտանգության լուսավորումը պետք է նախատեսել այն դեպքերում, երբ աշխատանքային լուսավորման անջատումը և դրա հետ կապված սարքավորումների ու մեխանիզմների սպասարկման խախտումը կարող է առաջ բերել` պայթյուն, հրդեհ, մարդկանց թունավորում, տեխնոլոգիական գործընթացի երկարատև խախտում այնպիսի օբյեկտների աշխատանքի խախտում, ինչպիսին են էլեկտրակայանները, ռադիո- և հեռուստատեսության հաղորդումների և կապի հանգույցները, դիսպետչերական կետերի, ջրամատակարարման, կոյուղու և ջերմամատակարարման պոմպակայանքները, օդափոխման և օդի լավորակման կայանքները արտադրական սենքերի համար, որոնցում անթույլատրելի է աշխատանքի դադարումը և այլն:

Մանկական հաստատություններում ռեժիմի խախտումը կապված չէ դրանցում գտնվող
երեխաների թվից:

6.62 Շենքերից դուրս արտադրական տեղերում կամ սենքերում էվակուացիոն լուսավորումը պետք է նախատեսել`

մարդկանց անցման համար վտանգավոր տեղերում, անցումներում և սանդուղքների վրա մարդկանց էվակուացման համար` էվակուացողների 50 մարդուց ավելի թվի դեպքում,

արտադրական սենքերի, որոնցում աշխատում են 50-ից ավելի մարդ, հիմնական անցումներով,

6 և ավելի հարկերով բնակելի շենքերի աստիճանավանդակներում,

մշտական աշխատող մարդկանցով արտադրական սենքերում, որտեղ նորմալ լուսավորման վթարային անջատման դեպքում մարդկանց ելքը սենքերից կապված է արտադրական սարքավորումների աշխատանքի շարունակումից վնասվածությունների վտանգի հետ,

արտադրական ձեռնարկությունների օժանդակ շենքերի և հասարակական շենքերի սենքերում, եթե սենքերում միաժամանակ գտնվում են 100-ից ավելի մարդ,

առանց բնական լույսի արտադրական սենքերում:

6.63 Անվտանգության լուսավորումը արտադրական սենքերում աշխատանքային մակերևույթների վրա և աշխատանքային լուսավորման անջատման դեպքում, սպասարկում պահանջող ձեռնարկությունների տարածքներում պետք է ստեղծի ընդհանուր լուսավորումից աշխատանքային լուսավորման համար նորմավորվող լուսավորվածության 5%-ի չափով նվազագույն լուսավորվածություն, բայց ոչ պակաս 2 լք շենքերի ներսում և 1 լք-ից ոչ պակաս ձեռնարկությունների տարածքների համար: Ընդ որում, շենքերի ներսում պարպման լամպերի դեպքում 30 լք-ից ավելի և շիկացման լամպերի դեպքում` 10 լք-ից ավելի նվազագույն լուսավորվածություն ստեղծելը թույլատրվում է միայն համապատասխան հիմնավորումների առկայության դեպքում:

Էվակուացիոն լուսավորումը պետք է ապահովի նվազագույն լուսավորվածությունը անցումների հատակների վրա (կամ գետնի վրա) և սանդուղքների աստիճանների վրա`

սենքերում 0,5 լք, բաց տարածքներում 0,2 լք:

Էվակուացիոն լուսավորման անհավասարաչափությունը (առավելագույն լուսավորվածության հարաբերությունը նվազագույնին) ըստ էվակուացման անցումների առանցքի պետք է լինի 40:1 ոչ ավելի:

Սենքերում անվտանգության լուսավորման կանթեղները կարող են օգտագործվել էվակուացման լուսավորման համար:

6.64 Վթարային լուսավորման համար (անվտանգության և էվակուացման լուսավորման) պետք է կիրառել`

ա) շիկացման լամպեր,

բ) լյումինեսցենտային լամպեր` 5⁰C-ից ոչ պակաս օդի նվազագույն ջերմաստիճանով սենքերում և բոլոր ռեժիմներում նոմինալի 90%-ից ոչ ցածր լարումով լամպերի սնուցման պայմանի դեպքում,

գ) բարձր ճնշման պարպման լամպեր՝ դրանց ակնթարթային կամ արագ կրկնական վառման պայմանի դեպքում, ինչպես տաք վիճակում սնուցող լարման կարճատև անջատումից հետո, այնպես էլ սառը վիճակում:

6.65 Հասարակական և ձեռնարկությունների օժանդակ շենքերի սենքերի ելքերը, որտեղ միաժամանակ կարող են գտնվել 100-ից ավելի մարդ, ինչպես նաև առանց բնական լույսի արտադրական սենքերի, որտեղ միաժամանակ կարող են գտնվել 50-ից ավելի մարդ, կամ 150 մ-ոց ավելի մակերես ունեցող ելքերը պետք է նշվեն ցուցանակներով:

Ելքերի ցուցանակները կարող են լինել լուսային, ներսարքված լույսի աղբյուրներով և միացված լուսավորման վթարային ցանցին և ոչ լուսային (առանց լույսի աղբյուրների)՝ պայմանով, որ ելքի նշանակումը (մակագրության, նշան և այլն) լուսավորվում է վթարային լուսավորման կանթեղներով:

Ընդ որում, ցուցանակները պետք է տեղադրվեն մեկը մյուսից 25 մ-ից ոչ ավելի հեռավորության վրա, ինչպես նաև միջանցքի ոլորանների տեղերում: Լրացուցիչ պետք է նշվեն ցուցանակներով վերը նշված սենքերին հարակից միջանցքներից և հանգստատեղերից ելքերը:

6.66 Վթարային լուսավորման լուսարձակող սարքերը (անվտանգության և էվակուացման լուսավորման) թույլատրվում է նախատեսել վառվող` նորմալ լուսավորման լուսարձակող սարքերի հետ միաժամանակ միացվող, և չվառվող` նորմալ լուսավորման սնուցման դադարեցման դեպքում ավտոմատ միացվող:

6.67 Պահակային լուսավորումը (պահպանման հատուկ տեխնիկական միջոցների բացակայության դեպքում) պետք է նախատեսել գիշերային ժամերին պաշտպանվող տարածքների սահմանի երկարությամբ: Լուսավորվածությունը պետք է լինի գետնի մակարդակին հորիզոնական հարթության մեջ կամ սահմանագծին ուղղահայաց ուղղաձիգ հարթության մի կողմի վրա գետնից 0,5 մ և մակարդակի վրա` 0,5 լք-ից ոչ պակաս:

Պահպանության համար հատուկ տեխնիկական միջոցներ գործածելու դեպքում լուսավորվածությունը պետք է ընդունել ըստ պահպանման լուսավորման նախագծային առաջադրանքի:

Պահակային լուսավորման համար կարող են օգտագործվել լույսի ցանկացած աղբյուրներ, բացառությամբ, երբ պահպանման լուսավորումը նորմալ չի վառվում և ավտոմատ միանում է ազդանշանային համակարգի կամ այլ տեխնիկական միջոցների գործողությունից: Այդպիսի դեպքերում պետք է կիրառվեն շիկացման լամպեր:

6.68 Հերթապահ լուսավորման համար կիրառման բնագավառը, լուսավորվածության մեծությունը, հավասարաչափությունը և որակին ներկայացվող պահանջները չեն նորմավորվում:

Հ Ա Վ Ե Լ Վ Ա Ծ  Ա
(պարտադիր)

ՏԵՐՄԻՆՆԵՐ ԵՎ ՍԱՀՄԱՆՈՒՄՆԵՐ

Կողմնային բնական լուսավորում -սենքերի բնական լուսավորում արտաքին պատերում լուսաբացվածքների միջով:

Վերին բնական լուսավորում -սենքերի բնական լուսավորում երդիկների, շենքերի բարձրությունների անկումների տեղերում լուսաբացվածքների միջով:

Բնական լուսավորման երկրաչափական գործակից -սենքի ներսում, հանձնարարված հարթության դիտարկվող կետում, հավասարաչափ պայծառ երկնքից սկիզբ առած և չփակված լուսաբացվածքի միջով անցած լույսով ստեղծված բնական լուսավորվածության հարաբերությունն ամբողջությամբ բաց երկնակամարի տակ արտաքին հորիզոնական լուսավորվածության միաժամանակյա արժեքին, արտահայտվում է տոկոսներով, ընդ որում, անմիջական արևի լույսի մասնակցությունը այս կամ այն լուսավորվածության ստեղծմանը բացառվում է:

Հերթապահ լուսավորում -լուսավորում ոչ աշխատանքային ժամին:

Բնական լուսավորում -արտաքին պատող կոնստրուկցիաներում լուսաբացվածքների միջով ներթափանցող երկնքի լույսով (ուղիղ կամ անդրադարձված) սենքերի լուսավորում:

Գունահաղորդման ցուցիչ -որոշակի դիտարկման պայմանների դեպքում հետազննվող և ստանդարտ լույսի աղբյուրներով լուսավորված գունավոր օբյեկտի տեսողական ընկալման համապատասխանության չափը:

Համակցված լուսավորում -լուսավորում, որի դեպքում ընդհանուր լուսավորմանը ավելացվում է տեղայինը:

Համակցված բնական լուսավորում -վերին և կողմնային բնական լուսավորման զուգակցում:

K ֆոնով նշմարման օբյեկտի ցայտունություն - օբյեկտի պայծառության և ֆոնի տարբերության բացարձակ մեծության հարաբերությունը ֆոնի պայծառությանը:

Ֆոնով նշմարման օբյեկտի ցայտունությունը համարվում է`

մեծ- 0,5-ից ավելի K-ի դեպքում (օբյեկտը և ֆոնը կտրուկ տարբերվում են պայծառությամբ),

միջին- 0,2-ից մինչև 0,5 K-ի դեպքում (օբյեկտը և ֆոնը նկատելի տարբերվում են պայծառությամբ),

փոքր- 0,2-ից պակաս K-ի դեպքում (օբյեկտը և ֆոնը քիչ են տարբերվում պայծառությամբ):

Բնական լուսավորվածության գործակից (ԲԼԳ) -սենքի ներսում հանձնարարված մակերևույթի որոշ կետում երկնքի լույսով ստեղծված բնական լուսավորվածության հարաբերությունն ամբողջովին բաց երկնակամարի լույսով ստեղծված արտաքին հորիզոնական լուսավորվածության միաժամանակյա արժեքին, արտահայտվում է տոկոսներով:

Պաշարի գործակից K_պ -շահագործման ընթացքում լուսաբացվածքներում լուսաթափանց լցվածքների, լույսի աղբյուրների (լամպ) և կանթեղների կեղտոտման և հնացման հետևանքով ԲԼԳ-ի և լուսավորվածության նվազեցումը, ինչպես նաև սենքի մակերևույթների անդրադարձնող հատկության նվազեցումը հաշվի առնող հաշվարկային գործակից:

Լուսավորվածության բաբախման գործակից K_բ, % -գազապարպման լամպերի, դրանց փոփոխական հոսանքով սնուցման դեպքում, ժամանակի ընթացքում լուսային հոսքի փոփոխման շնորհիվ տատանումների հարաբերական խորության գնահատման չափանիշն է, արտահայտվում է բանաձևով`

K=  Emax-Emin  2Eմիջ

100,

(Ա1)

որտեղ

E_max և E_min-լուսավորվածության առավելագույն և նվազագույն արժեքներն են համապատասխանաբար, դրա տատանման ընթացքում, լք,

E_միջ- այդ նույն ժամանակահատվածում լուսավորվածության միջին արժեքը, լք:

Լուսային կլիմայի գործակից m -լուսային կլիմայի առանձնահատկությունները հաշվի առնող գործակից:

Կարմիր հարաբերություն -կարմիր լուսային հոսքի հարաբերությունը լուսային աղբյուրի ընդհանուր լուսային հոսքին, արտահայտված տոկոսներով`

 

(Ա2)

որտեղ

j(l )-հոսքի սպեկտրային խտությունն է,

 V(l)-մարդու աչքի հարաբերական սպեկտրային զգոնությունը:

Տեղական լուսավորում-անմիջապես աշխատանքային տեղերի վրա լուսային հոսքը համակենտրոնացնող, կանթեղներով ընդհանուրին լրացուցիչ ստեղծվող լուսավորում:

Բնական լուսավորման անհավասարաչափություն-սենքի բնորոշ կտրվածքի սահմաններում ԲԼԳ-ի միջին արժեքի հարաբերությունը նվազագույն արժեքին:

Ամպամած երկինք ԼՄՀ (ըստ լուսավորման միջազգային հանձնախմբի սահմանման)-երկինքն է, ամբողջությամբ ծածկված ամպերով և պայմանին բավարարող, որի դեպքում հորիզոնից վեր Q բարձրության վրա դրա պայծառության հարաբերությունը պայծառությանը զենիթում հավասար է

 

(1+2 sin Θ)/3:

 

Նշմարման օբյեկտ-դիտարկվող առարկան է, առանձին դրա մասը կամ խոտան, որոնք պահանջվում են աշխատանքի ընթացքում զանազանել:

Պատուհանների մակերես S_o-լուսավորվող սենքի արտաքին պատերում գտնվող լուսաբացվածքների գումարային մակերեսն է (լույսին), մ:

Երդիկների մակերես S_եր-լուսավորվող սենքի կամ թռիչքի ծածկում գտնվող բոլոր երդիկների լուսաբացվածքների (դեպի լույսը) գորմարային մակերեսն է, մ:

Ընդհանուր լուսավորում-լուսավորում, որի դեպքում կանթեղները տեղաբաշխվում են սենքի վերին գոտում հավասարաչափ (ընդհանուր հավասարաչափ լուսավորում) կամ սարքավորումների տեղաբաշխմանը համեմատ (ընդհանուր տեղայնացված լուսավորում):

Անվտանգության լուսավորում-աշխատանքային լուսավորման վթարային անջատման դեպքում աշխատանքները շարունակելու համար լուսավորում:

Լուսաբացվածքների հարաբերական մակերես S_եր /S_հ, S_պ /S-երդիկների կամ պատուհանների մակերեսի հարաբերությունն է սենքի հատակի լուսավորվող մակերեսին. արտահայտվում է տոկոսներով:

Անդրադարձող փայլ-օբյեկտի և ֆոնի միջև ցայտունությունը նվազեցնող շղարշող գործողության և աշխատանքային մակերևույթի պայծառության չափից դուրս մեծացման հետևանքով աշխատանքային մակերևույթից աչքի ուղղությամբ տեսանելիության նվազեցումը սահմանող լուսային հոսքի անդրադարձման բնութագիրը:

Անհարմարավետության ցուցանիշ M-տեսադաշտում պայծառության անհավասարաչափ բաշխման դեպքում տհաճ զգացումներ առաջացնող անհարմարավետ փայլի գնահատման չափանիշներն են, արտահայտվող բանաձևով`

   

M = Lc.w0,5  j0 .Lհ0,5

,

(Ա3)

որտեղ

L_c- փայլուն աղբյուրի պայծառությունն է, կդ/մ²,

w-փայլուն աղբյուրի անկյունային չափը, ստերադիան,

j₀- տեսողական գծի նկատմամբ փայլուն աղբյուրի դիրքի ցուցիչը,

L_հ- հարմարվողականության պայծառությունը, կդ/մ²: Նախագծման ժամանակ անհարմարավետության ցուցանիշը հաշվարկվում է ինժեներային մեթոդով:

Շլացման ցուցանիշ P-լուսավորման կայանքի շլացնող գործողության գնահատման չափանիշն է, որոշվում է արտահայտությամբ`
 

P=(S-1)1000,

(Ա4)

 

որտեղ

 S - տեսադաշտում շլացնող աղբյուրների առկայության և բացակայության դեպքում պայծառության շեմային տարբերությունների հարաբերությանը հավասար շլացման գործակից է:

Կիսագլանաձև լուսավորվածություն-փողոցով, դրա առանցքին զուգահեռ շարժվող դիտողի համար լուսավորման ստվեր առաջացնող էֆեկտի և տարածության լույսով հագեցվածության բնութագիրն է: Որոշվում է որպես փողոցի երկայնական գծի վրա կիսագլանի, որի շառավիղը և բարձրությունը ձգտում են զրոյի, 1,5 մ բարձրության վրա ուղղաձիգ տեղաբաշխված մակերևույթի վրա լուսային հոսքի միջին խտություն: Կիսագլանաձև լուսավորվածության հաշվարկը կատարվում է ինժեներական մեթոդով:

Աշխատանքային մակերևույթ-մակերևույթ է, որի վրա կատարվում է աշխատանք և նորմավորվում կամ չափվում է լուսավորվածությունը:

Աշխատանքային լուսավորում-շենքերից դուրս աշխատանքի կատարման տեղերում և սենքերում նորմավորվող լուսավորման պայմանները (լուսավորվածության լուսավորման
որակ) ապահովող լուսավորումն է:

ԲԼԳ-ի e_h հաշվարկային արժեք-սենքերի բնական կամ համատեղված լուսավորության նախագծման ժամանակ հաշվարկային եղանակով ստացված արժեքն է, արտահայտվում է տոկոսներով և որոշվում է.

ա) կողմնային լուսավորման դեպքում ըստ բանաձևի`

eps  =(esեր. ba +eշ.bճ.la.kշ)r0t0 /kշ;

(Ա5)

 բ) վերին լուսավորման դեպքում ըստ բանաձևի`
 

eհվ =(eվեր +eվանդ)t0 /kշ;

(Ա6)

 
գ) համակցված (վերին և կողմնային) լուսավորման դեպքում ըստ բանաձևի`

 

eհհ =(eկհ +eվհ),

(Ա7)

որտեղ

e^s_եր - կողմնային լուսավորման դեպքում լուսաբացվածքների միջով տեսանելի երկնքի հատվածների ուղիղ լույսով ստեղծված ԲԼԳ-ի արժեքն է հաշվարկային կետերում (հաշվի առնելով պայծառության բաշխումը ըստ ԼՄՀ-ի ամպած երկնքի),

b_a-  հորիզոնի շրջանով բնական լույսի պաշարների հաշվի առնող լուսաբացվածքների  կողմնորոշման գործակիցը,

e_շ - լուսաբացվածքի միջով հաշվարկային կետից տեսանելի դիմակա շենքի ճակատի հատվածքի երկրաչափական ԲԼԳ,

b_ճ -  դիմակա շենքերի ճակատների միջին հարաբերական պայծառությունը,

l_a - ըստ հորիզոնի կողմերի կողմնորոշումից կախված շենքի ճակատի պայծառությունը
 հաշվի առնող շենքի ճակատի կողմնորոշման գործակիցը,

k_շ- դիմակա շենքերի առկայության դեպքում սենքում ներքին անդրադարձնող ԲԼԳ-ի բաղադրիչի փոփոխումը հաշվի առնող գործակից,

r₀ -  կողմնային լուսավորման դեպքում բաց հորիզոնի (դիմակա շենքերի բացակայության) դեպքում սենքի և ներքնաշերտերի մակերևույթներից անդրադարձած լույսի շնորհիվ ԲԼԳ-ի բարձրացումը հաշվի առնող գործակից,

e^վ _եր- վերին լուսավորման դեպքում, երկնքի ուղիղ լույսով ստեղծված (հաշվի առնելով պայծառության բաշխումն ըստ ԼՄՀ-ի ամպամած երկնքի) ԲԼԳ-ի արժեքը հաշվարկային կետերում,

e^վ_անդ- վերին լուսավորման դեպքում, սենքի ներքին մակերևույթներից անդրադարձած լույսով ստեղծված ԲԼԳ-ի արժեքը հաշվարկային կետերում,

t₀, k_շ- լուսանցման ընդհանուր գործակիցը և լուսաբացվածքի լցման պաշարի գործակիցը,

e_հ^հ- կողմնային և վերին լուսավորման դեպքում ԲԼԳ-ի գումարային արժեքը հաշվարկային կետերում:

Լուսային կլիմա-այս կամ այն տեղանքի բնական լուսավորման պայմանների համախումբը (լուսավորվածություն և երկնքի ցրված լույսով ու արևի ուղիղ լույսով հորիզոնական և ըստ հորիզոնի կողմերի տարբեր կողմնորոշմամբ ուղղաձիգ մակերևույթների վրա ստեղծված լուսավորման քանակ, արևի փայլատակման տևողություն և ներքնաշերտի մակերևույթի ալբետո) 10 տարուց ավելի ժամանակաշրջանում:

Շինարարությանը հատկացրած գոտի-բնակարանային ֆոնդի, հասարակական շենքերի և կառուցվածքների, այդ թվում գիտահետազոտական ինստիտուտների և դրանց համալիրների, ինչպես նաև սանիտարական պաշտպանիչ գոտու կառուցվածք չպահանջող առանձին կոմունալ և արդյունաբերական օբյեկտների տեղակայման համար ներքաղաքային հաղորդակցման ուղիների, փողոցների, հրապարակների, այգիների, զբոսայգիների, պարտեզների և ընդհանուր օգտագործման այլ տեղերի կառուցման համար նախատեսված տարածքն է:

Համատեղված լուսավորվում-լուսավորում, որի դեպքում ըստ նորմերի անբավարար բնական լուսավորմանը ավելացվում է արհեստականը:

Փողոցների, ճանապարհների և հրապարակների միջին լուսավորվածություն-ըստ մակերեսի միջին կշռային լուսավորվածությունն է:

Ճանապարհի մակերևույթի միջին պայծառություն-ըստ ճանապարհի չոր պատվածքների մակերեսի միջին կշռային պայծառությունն է տրանսպորտի երթևեկության առանցքի վրա գտնվող դիտողի աչքի ուղղությամբ:

Ստրոբոսկոպիկ էֆեկտ-փոփոխական հոսանքով սնվող գազապարպման լույսի աղբյուներով կատարված լուսավորման սարքերում ժամանակի ընթացքում լուսային հոսքի փոփոխման և հաճախական բնութագրերի բազմապատիկների համընկնման դեպքում ծագող փայլկտող լույսում պտտվող, շարժվող և փոխարինվող օբյեկտների տեսողական ընկալման աղավաղման երևույթ:

Պայմանական աշխատանքային մակերևույթ-հատակից 0,8 մ բարձրության վրա տեղաբաշխված պայմանական ընդունված հորիզոնական մակերևույթ:

Ֆոն - անմիջապես նշմարվող օբյեկտին, որի վրա այն նայվում է, հարող մակերևույթ:

Ֆոնն ընդունվում է`

բաց - 0,4-ից ավելի մակերևույթի անդրադարձման գործակցի դեպքում,

միջին - նույնը 0,2 - 0,4-ի դեպքում,

մուգ - նույնը 0,2-ից պակասի դեպքում:

Սենքի բնորոշ կտրվածք-սենքի մեջտեղով լայնական կտրվածք, որի հարթությունը ուղղահայաց է լուսաբացվածքների ապակեպատման հարթությանը կամ սենքի թռիչքների երկայնական առանցքին: Սենքի բնորոշ կտրվածքում պետք է գտնվեն առավելագույն քանակի աշխատանքային տեղերով տեղամասերը, ինչպես նաև լուսաբացվածքներից առավել հեռացված աշխատանքային գոտու կետերը:

Գունային ջերմաստիճան T_c-Պլանկի (սև մարմնի) ճառագայթիչի ջերմաստիճանը, որի դեպքում դրա ճառագայթումն ունի նույն գունավորումը, ինչ որ դիտարկվող օբյեկտի ճառագայթումն է, K

Գունափոխանցում-լույսի ստանդարտ աղբյուրներով լուսավորված գունավոր օբյեկտների ընկալմամբ գիտակցաբար կամ բնազդաբար համեմատվող այդ իսկ օբյեկտների տեսողական ընկալման վրա լույսի աղբյուրների սպեկտրալ կազմի ազդեցությունը բնութագրող ընդհանուր հասկացություն:

Գլանաձև լուսավորվածություն Eգ-սենքը լույսով հագեցվածության բնութագիր է: Որոշվում է որպես սենքում ուղղաձիգ տեղաբաշխված գլանի, որի շառավիղը և բարձրությունը
ձգտում են զրոյի, մակերևույթին լուսային հոսքի միջին խտություն:

Գլանաձև լուսավորվածության հաշվարկը կատարվում է ինժեներական մեթոդով:

Էվակուացման լուսավորում-սենքից մարդկանց էվակուացման համար լուսավորումը՝ նորմալ լուսավորման վթարային անջատման դեպքում:

Նշմարվող օբյեկտի համարժեք չափ-համապայծառ շրջանի չափն է համապայծառ նույն շեմային ցայտունությունն ունեցող ֆոնի վրա, ինչ որ նշմարվող օբյեկտինն է տվյալ ֆոնի պայծառության դեպքում:

Հ Ա Վ Ե Լ Վ Ա Ծ  Բ
(պարտադիր)

 

ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ՏԱՐԱԿԱՐԳՄԱՆ ՈՐՈՇՈՒՄԸ ՆՇՄԱՐՎՈՂ ՕԲՅԵԿՏԻՑ ՄԻՆՉԵՎ ԱՇԽԱՏՈՂԻ ԱՉՔԵՐԸ 0,5 Մ-ԻՑ ԱՎԵԼԻ ՀԵՌԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ԴԵՊՔՈՒՄ

 

Նշմարվող օբյեկտից մինչև աշխատողի աչքերը 0,5 մ-ից ավելի հեռավորության դեպքում աշխատանքի կարգը ըստ աղյուսակի պետք է սահմանել հաշվի առնելով նշմարվող օբյեկտների նվազագույն չափի d և այդ օբյեկտից մինչև աշխատողի աչքի L հեռավորության հարաբերությամբ որոշվող նշմարվող օբյեկտի անկյունային չափը:

 

Տեսողական աշխատանքի կարգը	d/l հարաբերության սահմանները
I	0,3•10-3 -ից պակաս
II	0,3 •10-3-ից մինչև 0,6 .10-3
III	0,6 •10-3-ից ավելի մինչև 1 .10-3
IV	1 •10-3-ից ավելի մինչև 2 .10-3
V	2 •10-3-ից ավելի մինչև 10 .10-3
VI	10 •10-3-ից ավելի

 

Հ Ա Վ Ե Լ Վ Ա Ծ  Գ
(պարտադիր)

ՆՇՄԱՐՎՈՂ ԵՐԿԱՐ ՕԲՅԵԿՏՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐԺԵՔ ՉԱՓԻ ՈՐՈՇՈՒՄԸ
 

Երկար նշմարվող օբյեկտների (a>2b երկարություն ունեցող, որտեղ b-օբյեկտի լայնությունն է) համար, տեսողական աշխատանքի կարգը սահմանվում է օբյեկտի համարժեք չափով: Մնացած դեպքերում տեսողական աշխատանքի կարգը սահմանվում է ըստ նշվարվող օբյեկտի նվազագույն չափի:

Աչքից մինչև օբյեկտ 500 մմ-ից պակաս հեռավորությունների դեպքում համարժեք չափը սահմանվում է ըստ նկար Գ.1-ում բերված նոմոգրամի:

Աչքից մինչև օբյեկտ 500 մմ-ից ավելի հեռավորությունների դեպքում համարժեք չափը սահմանվում է ըստ նկար Գ. 2 -ում բերված նոմոգրամի:

Նշմարվող օբյեկտի գծային չափերի փոխարկումը (միլիմետրերով) անկյունայինի (անկյունային րոպեներով) նկար Գ. 2-ում բերված նոմոգրամի գործածմամբ, իրականացվում է ըստ բանաձևի.
 

a =60arctg(x/1),

(Գ.1)

 

որտեղ 

x -  օբյեկտի չափն է, մմ, 

l - օբյեկտից հեռավորությունը մինչև աչքը, մմ:

Անկյունային չափերից (անկյունային րոպե) ըստ նոմոգրամի ստացված համարժեք չափի փոխարկումը գծայինի (միլիմետրի) իրականացվում է ըստ բանաձևի.
  

x=ltg(a /60)

(Գ.2)

 

 

 

 

Նկար Գ.1

 

ՆՈՄՈԳՐԱՄ

 

Աչքից մինչև օբյեկտ 500 մմ-ից պակաս հեռավորությունների դեպքում երկար նշմարվող օբյեկտների համարժեք չափի որոշման համար: 

 

 

Նկար Գ.2

 

ՆՈՄՈԳՐԱՄ

 

Աչքից մինչև օբյեկտ 500 մմ-ից ավելի հեռավորությունների դեպքում տարածական նշմարվող օբյեկտների համարժեք չափի որոշման համար:

 

 

Աղյուսակ Դ 2 - Լուսատեխնիկական պնդության խմբերը 
 

Նյութի տեսակը կամ պատվածքը	Անդրադարձիչների կամ լուսացիրների նյութերը (կամ պատվածքները)
Ա-ամուր ՄԱ-միջին ամրության	լույսն անդրադարձնող	լույսն անցկացնող
	Սիլիկատային արծնով պատվածք	Սիլիկատային ապակի
	1 Էպօքսիդային փոշով պատվածք 2 НЦ -25  նիտրաարծնով պատվածք 3 МЛ-12 արծնային պատվածք 4 Ալզակ այլումին հեղուկ ապակու  թաղանթ «Սանլոիդ» տեսակի շերտով պաշտպանված	1 Պոլիկարբոնատ 2 Պոլիմեթիլմետակրիլատ 3 Պոլիվինիլքլորիդային կոշտ թաղանթ «Սանլոիդ» տեսակի
Փ-փափուկ	1 МЛ-242 արծնային պատվածք 2 АК-11022 արծնային պատվածք պոլիէթիլեն 3 Ակրիլային արծնով պատվածք 4 Վակուումում փոշիացված, УВЛ-3 պաշտպանիչ լաքով այլումին	1 Բարձր ճնշման 2 Պոլիստիրոլ

 

Հ Ա Վ Ե Լ Վ Ա Ծ  Ե

(պարտադիր)
 

Աղյուսակ Ե 1 - ԱՊՀ երկրների ադմինիստրատիվ շրջանների խմբերը ըստ լուսային կլիմայի պաշարների

 

Խմբի համարը	Պետություն, ադմինիստրատիվ շրջան
1	Ադրբեջանի Հանրապետություն
2	Հայաստանի Հանրապետություն
	Բելառուսի Հանրապետություն
3	Բրեստի, Գոմելի մարզեր
4	Հանրապետության մնացած տարածքը
5	Վրաստանի Հանրապետություն
	Ղազախստանի Հանրապետություն
6	Հյուսիս Ղազախստանյան, Կոկչետայի, Կուստանայի մարզեր
7	Ակտյուբինսկի, Ուրալի, Ցելինոգրադի, Տուրգայի մարզեր
8	Գուրևի, Մանգիշլակի, Կարագանդայի, Պավլոդարի, Սեմիպալատինսկի, Հարավ- Ղազախստանյան, Տալդի-Կուրգանի, Ջեզգազգանի մարզեր
9	Չիմքենտի, Կզիլ Օրդինի, Ալմաթայի մարզեր
10	Հանրապետություն Ղրղզստան
11	Մոլդովայի Հանրապետություն
	Ռուսաստանյան ֆեդերացիա
12	Մոսկվայի, Սմոլենսկի, Վլադիմիրյան, Կալուգայի, Տուլայի, Ռյազանի, Նիժեգորոդյան, Սվերդլովսկի, Պերմի, Չելյաբինսկի, Կուրգանի, Նովոսիբիրյան, Կեմերովի մարզեր, Մոլդովա, Չուվաշիա, Ուդմուրտիա, Բաշկորտոստան, Թաթարստան, Կրասնոյարսկի երկրամաս (630հս.լ. հյուսիս), Յակուտյան Սախա (630 հս.լ. հյուսիս), Չուկոտյան ազգ. օկրուգ, Խաբարովսկի երկրամաս (550հս. լ. հյուսիս)
13	Բրյանսկի, Կուրսկի, Օրլովյան, Բելգորոդի, Վորոնեժի, Լիպեցկի, Տամբովի, Պենզայի, Սամարայի, Ուլյանովսկի, Օրենբուրգի, Սարատովի, Վոլգոգրադի մարզեր, Հանրապետություն Կոմի, Կաբարդինո-Բալկարյան Հանրապետություն, Հյուսիս Օսեթինյան Հանրապետություն, Չեչենական Հանրապետություն, Ինգուշեթիայի Հանրապետություն, Խանտի Մանսիայի ազգօկրուգ, Ալթայի երկրամաս, Կրասնոյարսկի երկրամաս (630 հս.լ. հարավ), Յակուտյան Սախա (630հս. լ. հարավ), Տուվայի Հանրապետություն, Բուրյաթիայի Հանրապետություն, Չիտինսկի մարզ, Խաբարովսկի երկրամաս (550հ. լ. հարավ), Մագադանի մարզ
14	Պսկովի, Նովգորոդի, Տվերի, Յարոսլավի, Իվանովի, Լենինգրադի, Վոլոգդայի, Կոստրոմայի, Կիրովի մարզեր, Կարելյան հանրապետություն, Յամալո-Նենեցական ազգ. օկրուգ, Նենեցական ազգ. օկրուգ
15	Արխանգելսկի, Մուրմանսկի մարզեր
16	Կալմիկիայի Հանրապետություն, Ռոստովյան, Աստրախանի, Ստավրոպոլի երկրամասեր, Դաղստանի Հանրապետություն, Ամուրի մարզ, Պրիմորյեի մարզ
17	Տաջիկական Հանրապետություն
18	Թուրքմենստան
19	Ուզբեկստանի Հանրապետություն
	Ուկրաինա
20	Ղրիմի Հանրապետություն, Օդեսայի մարզ
21	Հանրապետության մնացած տարածքը

 

Հ Ա Վ Ե Լ Վ Ա Ծ  Զ

(հանձնարարելի)

 

ԼՈՒՅՍԻ ԱՂԲՅՈՒՐՆԵՐԸ ԱՐՏԱԴՐԱԿԱՆ ՍԵՆՔԵՐԻ ՀԱՄԱՐ

 

Աղյուսակ Զ 1-Լույսի աղբյուրները ընդհանուր լուսավորման համակարգի դեպքում

Տեսողական աշխատանքի բնութագիրը ըստ գունատարբերման պահանջների	Լուսավորվածու-թյունը, լք	Լույսի աղբյուրների գունափոխանցման նվազագույն ցուցիչը, Ra	Լույսի աղբյուրների գունային ջերմաստիճանի ընդգրկույթը Tc, oK	Լույսի աղբյուրների մոտավոր տեսակները
Գունատարբերման շատ բարձր պահանջներով գույնի հսկողությունը (կարի ֆաբրիկաներում պատրաստի արտադրանքի, մանածագործական ֆաբրիկաներում գործվածքների հսկողությունը, կաշվի տեսակավորումը, գունավոր տպագրության համար ներկերի ընտրությունը և այլն)	300 և ավելի	90	5000-6000	ЛДЦ, ЛДЦ УФ, (ЛXЕ)
Գունատարբերման բարձր պահանջներով գույների համադրումը (մանածագործություն, կարի արտադրություն, գունավոր տպագրություն և այլն)	300 և ավելի	85	3500-6000	ЛБЦТ, ЛДЦ, ЛДЦ УФ
Գունավոր օբյեկտների զանազանումը գունատարբերման ոչ բարձր պահանջների դեպքում (ռադիոապարատների հավաքում, մանում, հաղորդալարերի փաթաթում և այլն)	500 և ավելի 300, 400 150, 200 150-ից պակաս	50 50 45 40	3500-6000 3500-5500 3000-4500 2700-3500	ЛБ, (ЛXБ), МГЛ ЛБ (ЛXБ), МГЛ, НЛВД+МГЛ ЛБ(ЛXБ), НЛВД+МГЛ, ДРЛ ЛБ, ДРЛ, НЛВД+ МГЛ (ЛН, КГ)
Բացակայում են գունատարբերման պահանջները (մետաղների, պլաստմասսաների մեքենայացված մշակում, մեքենաների գործիքների հավաքում և այլն)	500 և ավելի 300, 400 150, 200 150-ից պակաս	50 40 29 25	3500-6000 3500-5000 2600-4500 2400-3500	ЛБ, (ЛXБ), МГЛ ЛБ (ЛXБ), МГЛ, (ДРЛ), НЛВД +МГЛ ЛБ, (ЛXБ),МГЛ, (ДРЛ), НЛВД+МГЛ, НЛВД+ДРЛ (ЛН,КГ) ЛБ,(ДРЛ), НЛВД (ЛН, КГ)

Աղյուսակ Զ 2-Լույսի աղբյուրները համակցված լուսավորման համակարգի դեպքում

 

Տեսողական աշխատանքի բնութագիրը ըստ գունատարբերման պահանջների	Լուսավոր-վածությունը համակցված լուսավորման համակարգի դեպքում	Լույսի աղբյուրների գունափոխանցման նվազագույն ցուցիչ, Ra		Լույսի աղբյուրների գունային ջերմաստիճանի ընդգրկույթը Tc, oK		Լուսավորման համար լույսի աղբյուրների մոտավոր տեսակները
		ընդհանուր	տեղական	ընդհանուր	տեղական	ընդհանուր	տեղական
Գունատարբերման շատ բարձր պահանջներով գույնի հսկողությունը (կարի ֆաբրիկաներում պատրաստի արտադրանքի, մանածագործական ֆաբրիկաներում գործվածքների հսկողությունը, կաշվի տեսակավորումը, գունավոր տպագրության համար ներկերի ընտրությունը և այլն)	150 և ավելի	85	90	5000-6000	5000-6000	ЛБЦТ, (ЛДЦ),	ЛДЦ, ЛДЦ УФ, (ЛXЕ),
Գունատարբերման բարձր պահանջներով գույների համադրումը (մանածագործություն, կարի արտադրություն, գունավոր տպագրություն և այլն)	150 և ավելի	50	85	3500-5000	3500-6000	ЛБ, (ЛXБ), МГЛ	ЛБЦТ,  ЛДЦ,  ЛДЦ УФ,
Գունավոր օբյեկտների զանազանումը գունատարբերման ոչ բարձր պահանջների դեպքում (ռադիոապարատների հավաքում, մանում, հաղորդալարերի փաթաթում և այլն)	500 300, 400 150, 200	50 50 35	50 50 50	3500-5500 3200-5000 3000-4500	3500-5500 3500-5000 3500-5000	ЛБ, (ЛXБ), МГЛ НЛВД+МГЛ ЛБ,(ЛXБ), МГЛ, (ДРЛ), НЛВД+МГЛ,  ЛБ (ЛXБ), НЛВД+МГЛ, МГЛ, (ДРЛ),	ЛБ, (ЛXБ), ЛБ, (ЛXБ), ЛБ, (ЛXБ),
Բացակայում են գունատարբերման պահանջները (մետաղների, պլաստմասսաների մեքենայացված մշակում, մեքենաների և գործիքների հավաքում և այլն)	500 300, 400 150, 200	50 35 25	50 50 50	3500-6000 3200-5000 2400-4500	2800-5500 2800-5000 2800-4500	ЛБ, (ЛXБ), МГЛ НЛВД+МГЛ ЛБ, (ЛXБ), МГЛ, (ДРЛ), НЛВД+МГЛ,  ЛБ (ЛXБ), НЛВД, МГЛ, МГЛ, (ДРЛ),	ЛБ, (ЛXБ), ЛБ, (ЛXБ), ЛБ, (ЛXБ),
Ծանոթություն: 1.  НЛВД լամպերի կիրառումը թույլատրվում է VI-VIII կարգերի աշխատանքների համար:  2. Առանց բնական լույսի սենյակների համար գունատարբերման ոչ բարձր պահանջներով աշխատանքի դեպքում աղյուսակներում գունավոր ջերմաստիճանի ընդգրկույթը պետք է սահմանափակել 300 լք ավելի լուսավորվածության մակարդակների դեպքում 3500-5000 K սահմաններում: 3. Լյումինեսցենտային ЛДЦ УФ լամպերը սպեկտրի անդրամանուշակագույն տիրույթում ունի բնականին մոտ ճառագայթման կազմ, որը կարևոր է օպտիկական գունազերծումով պատրաստված գործվածքների և թղթի հսկողության ժամանակ: 4. Փակագծերում և աղյուսակում նշված են էներգիական պակաս արդյունավետ լույսի աղբյուրները:

 

Հ Ա Վ Ե Լ Վ Ա Ծ  Է

(հանձնարարելի)

 

Աղյուսակ Է- Լույսի աղբյուրները բնակելի և հասարակական ընդհանուր լուսավորման համար

 

Լուսավորմանը ներկայացվող պահանջները	Տեսողական աշխատանքի բնութագիրը ըստ գունատարբերման պահանջների	Լուսավորվածու-թյունը, լք	Լույսի աղ- բյուրների գու-նափոխանցման նվազագույն ցուցիչը Ra	Լույսի աղ-բյուրների գունային ջերմաս-տիճանի ընդ-գրկույթը Tc, oK	Լույսի աղբյուրների մոտավոր տեսակները
1	2	3	4	5	6
Սենքերում տեսողական հարմարավետության ապահովումը Ա-Գ կարգերի տեսողական աշխատանքներ կատարելիս	Գունատարբերման բարձր պահանջներով գույների համադրումը և գույների ընտրությունը («Գործվածքեղեն», «Հագուստ» և ուրիշ մասնագիտացված խանութներ)	300-ից մինչև 500	90	3500-6000	ЛДЦ (ЛXЕ)
	Գունատարբերման բարձր պահանջներով գույների համադրումը (նկարչության աշխատանքների սպասարկման առանձնասենյակներ, արհեստանոցներում ձևման բաժանմունքներ, հանրապետական նշանակության նիստերի դահլիճներ, քիմիական լաբորատորիաներ, ցուցադրական սրահներ, մակետային արհեստանոցներ և այլն)	300-ից մինչև 500 150-ից մինչև 300	85 55	3500-5000 3500-4500	ЛБЦТ (ЛЕЦ, ЛXЕ)  ЛБЦТ (ЛЕЦ)
	Գունատարբերման ոչ բարձր պահանջների դեպքում գունավոր օբյեկտների զանազանում (ուսումնական հաստատությունների խմբակների սենյակներ, հանրախանութներ, խանութների առևտրասրահներ, հագուստի քիմմաքրման ատելյեներ, ճաշասրահներ, փակ լողավազաններ, սպորտ-դահլիճներ, վարձույթի կետերի և խանութների պահեստարաններ): Գունատարբերման պահանջները բացակայում են (առանձնասենյակներ, աշխատասենյակներ, կոնստրուկտորական, գծագրական բյուրոներ, ընթերցողական կատալոգներ, արխիվներ, գրապահեստներ և այլն)	300-ից մինչև 500 150-ից մինչև 300 150-ից պակաս	55 50 50	3500-5000 3500-4500 2700-3500	ЛБ, ЛБЦТ, МГЛ (ЛXБ, ЛЕЦ) ЛБ,  ЛБЦТ,МГЛ**, (ЛXБ, ЛЕЦ, ДРЛ**) МГЛ+НЛВД) ЛБ, МГЛ+НЛВД, (ГЛН,  ЛН)
Սենքերում հոգե-հուզական հարմա-րավետության ապահովումը Դ-Է կարգերի տեսո-ղական աշխատանքներ կատարելիս	Գունափոխանցման ոչ բարձր պահանջների դեպքում գունավոր օբյեկտների զանազանում (համերգասրահներ, թատրոնների, ակումբների հանդիսասրահներ, հանդիսադահլիճներ, նախասրահներ և այլն):	300-ից մինչև 500 150-ից մինչև 300 300-ից մինչև 500	80 55 50	2700-4500 2700-4200 3000-3500	ЛБЦТ, КЛТБЦ (ЛЕЦ) ЛБ, ЛБЦТ, КЛТБЦ (ЛXБ, ЛЕЦ) ЛБ, МГЛ+НЛВД
	Գունափոխանցման պահանջները բացակայում են (կինոթատրոնների հանդիսասրահներ, լիֆտի սրահներ, միջանցքներ, անցատեղեր, անցումներ և այլն)	150-ից պակաս	45	2700-3500	ЛБ (ГЛН, ЛН, ДРЛ**)
Բնակելի շենքերի սենքերում տեսողական և հոգեհուզական հարմարավետության ապահովումը	Գունատարբերման ոչ բարձր պահանջների դեպքում գունավոր օբյեկտների զանազանում.
	-բնակելի սենյակներ, խոհանոցներ	100	80	2700-4000	КЛТБЦ,  ЛТБЦЦ*,  ЛЕЦ*, ЛБ* (ГЛН, ЛН)
	- նախասենյակներ, լողասենյակներ	50	80	2700-4000	КЛТБЦ,  ЛТБЦЦ*,  ЛЕЦ*, ЛБ*, (ГЛН, ЛН)
	Գունատարբերման պահանջները բացակայում են. -աստիճանավանդակներ, լիֆտի սրահներ, նախասրահներ	100-ից պակաս		3000-3500	Л ЛББ
*Հանձնարարվում են խողովակաձև սակավազոր, ձևավոր (Ս-կերպ և օղակաձև) և հավաք լյումինեսցենտային լամպեր: ** ДРЛ լամպեր բարձր կարմիրի հարաբերությամբ ( rk> 10%) Ծանոթություն: Աղյուսակում փակագծերում նշված են էներգապես քիչ արդյունավետ լույսի աղբյուրները:

Հ Ա Վ Ե Լ Վ Ա Ծ  Ը

(հանձնարարելի)

 

Աղյուսակ Ը-1 Համարդյունաբերական սենքերի և կառուցվածքների լուսավորության նորմավորվող ցուցանիշները

 

Սենքեր և արտադրական տեղամասեր, սարքավորումներ, կառուցվածքներ	Աշխատանքային մակերևույթ և հարթություն, որի վրա նորմավորվում է լուսավորվածությունը(Հ հորիզոնական,   Ու - ուղղաձիգ)	Տեսողական աշխատանքի կարգը ըստ աղյուսակ 1-ի	Նորմավորվող լուսավորվածությունը, լք			Շլաց-ման ցուցա-նիշը, ոչ ավելի	Բաբախ- ման գործա- կից, %, ոչ ավելի	Լրացուցիչ ցուցումներ
			ընդհանուր լուսավոր-ման դեպքում	համակցված լուսավոր- վածության դեպքում
				ընդհանուր	ընդհանուրից
1	2	3	4	5	6	7	8	9
Պահեստներ
1 Յուղի, լաքաներկային նյութերի պահեստներ, պահեստանոցներ` ա) պահեստում լցաբաշխմամբ	Հ - հատակ	VIIIբ	75	-	-	-	-
բ) պահեստում առանց լցաբաշխման	Հ - հատակ	VIIIգ	50	-	-	-	-
2 Քիմիկատների, կարբիդ կալցիումի, թթուների, ալկալիդների և այլնի պահեստներ, պահեստանոցներ	Հ - հատակ	VIIIգ	75	-	-	-	-
3 Մետաղի, պահեստային մասերի, վերանորոգվող ֆոնդի, պատրաստի արտադրանքի պահեստներ և պահեստանոցներ, վերանորոգման ենթակա մանրամասերի և գործիքների պահեստ	Հ - հատակ	VIIIո	75	-	-	-	-	-
4 Դարակաշարային պահմամբ պահեստներ` ա) բեռների ընդունման և հանձնման հիմնարկաբաժին	Հ - 0,8մ հատակից	IVգ *)	200	400	200	40	20	Դարակաշարային պահեստներ ավտոմատ շտաբեր ամբարձիչներով պահման գոտիներում լուսավորում չի պահանջվում անհրաժեշտ է վթարային լուսավորում, հպանվակների վերանորոգման լուսավորում և անցամասերի հերթապահ լուսավորում
բ) տրանսպորտի բաշխման համակարգ	Հ - հատակ	Vգ	150	-	-	40	20
գ) պահեստարանի գոտի` խորշերում և պատվարներում սլաքների վրա	Հ -հատակ Ու Ու	VIIIգ VIIIբ IVբ	50 75 200	- - -	- - -	- - 40	- - 20
5 Պահեստներ, պահեստանոցներ, գազի բալոնների շվաքարանների տակի բաց հարթակներ	Հ - հատակ	VIIIբ	50	-	-	-	-
6 Ծանրաշարժ առարկաների և սորուն նյութերի (ավազ, ցեմենտ և այլն) պահեստներ	Հ - հատակ	VIIIբ	75	-	-	-	-
7 Բեռնաբարձիչ մեքենաներ (ամբարձահեծան, բազմաճախարակներ, կամրջային ամբարձիչներ և ուրիշներ) սենքերում	Հ, ՈՒ - կառավարման վահան Ու- ամբարձիչի կեռ, սարքավորումների և մանրամասերի ընդունման և հանձնման հարթակներ	VIIIB VIIIB	50 50	- -	- -	- -	- -
շենքերից դուրս	Հ, Ու - կառավարման վահան, Լ - սար-քավորումների, նյութերի մանրամասների ընդունման և հանձնման հարթակներ	X XII XII	30 10 10	- - -	- - -	- - -	- - -
8 Լցման, թափման էստակադներ	Հ - հարթակի հատակ Հ - ցիստեռնի բկանցք	XIII XI	5 20	- -	- -	- -	- -
Էլեկտրասենքեր
9 Բաշխիչ կայանքների դիս- պետչերական, օպերատորային, էլեկտրավահանային սենքեր` ա) մարդկանց մշտական կացությամբ	Հ - 0,8 մ հատակից հ- օպերատորի սեղան Հ, Ու - 1,5 մ 15-դ պանելներ, սարքերի սանդղակի կառավարման վահաններ Ու - 1,5 մ վահանի հետին կողմը	IIIգ *)	200 300	- 750	- 200	40	20 20/15	Շարժական լուսավորման համար նախատեսել վարդակներ
բ) մարդկանց պարբերական կացությամբ	Հ - 0,8 մ հատակից Հ, Ու - 1,5 մ 15-դ պանելներ, սարքերի սանդղակի կառավարման վահաններ Ու - 1,5 մ վահանի հետին կողմը	IVգ*)   VIIIգ	150 150   50	- -   -	- -   -	40	20 20-   -
10 Կառավարման պուլտեր և  վահաններ` ա) սենքերում` չափիչ ապարատուրայով առանց չափիչ ապարատուրայի	Հ - 0,8 մ սարքերի սանդղակներ Ու - 1,5 մ  Հ - 0,8 մ Ու - 1,5 մ լծակներ, բռնակներ, կոճակներ	IV*)   VI*)	150   150	-   -	-   -		20   20	Շարժական լուսավորման համար նախատեսել վարդակներ
բ) շենքերից դուրս	Ու - 1,5 մ լծակներ, բռնակներ, կոճակներ	IX	50	-	-		-
11 Սենքերում առանձին կանգնած հսկման սարքեր` ա) մշտական դիտարկման	Հ, Ու - սարքերի սանդղակ	IVդ*)	200	-	-		20
բ) պարբերական դիտարկման	Հ, Ու - սարքերի սանդղակ	IV դ	150	-	-		20
գ) շենքերից դուրս	Հ, Ու - սարքերի սանդղակ	IX բ	50	-	-		-
12 Տրանսֆորմատորների, ռեակտորների, ստատիկ կոնդենսատորների, ակումուլյատորների խցիկներ և սենքեր	Ու- 1,5 մ	VIII բ	75	-	-	-	-
13 Էլեկտրամեքենայական սենքեր` մարդկանց մշտական կացությամբ մարդկանց պարբերական կացությամբ	Հ- 0,8 մ հատակից B - 1,5 մ վահանների վրա Հ - 0,8 մ հատակից Ու - 1,5 մ վահանների վրա	IVդ   IVդ*)	200   150	-   -	-   -	40   40	20   20
14 Բնակելի և հասարակական շենքերում էլեկտրավահաններ	Հ - 0,8 մ հատակից Ու - 1,5 մ վահանների վրա	VIII բ	75	-	-	-	-
Կաթսայատներ
15 Փակիչ և կարգավորիչ արմատուրա` ա) սենքերում	Ու - հնոցների սողնակների, վենտիլների, կափույրների, լծակների, փականակների, բունկերների ծխնիների վրա	VIIIբ	75	-	-	-	-
բ) շենքերից դուրս	նույնը	X	30	-	-		-
16 Հնոցների և ջերմօգտագործիչների հարթակներ և աստիճաններ, հնոցների հետևի անցամասեր	Հ - հատակ	VIIIգ	50	-	-	-	-
17 Վառելիքամատուցման սենյակ	Հ - 0,8 մ հատակից	VI*)	150	-	-	40	20
18 Ծխաքաշների, օդափոխիչների սենյակներ,  բունկերային բաժանմունք	Հ, ՈՒ -0,8 մ հատակից	VI*)	150			40	20
19 Կոնդենսացման, քիմջրմաքրման, ջրաջեռուցման, օդազերծման, զոլի սենյակներ	Հ - հատակ	VIIIբ	75	-	-	-	-
20 Քիմջրամաքրման և գեներատորային սենք	Հ - հատակ	VIII գ	50	-	-	-	-
21 Վերբունկերային սենյակ	Հ -0,8 մ հատակից	VIII գ	50	-	-		-
Ինժեներական ցանցերի սենքեր և այլ տեխնիկական սենքեր
22 Պոմպակայանների մեքենասրահներ (տեխնոլոգիական՝ ըստ ջրի վերմղման և նավթաբլոկային փնջային պոմպակայաններ և այլ), օդափոխներ	Հ - 0, 8 մ հատակից		200			40	20	Շարժական լուսավորման համար նախատեսել վարդակներ
ա) անձնակազմի մշտական հերթապահությամբ	Ու - հսկման սարքերի սանդղակների վրա  Հ - մեքենավարի սեղան	IVդ*) IIIդ	150 200	400	200	- -	20 20/15
բ) անձնակազմի ոչ մշտական հերթապահությամբ	Հ - 0,8 մ հատակից Ու - հսկման սար- քերի սանդղակի վրա	IVդ*)	150 150	-	-	40	20 20
23 Սենքեր կոնդիցիոներների համար, ջերմային պունկտեր	Հ - 0,8 մ հատակից	VIդ*)	150	-	-	40	20	Շարժական լուսավորման համար նախատեսել վարդակներ
24 Կոմպրեսորանոցներ (բլոկներ, կայաններ, սենյակներ,  սրահներ)								Շարժական լուսավորման համար նախատեսել վարդակներ
ա) անձնակազմի մշտական հերթապահությամբ	Հ-0,8 մ ՈՒ - սարքերի սանդակների հատակից կոմպրեսորի կառավարման վահանի վրա	IVդ*)	200 150	-	40		20 20
բ) անձնակազմի ոչ մշտական հերթապահությամբ	Հ - մեքենավարի սեղան Հ-0,8 մ հատակից Ու - սարքերի սանդղակի վրա կառավարման վահանի վրա	IIIդ     IVդ*)	200 150   150	400     -	200   -	- 60   -	20/15 20   20
Ինժեներական ցանցերի սենքեր
25 Օդափոխման սենքեր և կայանքներ
ա) օդաքաշ և ներհոս օդափոխիչների խցիկներ	Հ-0,8 մ հատակից	VIIIգ	50	-	-	-	-
բ) օդաջեռուցիչների և զտիչների հատվածամասեր	Հ-0,8 մ հատակից	VIIIդ	20	-	-	-	-
26 Հոսանքալարերի, բեռնափոխակրիչների, փոխակրիչների ստորանցքեր և թունելներ	Հ - հատակ	VIIIդ	20	-	-	-	-
27 Կաբելային, ջերմավորման, յուղային, խյուսաշարների, ջրմուղի թունելներ	Հ - հատակ	VIIIդ	20	-	-	-	-
Ավտոմեքենաների սպասարկման ձեռնարկություններ
28 Դիտաառուներ` սենքերում և շենքերից դուրս	Հ - մեքենայի հատակ	Vբ	200	-	-	40	20	Շարժական լուսավորման համար նախատեսել վարդակներ
29 Շարժունակ կազմի լվացման և մաքրման կետեր` շենքերից դուրս սենքերում	Հ- ծածկ Հ- հատակ	XII VI*)	10 150	- -	- -	- 40	- 20
30 Ագրեգատների, հանգույցների, մանրամասերի լվացատեղ	Հ- բեռնման և բեռնաթափման տեղ	VI*)	150	-	-	40	20
31 Մարդատար և բեռնատար ավտոմեքենաների արատորոշման տեղամասեր	Հ - 0,8 մ հատակից	Vբ	200	-	-	40	20
32 Մարդատար, բեռնատար ավտոմեքենաների և ավտոբուսների տեխնիկական վերանորոգման և տեխնիկական սպասարկման տեղամաս	Հ - 0,8 մ հատակից	Vբ	200	-	-	40	20
33 Ամբարձիչներ	Հ- մեքենայի հատակ	IVգ	150**)	-	40	20		Շարժական լուսավորման համար ամբարձիչների մոտ նախատեսել վարդակներ
34 Դողահավաքման տեղամաս	Հ-0,8 մ հատակից	Vա	300			40	20
35 Դարբնոցազսպանային տեղամաս	Հ-0,8 մ հատակից	IVբ	200			40	20/20
36 Եռակցման թիթեղագործական տեղամաս	Հ-0,8 մ հատակից	IVգ	200			40	20
37 Պղնձագործի տեղամաս	Հ-0,8 մ հատակից Հ - դազգահ Հ - գուռ	IVբ Vա	200 -	500 400	200 200	40	20 20/20 20/20
38 Էլեկտրասարքավորումների և սնուցման սարքերի վերանորոգման տեղամաս	Հ-0,8 մ հատակից Հ- դազգահ, ստենդ	IIIգ	300 -	750	200	40	20 20/15
39 Փայտամշակման տեղամաս	Հ - 0,8 մ հատակից Հ - մշակման գոտի, չափանշման սալ	IIIբ	200 -	1000	200	40	20 20/15
40 Պաստառային տեղամաս	Հ - 0,8 մ հատակից	IVա	300	-		40	20
41 Ռետինացման տեղամաս	Հ - 0,8 մ հատակից Հ - դազգահ գուռ  Հ - բեռնման և բեռնաթափման տեղ	IIIբ VI	300 300 200	- 1000 -	- 200 -	40	20 20/15 20
42 Սակահաշվիչային տեղամաս	Հ - 0,8 մ հատակից Հ - սեղաներես	IIգ	300 -	2000	200		20 20/10
43 Փականագործական մեքենայական տեղամաս	Հ - 0,8 մ հատակից		300	-	-	20	20
44 Մետաղահատ հաստոցներ խառատային, խառատածոծրակող, պարուրակախառատային, կոորդինատաներտաշող, պարուրակահղկող սրող, ատամնամշակող, պարուրակագլորող, խառատադարձուկային, խառատապտուտակային, հարթահղկող, կորահղկող, ներհղկող. ֆրեզերային խառատակարուսելային  երկայնառանդիչ  լայնառանդիչ  ճակատախառատային,  գայլիկոնման, թործման,  ձգման, եզրահատման	Հ - մշակման գոտի	IIգ	-	2000	200		20/10
	Հ - մշակման գոտի	Iգ	-	1500	200		20/10
	Հ - մշակման գոտի	IIգ	-	2000	200		20/10
	Հ - մշակման գոտի	Iդ	-	1500	200		20/10
	Հ - մշակման գոտի	IIդ	-	1000	200		20/10
	Հ - մշակման գոտի	Iդ	-	1500	200		20/10
	Հ - մշակման գոտի	IIդ	-	1000	200		20/10
	Հ - մշակման գոտի	IIIգ	-	750	200		20/15
45 Ներկապատրաստամաս	Հ- 0,8 մ հատակից Հ - դազգահ, ներկախառնիչ	IIIբ	300 -	- 1000	- 200	40 -	15 20/15	Գործածել Л ËДС տեսակի լամպեր
46 Մարդատար ավտոմեքենաների ներկման տեղամաս	Հ, Ու - ավտոմեքե-նայի թափք	IIIբ	300	-	-	40	15
47 Բեռնատար ավտոմեքենաների և ավտոբուսների ներկման տեղամաս	Հ, Ու - ավտոբուսի, ավտոմեքենայի թափք	IVգ	200	-	-	40	20
48 Ավտոմեքենաների և ավտոբուսների չորանոց	Հ-0,8 մ հատակից	VI*)	200	-	-	-	-
49 Մարդատար ավտոմեքենաների ագրեգատային տեղամաս	Հ-0,8 մ հատակից Հ - դազգահ	IIIգ	300 300	750	200	40	20 20/15
50 Բեռնատար ավտոմեքենա ների և ավտոբուսների ագրեգատային տեղամաս	Հ - 0,8 մ հատակից Հ - դազգահ	IVգ	200 200	400	200	40	20 20/20
51 Թափքային տեղամաս	Հ - 0,8 մ հատակից		200	-	-	40	20
52 Շարժակազմի պահման համար բաց կայանատեղեր և հրապարակներ
ա) առանց տաքացման	Հ - պատվածքի վրա	XIV	2	-	-	-	-
բ) էլեկտրական, գազով, օդով և տաքացման այլ տեսակներով	Հ - պատվածքի վրա	XIII	5	-	-	-	-
53 Շարժակազմի փակ պահման սենք	Հ - հատակ	VIIIբ	50	-	-	-	-
*) Լուսավորվածությունը սանդղակի մեկ աստիճանով իջեցված է, քանի որ սարքավորումը չի պահանջում մշտական սպասարկում կամ սենքում մարդկանց կարճատև կացության հետևանքով: **) Լուսավորվածությունը բերված է շիկացման լամպերի համար: Ծանոթություններ: 1. Լուսավորման երկու համակարգերի սյունակներում լուսավորվածության նորմավորվող արժեքների առկայությունը վկայում է այդ համակարգերից մեկի կիրառման հնարավորությունը: 2. Բաբախման գործակիցը կոտորակով նշանակելու դեպքում համարիչում ցույց են տալիս նորմավորվող մեծությունը, համակցված լուսավորման համակարգում ընդհանուր լուսավորման համար, իսկ հայտարարում-ընդհանուր լուսավորման համակարգում տեղական և ընդհանուր լուսավորման համար: 3. Լուսավորման ցուցանիշների նորմավորվող արժեքների ավելի մանրամասն աղյուսակներ բերվում են ճյուղային նորմերում:

Հ Ա Վ Ե Լ Վ Ա Ծ  Թ

(հանձնարարելի)

Աղյուսակ Թ1 -Հիմնական հասարակական, բնակելի, օժանդակ շենքերի, ինչպես նաև կենցաղսպասարկման ձեռնարկությունների համար համընթաց արտադրական սենքերի լուսավորության նորմավորվող ցուցանիշները

Սենքեր	Լուսավորվա-ծության նորմավորման հարթություն (Հ-հորիզոնական, Ու-ուղղաձիգ) և ԲԼԳ, հարթության բարձրությունը հատակից, մ	Տեսողական աշխատանքի կարգը և ենթակարգը ըստ աղյուսակ 1 և  աղյուսակ 2-ի	Արհեստական լուսավորում					Բնական լուսավորում
			Աշխատանքային մակերևույթների լուսավորվածությունը, լք		Գլանաձև լուսավորվա-ծություն, լք	Անհարմա-րավետության ցուցանիշը, ոչ ավելի	Լուսավորվածության բաբախման գործակիցը, %, ոչ  ավելի	КЕО, ен,  %
			համակցված լուսավորման դեպքում	ընդհանուր լուսավորման դեպքում				Վերին կամ վերին և կողմնային լուսավորման դեպքում	Կողմնային լուսավորման դեպքում
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Վարչության, կոնստրուկտորական և նախագծային կազմակերպությունների, գիտահետազոտական հաստատությունների շենքեր
1 Առանձնասենյակներ և աշխատասենյակներ, նախագծային առանձնասենյակներ	Հ - 0,8	Բ - 1	400/200	300	-	60/40	15/20	-	1,0
2 Նախագծային սրահներ և սենյակներ, կոնստրուկտորական, գծագրական բյուրոներ	Հ - 0,8	Ա - 1	600/400	500	-	40	10	4,0	1,5
3 Մեքենագրական և մեքենահաշվիչ բյուրոներ	Հ - 0,8	Ա - 2	500/300	400	-	40	10/15	3,5	1,2
4 Ընթերցասրահներ	Հ - 0,8	Բ - 1	400/200	300	100	60/40	15/20	3,0	1,0
5 Ընթերցողների գրառման և գրանցման սենյակ	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	60	20	2,5	0,7
6 Ընթերցողների քարտագրացուցակ	Ու-քարտերի ճակատ	Բ - 2	-	200	-	60	20	2,5	0,7
7 Լինգաֆոնային կաբինետներ	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	60	20	-	-
8 Նորամուծությունների թեմատիկ ցուցահանդեսի սենյակ	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	75	60	-	-	-
9 Գրքապահոց և արխիվներ, ազատ մուտքով ֆոնդի սենյակ	Ու-1 (դարա-կաշարներին)	է - 1	-	75	-	-	-	-	-
10 Կազմարարական-բրոշյուրավորման սենյակ	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	60	20	2,5	0,7
11 Սենքեր էլեկտրալուսանկարահանման, լուսապատճենահանման և միկրոլուսանկարահանման համար	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	60	20	-	-
12 Օֆսեթային տպագրության սենքեր`
ա) խմբագրական ձևավորման բաժանմունք	Հ-0,8 աշխա-տասեղան-ներին	Ա - 1	600/400	500	-	40	10/20	4,0	1,5
բ) տպագրական շրջանակների նախապատրաստման և պատրաստման բաժանմունք	Հ - 0,8	IIIբ	-	300	-	40***)	15	3,0	1,2
գ) տպագրական բաժանմունք	Հ - 0,8	IIIբ	-	300	-	40***)	15	3,0	1,2
13 Մակետային, ատաղձագործական և վերանորոգման արհեստանոցներ	Հ - 0,8, դազ-գահներին և աշխատասե-ղաններին	IIIգ	750/200	300	-	40***)	15/20	3,0	1,2
14 Դիսփլեյներով և տեսատերմինալներով աշխատասենյակներ, ցուցասարքերի սրահ	Ու -1,2, (դիսփլեյի էկրանին) Հ-0,8, աշխա-տանքային սեղաններին	Բ - 2   Ա - 2	-   500/300	200   400	-   -	-   25****)	-   10	-   -	-   1,2
15 Կոնֆերանսի սրահներ, նիստերի դահլիճներ	Հ - 0,8	Ա	-	200	75	60	15	2,5	0,7
16 Կողասրահներ (ճեմասրահներ)	Հատակ	Զ	-	150	50	90	-	-	-
17 Օրգանական և անօրգանական քիմիայի լաբորատորիաներ, պատրաստուկատեղեր	Հ - 0,8	Ա - 2	500/300	400	-	40	10/15	-	1,2
18 Անալիզային լաբորատորիաներ	Հ - 0,8	Ա - 1	600/400	500	-	40	10	-	1,5
19 Կշռատեղեր, ջերմապահպանատեղեր	Հ - 0,8	Բ - 1	400/200	300	-	60/40	15/20	-	160
20 Լաբորատորիաներ` ջերմային, ֆիզիկական, սպեկտրագրական, սպեկտրաչափական (պողպատի), լուսաչափական, մանրադիտակային, ռենտգենակառուցվածքային վերլուծության, մեխանիկական և ռադիոչափողական, էլեկտրոնային սարքվածքների	Հ - 0,8	Ա - 2	500/300	400	-	40	10/15	-	12
21 Ֆոտոսենյակներ, թորման և ապակեփչման սենյակներ	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	60	20	-	-
22 Նմուշների արխիվներ,  ռեակտիվների պահում	Ու-1	-2	-	100	-	60	-	-	-
23 Լվացման տեղեր	Հ - 0,8	Բ - 1	-	300	-	40	15	-	1,0
Ֆինանսավորման, վարկավորման և պետական ապահովագրական հաստատություններ
24 Գործառնությունների դահլիճ, վարկային խումբ, դրամարկղային դահլիճ, գանձապահների և հաճախորդների համար դրամի վերահաշվարկման սենքեր	Հ- 0,8, աշխա-տանքային սեղաններին	Ա - 2	500/300	400	-	25****)	10	-	1,2
25 Գանձիչի սենյակ	Հ - 0,8	Բ - 1	-	300	-	40	15	-	-
26 Թանկարժեք առարկաների ենթապահեստանոցներ և պահեստանոցներ	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	60	20	-	-
Համակրթական և գիշերօթիկ դպրոցներ, մասնագիտական տեխնիկական, միջին մասնագիտական և բարձրագույն ուսումնական հաստատություններ
27 Դասասենյակներ, լսարաններ, ուսումնական կաբինետներ, լաբորատորիաներ, լաբորանտների սենյակներ	Ու- գրատախ-տակի մեջտեղ Հ - 0,8 աշխա-տասեղաննե-րին և նստա- րաններին	Ա - 1 Բ - 1	500 300	-	- 40	15 15	40	4,0****)	1,5****)
28 Տեղեկագիտության և  հաշվողական տեխնիկայի  կաբինետներ	Ու - 1,2 (դիսփլեյի էկրանին) Հ -0,8, աշխա-տասեղաննե-րին և նստա-րաններին	Բ - 2 Ա - 2	- 500/300	200 400	- -	- 25****)	- 10	- -	- 1,55)
29 Տեխնիկական գծագրության և նկարչության կաբինետներ	Ու - գրատախ-տակին Հ-0,8, աշխա-տասեղաննե-րին և նստա-րաններին	Ա - 1	-	500	-	40	10	5,05)	2,05)
30 Մետաղների և փայտանյութի մշակման արհեստանոցներ	Հ-0,8, դազ-գահներին և աշխատասե-ղաններին	IIIб	1000/200	300	-	40***)	15	4,25)	1,55)
31 Վարպետ-հրահանգչի գործիքների սենյակ	Հ - 0,8	Բ - 1	-	300	-	40	15	3,0	1,0
32 Աղջիկների համար աշխատանքի սպասարկման ձևերի կաբինետներ`
ա) ըստ գործվածքների մշակման (կարի)	Հ - 0,8	Ա - 2	-	400	-	40	10	4,05)	1,55)
բ) խոհարարագիտության	Հ - 0,8	Բ - 1	-	300	-	40	15	3,55)	1,25)
33 Սպորտային դահլիճներ	Հատակ Ու - սենյակի երկայնական առանցքի երկու կողմերով հատակից 2 մ մակարդակի վրա	Բ - 2	-	200 75	-	40****)	20	3,05)	1,05)
34 Մարզագործիքների,  գույքերի, տնտեսական իրերի պահեստանոցներ	Հ - 0,8	Է - 2	-	50	-	-	-	-	-
35 Փակ լողավազաններ	Հ - ջրի մակերևույթին	Գ- 1	-	150	-	60	20	-	0,75)
36 Հանդիսադահլիճներ, կինոլսարաններ	Հ - 0,8	Ե	-	200	75	90	-	-	-
37 Հանդիսադահլիճների բեմահարթակներ	Գ - 1,5	Դ	-	300	-	-	-	-	-
38 Դասավանդողների կաբինետներ և սենյակներ	Հ - 0,8	Բ - 1	-	300	-	40	15	-	1,0
39 Հանգստասենյակներ	Հատակ	Զ	-	150	-	90	20	2,0	0,5
Թատրոններ, կինոթատրոններ, ակումբներ
40 Հանրապետական նշանակության միջոցառումների համար նախատեսված դահլիճներ	Հ - 0,8	Ա - 1	-	500*)	150	40	15	-	-
41 Թատրոնների հանդիսադահլիճներ, համերգասրահներ	Հ - 0,8	Դ	-	300*)	100	60	-	-	-
42 Ակումբների հանդիսադահլիճներ, թատրոնների ճեմասրահներ	Հ - 0,8	Ե	-	200*)	75	90	-	-	-
43 Ցուցասրահներ	Հ - 0,8	Ե	-	200*)	75	60	-	2	0,5
44 Կինոթատրոնների հանդիսադահլիճներ	Հ - 0,8	Է - 1	-	75	-	90	-	-	-
45 Կինոթատրոնների, ակումբների ճեմասրահներ	Հատակ	Զ	-	150	50	90	-	-	-
46 Խմբակների սենյակներ	Հ - 0,8	Բ - 1	-	300	-	40	15	-	1,0
47 Կինոապարատային, ձայնաապարատային, լուսաապարատային սենյակներ	Հ - 0,8	Գ - 1	-	150	-	60	20	-	-
Մանկական նախադպրոցական հաստատություններ
48 Ընդունարաններ	Հատակ	Բ -2	-	200	-	25	15	-	1,05)
49 Հանդերձարաններ	Հատակ	Բ - 2	-	200	-	60	15	-	1,05)
50 Խմբակային խաղասենյակներ, ճաշարան, երաժշտական և գիմնաստիկայի պարապմունքների սենյակներ	Հատակ	Բ - 2	-	200	-	25	15	-	1,5****)
51 Ննջարաններ, ծածկապատշգամբներ	Հատակ	Գ- 1	-	150	-	25	15	-	0,75)
52 Մեկուսարաններ, սենյակներ հիվանդացած երեխաների համար	Հատակ	Գ- 1	-	150	-	25	15	-	1,5****)
Հասարակական սննդի ձեռնարկություններ	Հատակ	Գ- 1	-	150	-	25	15	-	0,5
54 Ճաշասրահներ, բուֆետներ	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	75	60	20	2,5	0,7
55 Բաշխման կետեր	Հ - 0,8	Բ - 1	-	300	-	40	15	3,0	1,0
56 Տաք արտադրամասեր, սառը արտադրամասեր, նախապատրաստուկի և պատրաստվածքի արտադրամասեր	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	60	20	2,5	0,7
57 Խոհանոցային և ճաշարանային սպասքի լվացման սենքեր, հացի կտրման համար սենքեր, արտադրամասի պետի սենյակ	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	60	20	2,5	0,7
58 Հրուշակեղենի արտադրամասեր և խմորեղենի համար սենքեր	Հ - 0,8	Բ - 1	-	300	-	40	15	3,0	1,0
59 Կիսաֆաբրիկատի լվացման ապրանքամաններ	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	60	20	-	-
60 Սենքեր անձնակազմի համար	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	60	20	-	0,7
61 Ապրանքամանների բեռնման, դարսման սենյակներ	Հ - 0,8	Է - 2	-	75	-	-	-	-	-
62 Առաքման բաժիններ	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	60	-	-	0,7
Խանութներ
63 Առևտրասրահներ խանութների` գրքի, պատրաստի հագուստեղենի, սպիտակեղենի, կոշիկի, կտորեղենի, մորթեղենի, գլխարկի, օծանելիքի, արդուզարդի, ոսկերչական, էլեկտրական և ռադիոապրանքների, առանց ինքնասպասարկման պարենամթերքների	Հ - 0,8	Բ - 1	-	300	100	40	15	2,0****)	0,5****)
64 Ինքնասպասարկման պարենային խանութների առևտրասրահներ	Հ - 0,8	Ա - 2	-	400	100	40	15	2,0****)	0,5****)
65 Առևտրասրահներ խանութների` սպասքների, կահույքի, սպորտապրանքների, շինանյութերի, էլեկտրակենցաղային սարքերի, խաղալիքների և գրասենյակային ապրանքների	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	75	60	15	2,0****)	0,5****)
66 Չափափորձման խցիկներ	Ու - 1,5	Բ - 1	-	300	-	-	20	-	-
67 Նոր ապրանքների ցուցասրահներ	Հ - 0,8	Դ	-	300	100	60	15	-	-
68 Պատվերների բաժինների սպասարկման բյուրոների սենքեր	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	60	20	-	0,7
69 Վաճառքի հանված ապրանքների համար սենքեր`
ա) կտրատման, կշռաբաշխման, պատվերների բաժնի  կոմպլեկտավորման	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	60	20	2,0	0,5
բ) կտորների կտրման համար սենյակներ, արդուկման արհեստանոցներ, ռադիո- և էլեկտրաապրանքների խանութներում արհեստանոցներ	Հ - 0,8	Բ - 1	-	300	-	40	15	3,0	1,0
70 Գլխավոր գանձարկղների սենքեր	Հ - 0,8	Բ - 1	-	300	-	40	15	3,0	1,0
Բնակչության կենցաղսպասարկման ձեռնարկություններ
71 Բաղնիքներ`
ա) սպասողական-հովացող	Հ - 0,8	Զ	-	150	-	90	20	-	-
բ) հանդերձարան	Հ - 0,8	Է - 1	-	75	-	-	-	-	-
գ) լվացման, ցնցուղավոր	Հատակ	Է - 1	-	75	-	-	-	-	-
դ) լողավազաններ	Հատակ	Գ - 2	-	100	-	-	-	-	-
ե) շոգեբաղնիք	Հատակ	Է - 1	-	75	-	-	-	-	-
72 Վարսավիրանոցներ	Հ - 0,8	Ա - 2	500/300	400	-	40	10	-	1,2
73 Լուսանկարչատներ
ա) պատվերների ընդունման և հանձնման սալոններ	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	60	20	-	0,7
բ) լուսանկարչական արհեստանոցի նկարահանման սրահ	Հ - 0,8	Գ - 2	-	100	-	-	20	-	-
գ) ֆոտոլաբորատորիաների, լուծույթների պատրաստման և արծաթի ռեգեներացիայի համար սենյակներ	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	60	20	-	-
դ) ռետուշելու համար սենյակներ	Հ - 0,8	IIIб	1000/200	300	-	40***)	10/20	-	-
74 Լվացքատներ` ա) սպիտակեղենի ընդունման և հանձնման բաժանմունք տարբերանշանով ընդունում և հաշվառում, հանձնում սպիտակեղենի պահում	Հ - 0,8 В - 1	Բ - 2 Է - 1	- -	200 75	- -	60 -	20 -	- -	0,3****) -
բ) լվացման բաժանմունք  մեքենայացված լվացում  և լուծույթների պատրաստում  ձեռքով լվացում  լվացված գործվածքների  պահում	Հատակ Հատակ Հատակ	Բ - 2 Բ - 2 Է - 2	- - -	200 200 50	- - -	60 60 -	20 20 -	- - -	- 0,3****) -
գ) չորացման արդուկման  բաժանմունք  մեքենայացված  ձեռքի	Հ - 0,8 Հ - 0,8	Բ - 2 Բ - 1	- -	200 300	- -	60 40	15 15	- -	0,3****) 0,3****)
դ) սպիտակեղենի դասավորման, նորոգման և փաթեթման բաժանմունքի	Հ - 0,8	Բ -1	-	300	-	40	15	-	0,3****)
75 Ինքնասպասարկմամբ լվացքատների	Հատակ	Բ - 2	-	200	-	60	20	-	0,3****)
76 Հագուստների քիմիական մաքրման արհեստանոցներ
ա) հագուստի ընդունման և հանձնման սրահներ	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	60	20	-	0,3****)
բ) քիմիական մաքրման սենյակներ	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	60	20	-	0,3****)
գ) կեղտաբծերի հանման բաժանմունք	Հ - 0,8	IIIа	2000/200	500	-	40***)	15/20	-	0,3****)
դ) քիմիկատների պահման համար սենքեր	Հ - 0,8	Է - 1	-	75	-	-	-	-	-
77 Հագուստեղենի և գործվածքեղենից շինվածքների պատրաստման և նորոգման արվեստանոցներ`
ա) կարի արտադրամասեր	Հ-0,8 աշխատասե-ղաններ	IIա	2000/750****)	-	-	20***)	10/20	4,2	1,5
բ) ձևման արտադրամասեր	Հ-0,8 աշխատասե-ղաններ	IIբ	-	750	-	20***)	10	-	1,5
գ) հագուստի նորոգման բաժանմունք	Հ - 0,8	IIա	2000/750****)	-	-	20***)	10/20	4,2	1,5
դ) կցադրվող նյութերի նախապատրաստման բաժանմունք	Հ - 0,8	IVա	-	300	-	40***)	20	-	0,9
ե) ձեռքով և մեքենայով գործելու բաժանմունք	Հ - 0,8	IIգ	-	500	-	40***)	10/20	4,2	1,5
զ) շոգեմշակման, հարդուկային բաժանմունք	Հ - 0,8	IVա	-	300	-	40***)	20	-	0,9
78 Վարձույթի պունկտեր
ա) հաճախորդների համար սենյակներ	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	60	20	-	0,7
բ) պահեստանոցներ	Հ - 0,8	- 1	-	150	-	-	-	-	-
79 Վերանորոգման արհեստանոցներ`
ա) գլխարկների պատրաստման և նորոգման, մուշտակագործական աշխատանքների	Հ - 0,8	IIա	2000/750****)	-	-	40***)	10/20	4Բ2	1,5
բ) կոշիկի և արդուզարդի, մետաղաշինվածքների, պլաստմասսայից շինվածքների, կենցաղային էլեկտրասարքերի նորոգման	Հ - 0,8	IIIա	2000/300****)	-	-	40***)	10/15	-	1,2
գ) ժամացույցների նորոգման ոսկերչական և փորագրման աշխատանքների	Հ - 0,8	IIբ	3000/300	-	-	20***)	10/20	-	1,5
դ) լուսա-, կինո-, ռադիո- և հեռուստաապարատների նորոգման	Հ - 0,8	IIգ	2000/200	-	-	20***)	10/20	-	1,5
80 Ձայնագրման ստուդիաներ`
ա) ձայնագրման, հեռաձայնագրման և ունկնդրելու համար սենքեր	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	60	20	-	-
բ) ձայնադարաններ	Գ - 1	Գ- 2	-	100	-	-	-	-	-
Հյուրանոցներ
81 Սպասարկման բյուրոներ	Հ - 0,8	Բ -2	-	200	-	60	20	-	0,7
82 Սպասարկող անձնակազմի հերթապահի սենյակ	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	60	20	-	0,7
83 Հյուրասենյակներ	Հ - 0,8	Զ	-	150	-	90	-	-	0,3****)
84 Համարներ	Հ - 0,8	Գ- 2	-	100	-	-	-	-	0,5
Բնակելի տներ
85 Բնակելի սենյակներ	Հ - 0,8	Գ- 2	-	100	-	-	-	-	0,5
86 Խոհանոցներ	Հ - 0,8	Գ- 2	-	100	-	-	-	-	0,5
87 Միջանցքներ, լոգասենյակներ, զուգարան	Հատակ	Է - 2	-	50	-	-	-	-	-
88 Համաշենքային սենքեր`
ա) շքամուտքի սրահներ	Հատակ	3 - 1	-	30	-	-	-	-	-
բ) միջհարկային միջանցքներ և լիֆտի սրահներ	Հատակ	3 - 2	-	20	-	-	-	-	-
գ) սանդուղքներ և աստիճանավանդակներ	Հատակ (հարթակներ, սանդուղքներ)	-	-	10****)	-	-	-	-	0,1****)
Օժանդակ շենքեր և սենյակներ
89 Սանիտարական-կենցաղային սենյակներ
ա) լվացվելու սենյակ, զուգարան, ծխարաններ	Հատակ	Է - 1	-	75	-	-	-	-	0,3****)
բ) ցնցուղարաններ, հանդերձարաններ, հագուստի և կոշիկի չորացման, փոշեզերծման և վնասազերծման համար սենյակներ, աշխատողների տաքացման համար սենյակներ	Հատակ	Է - 2	-	50	-	-	-	-	0,3****)
90 Առողջարանապունկտեր՝
ա) սպասասրահներ	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	60	15	-	0,7
բ) գրանցման, հերթապահ անձնակազմի սենյակներ, վարիչի առանձնասենյակ	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	60	15	-	0,7
գ) բժիշկների առանձնասենյակներ, վիրակապային	Հ - 0,8	Բ - 1	-	300	-	15	15	-	1,0
դ) պրոցեդուրային առանձնասենյակներ	Հ - 0,8	Բ - 2	-	200	-	25	15	-	0,7
ե) վիրակապային և դեղամիջոցների պահեստանոցներ, ինքնակլավներ	Հ - 0,8	Գ- 1	-	150	-	-	-	-	-
Արտադրական, օժանդակ և հասարակական շենքերի այլ սենքներ
91 Նախասրահներ և փողոցային հագուստի հանդերձարաններ`
ա) բուհերում, դպրոցներում, թատրոններում, ակումբներում, հանրակացարաններում, հյուրանոցներում և խոշոր արդյունաբերական ձեռնարկությունների և հասարակական շենքերի գլխավոր մուտքերում	Հատակ	ժ	-	150	-	-	-	-	0,4****)
բ) այլատիպ արդյունաբերական, օժանդակ և հասարակական շենքերում	Հատակ	Է - 1	-	75	-	-	-	-	-
գ) բնակելի շենքերում նախասրահներ	Հատակ	3 - 1	-	30	-	-	-	-	-
92 Աստիճաններ
ա) հասարակական, արտադրական և օժանդակ շենքերի գլխավոր աստիճանավանդակներ	Հատակ (հարթակներ, սանդուղքներ)	Գ- 2	-100	-	-	-	-	-	0,2****)
բ) բնակելի շենքերի աստիճանավանդակներ	Հատակ	-	-	10****)	-	-	-	-	0,1****)
գ) մնացած աստիճանավանդակներ	Հատակ	Է - 2	-	50	-	-	-	-	061****)
93 Լիֆտերի սրահներ
ա) հասարակական, արտադրական և օժանդակ շենքերում	Հատակ	Է - 1	-	75	-	-	-	-	-
բ) բնակելի շենքերում	Հատակ	3 - 2	-	20	-	-	-	-	-
94 Միջանցքներ և անցատեղեր`
ա) գլխավոր միջանցքներ և անցատեղեր	Հատակ	Է - 1	-	75	-	-	-	-	0,1****)
բ) բնակելի միջհարկային միջանցքներ	Հատակ	3 - 2	-	20	-	-	-	-	-
գ) մնացած միջանցքներ	Հատակ	Է - 2	-	50	-	-	-	-	-
95 Լիֆտերի մեքենայական բաժանմունքը և ֆրեոնային կայանքների համար սենյակներ	Հ - 0,8	3 - 1	-	30**)	-	-	-	-	0,1****)
96 Ձեղնահարկեր	Հատակ	-	-	5**);****)	-	-	-	-	0,1****)
*) Շիկացման լամպերի գործածման դեպքում լուսավորվածության նորման պետք է իջեցնել լուսավորվածության սանդղակի մեկ աստիճանով: **) Լուսավորվածությունը տրված է շիկացման լամպերի համար: ***) Բերված է շլացման ցուցանիշը: ****) Ճյուղային նորմավորման դեպքում նորմավորվող արժեքները սահմանված են փորձնականորեն: 5) ÊÅÎ նորմավորվող արժեքները բարձրացված են անչափահասների ուսուցման և աշխատելու համար հատուկ նախատեսված սենյակներում: Ծանոթություններ: 1. Լուսավորվածության նորմավորվող արժեքների առկայությունը բնական լուսավորման երկու համակարգերի սյունակներում ցույց է տալիս այդ համակարգերից մեկի կիրառման կարևորությունը: 2. Աղյուսակի 4-րդ սյունակում բերված լուսավորվածության կոտորակային նշանակման դեպքում համարիչում նշված է լուսավորվածության նորման աշխատատեղերում ընդհանուր և տեղային լուսավորումից, իսկ հայտարարում` մեկ ընդհանուր լուսավորումից: 3. Աղյուսակի 7-րդ սյունակում բերված անհարմարավետության ցուցանիշի կոտորակային նշանակման դեպքում համարիչում նշված է նորման համակցված լուսավորման համակարգում ընդհանուր լուսավորումից, իսկ հայտարարում` մեկ ընդհանուր լուսավորման համակարգի համար: 4. Աղյուսակի 8-րդ սյունակում բերված բաբախման գործակցի կոտորակային նշանակման դեպքում համարիչում նշված է նորման տեղային կամ մեկ ընդհանուր լուսավորման համար, իսկ հայտարարում` համակցված համակարգում ընդհանուր լուսավորման համար: 5. Սույն աղյուսակի 84.85.86 կետերում նշված սենքերի համար ԲԼԳ-ի նորման պատկանում է հատակի մակարդակին: 6. Լուսավորվածության ցուցանիշների նորմավորվող արժեքների ավելի մանրամասն աղյուսակները բերվում են ճյուղային նորմերով:

_______________________________________________

Վճռորոշ բառեր`   արհեստական լուսավորում, բնական լուսավորում, նախագծում,
կառուցվող և վերակառուցվող շենքեր և կառուցվածքներ 
__________________________________________________