ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

Հայաստանի Հանրապետության վերաքննիչ քրեական դատարանի որոշում	ԱՐԴ/0152/01/19
Գործ թիվ ԱՐԴ/0152/01/19
Նախագահող դատավոր՝  Մ. Պապոյան

գրավոր ընթացակարգով քննության առնելով ամբաստանյալ Արքա Սարիվանի Մադաթյանի վերաբերյալ ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի՝ 2021 թվականի ապրիլի 2-ի որոշման դեմ ՀՀ գլխավոր դատախազի տեղակալ Գ.Բաղդասարյանի վճռաբեկ բողոքը,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

Գործի դատավարական նախապատմությունը.

1. 2019 թվականի հոկտեմբերի 4-ին թիվ 46154519 քրեական գործն ըստ մեղադրանքի՝ Արքա Սարիվանի Մադաթյանի` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 175-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին, 2-րդ և 4-րդ կետերով, 131-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին, 2-րդ, 3-րդ ու 7-րդ կետերով և 182-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով, ու մյուսների վերաբերյալ, ուղարկվել է Արմավիրի մարզի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարան։

1.1. Արմավիրի մարզի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի՝ 2019 թվականի նոյեմբերի 6-ի որոշմամբ Արքա Մադաթյանի նկատմամբ ընտրված խափանման միջոց կալանավորումը թողնվել է անփոփոխ:

Նույն դատարանի՝ նույն օրվա մեկ այլ որոշմամբ քրեական գործն ըստ ընդդատության ուղարկվել է Կոտայքի մարզի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարան:

1.2. Պաշտպանի վերաքննիչ բողոքի քննության արդյունքում, ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանը 2019 թվականի դեկտեմբերի 12-ի որոշմամբ բողոքը բավարարել է, Արմավիրի մարզի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի՝ 2019 թվականի նոյեմբերի 6-ի որոշումը բեկանել է և Ա.Մադաթյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց ընտրված կալանավորումը՝ վերացրել:

1.3. ՀՀ գլխավոր դատախազի տեղակալի վճռաբեկ բողոքի քննության արդյունքում Վճռաբեկ դատարանը 2020 թվականի մայիսի 26-ի որոշմամբ բողոքը բավարարել է և ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի վերոնշված որոշումը բեկանել՝ օրինական ուժ տալով Ա.Մադաթյանի նկատմամբ ընտրված խափանման միջոց կալանավորումն անփոփոխ թողնելու մասին Արմավիրի մարզի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի որոշմանը։

1.4. Կոտայքի մարզի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի (այսուհետ` նաև Առաջին ատյանի դատարան)՝ 2020 թվականի հուլիսի 10-ի որոշմամբ մերժվել է Ա.Մադաթյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց ընտրված կալանավորումը վերացնելու մասին պաշտպանի միջնորդությունը։

Առաջին ատյանի դատարանի վերոնշյալ որոշման դեմ պաշտպանի վերաքննիչ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանը (այսուհետ՝ նաև Վերաքննիչ դատարան) 2020 թվականի օգոստոսի 20-ի որոշմամբ մերժել է։

2. Առաջին ատյանի դատարանի՝ 2021 թվականի հունվարի 20-ի որոշմամբ մերժվել է այլ խափանման միջոցի՝ գրավի կիրառմամբ Ա.Մադաթյանին կալանքից ազատ արձակելու մասին պաշտպանի միջնորդությունը։

3. Պաշտպանի վերաքննիչ բողոքի քննության արդյունքում, Վերաքննիչ դատարանը 2021 թվականի ապրիլի 2-ի որոշմամբ բողոքը մասնակիորեն բավարարել է, Առաջին ատյանի դատարանի՝ 2021 թվականի հունվարի 20-ի որոշումը բեկանել է, Ա.Մադաթյանին կալանքից գրավով ազատելը ճանաչել է թույլատրելի և նրա նկատմամբ որպես խափանման միջոց ընտրել գրավը՝ 2.000.000 ՀՀ դրամի չափով:

4. Վերաքննիչ դատարանի վերոնշյալ որոշման դեմ ՀՀ գլխավոր դատախազի տեղակալ Գ.Բաղդասարյանը բերել է վճռաբեկ բողոք, որը Վճռաբեկ դատարանի` 2021 թվականի օգոստոսի 2-ի որոշմամբ ընդունվել է վարույթ: Վճռաբեկ դատարանը 2022 թվականի հունվարի 31-ի որոշմամբ սահմանել է վճռաբեկ բողոքի քննության գրավոր ընթացակարգ:

Դատավարության մասնակիցների կողմից վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել։

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստական հանգամանքները.

5. Արքա Մադաթյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 175-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին, 2-րդ և 4-րդ կետերով, 131-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին, 2-րդ, 3-րդ և 7-րդ կետերով և 182-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով մեղադրանք է առաջադրվել հետևյալ արարքի համար. «[Ի]ր ընկերներ՝ Անդրանիկ Հարությունյանի, Վահան Իսահակյանի և Արման Մադաթյանի հետ նախնական համաձայնությամբ 2019 թվականի փետրվարի 11-ին՝ ժամը 03:00-ի սահմաններում, խմբի կազմում «Զվարթնոց» միջազգային օդանավակայանի ուղեփակոցի ելքի հատվածում Վահան Իսահակյանի մորաքրոջ որդի Սահակ Խաչատրյանի նկատմամբ բռնություն գործադրելու սպառնալիքով, դեպի Կոտայքի մարզի Եղվարդ քաղաք տեղափոխելու հանցավոր մտադրությամբ, Ս.Խաչատրյանի կողմից վարվող «Հյունդայի Սոլարիս» մակնիշի ավտոմեքենայով գաղտնի առևանգել է վերջինիս և հասնելով Երևան քաղաքի Մալաթիա Սեբաստիա վարչական շրջանում գտնվող չպարզված վայր՝ վերջինիս ազգական Գարուշ Խաչատրյանին սեփականության իրավունքով պատկանող առանձնապես խոշոր չափերի՝ «Պորշ Կայեն» մակնիշի ավտոմեքենայի նկատմամբ իրավունքը իրենցից մեկին հանձնելու պահանջով, նույն խմբի կազմում բռնություն է գործադրել Ս.Խաչատրյանի նկատմամբ, ապա շարունակելով իր հանցավոր նպատակին հասնելու մտադրությունը՝ Ս.Խաչատրյանին՝ իր կամքին հակառակ, նույն տրանսպորտային միջոցով հասցնելով Կոտայքի մարզի Եղվարդ քաղաքի Երևանյան 10 հասցե՝ նույն խմբի կազմով շարունակել է Գարուշ Խաչատրյանին սեփականության իրավունքով պատկանող առանձնապես խոշոր չափերի՝ «Պորշ Կայեն» մակնիշի ավտոմեքենան իրենցից մեկին հանձնելու գույքային պահանջը, որտեղ իր մոտ պահած, գործով չպարզված, որպես զենք օգտագործվող դանակի գործադրմամբ հարձակվել է Ս.Խաչատրյանի վրա և ավազակությամբ հափշտակել՝ 750.000 ՀՀ դրամ արժողությամբ, 49 գրամ զանգվածով «Լոբի» գործվածքով ոսկյա շղթան և 1.125.000 ՀՀ դրամ արժողությամբ, 49 գրամ զանգվածով, «Հիսուս Քրիստոսի» պատկերով ոսկյա խաչը՝ Սահակ Խաչատրյանին պատճառելով ընդհանուր խոշոր չափի հասնող 1.875.000 ՀՀ դրամի գույքային և բարոյական վնաս, որոնք ընդգրկված չեն եղել խմբի անդամներ՝ Անդրանիկ Հարությունյանի, Վահան Իսահակյանի և Արման Մադաթյանի դիտավորության մեջ»1:

6․ Առաջին ատյանի դատարանի՝ 2021 թվականի հունվարի 20-ի որոշման համաձայն՝ «Անդրադառնալով ամբաստանյալ Արքա Մադաթյանի նկատմամբ ընտրված խափանման միջոցի՝ կալանավորման հիմքերին, վերահաստատելով 2020 թվականի հուլիսի 10-ին արտահայտած դիրքորոշումները, արձանագրում է հետևյալը.

(...)

[Գ]ործի քննության սույն փուլում, երբ դատաքննությունը դեռևս չի սկսվել, այն գտնվում է նախապատրաստական մասում, չեն հարցաքննվել գործով անցնող տուժողը, ինչպես նաև վկաները, ընդ որում, ըստ մեղադրողի հայտարարության՝ տուժողը հայտնաբերվել է, և որ առաջիկայում վերադառնալու է Հայաստան[ի Հանրապետություն], իրատեսական է համարում ամբաստանյալ Արքա Մադաթյանի կողմից ազատության մեջ հայտնվելու պայմաններում դատավարության մասնակիցների վրա, մասնավորապես, դեռևս դատարանում չհարցաքննված տուժողի և վկաների վրա ապօրինի ներազդեցություն ցուցաբերելու հավանականությունը:

(...) Միևնույն ժամանակ, ամբաստանյալ Արքա Մադաթյանին մեղսագրվում են մի շարք ծանր հանցագործություններ, մասնավորապես, ծանրացուցիչ հանգամանքներում անձի առևանգում և շորթում, ինչպես նաև ծանրացուցիչ հանգամանքներում ավազակության կատարում:

(...) [Գ]ործի քննության տվյալ փուլում բավարար հիմքեր կան ենթադրելու, որ ամբաստանյալ Արքա Մադաթյանը, հատկապես հաշվի առնելով նրա անձը, մեղսագրվող արարքների բնույթը, վտանգավորության և ծանրության աստիճանը, գտնվելով ազատության մեջ, կարող է թաքնվել քննությունից:

(...)

[Առաջին ատյանի դ]ատարանն արձանագրում է, որ գործի քննության ներկա փուլում ամբաստանյալ Արքա Մադաթյանի կողմից ոչ պատշաճ վարքագիծ դրսևորելու հավանականությունը բարձր է, հիմնավոր է և բխում է գործի նյութերում առկա փաստական տվյալներից, և որ վերջինիս պատշաճ վարքագիծը հնարավոր չէ ապահովել այլ խափանման միջոցի, մասնավորապես, գրավի կիրառմամբ:

Նման պայմաններում, ամբաստանյալ Արքա Մադաթյանի նկատմամբ ընտրված խափանման միջոց կալանավորումը փոխելու և նրա նկատմամբ գրավ կիրառելու հիմքերը ներկա դրությամբ բացակայում են, և որ կալանավորումից նվազ խիստ խափանման միջոցն ի զորու չէ չեզոքացնել վերը նշված վտանգների հավանականությունը, ինչպես նաև գործի քննության սույն փուլում չի կարող գործուն երաշխիք հանդիսանալ ամբաստանյալ Արքա Մադաթյանի պատշաճ վարքագիծն ապահովելու համար»2:

7. Վերաքննիչ դատարանի՝ 2021 թվականի ապրիլի 2-ի որոշման համաձայն՝ «(...) [Առաջին ատյանի դատարանի] հիմնավորումները (...) ընդունելի չեն Վերաքննիչ դատարանի համար:

Մասնավորապես՝ անդրադառնալով ամբաստանյալի կողմից դատավարության մասնակիցների վրա անօրինական ազդեցություն գործադրելուն՝ Վերաքննիչ դատարանը, նկատի ունենալով այն, որ նախաքննությունն ավարտված է և քրեական գործը 2019 թվականի հոկտեմբերի 4-ին ուղարկվել է դատարան, բացի այդ, 2019 թվականի դեկտեմբերի 12-ից (ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի որոշման կայացման ժամանակ) մինչև առնվազն 2020 թվականի մայիսի 26-ը (Վճռաբեկ դատարանի որոշման կայացման ժամանակ) ամբաստանյալը գտնվել է ազատության մեջ և առկա չէ որևէ փաստական տվյալ, որ այդ ընթացքում վերջինս որևէ կերպ խոչընդոտել է գործի քննությանը, գտնում է, որ նման պայմաններում ամբաստանյալի կողմից գործի քննությանը խոչընդոտելու վտանգի առկայությունն էականորեն նվազել է:

Ինչ վերաբերում է ամբաստանյալի կողմից վարույթն իրականացնող մարմնից թաքնվելուն, ապա Վերաքննիչ դատարանը հարկ է համարում նկատել, որ նշվածի կապակցությամբ որևէ նյութ, ապացույց կամ փաստ չի ներկայացվել և Առաջին ատյանի դատարանի որոշման մեջ չի հիշատակվել:

Իսկ ինչ վերաբերում է քրեական օրենքով չթույլատրված արարք կատարելուն, ապա հարկ է նկատել, որ թեև նշվածի կապակցությամբ որոշակի մտավախություններ առկա են, այնուամենայնիվ, Վերաքննիչ դատարանը, հաշվի առնելով այն, որ ամբաստանյալ Արքա Մադաթյանը սույն քրեական գործով 1 տարի 6 ամսից ավել գտնվում է արգելանքի տակ և դեռևս պարզ չէ, թե նրա մասով երբ կկայացվի վերջնական դատական ակտ, ինչպես նաև հատկապես հաշվի առնելով, որ 2019 թվականի հոկտեմբերի 4-ին քրեական գործը մեղադրական եզրակացությամբ ուղարկվել է դատարան, սակայն քրեական գործը դեռևս գտնվում է նախապատրաստական` իրավունքների և պարտականությունների պարզաբանման փուլում, գտնում է, որ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 134-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված նպատակներին հնարավոր է հասնել ամբաստանյալ Արքա Մադաթյանի նկատմամբ այլ խափանման միջոցի` գրավի կիրառմամբ, և տվյալ դեպքում 2.000.000 (երկու միլիոն) ՀՀ դրամի չափով գրավն ի զորու է չեզոքացնել կալանավորման հիմքի առկայությունը:

Հարկ է նաև նկատել, որ ինչպես գործի քննության ժամկետները, այնպես էլ նախնական կալանքի տակ պահելու ժամկետները նույնպես պետք է լինեն ողջամիտ, ինչին հատուկ ուշադրություն է դարձնում նաև Մարդու իրավունքների Եվրոպական դատարանը: (...)

Տվյալ դեպքում հատկանշական է նաև այն, որ ներկայացված նյութերը և Վերաքննիչ դատարանում պաշտպանի կողմից բերված պարզաբանումները վկայում են այն մասին, որ ամբաստանյալի երկարատև կալանավորումը պայմանավորված չէ վերջինիս վարքագծով»3:

Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը.

Վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում՝ ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

8. Բողոքի հեղինակը գտել է, որ Վերաքննիչ դատարանը, բեկանելով Առաջին ատյանի դատարանի որոշումը, թույլ է տվել դատական սխալ՝ քրեադատավարական իրավունքի խախտում, որը խաթարել է արդարադատության բուն էությունը։ Բացի այդ, ըստ բողոքաբերի՝ Վերաքննիչ դատարանի դատական ակտը հակասում է Վճռաբեկ դատարանի մի շարք որոշումներին:

Բողոքի հեղինակի պնդմամբ, Վերաքննիչ դատարանը պատշաճ իրավական գնահատման չի ենթարկել մի շարք հանգամանքներ և իր եզրահանգումները չի կառուցել այդ հանգամանքների համակցված վերլուծության վրա, որոնք իրենց ամբողջության մեջ բավարար էին ազատության իրավունքի կանխավարկածը հաղթահարելու համար։

Այսպես, Վերաքննիչ դատարանը պատշաճ ուշադրության չի արժանացրել Ա.Մադաթյանի անձը, մասնավորապես այն, որ վերջինս ունի չմարված դատվածություն՝ նախկինում նույնաբնույթ հանցավոր արարքներ կատարելու համար, ինչը կարևոր նշանակություն ունի ազատության մեջ գտնվելու դեպքում Ա.Մադաթյանի կողմից պատշաճ վարքագիծ դրսևորելու հավանականությունը գնահատելու տեսանկյունից:

Միևնույն ժամանակ, արարքի բնույթի ու վտանգավորության աստիճանի համատեքստում՝ պատշաճ գնահատման չեն ենթարկվել մեղսագրվող ենթադրյալ երեք ծանր արարքների կատարման հանգամանքները՝ ուշադրություն չդարձնելով Ա.Մադաթյանի դերակատարմանը, ինչը ևս էական նշանակություն ունի խափանման միջոցի տեսակն ընտրելու հարցում։

Տվյալ դեպքում, ըստ բողոքաբերի՝ նախաքննությունն ավարտված լինելը չի կարող չեզոքացնել գործի քննությանը խոչընդոտելու բարձր ռիսկը՝ նկատի ունենալով, որ տուժողը և վկաները դեռևս դատարանում չեն հարցաքննվել։ Այս համատեքստում բողոքի հեղինակը նշել է, որ որոշակի ժամանակահատված ազատության մեջ գտնվելն ու այդ ընթացքում հակաիրավական գործողություն կատարված չլինելը ևս չի չեզոքացնում գործի քննությանը խոչընդոտելու և քննությունից խուսափելու ռիսկը։

Բողոք բերած անձը հայտնել է նաև, որ թեև անազատության մեջ գտնվելու ժամանակահատվածի տևողությունն էական նշանակություն ունի կալանքի իրավաչափությունը գնահատելու համար, այդուհանդերձ, սույն գործով առկա չեն հիմքեր արձանագրելու նախկինում դատապարտված և երեք ծանր ենթադրյալ հանցագործության կատարման մեջ մեղադրվող անձին կալանքի տակ պահելու ողջամիտ ժամկետի խախտումը, իսկ այդ մասով Վերաքննիչ դատարանի հիմնավորումները վերացական են։

9. Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը խնդրել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի՝ 2021 թվականի ապրիլի 2-ի որոշումը և օրինական ուժ տալ Առաջին ատյանի դատարանի՝ 2021 թվականի հունվարի 20-ի որոշմանը։

Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

10. Սույն գործով Վճռաբեկ դատարանի առջև բարձրացված իրավական հարցը հետևյալն է. հիմնավո՞ր է արդյոք Վերաքննիչ դատարանի հետևությունն այն մասին, որ տվյալ գործի փաստական հանգամանքների պայմաններում գրավը կարող է լինել արդյունավետ միջոց՝ զսպելու ազատության մեջ գտնվելու դեպքում Արքա Մադաթյանի կողմից ոչ պատշաճ վարքագիծ դրսևորելու հավանականությունը:

11. «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ՝ նաև Կոնվենցիա) 5-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն` «Յուրաքանչյուր ոք, ով ձերբակալման կամ կալանավորման պատճառով զրկված է ազատությունից, իրավունք ունի վիճարկելու իր կալանավորման օրինականությունը (…)»:

ՀՀ Սահմանադրության 27-րդ հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն՝ «Անձնական ազատությունից զրկված յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի վիճարկելու իրեն ազատությունից զրկելու իրավաչափությունը (…)»։

12. Դատական քննության ընթացքում գտնվող գործով դատարանի կողմից ամբաստանյալի ազատության իրավունքը սահմանափակող խափանման միջոցի կիրառման իրավաչափության ստուգման շրջանակներում Վճռաբեկ դատարանը մշտապես կարևոր է համարել ուշադրություն դարձնել այն հանգամանքի վրա, որ խափանման միջոցի կիրառման վերաբերյալ հարցը լուծելիս առաջին ատյանի դատարանը հանդես է եկել որպես վարույթն իրականացնող մարմին։ Նման պայմաններում, որպես վարույթն իրականացնող մարմին հանդես եկող առաջին ատյանի դատարանի դատական ակտը բեկանելիս Վերաքննիչ դատարանի կողմից կայացված որոշումը պետք է հիմնված լինի ծանրակշիռ փաստական հանգամանքների վրա և ունենա պատճառաբանվածության առավել բարձր չափանիշ։ Հակառակ մոտեցումը, Վճռաբեկ դատարանի համոզմամբ, կարող է իր բացասական ազդեցությունը թողնել առաջին ատյանի դատարանում հիմնական քրեական գործի քննության բնականոն ընթացքի վրա` դրանով իսկ սահմանափակելով առաջին ատյանի դատարանի ներքին անկախությունը4։

13. Սույն գործի նյութերի ուսումնասիրությունից երևում է, որ՝

- Արքա Մադաթյանին մեղադրանք է առաջադրվել՝ (ա) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ, խոշոր չափի գույք հափշտակելու նպատակով, զենքի գործադրմամբ ավազակություն կատարելու համար, (բ) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ, կյանքի կամ առողջության համար վտանգավոր բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով, զենքի գործադրմամբ, շահադիտական դրդումներով մարդուն գաղտնի առևանգելու համար, (գ) առանձնապես խոշոր չափերով շորթում կատարելու համար5,

- Առաջին ատյանի դատարանը մերժել է կալանքը գրավով փոխարինելու մասին պաշտպանության կողմի միջնորդությունը, հաշվի առնելով գործի քննության տվյալ փուլը, երբ դատաքննությունը դեռևս սկսված չէ, չեն հարցաքննվել վկաները և տուժողը, ընդ որում վերջինիս ներկայությունն ապահովելու ուղղությամբ միջոցներ են ձեռնարկվում, ինչպես նաև Ա.Մադաթյանի անձն ու մեղսագրված արարքների բնույթը և հանրային վտանգավորության աստիճանը։ Գործի նյութերից բխող տվյալների համատեքստում դատարանը գտել է, որ դրանք ողջամտորեն վկայում են Ա.Մադաթյանի` վարույթն իրականացնող մարմնից թաքնվելու և գործի քննությանը խոչընդոտելու բարձր հավանականության մասին, ինչը չի կարող չեզոքացվել գրավ խափանման միջոցի կիրառմամբ6,

- Վերաքննիչ դատարանը, գտնելով, որ խափանման միջոց գրավն ի զորու է լինել արդյունավետ միջոց՝ զսպելու Ա.Մադաթյանի կողմից ոչ պատշաճ վարքագիծ դրսևորելու հավանականությունը, արձանագրել է, որ գործով նախաքննությունն ավարտված է, և քրեական գործը գտնվում է դատարանում՝ ըստ էության քննելու համար, ընդ որում Ա.Մադաթյանը 2019 թվականի դեկտեմբերի 12-ից մինչև 2020 թվականի մայիսի 26-ը գտնվել է ազատության մեջ և այդ ընթացքում ոչ իրավաչափ վարքագիծ դրսևորելու վերաբերյալ որևէ փաստական տվյալ առկա չէ։ Ուստի, Վերաքննիչ դատարանի պնդմամբ՝ վերջինիս կողմից գործի քննությանը խոչընդոտելու վտանգը էականորեն նվազել է։ Միևնույն ժամանակ, Վերաքննիչ դատարանն արձանագրել է, որ թեև առկա է քրեական օրենքով չթույլատրված արարք կատարելու մտավախություն, այնուամենայնիվ, Ա.Մադաթյանը շուրջ 1 տարի 6 ամիս կալանքի տակ է, գործի քննությունը գտնվում է նախապատրաստական փուլում և անորոշ է, թե երբ կկայացվի վերջնական դատական ակտ, մինչդեռ կալանքի տակ պահելու ժամկետը պետք է լինի ողջամիտ7։

14. Նախորդ կետում վկայակոչված փաստական հանգամանքները գնահատելով սույն որոշման 11-12-րդ կետերում մեջբերված իրավադրույթների և շարադրված իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Առաջին ատյանի դատարանը, հանդես գալով որպես գործով վարույթն իրականացնող մարմին, Ա.Մադաթյանի նկատմամբ խափանման միջոցի կիրառման հարցը լուծելիս համակողմանի գնահատման է ենթարկել հետևյալ հանգամանքները՝ դատավարության փուլը, գործով հարցաքննման ենթակա անձանց շրջանակը, մեղադրյալի կողմից գործի քննության ընթացքում ոչ պատշաճ վարքագիծ դրսևորելու ռիսկերը և գտել, որ այլընտրանքային խափանման միջոցի կիրառումն ի զորու չէ չեզոքացնելու դրանք։

Մինչդեռ, Վերաքննիչ դատարանը, առանց ծանրակշիռ փաստական հանգամանքների վկայակոչման, բեկանել է Առաջին ատյանի դատարանի՝ գործով որպես վարույթն իրականացնող մարմին հանդես եկող դատարանի դատական ակտը և գտել, որ գրավը կարող է լինել բավարար երաշխիք՝ ապահովելու Ա.Մադաթյանի պատշաճ վարքագիծը։ Տվյալ դեպքում Վերաքննիչ դատարանի կողմից չեն մատնանշվել ծանրակշիռ փաստական հանգամանքներ, որոնք կարող էին վկայել վարույթն իրականացնող՝ Առաջին ատյանի դատարանի կողմից կայացված որոշման ոչ իրավաչափության մասին։ Մասնավորապես, գործով ապացույցների հետազոտման հաջորդականությունը որոշում է վարույթն իրականացնող մարմինը, որն էլ գնահատել է դատարան ներկայացման ենթակա վկաների ու տուժողի նկատմամբ ամբաստանյալի կողմից ոչ իրավաչափ ազդեցություն դրսևորելու հավանականությունը։ Ինչ վերաբերում է գործի քննության տևողությանը, ապա այն, սույն գործի փաստական տվյալների պայմաններում, չի կարող գնահատվել որպես ծանրակշիռ հանգամանք՝ վարույթն իրականացնող մարմնի կայացրած որոշումը բեկանելու և այդ որոշմամբ արձանագրված՝ ամբաստանյալի ոչ իրավաչափ վարքագծի դրսևորման ռիսկերը չեզոքացված դիտարկելու համար։

Նման պայմաններում, Վճռաբեկ դատարանը եզրահանգում է, որ Վերաքննիչ դատարանի հետևությունն այն մասին, որ տվյալ գործի փաստական հանգամանքների պայմաններում գրավը կարող է լինել արդյունավետ միջոց՝ զսպելու ազատության մեջ գտնվելու դեպքում Արքա Մադաթյանի կողմից ոչ պատշաճ վարքագիծ դրսևորելու հավանականությունը, հիմնավոր չէ:

15. Այսպիսով, ամփոփելով վերոշարադրյալը՝ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ դատական ակտ կայացնելիս Վերաքննիչ դատարանը թույլ է տվել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 135-րդ հոդվածի պահանջների խախտում, որն իր բնույթով էական է և ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 398-րդ հոդվածի համաձայն` հիմք է Վերաքննիչ դատարանի դատական ակտը բեկանելու համար: Միևնույն ժամանակ, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Արքա Մադաթյանի նկատմամբ ընտրված խափանման միջոց կալանավորումն անփոփոխ թողնելու վերաբերյալ Առաջին ատյանի դատարանի որոշումն օրինական է, հիմնավորված և պատճառաբանված, մեղադրյալի նկատմամբ խափանման միջոցի հարցը քննելիս Առաջին ատյանի դատարանը պատշաճ գնահատման և վերլուծության է ենթարկել գործի փաստական հանգամանքների ամբողջությունը, թույլ չի տվել գործի ելքի վրա ազդեցություն ունեցող դատական սխալ, ուստի անհրաժեշտ է օրինական ուժ տալ Առաջին ատյանի դատարանի՝ 2021 թվականի հունվարի 20-ի որոշմանը՝ հիմք ընդունելով սույն որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշումները:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 162-րդ, 163-րդ և 171-րդ հոդվածներով, «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական օրենքի 11-րդ հոդվածով, Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 16-րդ, 39-րդ, 43-րդ, 3611-րդ, 403-406-րդ, 415.1-րդ, 418.1-րդ, 419-րդ, 422-423-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Ամբաստանյալ Արքա Սարիվանի Մադաթյանի վերաբերյալ ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի` 2021 թվականի ապրիլի 2-ի որոշումը բեկանել և օրինական ուժ տալ նրա նկատմամբ ընտրված խափանման միջոց կալանավորումն անփոփոխ թողնելու մասին Կոտայքի մարզի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի` 2021 թվականի հունվարի 20-ի որոշմանը` հիմք ընդունելով Վճռաբեկ դատարանի որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշումները:

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:

_____________________

1 Տե՛ս նյութեր, հատոր 1, թերթեր 1-30:

2 Տե՛ս նյութեր, հատոր 1, թերթեր 31-37:

3 Տե՛ս նյութեր, հատոր 2, թերթեր 69-74:

4 Տե՛ս Վճռաբեկ դատարանի` Արման և Արքա Մադաթյանների վերաբերյալ գործով 2020 թվականի մայիսի 26-ի թիվ ԱՐԴ/0152/01/19 որոշումը։,

5 Տե՛ս սույն որոշման 5-րդ կետը։

6 Տե՛ս սույն որոշման 6-րդ կետը։

7 Տե՛ս սույն որոշման 7-րդ կետը։

Նախագահող`	Հ. ԱՍԱՏՐՅԱՆ
Դատավորներ`	Ս. ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ
	Լ. ԹԱԴևՈՍՅԱՆ
	Ե. Դանիելյան
	Ա. ՊՈՂՈՍՅԱՆ
	Ս. Օհանյան