Գործի դատավարական նախապատմությունը.

1. 2019 թվականի ապրիլի 4-ին ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության քննչական դեպարտամենտում, 2003 թվականի ապրիլի 18-ին ընդունված ՀՀ քրեական օրենսգրքի (այսուհետ` ՀՀ քրեական օրենսգիրք) 267.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով և 266-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցագործության հատկանիշներով, հարուցվել է թիվ 58207719 քրեական գործը։

Նախաքննության մարմնի՝ 2019 թվականի ապրիլի 4-ի որոշմամբ Վահե Գագիկի Սարգսյանը ձերբակալվել է:

Նախաքննության մարմնի` 2019 թվականի ապրիլի 6-ի որոշմամբ Վահե Սարգսյանը ներգրավվել է որպես մեղադրյալ, և նրան մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով:

Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի՝ 2019 թվականի ապրիլի 6-ի որոշմամբ Վ.Սարգսյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց կիրառվել է կալանավորումը՝ 2 (երկու) ամիս ժամկետով:

Նախաքննության մարմնի` 2019 թվականի հուլիսի 2-ի որոշմամբ Վ.Սարգսյանին առաջադրված մեղադրանքը լրացվել է, և նրան կրկին մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով։

2019 թվականի հուլիսի 19-ին քրեական գործը մեղադրական եզրակացությամբ ուղարկվել է Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարան (այսուհետ` նաև Առաջին ատյանի դատարան):

Առաջին ատյանի դատարանի՝ 2020 թվականի փետրվարի 13-ի որոշմամբ Վ.Սարգսյանի նկատմամբ որպես այլընտրանքային խափանման միջոց է ընտրվել գրավը:

2. Առաջին ատյանի դատարանի՝ 2021 թվականի հունիսի 25-ի դատավճռով ամբաստանյալ Վ.Սարգսյանը մեղավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 268-րդ հոդվածի 3-րդ մասով, և նրա նկատմամբ պատիժ է նշանակվել ազատազրկում՝ 2 (երկու) տարի 6 (վեց) ամիս ժամկետով: ՀՀ քրեական օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի կանոնների կիրառմամբ` նշանակված պատժին հաշվակցվել է նախնական կալանքի տակ գտնվելու 10 (տասը) ամիս 9 (ինը) օրը, և Վ.Սարգսյանի նկատմամբ վերջնական պատիժ է նշանակվել ազատազրկում՝ 1 (մեկ) տարի 7 (յոթ) ամիս 21 (քսանմեկ) օր ժամկետով:

3. Դատախազ Գ.Հովակիմյանի, ամբաստանյալ Վ.Սարգսյանի պաշտպաններ Կ.Սարդարյանի և Գ.Թավադյանի վերաքննիչ բողոքների քննության արդյունքում, ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանը (այսուհետ՝ նաև Վերաքննիչ դատարան) 2022 թվականի մայիսի 31-ի որոշմամբ պաշտպանների բողոքը մերժել է, իսկ դատախազի բողոքը՝ մասնակիորեն բավարարել, Առաջին ատյանի դատարանի՝ 2021 թվականի հունիսի 25-ի դատավճիռը բեկանել և փոփոխել է, ամբաստանյալ Վ.Սարգսյանին մեղավոր է ճանաչել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով և նրա նկատմամբ պատիժ է նշանակել ազատազրկում՝ 7 (յոթ) տարի ժամկետով` առանց գույքի բռնագրավման։ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասի կանոնների կիրառմամբ` նշանակված 7 (յոթ) տարի ժամկետով ազատազրկմանը հաշվակցվել է Վ.Սարգսյանի նախնական կալանքի տակ գտնվելու ժամկետը՝ 10 (տասը) ամիս 9 (ինը) օրը, և նրա նկատմամբ վերջնական պատիժ է նշանակվել ազատազրկում՝ 6 (վեց) տարի 1 (մեկ) ամիս 21 (քսանմեկ) օր ժամկետով՝ առանց գույքի բռնագրավման։

Վերաքննիչ դատարանի` 2022 թվականի մայիսի 31-ի որոշման դեմ վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել ամբաստանյալ Վ.Սարգսյանի պաշտպան Գ.Թավադյանը:

4. Վճռաբեկ դատարանի` 2022 թվականի նոյեմբերի 24-ի որոշմամբ ամբաստանյալ Վ.Սարգսյանի պաշտպան Գ.Թավադյանի վճռաբեկ բողոքն ընդունվել է վարույթ1: Վճռաբեկ դատարանը 2023 թվականի մարտի 27-ի որոշմամբ սահմանել է վճռաբեկ բողոքի քննության գրավոր ընթացակարգ:

Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը.

Վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում` ներքոշարադրյալ հիմնավորումներով.

5. Բողոքի հեղինակի պնդմամբ՝ Վերաքննիչ դատարանը, դատական ակտ կայացնելիս, թույլ է տվել դատական սխալ՝ քրեադատավարական օրենքի էական խախտում, ինչն իր բնույթով էական է և ազդել է գործի ելքի վրա: Մասնավորապես, բողոքաբերը նշել է, որ քրեական գործով դատաքննության ընթացքում հետազոտվել են խուզարկությանն առնչվող համապատասխան փաստաթղթերը, բայց այդպես էլ չի հրապարակվել ու հետազոտվել որևէ փաստաթուղթ կամ փաստական տվյալ, որից կբխեր, որ խուզարկության ենթակա մեքենան Վ.Սարգսյանին բերման ենթարկելուց անմիջապես հետո կնքվել է, այն էլ՝ ընթերակաների ներկայությամբ: Ստորադաս դատարանները դատական ակտում պատշաճ իրավական գնահատականի չեն արժանացրել խուզարկությանը նախորդող հանգամանքների համակցությունը, որոնք հնարավորություն կտային պատշաճ երաշխավորելու վարույթի արդարացիությունը:

Միևնույն ժամանակ, բողոք բերած անձն ընդգծել է, որ քրեական գործում առկա չէ արժանահավատ ապացույցների բավարար համակցություն, որը թույլ կտար հիմնավոր կասկածից վեր ապացուցողական չափանիշին համապատասխան ապացուցված համարելու Վ.Սարգսյանի մեղավորությունն իրեն մեղսագրվող` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով նախատեսված արարքը կատարելու մեջ։

5.1. Բացի այդ, բողոքաբերը, անդրադառնալով Վ.Սարգսյանի նկատմամբ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 64-րդ և 70-րդ հոդվածների կիրառելիությանը, փաստել է, որ Վերաքննիչ դատարանը վերոնշյալ հարցերի կապակցությամբ նույնպես եկել է սխալ եզրահանգման։

Այսպես՝ Վերաքննիչ դատարան է ներկայացվել Վ.Սարգսյանի կնոջ մահվան փաստը հաստատող վկայականը, և որևէ կերպ հաշվի չի առնվել, որ երեք անչափահաս երեխաները, որոնցից մեկը մանկուց հաշմանդամ է, մնացել են միայն ամբաստանյալի խնամքին։

Միաժամանակ, բողոքի հեղինակը փաստարկել է, որ վերաքննիչ բողոքը քննության առնելուց հետո, ի հայտ են եկել նոր հանգամանքներ, մասնավորապես՝ Վ.Սարգսյանի հոր՝ Գագիկ Սարգսյանի մոտ 2022 թվականի հուլիսի 11-ին ախտորոշվել է «Գլխուղեղի սուր իշեմիկ կաթված», իսկ նրա մայրը՝ Գայանե Կիրակոսյանը, 2022 թվականի հուլիսի 15-ին ենթարկվել է վիրահատության:

Այսպիսով, առկա բոլոր հանգամանքների ու, հատկապես, վերոնշյալ նոր հանգամանքի պայմաններում, Վերաքննիչ դատարանը պարտավոր էր առնվազն քննարկման առարկա դարձնել տվյալ պահին գործող ՀՀ քրեական օրենսգրքի 64-րդ հոդվածի կիրառելիության հարցը։

5.2. Բողոքաբերը նշել է նաև, որ 2022 թվականի հուլիսի 1-ին ուժի մեջ մտած ՀՀ քրեական օրենսգրքով Վ.Սարգսյանին մեղսագրվող արարքի համար նախատեսված սանկցիայի՝ ազատազրկման ձևով պատժի նվազագույն չափը նվազել է՝ յոթից դառնալով վեց տարի։

Միևնույն ժամանակ, բողոքի հեղինակը նշել է, որ Վերաքննիչ դատարանը, Վ.Սարգսյանի նկատմամբ նշանակված պատիժը պայմանականորեն չկիրառելու վերաբերյալ բացասական հետևության գալով, թույլ է տվել դատական սխալ, այն է՝ պատշաճ գնահատման չի ենթարկել Վ.Սարգսյանի ընտանեկան դրությունը, խնամքին երեք անչափահաս երեխաների, հաշմանդամ երեխայի, հաշմանդամ եղբոր ու տարեց հոր առկայությունը, և նշանակված պատժի հնարավոր ազդեցությունը նրա ընտանիքի կյանքի պայմանների վրա, ինչպես նաև ամբաստանյալի առողջական վիճակը:

6. Վերոգրյալի հիման վրա, բողոք բերած անձը խնդրել է բեկանել ստորադաս դատարանի դատական ակտը, ճանաչել և հռչակել Վ.Սարգսյանի անմեղությունն առաջադրված մեղադրանքում, կամ դատական ակտը բեկանել պատժի մասով և նշանակված պատիժը պայմանականորեն չկիրառել՝ սահմանելով փորձաշրջան կամ գործն ուղարկել նոր քննության՝ պարտավորեցնելով քննարկման առարկա դարձնել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 64-րդ հոդվածի կիրառելիության հարցը:

 Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստական հանգամանքները.

7. Նախաքննության մարմնի կողմից Վահե Սարգսյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով մեղադրանք է առաջադրվել հետևյալ արարքի համար. «(…) [Ն]ագործով չպարզված հանգամանքներում ինքնությունը չպարզված անձից իրացնելու նպատակով ապօրինի ձեռք է բերել և «Մերսեդես S» մակնիշի, 01AA107 հաշվառման համարանիշի ավտոմեքենայում ապօրինի պահել է առանձնապես խոշոր չափերով՝ 1.31 գրամ հաստատուն քաշով «մեթամֆետամին» տեսակի թմրամիջոց։

Այսպես՝ Վահե Սարգսյանը քննությամբ դեռևս չպարզված հանգամանքներում իրացման նպատակով ապօրինի ձեռք բերելով առանձնապես խոշոր չափերով՝ ընդհանուր 1.31 գրամ քաշով «մեթամֆետամին» տեսակի թմրամիջոց, այն բաժանել է 2 չափաբաժինների՝ 0.91 և 0.4 գրամ քաշերով, որոնք տեղադրել է երկու առանձին պոլիէթիլենային փաթեթների մեջ, այնուհետև դրանք «մեթամֆետամին» և «կոկաին» տեսակի թմրամիջոցների հետքեր պարունակող էլեկտրական կշեռքի հետ ապօրինի պահել է իր կողմից շահագործվող «Մերսեդես S» մակնիշի, 01AA107 հաշվառման համարանիշի ավտոմեքենայում և 2019 թվականի ապրիլի 4-ին փոխադրել «Ռիցար» հյուրանոցային համալիրի բակային տարածք, որտեղ բռնվել է ՀՀ ԱԱԾ աշխատակիցների կողմից, իսկ ավտոմեքենայի խուզարկությամբ հայտնաբերվել է վերոնշյալ թմրամիջոցները և էլեկտրոնային կշեռքը»2:

8. Առաջին ատյանի դատարանը, Վ.Սարգսյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով առաջադրված մեղադրանքը վերաորակելով 268-րդ հոդվածի 3-րդ մասով, արձանագրել է հետևյալը. «(...) Դատարանը, գործով ձեռք բերված յուրաքանչյուր ապացույց գնահատելով թույլատրելիության վերաբերելիության, իսկ ամբողջ ապացույցներն իրենց համակցությամբ` գործի լուծման համար բավարարության տեսանկյունից, ղեկավարվելով օրենքով, ներքին համոզմամբ, գտնում է, որ ամբաստանյալ Վահե Սարգսյանի մեղավորությունը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով առաջադրված մեղադրանքում, «հիմնավոր կասկածից վեր» ապացուցողական չափանիշներին համապատասխան, ապացուցված չէ:

(...)

Քրեական գործի դատաքննության ընթացքում հետազոտված ապացույցներով, մասնավորապես՝ ամբաստանյալ Վ.Սարգսյանի, վկաներ Յու.Մինասյանի, Վ.Համբարձումյանի ցուցմունքներով, ինչպես նաև դատաքննությամբ հետազոտված մյուս ապացույցներով հիմնավորվել է միայն այն հանգամանքը, որ Վահե Սարգսյանն ապօրինի կերպով ձեռք է բերել և պահել 1.31 գրամ հաստատուն քաշով առանձնապես խոշոր չափի մեթամֆետամին տեսակի թմրամիջոցը, սակայն այն իրացնելու հանգամանքի վերաբերյալ որևէ փաստական տվյալ քրեական գործում առկա չէ:

(…)

Թմրամիջոցի իրացումը դրա ցանկացած եղանակով օտարումն է: Ապօրինի իրացման տակ պետք է հասկանալ թմրամիջոցի՝ հատուցմամբ կամ անհատույց այլ անձանց հանձնելու, փոխանցելու ցանկացած եղանակ՝ վաճառք, նվիրատվություն, փոխանակում, փոխատվություն, պարտքի մարում, ուրիշի ներարկում և այլն:
Հատկանշական է, որ սույն գործով հետազոտված ապացույցները, մասնավորապես՝ ամբաստանյալ Վահե Սարգսյանի, վկաներ Յուրի Մինասյանի և Վաչագան Համբարձումյանի ցուցմունքները, հիմնականում պարունակում են տեղեկություններ՝ հայտնաբերված թմրամիջոցը Վ.Սարգսյանին պատկանելու, այն իր օգտագործման նպատակով պահելու վերաբերյալ, ըստ վերոհիշյալ անձանց ցուցմունքների՝ հերքվել է Վահե Սարգսյանի կողմից թմրամիջոց իրացնելու նպատակը:

(…)

Դատարանը, գործով ձեռք բերված յուրաքանչյուր ապացույց գնահատելով թույլատրելիության, վերաբերելիության, իսկ ամբողջ ապացույցներն իրենց համակցությամբ` գործի լուծման համար բավարարության տեսանկյունից, ղեկավարվելով օրենքով, ներքին համոզմամբ, ամբաստանյալի մեղավորության մասին չփարատված բոլոր կասկածները նրա օգտին մեկնաբանելով, հանգում է հետևության, որ առանց թմրամիջոց իրացնելու հանգամանքը հավաստող ապացույցի առկայության` հիմնավորված և պատճառաբանված չեն ամբաստանյալ Վահե Սարգսյանի կողմից ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով նախատեսված հանցանքը կատարելու վերաբերյալ մեղադրանքի կողմի հետևությունները, գործով բավարար ապացույցներ ձեռք չեն բերվել Վահե Սարգսյանի կողմից խոշոր չափերով թմրամիջոց իրացնելու մեղադրանքը հաստատված համարելու վերաբերյալ:

Վերը նշված փաստական տվյալների և իրավական դիրքորոշումների հիման վրա դատարանը հաստատված է համարում միայն Վահե Սարգսյանի կողմից առանձնապես խոշոր չափերով թմրամիջոց ձեռք բերելու և պահելու հանգամանքը՝ առանց իրացնելու նպատակի, ուստի նրա արարքը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետից ենթակա է վերաորակման ՀՀ քրեական օրենսգրքի 268-րդ հոդվածի 3-րդ մասով:

(...)

Անդրադառնալով քրեական պատասխանատվությանը և պատժին, դատարանը գտնում է, որ վերոհիշյալ հանցանքի կատարման համար ամբաստանյալ Վահե Սարգսյանը ենթակա է քրեական պատասխանատվության և պատժի, որը նա պետք է կրի:

(...)

Որպես ամբաստանյալ Վահե Սարգսյանի անձը բնութագրող տվյալներ դատարանը հաշվի է առնում, որ նա ամուսնացած է, ունի բարձրագույն կրթություն: Ամբաստանյալի պատասխանատվությունը և պատիժը մեղմացնող հանգամանք դատարանը հաշվի է առնում, որ նա ֆիզիկապես վատառողջ է՝ ունի աթերոսկլերոզ, ստորին վերջույթների աթերոսկլերոտիկ ախտահարում ձախ զստային զարկերակի ստենոզով (75-80 տոկոս), ինչպես նաև իշեմիայի ստենոկարդիա, լեղաքարային հիվանդություն, ենթաստամոքսային գեղձի դիֆուզ փոփոխություններ, շագանակագեղձի գոյացություն-ադենոմա 1.4սմ, հեպատոմեգալիա, բացի այդ, Վահե Սարգսյանի խնամքի տակ են գտնվում մինչև 14 տարեկան անչափահաս երեք երեխան, հաշմանդամ եղբայրը, հիվանդ հայրը և թոշակառու մայրը:
Ամբաստանյալի պատասխանատվությունը և պատիժը ծանրացնող հանգամանքներ չկան:

(...)

Հաշվի առնելով ամբաստանյալի կատարած հանցագործության բնույթը և հանրության համար վտանգավորության աստիճանը, դրա կատարման եղանակը, հանցավոր մտադրության իրականացման աստիճանը, հանցագործությունը կատարելուց հետո նրա դրսևորած վարքագիծը, խախտված հասարակական հարաբերության սոցիալական նշանակությունը և այդ ոլորտում պետության քրեական քաղաքականության ուղղվածությունը, դատարանը գտնում է, որ ամբաստանյալ Վահե Սարգսյանը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 268-րդ հոդվածի 3-րդ մասով նախատեսված հանցագործության կատարման համար ենթակա է պատժի ազատազրկման ձևով»3։

9. Վերաքննիչ դատարանը, բեկանելով և փոփոխելով Առաջին ատյանի դատարանի դատավճիռը, ամբաստանյալ Վ.Սարգսյանին մեղավոր է ճանաչել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով՝ արձանագրելով հետևյալը. «(…) Վերաքննիչ դատարանը, պատշաճ իրավական ընթացակարգի շրջանակներում վերլուծելով և գնահատելով դատաքննության ընթացքում հետազոտված գործով ձեռք բերված ապացույցներն իրենց վերաբերելիության, թույլատրելիության, արժանահավատության, իսկ ամբողջ ապացույցներն իրենց համակցությամբ` գործի լուծման համար բավարարության տեսանկյունից, դրանց բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ քննության վրա հիմնված ներքին համոզմամբ, գտնում է, որ սույն գործով ձեռք բերված ապացույցներն իրենց համակցությամբ բավարար են ամբաստանյալ Վ.Սարգսյանին՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով մեղսագրված արարքում վերջինի մեղավորությունը հիմնավորված համարելու և Առաջին ատյանի դատարանի կողմից ամբաստանյալին մեղսագրվող արարքը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 268-րդ հոդվածի 3-րդ մասով վերաորակելու մասին հետևությունները ոչ իրավաչափ ճանաչելու համար։

(…)

05.04.2019թ. խուզարկություն կատարելու մասին արձանագրության համաձայն՝ խուզարկություն է կատարվել Վահե Սարգսյանի կողմից շահագործվող «Մերսեդես» մակնիշի 01 AA 107 հաշվառման համարանիշի ավտոմեքենայում: Խուզարկության ընթացքում մեքենայի հետևի սրահի աջ նստատեղից հայտնաբերվել է «CAL» գրառմամբ էլեկտրական կշեռք՝ սպիտակավուն փոշենման զանգվածի հետքերով:

Մեքենայի առջևի սրահի աջ նստատեղից հայտնաբերվել է 1,1 և 0,59 գրամ քաշերով սպիտակ կտորներ, սպիտակ փոշենման զանգված: Դատաքիմիական փորձագետի՝ 05.04.2019թ.-ին ստացված թիվ 185Ք-19 եզրակացության համաձայն՝ Վահե Սարգսյանի կողմից շահագործվող ավտոմեքենայից հայտնաբերված և փորձաքննության ներկայացված 1-ին զիպում առկա՝ 0,91 և 2-րդ զիպում առկա 0,4 գրամ քաշերով բյուրեղային զանգվածները (ընդհանուր 1,32 գրամ քաշով) հանդիսացել են «մեթամֆետամին» տեսակի թմրամիջոց:

Փորձաքննության ներկայացված էլեկտրական կշեռքի վրա առկա են «մեթամֆետամին» և «կոկաին» տեսակի թմրամիջոցի հետքեր:

Տոքսիկոքիմիական փորձագետի՝ 17.06.2019թ.-ին ստացված թիվ 199 եզրակացության համաձայն՝ Վահե Սարգսյանից վերցված մազի փորձանմուշում հայտնաբերվել են կաննաբինոիդների խմբին պատկանող թմրալկալոիդներ, որոնց օգտագործման ժամանակահատվածը համապատասխանում է մինչև 2 ամսվա վաղեմության: Մազի փորձանմուշում հայտնաբերվել են նաև կոկաին տեսակի թմրամիջոցի հետքեր:

(…)

Սույն գործի նյութերում առկա է նաև որպես այլ փաստաթուղթ ապացույց ճանաչված ՀՀ ԱԱԾ Երևանի քաղաքային վարչության 4-րդ բաժնի պետ Հ.Վիրաբյանի կողմից 01.04.2019թ. կազմված զեկուցագիրը, համաձայն որի՝ Վահե Գագիկի Սարգսյանը զբաղվում է թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառությամբ:

(…)

Վերաքննիչ դատարանն արձանագրում է, որ Վ.Սարգսյանի կողմից շահագործվող մեքենայից առանձնապես խոշոր չափի (ընդհանուր 1,32 գրամ քաշով)՝ «մեթամֆետամին» տեսակի թմրամիջոց հայտնաբերելը, «մեթամֆետամին» և «կոկաին» տեսակի թմրամիջոցի հետքեր պարունակող կշեռքի առկայությունը, Վ.Սարգսյանից վերցված մազի նմուշի փորձաքննության արդյունքում դրանում «մեթամֆետամին» տեսակի թմրամիջոց չհայտնաբերելը, ինչպես նաև վկա Հ.Ազոյանի նախաքննության ընթացքում տված ցուցմունքը, վերջինի և Վահե Սարգսյանի առերես հարցաքննության արձանագրությունը, ՀՀ ԱԱԾ Երևանի քաղաքային վարչությունից ստացված՝ Վահե Գագիկի Սարգսյանի նկատմամբ նրա կողմից օգտագործված 091-20-90-95 բջջային հեռախոսահամարի «Հեռախոսային խոսակցությունների վերահսկում» օպերատիվ-հետախուզական միջոցառման արդյունքում իրականացված գաղտնալսումների արդյունքները պարունակող լազերային սկավառակի զննության արձանագրությունը, համաձայն որի Վ.Սարգսյանը թմրանյութերի ապօրինի իրացման շուրջ բազմաթիվ խոսակցություններ է ունեցել տարբեր անձանց հետ, իրենց համակցության մեջ բավարար են գալու այն ողջամիտ եզրահանգման, որ հաստատված և ապացուցված է Վ.Սարգսյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով առաջադրված մեղադրանքը, այն է՝ Վահե Սարգսյանը գործով չպարզված հանգամանքներում ինքնությունը չպարզված անձից իրացնելու նպատակով ապօրինի ձեռք է բերել և «Մերսեդես S» մակնիշի, 01AA107 հաշվառման համարանիշի ավտոմեքենայում ապօրինի պահել է առանձնապես խոշոր չափերով՝ 1.31 գրամ հաստատուն քաշով «մեթամֆետամին» տեսակի թմրամիջոց։

(…)

Անդրադառնալով Վ.Սարգսյանի կողմից շահագործվող մեքենայի խուզարկության իրավաչափության մասին պաշտպաններ Կ.Սարդարյանի և Գ.Թավադյանի կողմից բերված վերաքննիչ բողոքում արված պատճառաբանություններին առ այն, որ թե՛ նախաքննության, թե՛ դատաքննության ընթացքում չի պարզվել, թե Վահե Սարգսյանին բերման ենթարկելուց մինչև խուզարկության կատարումը շուրջ 12 ժամ որտեղ է պահվել խուզարկման ենթակա «Մերսեդես» մակնիշի ավտոմեքենան, երբ է այն կնքվել, մինչև կնքվելն ինչ է արվել, ով կամ ովքեր են մուտք ունեցել այնտեղ, ինչ են տեղադրել այդ ավտոմեքենայում (…) Վերաքննիչ դատարանն արձանագրում է հետևյալը.

Ամբաստանյալ Վ.Սարգսյանի կողմից շահագործվող «Մերսեդես S» մակնիշի 01AA107 հաշվառման համարանիշի ավտոմեքենայի խուզարկության արձանագրության ուսումնասիրությունից ակնհայտ է դառնում, որ ավտոմեքենան գտնվել է «Ռիցար» հյուրանոցային համալիրի ստորգետնյա ավտոկայանատեղիի ավտոտնակներից մեկում, ավտոմեքենայի բոլոր դռները, շարժիչի ծածկույթը, բեռնափեղկը կնքված են եղել ՀՀ ԱԱԾ N-27 կնիքով, դռները գտնվել են փակ վիճակում: Հարկ է փաստել, որ խուզարկության իրականացման հետ կապված ամբաստանյալ Վ.Սարգսյանի, ինչպես նաև խուզարկությանը մասնակից այլ անձանց, այդ թվում ընթերակաների կողմից որևէ դիտողություններ կամ առարկություններ չեն կատարվել: Վ.Սարգսյանը հայտնել է, որ իր իրերից ոչինչ չէր պակասել:

(…)

Վերաքննիչ դատարանը, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով ամբաստանյալ Վահե Սարգսյանի նկատմամբ պատժի տեսակը և չափը որոշելիս գնահատման է ենթարկում նրա կողմից կատարված հանցագործության բնույթն ու վտանգավորության աստիճանը, մասնավորապես այն, որ Վահե Սարգսյանի կատարած հանցանքը դասվում է առանձնապես ծանր հանցագործությունների շարքին, այդ թվում՝ նրա գործողությունների բնույթն ու հասարակական վտանգավորության աստիճանը, նրա անձը բնութագրող տվյալները, այն, որ ամբաստանյալն ունի բարձրագույն կրթություն, պատասխանատվությունը և պատիժը մեղմացնող հանգամանքները՝ ամբաստանյալը ֆիզիկապես վատառողջ է, երկրորդ խմբի հաշմանդամ, ունի աթերոսկլերոզ, ստորին վերջույթների աթերոսկլերոտիկ ախտահարում ձախ զստային զարկերակի ստենոզով (75-80 տոկոս), ինչպես նաև իշեմիայի ստենոկարդիա, լեղաքարային հիվանդություն, ենթաստամոքսային գեղձի դիֆուզ փոփոխություններ, շագանակագեղձի գոյացություն-ադենոմա 1.4սմ, հեպատոմեգալիա, բացի այդ, Վահե Սարգսյանի խնամքի տակ են գտնվում մինչև 14 տարեկան անչափահաս երեք երեխան (ամբաստանյալ Վահե Սարգսյանի կինը՝ Անուշ Արթուրի Մխիթարյանը 2022 թվականի մարտի 10-ին մահացել է, հիմք՝ ՔԿԱԳ գործակալության պետի կողմից տրված Մահվան մասին պետական վկայականը), հաշմանդամ եղբայրը, հիվանդ հայրը և թոշակառու մայրը, պատասխանատվությունն ու պատիժը ծանրացնող հանգամանքների բացակայությունը, և գալիս է եզրահանգման, որ նրա նկատմամբ պետք է նշանակվի պատիժ ազատազրկման ձևով հոդվածի սանկցիայի նվազագույնի չափով՝ 7 (յոթ) տարի ժամկետով (…)»4։

10. 2023 թվականի փետրվարի 22-ին Վճռաբեկ դատարան է ստացվել ամբաստանյալ Վ.Սարգսյանի և նրա պաշտպան Գ.Թավադյանի՝ ի լրումն վճռաբեկ բողոքի ներկայացված դիմումը, համաձայն որի՝ վճռաբեկ բողոքը ներկայացնելուց հետո ընկած ժամանակահատվածում Վ.Սարգսյանի և նրա հաշմանդամ դստեր մոտ բժշկական հետազոտությունների արդյունքում ի հայտ են եկել ախտորոշված նոր հիվանդություններ, և առկա է անհապաղ վիրահատական միջամտության կարիք:

Մասնավորապես, Վ․Սարգսյանի մոտ բժշկական հետազոտությունների արդյունքում, բացի 2-րդ կարգի հաշմանդամության համար հիմք հանդիսացած հիվանդություններից, ի հայտ են եկել ախտորոշված նոր հիվանդություններ՝

ա) գլխի բարորակ ուռուցք՝ չափսերը 2.1 0.6.2.3-ի, «Լիպոմա»,

բ) նևրալոգիա-նևրապատալոգիական խնդիրներ,

գ) ողնաշարի միջողային ճողվածք,

դ) որովայնի հատված՝ հետվիրահատական ընդլայնվող ճողվածք (գրիժա),

ե) լեղապարկ-պատերի հաստացում, քարեր,

զ) շագանակագեղձ-ընդլայնվող ադենոմա,

է) ԼՈՌ-շնչառական խնդիր՝ միջնապատի ծռության հետևանք:

Վ.Սարգսյանի հաշմանդամ երեխայի մոտ ախտորոշվել են հետևյալ նոր հիվանդությունները.

ա) լեղապարկի դիսգինեզիա,

բ) վահանաձև գեղձի վրա հայտնաբերվել է կոլոդ, կիստա՝ պերինոդուլյար արտահայտված անոթավորմամբ5:

Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

11. Սույն գործով Վճռաբեկ դատարանի առջև բարձրացված առաջին իրավական հարցը հետևյալն է. հիմնավոր են արդյո՞ք Վ.Սարգսյանի արարքում 2003 թվականի ապրիլի 18-ին ընդունված ՀՀ քրեական օրենսգրքի (այսուհետ՝ ՀՀ նախկին քրեական օրենսգիրք) 266-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով նախատեսված հանցակազմի հատկանիշների առկայության վերաբերյալ Վերաքննիչ դատարանի հետևությունները:

12. ՀՀ նախկին քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի համաձայն՝ «1. Իրացնելու նպատակով թմրամիջոցներ, հոգեմետ (հոգեներգործուն) նյութեր ապօրինի պատրաստելը, վերամշակելը, ձեռք բերելը, պահելը, փոխադրելը, առաքելը կամ դրանք ապօրինի իրացնելը`

(…)

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք կատարվել են`

(...)

2) առանձնապես խոշոր չափերով`

պատժվում են ազատազրկմամբ` յոթից տասնհինգ տարի ժամկետով` գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա»:

2021 թվականի մայիսի 5-ին ընդունված ՀՀ քրեական օրենսգրքի (այսուհետ՝ ՀՀ գործող քրեական օրենսգիրք) 393-րդ հոդվածի համաձայն՝ «1. Իրացնելու նպատակով թմրամիջոց, հոգեմետ (հոգեներգործուն) նյութ, դրանց պատրաստուկ կամ դրանց համարժեք նյութ (անալոգ) կամ դրանց ածանցյալ ապօրինի արտադրելը, պատրաստելը, վերամշակելը, ձեռք բերելը, պահելը, տեղափոխելը, առաքելը, տարածելը, գովազդելը կամ դրանք ապօրինի իրացնելը կամ մեկ ուրիշի դրդմամբ՝ նրա համար թմրամիջոց, հոգեմետ (հոգեներգործուն) նյութ, դրանց պատրաստուկ կամ դրանց համարժեք նյութ (անալոգ) կամ դրանց ածանցյալ ապօրինի ձեռք բերելը՝

(…)

3. Սույն հոդվածի 1-ին կամ 2-րդ մասով նախատեսված արարքը, որը կատարվել է՝

(…)

2) առանձնապես խոշոր չափերով՝

 պատժվում է ազատազրկմամբ՝ վեցից տասներկու տարի ժամկետով»:

12.1. ՀՀ նախկին քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածով նախատեսված հանցակազմը Վճռաբեկ դատարանը վերլուծության է ենթարկել Մարտիկ Բոլյանի գործով որոշման շրջանակներում՝ արտահայտելով հետևյալ իրավական դիրքորոշումը. «(…) Իրացման նպատակի տակ պետք է հասկանալ թմրամիջոցի կամ հոգեներգործուն նյութերի տարածման ցանկացած եղանակ, այդ թվում նաև նախնական պատվերով։ Իրացման նպատակի մասին կարող են վկայել ինչպես ձեռք բերողի (ստացողի, սպառողի) հետ համապատասխան պայմանավորվածության առկայությունը, այնպես էլ գործի մյուս հանգամանքները. թմրամիջոցներ ձեռք բերելը և պահելը դրանք չգործածող անձի կողմից, զգալի քանակությունը, իրացման համար հարմար փաթեթավորումը և այլն։ Ընդ որում, հանցավորից առգրավված թմրամիջոցների մեծ քանակությունն ինքնըստինքյան դրանք իրացնելու անվիճելի ապացույց չէ. դա պետք է գնահատել միայն իրացման նպատակի մասին վկայող այլ տվյալների հետ համակցության մեջ»6։

13. Սույն գործի նյութերի ուսումնասիրությունից հետևում է՝

- Վ.Սարգսյանին ՀՀ նախկին քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով մեղադրանք է առաջադրվել այն բանի համար, որ նա, գործով չպարզված հանգամանքներում, ինքնությունը չպարզված անձից, իրացնելու նպատակով, ապօրինի ձեռք է բերել և «Մերսեդես S» մակնիշի 01AA107 հաշվառման համարանիշի ավտոմեքենայում ապօրինի պահել է առանձնապես խոշոր չափերով՝ 1.31 գրամ հաստատուն քաշով «մեթամֆետամին» տեսակի թմրամիջոց7,

- Առաջին ատյանի դատարանն արձանագրել է, որ Վ.Սարգսյանի մեղավորությունը ՀՀ նախկին քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով առաջադրված մեղադրանքում «հիմնավոր կասկածից վեր» ապացուցողական չափանիշին համապատասխան ապացուցված չէ, արդյունքում նրա արարքը ՀՀ նախկին քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետից վերաորակել է նույն օրենսգրքի 268-րդ հոդվածի 3-րդ մասով8,

- Վերաքննիչ դատարանը, ամբաստանյալ Վ.Սարգսյանին մեղավոր ճանաչելով ՀՀ նախկին քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով, փաստել է, որ գործով ձեռք բերված ապացույցներն իրենց համակցությամբ բավարար են՝ վերոնշյալ արարքում ամբաստանյալ Վ.Սարգսյանի մեղավորությունը հաստատված համարելու համար9:

14. Սույն գործի փաստական հանգամանքները գնահատելով սույն որոշման 12-րդ կետում մեջբերված իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Վերաքննիչ դատարանը, Վ.Սարգսյանի մեղավորությունը ՀՀ նախկին քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով առաջադրված մեղադրանքում հաստատված համարելով, եկել է իրավաչափ եզրահանգման։ Այսպես՝ Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ Վ.Սարգսյանի մեղքը հիմնավորվում և այդ մասով պաշտպանի վճռաբեկ բողոքում ներկայացված փաստարկները հերքվում են գործում առկա ապացույցների բավարար համակցությամբ, մասնավորապես՝ «Հեռախոսային խոսակցությունների վերահսկում» օպերատիվ-հետախուզական միջոցառման արդյունքում իրականացված գաղտնալսումների արդյունքները պարունակող լազերային սկավառակի զննության արձանագրությամբ, համաձայն որի՝ Վ.Սարգսյանը թմրամիջոցների ապօրինի իրացման շուրջ բազմաթիվ խոսակցություններ է ունեցել տարբեր անձանց հետ, վկա Հ.Ազոյանի նախաքննական ցուցմունքներով, որոնք վերջինս պնդել է նաև ամբաստանյալ Վ.Սարգսյանի հետ առերես հարցաքննության ժամանակ, Վ.Սարգսյանի կողմից շահագործվող «Մերսեդես» մակնիշի 01 AA 107 հաշվառման համարանիշի ավտոմեքենայում խուզարկություն կատարելու մասին արձանագրությամբ, համաձայն որի՝ ավտոմեքենայից առանձին փաթեթներով հայտնաբերվել է առանձնապես խոշոր չափերի (ընդհանուր՝ 1,32 գրամ քաշով) «մեթամֆետամին» տեսակի թմրամիջոց, «մեթամֆետամին» և «կոկաին» տեսակի թմրամիջոցի հետքեր պարունակող կշեռք, դատաքիմիական փորձաքննության՝ 2019 թվականի ապրիլի 5-ի թիվ 185Ք-19 եզրակացությամբ, տոքսիկոքիմիական փորձաքննության՝ 2019 թվականի հունիսի 17-ի թիվ 199 եզրակացությամբ, որի համաձայն՝ Վ.Սարգսյանից վերցված մազի նմուշի փորձաքննության արդյունքում «մեթամֆետամին» տեսակի թմրամիջոց չի հայտնաբերվել, ինչպես նաև որպես այլ փաստաթուղթ ապացույց ճանաչված ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության Երևանի քաղաքային վարչության 4-րդ բաժնի պետ Հ.Վիրաբյանի՝ 2019 թվականի ապրիլի 1-ի զեկուցագրով, համաձայն որի՝ Վ.Սարգսյանը զբաղվում է թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառությամբ:

15. Հիմք ընդունելով վերոգրյալը՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Վ.Սարգսյանի արարքում ՀՀ նախկին քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով նախատեսված հանցակազմի հատկանիշների առկայության վերաբերյալ Վերաքննիչ դատարանի հետևությունները հիմնավոր են:

15.1. Միևնույն ժամանակ, անդրադառնալով ամբաստանյալ Վ․Սարգսյանին ՀՀ նախկին քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով մեղսագրվող արարքը ՀՀ գործող քրեական օրենսգրքի 393-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետին համապատասխանեցնելու հարցին, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ՀՀ գործող քրեական օրենսգրքի համապատասխան հոդվածի սանկցիայում ազատազրկման ձևով պատժի նվազագույն և առավելագույն ժամկետները միաժամանակ նվազեցվել են, այն է՝ ՀՀ նախկին քրեական օրենսգրքով նախատեսված՝ յոթից տասնհինգ տարի ժամկետով ազատազրկման փոխարեն ՀՀ գործող քրեական օրենսգրքով նախատեսվել է ազատազրկում՝ վեցից տասներկու տարի ժամկետով, հետևաբար ՀՀ գործող քրեական օրենսգրքի 9-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ վերոնշյալ փոփոխությունը հետադարձ ուժ ունի։

Վերոգրյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ամբաստանյալ Վ.Սարգսյանին ՀՀ նախկին քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով մեղսագրվող արարքը պետք է որակել ՀՀ գործող քրեական օրենսգրքի 393-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով։

16. Սույն գործով Վճռաբեկ դատարանի առջև բարձրացված երկրորդ իրավական հարցը հետևյալն է. արդարության և պատասխանատվության անհատականացման տեսանկյունից հիմնավո՞ր են արդյոք ամբաստանյալ Վ.Սարգսյանի նկատմամբ ազատազրկման ձևով նշանակված պատիժը փաստացի կրելու վերաբերյալ Վերաքննիչ դատարանի հետևությունները։

17. ՀՀ նախկին քրեական օրենսգրքի 70-րդ հոդվածի համաձայն` «1. Եթե դատարանը, կալանքի, ազատազրկման կամ կարգապահական գումարտակում պահելու ձևով պատիժ նշանակելով, հանգում է հետևության, որ դատապարտյալի ուղղվելը հնարավոր է առանց պատիժը կրելու, ապա կարող է որոշում կայացնել այդ պատիժը պայմանականորեն չկիրառելու մաuին:

2. Պատիժը պայմանականորեն չկիրառելիu դատարանը հաշվի է առնում հանցավորի անձը բնութագրող տվյալները, պատաuխանատվությունը և պատիժը մեղմացնող և ծանրացնող հանգամանքները (...)»:

18. Վերոնշյալ իրավադրույթը Վճռաբեկ դատարանի կողմից բազմիցս վերլուծության է ենթարկվել մի շարք գործերով կայացված նախադեպային որոշումներում, և մշտապես վերահաստատվել է դիրքորոշումն առ այն, որ դատարանի համոզվածությունը, վստահությունն այն մասին, որ ամբաստանյալի ուղղվելը հնարավոր է առանց իրական պատիժ կրելու, պետք է հիմնվի օբյեկտիվ գոյություն ունեցող այնպիսի տվյալների համակողմանի վերլուծության վրա, որոնք բնութագրում են արարքը, հանցավորի անձը և վկայում պատիժը պայմանականորեն չկիրառելու հիմքերի առկայության մասին: Այս կապակցությամբ Վճռաբեկ դատարանը բազմիցս փաստել է, որ թեև պատիժը պայմանականորեն չկիրառելու հետ կապված, ՀՀ քրեական օրենսգիրքն ինչպես հանցագործությունների, այնպես էլ անձանց շրջանակի որևէ սահմանափակում չի նախատեսում, սակայն դատարանի հետևությունները պետք է, ի թիվս այլոց, հիմնված լինեն նաև հանցագործության հանրային վտանգավորության աստիճանի և բնույթի ամբողջական գնահատման վրա՝ հաշվի առնելով այնպիսի գործոններ, ինչպիսիք են օրենքով պահպանվող հասարակական հարաբերության բնույթը, մեղքի ձևը և տեսակը, պատճառված վնասի չափը, պատաuխանատվությունը և պատիժը մեղմացնող ու ծանրացնող հանգամանքները, հանցագործության հանգամանքները, եղանակը, գործիքներն ու միջոցները, նպատակներն ու շարժառիթները և այլն10:

18.1. Անդրադառնալով պատիժ նշանակելիս և այն կրելու նպատակահարմարության հարցը լուծելիս հանցավորի անձը բնութագրող տվյալները գնահատման ենթարկելու կարևորությանը` Վճռաբեկ դատարանը մշտապես ընդգծել է, որ պատասխանատվության և պատժի անհատականացման հիմք են ոչ միայն կատարված արարքի հանրային վտանգավորության բնույթն ու աստիճանը, այլև հանցավորի անձը բնութագրող սոցիալ-հոգեբանական, սոցիալ-ժողովրդագրական, քրեաբանական և քրեաիրավական, ֆիզիկական հատկությունների համակցությունը (ընտանեկան դրությունը, վարքագիծը աշխատանքում և կենցաղում, աշխատունակությունը, առողջական վիճակը, տարիքը, սեռը, դատվածությունը և այլն): Մասնավորապես, Վճռաբեկ դատարանը փաստել է հանցավորի ընտանեկան դրությունը, վերջինիս ընտանիքի կյանքի պայմանների վրա նշանակված պատժի ազդեցությունը, նրա խնամքին այլ անձանց առկայությունը, սոցիալական միջավայրում նրա զբաղեցրած տեղն ու դիրքը, սոցիալական միջավայրում նրա ունեցած բնութագիրը և մի շարք այլ հանգամանքների վերաբերյալ փաստական տվյալները գնահատման ենթարկելու անհրաժեշտությունը11:

19. Սույն գործով Վերաքննիչ դատարանն ամբաստանյալ Վ.Սարգսյանի նկատմամբ պատժի տեսակը և չափը որոշելիս գնահատման է ենթարկել կատարված հանցագործության բնույթն ու վտանգավորության աստիճանը, նրա անձը բնութագրող տվյալները, պատասխանատվությունն ու պատիժը մեղմացնող հանգամանքները, մասնավորապես, այն, որ ամբաստանյալն ունի բարձրագույն կրթություն, ֆիզիկապես վատառողջ է, նրա խնամքի տակ են գտնվում մինչև 14 տարեկան երեք երեխաները (ամբաստանյալի կինը՝ Անուշ Մխիթարյանը, 2022 թվականի մարտի 10-ին մահացել է), հաշմանդամ եղբայրը, հիվանդ հայրը և թոշակառու մայրը, պատասխանատվությունն ու պատիժը ծանրացնող հանգամանքների բացակայությունը։ Արդյունքում, Վերաքննիչ դատարանը եզրահանգել է, որ ամբաստանյալի նկատմամբ պետք է նշանակվի պատիժ ազատազրկման ձևով՝ 7 (յոթ) տարի ժամկետով՝ ընդգծելով, որ այն բխում է արդարության և պատասխանատվության անհատականացման, պատիժ նշանակելու ընդհանուր սկզբունքներից12։

20. Սույն որոշման նախորդ կետում մեջբերված փաստական տվյալները գնահատման ենթարկելով սույն որոշման 17-18.1-րդ կետերում մեջբերված իրավանորմի և արտահայտված իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո՝ Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ Վերաքննիչ դատարանը ՀՀ նախկին քրեական օրենսգրքի 70-րդ հոդվածի կիրառելիության հարցում եկել է սխալ եզրահանգման: Մասնավորապես, ստորադաս դատարանը բավարար վերլուծության չի ենթարկել ամբաստանյալի ընտանեկան դրությունը, խնամքին այլ անձանց առկայությունը և նշանակված պատժի հնարավոր ազդեցությունը նրա ընտանիքի կյանքի պայմանների վրա, ինչպես նաև ամբաստանյալի առողջական վիճակը:

Այսպես` Վերաքննիչ դատարանը պատշաճ գնահատման չի ենթարկել այն, որ Վ․Սարգսյանի կինը 2022 թվականի մարտի 10-ին դժբախտ պատահարի արդյունքում մահացել է, և մինչև 14 տարեկան երեք երեխաները մնացել են ամբաստանյալի խնամքին, ընդ որում, երեխաներից մեկը մանկուց հաշմանդամ է, որի մոտ, ըստ ամբաստանյալ Վ.Սարգսյանի և նրա պաշտպան Գ.Թավադյանի՝ 2023 թվականի փետրվարի 22-ին Վճռաբեկ դատարան ներկայացրած դիմումի, ախտորոշվել է նաև լեղապարկի դիսգինեզիա, իսկ վահանաձև գեղձի վրա հայտնաբերվել է կոլոդ կիստա՝ պերինոդուլյար արտահայտված անոթավորմամբ13: Բացի այդ, ամբաստանյալի խնամքի տակ են գտնվում նաև նրա հաշմանդամ եղբայրը, հիվանդ հայրը և թոշակառու մայրը։

Ամբաստանյալ Վ․Սարգսյանը նույնպես ֆիզիկապես վատառողջ է, մասնավորապես՝ երկրորդ խմբի հաշմանդամ է, ունի աթերոսկլերոզ, ստորին վերջույթների աթերոսկլերոտիկ ախտահարում ձախ զստային զարկերակի ստենոզով (75-80 տոկոս), ինչպես նաև իշեմիայի ստենոկարդիա, լեղաքարային հիվանդություն, ենթաստամոքսային գեղձի դիֆուզ փոփոխություններ, շագանակագեղձի գոյացություն-ադենոմա` 1.4 սմ, հեպատոմեգալիա։ Միևնույն ժամանակ, ըստ ամբաստանյալ Վ.Սարգսյանի և նրա պաշտպան Գ.Թավադյանի՝ 2023 թվականի փետրվարի 22-ին Վճռաբեկ դատարան ներկայացրած դիմումի, ամբաստանյալի մոտ ախտորոշվել են նաև՝ գլխի բարորակ ուռուցք, նևրալոգիա-նևրապատալոգիական խնդիրներ, ողնաշարի միջողային ճողվածք, հետվիրահատական ընդլայնվող ճողվածք (գրիժա), լեղապարկի պատերի հաստացում, քարեր, շագանակագեղձի ընդլայնվող ադենոմա, շնչառական խնդիրներ14:

Վերոնշյալ փաստական տվյալները վկայում են, որ ազատազրկման ձևով պատժի փաստացի կրումն անխուսափելիորեն ծանր հետևանքներ կառաջացնի ամբաստանյալի և նրա ընտանիքի համար։

21․ Ընդհանրացնելով վերոշարադրյալը՝ Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ սույն գործում առկա՝ ամբաստանյալի պատասխանատվությունը և պատիժը մեղմացնող հանգամանքները, վերջինիս անձը բնութագրող տվյալները, ծանրացնող հանգամանքների բացակայությունը, էականորեն նվազեցնում են կատարված հանցագործության հանրային վտանգավորության բնույթն ու աստիճանը և հիմք տալիս եզրահանգելու, որ ազատազրկման ձևով նշանակված պատիժն առանց փաստացի կրելու հնարավոր է հասնել պատժի նպատակների իրացմանը:

Հետևաբար, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ արդարության և պատասխանատվության անհատականացման տեսանկյունից ամբաստանյալ Վ.Սարգսյանի նկատմամբ ազատազրկման ձևով նշանակված պատիժը փաստացի կրելու վերաբերյալ Վերաքննիչ դատարանի հետևությունները հիմնավոր չեն։

22. Հիմք ընդունելով սույն որոշմամբ կատարված վերլուծությունը՝ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Վ.Սարգսյանի նկատմամբ ՀՀ գործող քրեական օրենսգրքի 393-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով պետք է պատիժ նշանակել ազատազրկում՝ վեց տարի ժամկետով։

ՀՀ նախկին քրեական օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասի կանոնների կիրառմամբ՝ նշանակված 6 (վեց) տարի ժամկետով ազատազրկմանը պետք է հաշվակցել Վ.Սարգսյանի նախնական կալանքի տակ գտնվելու ժամկետը՝ 10 (տասը) ամիս 9 (ինը) օրը, և նրա նկատմամբ վերջնական պատիժ նշանակել ազատազրկում՝ 5 (հինգ) տարի 1 (մեկ) ամիս 21 (քսանմեկ) օր ժամկետով։

Միևնույն ժամանակ, Վ.Սարգսյանի նկատմամբ նշանակված պատիժը, ՀՀ նախկին քրեական օրենսգրքի 70-րդ հոդվածի հիման վրա, պետք է պայմանականորեն չկիրառել15 և, սույն որոշման 18-18.1-րդ կետերում կատարված վերլուծության հաշվառմամբ, սահմանել փորձաշրջան՝ 5 (հինգ) տարի ժամկետով:

Վերաքննիչ դատարանի դատական ակտը մնացած մասով պետք է թողնել անփոփոխ։

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 162-րդ, 163-րդ, 171-րդ հոդվածներով, Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 39-րդ, 43-րդ, 361.1-րդ, 415.1-րդ, 418.1-րդ, 419-րդ, 422-423-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1 Համաձայն ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի անցումային դրույթները կարգավորող՝ 483-րդ հոդվածի 8-րդ մասի, սույն բողոքը քննվում է մինչև 2022 թվականի հուլիսի 1-ը գործող կարգով:

2 Տե՛ս քրեական գործ, հատոր 2-րդ, թերթեր 23-24:

3 Տե՛ս քրեական գործ, հատոր 5-րդ, թերթեր 98-119։

4 Տե՛ս քրեական գործ, հատոր 6-րդ, թերթեր 135-168։

5 Տե՛ս քրեական գործ, հատոր 7-րդ, թերթեր 90-104։

6 Տե՛ս Վճռաբեկ դատարանի՝ Մարտիկ Բոլյանի վերաբերյալ գործով 2007 թվականի օգոստոսի 30-ի թիվ ՎԲ-135/07 որոշումը:

7 Տե՛ս սույն որոշման 7-րդ կետը:

8 Տե՛ս սույն որոշման 8-րդ կետը:

9 Տե՛ս սույն որոշման 9-րդ կետը:

10 Տե՛ս, mutatis mutandis, Վճռաբեկ դատարանի` Սամսոն Ամիրխանյանի գործով 2012 թվականի նոյեմբերի 1-ի թիվ ԵԱԴԴ/0034/01/12, Արսեն Մկրտչյանի գործով 2012 թվականի դեկտեմբերի 5-ի թիվ ԼԴ/0093/01/12, Վանյա Բեգյանի գործով 2013 թվականի հոկտեմբերի 18-ի թիվ ՏԴ/0018/01/13, Արամայիս Հովհաննեսյանի գործով 2015 թվականի փետրվարի 27-ի թիվ ԳԴ/0014/01/14, Մհեր Հովհաննսիյանի գործով 2015 թվականի դեկտեմբերի 18-ի թիվ ԵԿԴ/0039/01/15 որոշումները:

11 Տե՛ս, mutatis mutandis, Վճռաբեկ դատարանի` Հազարապետ Հարությունյանի գործով 2007 թվականի մարտի 30-ի թիվ ՎԲ-50/07, Նարեկ Սարգսյանի գործով 2011 թվականի դեկտեմբերի 22-ի թիվ ԵԿԴ/0042/01/11, Սերոբ Սարգսյանի գործով 2012 թվականի նոյեմբերի 1-ի թիվ ՍԴ/0109/01/12, Սեյրան Աղախանյանի գործով 2013 թվականի սեպտեմբերի 13-ի թիվ ԱՎԴ/0082/01/12, Ջոն Շիրվանյանի գործով 2015 թվականի դեկտեմբերի 18-ի թիվ ԵԱՔԴ/0091/01/14 որոշումները:

12 Տե՛ս, սույն որոշման 9-րդ կետը:

13 Տե՛ս, սույն որոշման 10-րդ կետը:

14 Տե՛ս, սույն որոշման 10-րդ կետը:

15 Անձի վիճակը վատթարացնող օրենքին հետադարձ ուժ չտալու օրենսդրական պահանջի համաձայն՝ ամբաստանյալ Վ․Սարգսյանի նկատմամբ կիրառելի է հանցավոր արարքը կատարելու պահին գործող` 2003 թվականի ապրիլի 18-ին ընդունված ՀՀ քրեական օրենսգրքի 70-րդ հոդվածով նախատեսված կարգավորումը: