N ԱԽ-3-Ո-8

2008 թ.

ՀՀ ՎԵՐԱՔՆՆԻՉ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ԴԱՏԱՎՈՐՆԵՐ ԿԱՐԻՆԵ ՀԱԿՈԲՅԱՆԻՆ, ԼԵՎՈՆ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԻՆ ԵՎ ՀՀ ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ԴԱՏԱՎՈՐ ԼԱՐԻՍԱ ՍՈՍՅԱՆԻՆ ԿԱՐԳԱՊԱՀԱԿԱՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ԵՆԹԱՐԿԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾԸ ԿԱՐՃԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴԸ

ՀԵՏԵՎՅԱԼ ԿԱԶՄՈՎ՝

2008 թվականի մարտի 25-ին Երևան քաղաքում՝ դռնփակ նիստում, քննարկելով ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավորներ Կարինե Հակոբյանին, Լևոն Գրիգորյանին և ՀՀ վարչական դատարանի դատավոր Լարիսա Սոսյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթը.

ՀՀ արդարադատության նախարարի 2008 թվականի հունվարի 29-ի թիվ 21-Ա հրամանով ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավորներ Կարինե Հակոբյանի, Լևոն Գրիգորյանի և ՀՀ վարչական դատարանի դատավոր Լարիսա Սոսյանի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ է հանդիսացել Մարկլեն, Կարինե և Սերգեյ Չախալյանների՝ ՀՀ արդարադատության նախարարին հասցեագրված դիմումը:

2. Կարգապահական խախտման վերաբերյալ ՀՀ արդարադատության նախարարի եզրակացությունը.

ՀՀ արդարադատության նախարարն Արդարադատության խորհուրդ (այսուհետ՝ Խորհուրդ) է ներկայացրել միջնորդություն՝ դատավորներ Կ. Հակոբյանին, Լ. Գրիգորյանին և Լ. Սոսյանին արդարադատություն իրականացնելիս դատավարական օրենքի նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ թույլ տալու համար կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասին: Նշված միջնորդությանը կցվել է դատավորներ Կ. Հակոբյանի, Լ. Գրիգորյանի և Լ. Սոսյանի կարգապահական խախտման վերաբերյալ ՀՀ արդարադատության նախարարի եզրակացությունը:

Ըստ եզրակացության՝

Մարկլեն և Կարինե Չախալյանները դիմել են Հայաստանի Հանրապետության արդարադատության նախարարին՝ միջնորդելով կարգապահական պատասխանատվության ենթարկել դատավոր Ա. Հունանյանին:

Դիմումի և քաղաքացիական գործի ուսումնասիրության արդյունքում պարզվել է հետևյալը.

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը /նախագահող՝ Կ. Հակոբյան, դատավորներ Լ. Սոսյան, Լ. Գրիգորյան/ 2007թ. հուլիսի 31-ին դռնբաց դատական նիստում քննել են քաղաքացիական գործն ըստ հայցի Լաուրա Մոսոյանի ընդդեմ Մարկլեն, Կարինե և Սերգեյ Չախալյանների` սեփականության իրավունքի գրանցումն անվավեր ճանաչելու և ձեռքբերման վաղեմության ուժով անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքը ճանաչելու և Մարկլեն, Սերգեյ Չախալյանների հակըննդեմ հայցն ընդդեմ Լաուրա Մուսոյանի` սեփականության իրավունքով պատկանող բնակարանից վտարելու պահանջի մասին և վճռել հայցը բավարարել, իսկ հակընդդեմ հայցը` մերժել: Դատարանն անվավեր է ճանաչել Մարկլեն, Սերգեյ և Կարինե Չախալյանների անվամբ Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի /այսուհետ՝ կադաստր/ Արաբկիրի տարածքային ստորաբաժանման կողմից Երևան քաղաքի Զ. Քանաքեռցու փողոցի 15/2 շենքի թիվ 42 բնակարանի նկատմամբ 8.07.2002թ. կատարված թիվ 509854 սեփականության իրավունքի պետական գրանցումը և ձեռքբերման վաղեմության ուժով ճանաչել է հայցվոր Լաուրա Մուսոյանի սեփականության իրավունքը` Երևան քաղաքի Զ. Քանաքեռցու փողոցի 151/2 թիվ 42 բնակարանի նկատմամբ:

Դատարանն ապացուցված է համարել, որ 1996թ. հունիսին 19-ին, երբ դեռևս վիճելի բնակարանը սեփականաշնորհված չի եղել պատասխանողների կողմից, Մարկլեն Չախալյանը այն վաճառել է հայցվորին 4000 /չորս հազար/ դոլարով՝ կանխիկ վերցնելով 2.900 դոլար և այդ ժամանակվանից բնակարանը հանձնվել է բնակության Լաուրա Մուսոյանին և նրա ընտանիքին: Երևանի քաղաքապետի 13.08.1997թ. թիվ 891 որոշմամբ թույլատրվել է վիճելի բնակարանը սեփականաշնորհել Մարկլեն, Կարինե և Սերգեյ Չախալյանների անվամբ` որպես ընդհանուր համատեղ սեփականություն և գրանցվել է կադաստրի կողմից 16.09.1997թ., որից հետո՝ 08.07.2002թ., այն վերաձևակերպվել է պատասխանողների անվամբ: Բնակարանի սեփականաշնորհման օրվանից հայցվորն իր ընտանիքով բնակվում է այդ բնակարանում՝ վճարելով բոլոր կոմունալ վճարումները: Պատասխանողները երբևիցե չեն խոչընդոտել հայցվորին և նրա ընտանիքին՝ օգտագործելու վիճելի բնակարանը:

Դատարանը վճիռ կայացնելիս ղեկավարվել է Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի 280-րդ և 187-րդ հոդվածներով:

Դատարանը գտել է, որ պատասխանողների կողմից կատարված գործողություններն ակնհայտ վկայում են գույքի տիրապետումից, օգտագործումից և տնօրինումից հրաժարվելու մասին /ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 280-րդ հոդված/ և հայցվորը, որը գույքի սեփականատեր չէ, սակայն այն տասը տարվա ընթացքում բարեխղճորեն, բացահայտ և անընդմեջ տիրապետել է որպես սեփական գույք, ձեռք է բերել սեփականության իրավունք այդ գույքի նկատմամբ /ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդված/:

ՀՀ արդարադատության նախարարը գտել է, որ նշված գործը քննելիս դատարանը թույլ է տվել ինչպես դատավարական, այնպես էլ նյութական նորմերի խախտումներ, մասնավորապես, դատարանի հետևությունները հիմնված չեն վճռի պատճառաբանական մասում նշված գործի այն հանգամանքների և ապացույցների վրա, որոնք ձեռք են բերվել դատաքննությամբ, ինչը տվյալ դեպքում, հաշվի առնելով անհամապատասխանության աստիճանը և հետևանքները, արդարադատություն իրականացնելիս դատավարական նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտում է:

Դատարանը կիրառել է Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի 280-րդ հոդվածը, որը չպետք է կիրառեր, քանի որ պատասխանողներն իրենց կողմից կատարած գործողություններով ակնհայտորեն չեն հրաժարվել իրենց սեփականության իրավունքով պատկանող բնակարանի /անշարժ գույքի/ օգտագործումից, տիրապետումից, տնօրինումից, ինչպես նշված է 280-րդ հոդվածում, այլ ընդհակառակը, դիմել են Երևանի քաղաքապետին և ստացել 13.08.1997թ. թիվ 891 սեփականաշնորհման թույտվությունը, որը գրանցել են կադաստրում 16.09.1997թ. և ստացել են թիվ 51862 սեփականության վկայականը: Ավելին, հինգ տարի անց՝ 08.07.2002թ., նկատի ունենալով գրանցման կարգում կատարված օրենսդրական փոփոխությունները, պատասխանողները դիմել են կադաստրի տարածքային ստորաբաժանում և ստացել են թիվ 509854 նոր սեփականության վկայականը:

Հետևաբար, դատարանը չէր կարող հաստատված համարել այն հանգամանքը, որ պատասխանողները կատարել են այնպիսի գործողություններ, որոնք կարող են վկայել վերջիններիս կողմից այդ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքից հրաժարվելու մասին:

Բացի այդ, Չախալյանների կողմից կատարվել են նաև բնակարանի հիմնական կոմունալ վճարումներ /հիմք՝ դատարան ներկայացրած վճարման անդորրագրերը/: Նրանք իրենց սեփականության իրավունքով պատկանող բնակարանը ժամանակավորապես տրամադրել են հայցվորին՝ իր երեխաների հետ բնակվելու նպատակով, քանի որ վերջիններս այլ բնակվելու տեղ չեն ունեցել:

Դատարանը չպետք է կիրառեր նաև Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածը՝ հետևյալ պատճառաբանությամբ.

Հայցվորը գիտեր, որ վիճելի բնակարանն ունի սեփականատեր, դրանք իր ազգականներն են, որոնց թույտվությամբ ինքն իր ընտանիքով բնակություն է հաստատել այնտեղ: Հետևաբար, 10 կամ ավելի տարի բարեխղճորեն, բացահայտ և անընդմեջ տիրապետելու հիմքով սեփականության իրավունք ձեռք բերելու ինստիտուտը տվյալ իրավիճակում չէր կարող լինել: Ավելին, պատասխանողների կողմից իրականացվել են այնպիսի գործողություններ /1997-2002թթ. դիմել են սեփականության իրավունքի գրանցման և, համապատասխանաբար, նոր վկայական ստանալու համար դիմել են պետական մարմինների և ստացել վկայականներ, կատարել կոմունալ վճարումներ և այլն/, որոնք ինքնին անհամատեղելի են դատարանի այն հետևությունների հետ, որ պատասխանողները կատարել են այնպիսի գործողություններ, որոնք ակնհայտ հիմք են ստեղծում պնդելու, որ վերջիններս հրաժարվել են իրենց սեփականությունից:

Ինչ վերաբերում է հայցվորի կողմից կնքված ջրահեռացման և այլ պայմանագրերին կամ բնակարանի, էլեկտրաէներգիայի, ջրմուղ-կոյուղու և հեռախոսակապի վճարումներն իր անվամբ կատարելուն, ապա այդ հանգամանքները չեն կարող հիմք հանդիսանալ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածի կիրառման համար, քանի որ պատասխանողների կողմից ևս կատարվել են կոմունալ վճարումներ, ինչը հավաստվում է ներկայացված անդորրագրերով և ինչի մասին իրազեկված է եղել նաև հայցվորը:

Այսպիսով, դատարանը կիրառելով այն օրենքները, որոնք չպետք է կիրառեր, թույլ է տվել Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի, 131-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի և 130-րդ հոդվածի 3-րդ մասի պահանջների խախտումներ, որոնք տվյալ դեպքում իրենց էությամբ ակնհայտ և կոպիտ են, և որոնց արդյունքում կայացվել է չհիմնավորված և անօրինական վճիռ:

Նշված փաստն ուղղակիորեն հանգեցրել է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 31-րդ հոդվածով, ինչպես նաև Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին Եվրոպական կոնվենցիայի 1-ին արձանագրության 1-ին հոդվածով սահմանված՝ սեփականության իրավունքի խախտմանը, քանի որ դատարանի նշված վճիռը հանդիսանում է ակնհայտ ապօրինի միջամտություն անձի սեփականության իրարվունքի իրականացմանը, այն իրավունքի, որն անձը կրել և շարունակաբար իրականացրել է: Ավելին, նշված վճիռը հանգեցրել է նաև վերոհիշյալ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի խախտմանը, հաշվի առնելով, որ անգամ դատավարական առումով դատարանը պատշաճ չի գնահատել և քննարկման առարկա չի դարձրել դատավարության մյուս կողմի փաստարկները:

Դատավորներ Կ. Հակոբյանը, Լ. Գրիգորյանը և Լ. Սոսյանը Հայաստանի Հանրապետության արդարադատության նախարարին տրված իրենց գրավոր բացատրությամբ չեն ներկայացրել կոնկրետ առարկություններ կարգապահական վարույթ հարուցելու հիմք հանդիսացած հանգամանքների վերաբերյալ:

ՀՀ արդարադատության նախարարը գտել է, որ ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավորներ Կ. Հակոբյանը, Լ. Գրիգորյանը և ՀՀ վարչական դատարանի դատավոր Լ. Սոսյանն արդարադատություն իրականացնելիս թույլ են տվել Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի, 130-րդ հոդվածի 3-րդ մասի, 131-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ և 280-րդ հոդվածների պահանջների խախտում, ինչը, Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերով նախատեսված, դատավորի նկատմամբ կարգապահական պատասխանատվության հիմք է հանդիսանում:

3. Դատավորների բացատրությունում բերված փաստարկները.

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավորներ Կարինե Հակոբյանը, Լևոն Գրիգորյանը և ՀՀ վարչական դատարանի դատավոր Լարիսա Սոսյանը, չժխտելով եզրակացության մեջ նշված փաստի առկայությունը, վիճարկեցին դրա որակումը որպես կարգապահական խախտում:

Դատավորները Հայաստանի Հանրապետության արդարադատության նախարարի 29.01.2008թ. թիվ 21-Ա հրամանով հարուցված կարգապահական վարույթի վերաբերյալ հայտնեցին, որ դատարանը վճիռը կայացրել է գործում առկա ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտության վրա հիմնված ներքին համոզմամբ:

Դատավորները նշեցին, որ դատարանի կարծիքն ամբողջությամբ արտացոլված է 31.07.2007թ. թիվ 07-2515 վճռում և որ ավելացնելու ոչինչ չունեն:

Դատավորներ Կ. Հակոբյանը, Լ. Գրիգորյանը և Լ. Սոսյանը նշեցին նաև, որ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքերը բացակայում են և խնդրեցին ՀՀ դատական օրենսգրքի 162-րդ հոդվածի 1-ին կետի 1-ին ենթակետի համաձայն՝ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ գործը կարճել:

4. Կարգապահական պատասխանատվության հարցի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը.

Խորհուրդը հիմք է ընդունում արձանագրված հետևյալ փաստերը.

1. ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավորներ Կարինե Հակոբյանի, Լևոն Գրիգորյանի և ՀՀ վարչական դատարանի դատավոր Լարիսա Սոսյանի կողմից 31.07.2007թ. քննված թիվ 07-2515 քաղաքացիական գործով պատասխանող Մ. Չախալյանը 1996թ. հայցվոր Լ. Մոսոյանին որոշել է վաճառել իր բնակարանը` գումարի անհրաժեշտության պատճառով` 4000 ԱՄՆ դոլարով: Կողմերը եկել են համաձայնության և Լ. Մոսոյանը, վճարելով 2900 ԱՄՆ դոլարը, պարտավորվել է մնացած գումարը վճարել բնակարանը սեփականաշնորհելուց և գործարքը նոտարական կարգով վավերացնելուց հետո:

2. 1996թ. հունվարի 19-ից մինչև օրս հայցվոր Լ. Մոսոյանն իր ընտանիքով բնակվում է Երևան քաղաքի Քանաքեռցու փողոցի 151/2 շենքի թիվ 42 բնակարանում: Վերջինիս կողմից կատարվել են վերանորոգման աշխատանքներ, կատարվել են բոլոր կոմունալ վճարումները:

3. Բնակարանի առուվաճառքի վերաբերյալ կողմերի միջև ստորագրված ստացականի համաձայն (տե՜ս թիվ 07-2515 գործում առկա ստացականը)` հայցվորը պատասխանողների հետ համաձայնության է եկել և ըստ պայմանավորվածության վճարել անշարժ գույքի արժեքի մեծ մասը:

4. «Կայմ-11» համատիրության կողմից տրված տեղեկանքների, հարևանների և հարազատների կողմից արված հայտարարությունների, ինչպես նաև վարձավճարների կտրոնների համաձայն` հայցվորը բնակվում է վեճի առարկա բնակարանում 1996 թվականից:

5. Դատարանի կողմից կիրառվել է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 280-րդ հոդվածը, համաձայն որի` քաղաքացին կամ իրավաբանական անձը կարող է հրաժարվել իրեն պատկանող գույքի սեփականության իրավունքից` այդ մասին գրավոր հայտարարելով կամ այնպիսի գործողություններ կատարելով, որոնք ակնհայտ վկայում են գույքի տիրապետումից, oգտագործումից և տնoրինումից նրա մեկուսացման մասին` առանց այդ գույքի նկատմամբ որևէ իրավունք պահպանելու մտադրության:

6. Դատարանի կողմից կիրառվել է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածը, համաձայն որի` քաղաքացին կամ իրավաբանական անձը, որն անշարժ գույքի սեփականատեր չէ, սակայն այն տասը տարվա ընթացքում բարեխղճորեն, բացահայտ և անընդմեջ տիրապետում է որպես սեփական գույք, այդ գույքի նկատմամբ ձեռք է բերում սեփականության իրավունք (ձեռքբերման վաղեմություն):

7. Պատասխանողները սկզբնապես 16.09.1997թ. դիմել են և ստացել թիվ 51862 սեփականության վկայականը, այնուհետև, նկատի ունենալով գրանցման կարգում կատարված օրենսդրական փոփոխությունները, 08.07.2002թ. դիմել են սեփականության իրավունքի գրանցման համար և ստացել թիվ 509854 անշարժ գույքի գրանցման նոր վկայականը:

8. Քաղաքացիներ Մարկլեն և Կարինե Չախալյանները 30.10.2007թ. դիմել են ՀՀ արդարադատության նախարարին` դատավորներ Կարինե Հակոբյանին, Լևոն Գրիգորյանին և Լարիսա Սոսյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու համար:

9. ՀՀ արդարադատության նախարարի 2008 թվականի հունվարի 29-ի թիվ 22-Ա հրամանով դատավորի նկատմամբ հարուցված կարգապահական վարույթի արդյունքներով ՀՀ արդարադատության նախարարը Խորհուրդ միջնորդություն է ներկայացրել դատավորներ Կարինե Հակոբյանին, Լևոն Գրիգորյանին և Լարիսա Սոսյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասին:

10. Կարգապահական խախտման վերաբերյալ ՀՀ արդարադատության նախարարի միջնորդությանը կից ներկայացված եզրակացության համաձայն` դատավորներ Կարինե Հակոբյանը, Լևոն Գրիգորյանը և Լարիսա Սոսյանն արդարադատություն իրականացնելիս թույլ են տվել Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի, 130-րդ հոդվածի 3-րդ մասի, 131-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ և 280-րդ հոդվածների պահանջների կոպիտ խախտում, ինչը, Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերով նախատեսված, դատավորի նկատմամբ կարգապահական պատասխանատվության հիմք է հանդիսանում:

5. Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

Քննարկելով ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավորներ Կարինե Հակոբյանին, Լևոն Գրիգորյանին և ՀՀ վարչական դատարանի դատավոր Լարիսա Սոսյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը, լսելով ՀՀ արդարադատության նախարարի ներկայացուցչի և դատավորների բացատրությունները, ուսումնասիրելով վարույթի նյութերը և հետազոտելով ապացույցները՝ Խորհուրդը գտնում է, որ ներկայացված միջնորդությունը ենթակա է մերժման, իսկ կարգապահական վարույթը՝ կարճման հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 172-րդ հոդվածի 5-րդ կետի համաձայն՝ սույն օրենսգրքով նախատեսված դեպքերում և կարգով անձը կարող է սեփականության իրավունք ձեռք բերել սեփականատեր չունեցող գույքի նկատմամբ, ինչպես նաև այն գույքի, որի սեփականատերն անհայտ է, կամ որից սեփականատերը հրաժարվել է, կամ որի նկատմամբ սեփականության իրավունքը նա կորցրել է օրենքով նախատեսված այլ հիմքերով:

Նույն օրենսգրքի 280-րդ հոդվածի համաձայն` քաղաքացին կամ իրավաբանական անձը կարող է հրաժարվել իրեն պատկանող գույքի սեփականության իրավունքից` այդ մասին գրավոր հայտարարելով կամ այնպիսի գործողություններ կատարելով, որոնք ակնհայտ վկայում են գույքի տիրապետումից, oգտագործումից և տնoրինումից նրա մեկուսացման մասին` առանց այդ գույքի նկատմամբ որևէ իրավունք պահպանելու մտադրության:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` քաղաքացին կամ իրավաբանական անձը, որն անշարժ գույքի սեփականատերը չէ, սակայն այն տասը տարվա ընթացքում բարեխղճորեն, բացահայտ և անընդմեջ տիրապետում է որպես սեփական գույք, այդ գույքի նկատմամբ ձեռք է բերում սեփականության իրավունք (ձեռքբերման վաղեմություն):

Վերոնշյալ հոդվածների համադրումից հետևում է, որ ձեռքբերման վաղեմությունն իրենից ներկայացնում է օրենքով նախատեսված որոշակի ժամկետի լրանալու և որոշակի պայմանների վրա հասնելու ուժով մեկ անձի կողմից սեփականության իրավունքի ձեռքբերման, իսկ մյուսի կողմից` այդ իրավունքի դադարման միջոց:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածի 1-ին մասի վերլուծությունից հետևում է, որ ձեռքբերման վաղեմության ուժով սեփականության իրավունքի ձեռքբերման համար անհրաժեշտ է մի շարք վավերապայմանների միաժամանակյա առկայությունը:

Մասնավորապես դրանք են`

1. տիրապետումը պետք է լինի բարեխիղճ: Տիրապետման բարեխղճությունը գնահատվում է գույքն անձի փաստացի տիրապետմանն անցնելիս: Գույքն անձի փաստացի տիրապետմանը պետք է անցնի առանց որևէ բռնության գործադրման: Տիրապետողի մոտ պետք է առկա լինի այն համոզմունքը, որ նա գույքը ձեռք է բերում օրինական հիմքերով: Տիրապետումը պետք է հիմնված լինի այնպիսի փաստի հիման վրա, որը տիրապետողին կարող է տալ բավարար հիմքեր ենթադրելու, որ նա այդ գույքը տիրապետելու է որպես սեփականություն.

2. փաստացի տիրապետողը գույքը պետք է տիրապետի որպես սեփականը, այսինքն` գույքի փաստացի տիրապետողը պետք է մասնակցի գույքի կառավարմանը, հոգ տանի դրա պահպանման համար, ինչպես իր սեփական գույքի դեպքում.

3. տիրապետումը պետք է լինի 10 տարի և անընդմեջ: Այսինքն՝ 10 տարվա ընթացքում գույքի տիրապետումը չպետք է ընդհատվի: Տիրապետումը կարող է ընդհատվել կամ տիրապետողի կամքով, երբ նա հրաժարվում է գույքի հետագա տիրապետումից (գույքը դուրս է գալիս նրա տիրապետումից), կամ գույքի սեփականատիրոջ կամ այլ անձանց գործողություններով, որոնք ուղղված են գույքը վերադարձնելուն.

4. տիրապետումը պետք է լինի բացահայտ, այսինքն՝ փաստացի տիրապետողը գույքը չպետք է տիրապետի երրորդ անձանցից գաղտնի եղանակով:

Դատարանը հաստատված է համարել, որ քաղաքացիական գործով պատասխանող Մ.Չախալյանը, 1996թ. հայցվոր Լ. Մոսոյանին վաճառելով իր բնակարանը` գումարի անհրաժեշտության պատճառով` 4000 ԱՄՆ դոլարով (այդ մասին է վկայում գործում առկա կողմերի միջև ստորագրված ստացականը բնակարանի առուվաճառքի վերաբերյալ), ըստ էության հրաժարվել է այդ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքից: Կողմերը եկել են համաձայնության, և Լ. Մոսոյանը, վճարելով 2900 ԱՄՆ դոլարը, պարտավորվել է մնացած գումարը վճարել բնակարանը սեփականաշնորհելուց և գործարքը նոտարական կարգով վավերացնելուց հետո: Այսինքն` Դատարանը հաստատված է համարել այն, որ հայցվորը գույքին տիրապետում է բարեխղճորեն, քանի որ գույքն անձի փաստացի տիրապետմանն անցել է առանց որևէ բռնության գործադրման և որից սեփականատերն ինքն է հրաժարվել:

1996թ. հունվարի 19-ից մինչև օրս հայցվորն իր ընտանիքով բնակվում է Երևան քաղաքի Քանաքեռցու փողոցի 151/2 շենքի թիվ 42 բնակարանում, և պատասխանողները երբևէ չեն խոչընդոտել հայցվորի և նրա ընտանիքի կողմից այդ բնակարանի օգտագործումը, ինչը նույնպես դիտվում է այդ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքից հրաժարում:

Ավելին, հայցվոր Լ.Մոսոյանի կողմից կատարվել են վերանորոգման աշխատանքներ, կատարվել են բոլոր կոմունալ վճարումները, իր ընտանիքով տասը տարի բարեխղճորեն, բացահայտ և անընդմեջ տիրապետել և տիրապետում է վիճելի բնակարանը` որպես սեփական գույք, որի մասին են վկայում գործում առկա «Կայմ-11» համատիրության կողմից տրված տեղեկանքները, պատասխանող Մ.Չախալյանի հարազատների և հարևանների կողմից տրված հայտարարությունները, ինչպես նաև էլեկտրաէներգիայի, ջրի, գազի, հեռախոսի առանձին բաժանորդ գրանցվելու վարձավճարների կտրոնները:

Խորհուրդը գտնում է, որ դատավորներ Կարինե Հակոբյանի, Լևոն Գրիգորյանի և Լարիսա Սոսյանի կողմից ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 280-րդ հոդվածի կիրառման պրակտիկան համապատասխանում է այդ հոդվածով կարգավորվող հասարակական հարաբերությունների բնույթին և օրենսդրական կարգավորման նպատակներին:

Խորհրդի նման հետևությունը հիմնված է նաև ՀՀ սահմանադրական դատարանի կողմից թիվ ՍԴՈ-650 որոշմամբ արտահայտված այն իրավական դիրքորոշման վրա, ըստ որի`

1) սեփականության իրավունքից հրաժարվելը մարդու և քաղաքացու իրավունք է, որով անձը հրաժարվում է կոնկրետ գույքի նկատմամբ տիրապետման, տնօրինման և օգտագործման իր իրավունքից,

2) սեփականության իրավունքի պաշտպանվածության երաշխիքների առումով, ինչպես նաև նկատի ունենալով, որ սեփականության իրավունքից հրաժարումը կարող է շոշափել այլ անձանց իրավունքներն ու օրինական շահերը, հրաժարումը պետք է օրենսդրորեն հստակ կանոնակարգված լինի,

3) հրաժարումը քաղաքացու կողմից պետք է օրենքով սահմանված կարգով հայտարարվի կամ այնպիսի գործողությունների հետևանք լինի, որոնք ակնհայտորեն վկայում են նման մտադրության մասին,

4) սեփականության իրավունքից հրաժարվելը հիմք չէ գույքի նկատմամբ սեփականատիրոջ իրավունքները և պարտականությունները դադարելու համար՝ մինչև այլ անձի կողմից այդ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունք ձեռք բերելը:

Ըստ ՀՀ սահմանադրական դատարանի վերոնշյալ որոշման` այդ ընդհանուր պայմաններն անհրաժեշտ ու բավարար են սեփականության իրավունքից հրաժարվելու` մարդու և քաղաքացու իրավունքը երաշխավորելու համար:

Քննարկվող գործով դատավորներ Կարինե Հակոբյանը, Լևոն Գրիգորյանը և Լարիսա Սոսյանը, հետազոտելով գործում առկա ապացույցները, եկել են այն եզրահանգման, որ քաղաքացիական գործով պատասխանողների վարքագծից ակնհայտորեն հնարավոր է եզրակացնել այն, որ նրանք հրաժարվել են գույքի նկատմամբ ունեցած սեփականության իրավունքից:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանի կողմից 10.10.2007 թվականին թիվ 3-1435 (ՎԴ) քաղաքացիական գործով կայացրած որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո հերքվում է նաև ՀՀ արդարադատության նախարարի ներկայացուցչի այն կարծիքը, որ ձեռքբերման վաղեմության ինստիտուտի նորմերը կիրառելի չեն քննարկվող գործով հաստատված փաստերի նկատմամբ:

Դատարանը վերը նշված փաստերը հաստատել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածով սահմանված կարգով` գործում եղած բոլոր ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտության վրա հիմնված ներքին համոզմամբ: Դատական ճանաչողության գործընթացը եզրափակվում է դատավորի ներքին համոզմունքով, որը հիմնվում է հաստատված փաստերի վրա: Ներքին համոզմունքն անձնական մտավոր երևույթ է, որը չի ենթարկվում իրավական ուղղակի կարգավորմանը: Յուրաքանչյուր ապացույց կոնկրետ գործով որևիցե նշանակություն է ձեռք բերում դատավորի գիտակցությունում գնահատվելուց հետո:

Տվյալ դեպքում ոչ ոք չի կարող ազդել դատավորի ներքին համոզմունքի ձևավորման վրա:

Ինչ վերաբերում է ՀՀ արդարադատության նախարարի ներկայացուցչի կողմից նշված այն պատճառաբանությանը, որ ձեռքբերման վաղեմության ուժով սեփականության իրավունք կարող է ձեռք բերվել միայն տիրազուրկ գույքի նկատմամբ, ապա այն անհիմն է հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` քաղաքացին կամ իրավաբանական անձը, որն անշարժ գույքի սեփականատերը չէ, սակայն այն տասը տարվա ընթացքում բարեխղճորեն, բացահայտ և անընդմեջ տիրապետում է որպես սեփական գույք, այդ գույքի նկատմամբ ձեռք է բերում սեփականության իրավունք (ձեռքբերման վաղեմություն):

Նույն օրենսգրքի 178-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ տիրազուրկ անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքը կարող է ձեռք բերվել ձեռքբերման վաղեմության ուժով:

Վերոնշյալ հոդվածների համադրության արդյունքով իր իրավական դիրքորոշումն է հայտնել ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, համաձայն որի` ձեռքբերման վաղեմության ուժով սեփականության իրավունքի ձեռքբերման ինստիտուտի կիրառությունը սահմանափակված չէ միայն տիրազուրկ գույքով: Այսինքն` ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 178-րդ հոդվածի 3-րդ մասը չի կարող մեկնաբանվել որպես ձեռքբերման վաղեմության ուժով սեփականության իրավունքի ձեռքբերման ինստիտուտի կիրառությունը սահմանափակող դրույթ:

Այն հանգամանքը, որ տիրազուրկ անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքը կարող է ձեռք բերվել ձեռքբերման վաղեմության ուժով, ինքնին չի ենթադրում, որ նույն եղանակով սեփականության իրավունք չի կարող ձեռք բերվել այլ անշարժ գույքի նկատմամբ (տես` ՀՀ վճռաբեկ դատարանի կողմից 10.10.2007 թվականին թիվ 3-1451 (ՎԴ) քաղաքացիական գործով կայացրած որոշումը, Ձեռքբերման վաղեմության ինստիտուտի վերաբերյալ առկա է նաև Սահմանադրական դատարանի իրավական դիրքորոշումը տես` ՍԴՈ-667):

ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմք է՝ նյութական կամ դատավարական օրենքի նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտումը (Խորհուրդը նյութական կամ դատավարական օրենքի նորմերի կոպիտ և ակնհայտ խախտման վերաբերյալ իր իրավական դիրքորոշումն արտահայտել է նախկինում կայացված որոշումներում. տես օրինակ՝ Արդարադատության խորհրդի 2007 թվականի հոկտեմբերի 12-ի ԱԽ-7-Ո-18 թվակիր որոշումը):

Ելնելով վերոգրյալ իրավական վերլուծությունից` Խորհուրդը գտնում է, որ դատավորի կողմից խախտումներ թույլ չեն տրվել, ուստի Խորհուրդն անհրաժեշտ և նպատակահարմար չի համարում անդրադառնալ դատավորի գործողություններում մեղքի առկայության կամ բացակայության հարցին:

Ավելին, Խորհուրդը գտնում է, որ սույն կարգապահական վարույթի ընթացքում քննարկման առարկա են դարձել ապացույցների գնահատման ոլորտը, փաստերի առկայության կամ բացակայության մասին եզրակացությունների օրինականությունը, ինչը զուտ դատական գործառույթ է և դուրս է դատավորի նկատմամբ կարգապահական իշխանության տիրույթից:

Վերոգրյալը հաշվի առնելով՝ Խորհուրդը գտնում է, որ հիմնավորված չէ դատավորներին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքը, ուստի դատավորներ Կարինե Հակոբյանին, Լևոն Գրիգորյանին և Լարիսա Սոսյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ սույն կարգապահական գործը ենթակա է կարճման:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ դատական օրենսգրքի 111-րդ, 161-րդ հոդվածով, 162-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով՝ Խորհուրդը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. ՀՀ արդարադատության նախարարի միջնորդությունը մերժել: ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավորներ Կարինե Հակոբյանին, Լևոն Գրիգորյանին և ՀՀ վարչական դատարանի դատավոր Լարիսա Սոսյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ գործը կարճել:

2. Սույն որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից և ենթակա չէ բողոքարկման: