ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան),

2007 թվականի հոկտեմբերի 10-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով «Ուսուցիչների ստեղծագործական վարպետանոցներ» ՍՊԸ-ի վճռաբեկ բողոքն ըստ Երևանի «Նար-Դոսի անվան թիվ 14 միջնակարգ դպրոց» պետական ոչ առևտրային կազմակերպության (այսուհետ՝ Կազմակերպություն) հայցի ընդդեմ «Ուսուցիչների ստեղծագործական վարպետանոցներ» ՍՊԸ-ի (այսուհետ՝ Ընկերություն)՝ գումար բռնագանձելու և զբաղեցրած տարածքից վտարելու պահանջների մասին և Ընկերության հակընդդեմ հայցի ընդդեմ Կազմակերպության՝ գումար բռնագանձելու և Երևանի քաղաքապետի 28.08.1997 թվականի թիվ 997 որոշման ու 01.12.1997 թվականի ոչ բնակելի տարածքի վարձակալության պայմանագրի պահանջները կատարելուն պարտավորեցնելու պահանջների մասին քաղաքացիական գործով ՀՀ տնտեսական դատարանի 26.02.2007 թվականի վճռի դեմ,

ՊԱՐԶԵՑ

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.

Կազմակերպությունը դիմելով դատարան՝ պահանջել է Ընկերությունից բռնագանձել 6.950.000 ՀՀ դրամ և վտարել զբաղեցրած տարածքից:

Ընկերությունը, դիմելով դատարան, պահանջել է Կազմակերպությունից բռնագանձել 550.000 ՀՀ դրամ և պարտավորեցնել կատարելու Երևանի քաղաքապետի 28.08.1997 թվականի թիվ 997 որոշման ու 01.12.1997 թվականի ոչ բնակելի տարածքի վարձակալության պայմանագրի պահանջները:

ՀՀ տնտեսական դատարանի 26.02.2007 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է մասնակիորեն, իսկ հակընդդեմ հայցը մերժվել է։

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Ընկերությունը։

Վճռաբեկ բողոքին պատասխան չի ներկայացվել։

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, փաստարկները և պահանջը.

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում՝ ներքոհիշյալ հիմնավորումներով:

1) Դատարանը խախտել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածը, ինչի հետևանքով չի կիրառել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 10-րդ, 14-րդ, 347-րդ, 422-րդ, 686-րդ, 687-րդ հոդվածները, որոնք պետք է կիրառեր, կիրառել է նախկինում գործող «Անշարժ գույքի մասին» ՀՀ օրենքի 13-րդ, 26-րդ, «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 34-րդ և ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 135-րդ, 277-րդ, 278-րդ, 1092-րդ հոդվածները, որոնք չպետք է կիրառեր:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վիճելի տարածքն Ընկերությունն զբաղեցնում է Երևանի քաղաքապետի 28.08.1997 թվականի թիվ 997 որոշման և 01.12.1997 թվականի ոչ բնակելի տարածքի վարձակալության պայմանագրի հիման վրա: Պայմանագիրը կնքելու ժամանակ վարձակալության կամ անհատույց օգտագործման իրավունք ձեռք բերելու միակ և օրինական հիմքը հանդիսանում էր քաղաքապետի որոշումը և այդ որոշման հիման վրա կնքված վարձակալության պայմանագիրը, որոնք տվյալ դեպքում առկա են: Այսինքն՝ սխալ է դատարանի այն եզրահանգումը, որ Ընկերությունը վիճելի տարածքն զբաղեցնում է առանց օրինական հիմքի:

Դատարանն անդրադառնալով ՀՀ տնտեսական դատարանի 22.09.2004 թվականի վճռին՝ հաստատված է համարել, որ վճռից ծագող վարձակալական իրավունքները պետական գրանցում չեն ստացել, քանի որ համաձայն կադաստրի 30.12.2006 թվականի թիվ 5472 գրության՝ վճռով նշված 750 քմ փոխարեն փաստացի օգտագործվում է 723,4 քմ մակերես, սակայն մերժել է հակընդդեմ հայցը՝ պակաս տարածքը թեկուզ այդ 26,6 քմ չափով տրամադրելուն պարտավորեցնելու, այսինքն՝ պարտավորությունը բնեղենով կատարելուն հարկադրելու պահանջը, ինչն Ընկերությանը հնարավորություն կտար նշված վճռից ծագող իրավունքները կադաստրում գրանցել: Նշված վճռով Կազմակերպությունը պարտավոր էր Ընկերությանը տրամադրել 750 քմ տարածք, սակայն իրականում տրամադրել է 723,4 քմ: Այսինքն՝ պատշաճ չի կատարել այդ պարտավորությունը, ինչի պատճառով էլ պետական գրանցումը մերժվել է, որպիսի հանգամանքը դատարանին հիմք է տվել ամրագրելու, որ Ընկերության վարձակալության իրավունքը չի համարվում ճանաչված և գրանցված:

Սույն վեճի նկատմամբ դատարանը պետք է կիրառեր ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 422-րդ հոդվածը: Կազմակերպության պարտավորության էությունից բխող գործողությունները չկատարելու հետևանքով է, որ Ընկերությունը չի կարողացել կատարել վճռից բխող վարձակալության իրավունքի պետական գրանցում:

Երևանի քաղաքապետի 20.11.2002 թվականի թիվ 2189-Ա որոշմամբ հաստատվել է Երևանի քաղաքապետարանի «Նար-Դոսի անվան թիվ 14 միջնակարգ դպրոց» ՊՈԱԿ-ի կանոնադրությունը: Վերջինիս անհատույց օգտագործման իրավունքով ամրացվել են շենք-շինություններ, այդ թվում՝ վիճելի տարածքը, որոնց նկատմամբ 01.12.2002 թվականին գրանցվել է պետության սեփականության իրավունքը: Կազմակերպությունն իրեն ամրացված շենք-շինությունների անհատույց օգտագործման պայմանագիր չի կնքել, հետևաբար նրա այդ իրավունքը պետական գրանցում չէր կարող ստանալ: Այսինքն՝ Կազմակերպությունը, ինչպես Ընկերությունը, նույնպես տարածքն զբաղեցնում է առանց իրավական հիմքի: Կազմակերպությունը չի հանդիսանում պատշաճ կողմ և նրան չի պատկանում պահանջի իրավունքը: Դատարանն անտեսելով այդ հանգամանքը, վճռով հաստատված հանգամանք է համարել, որ Ընկերությունը տարածքն զբաղեցնում է առանց իրավական հիմքի:

Երևանի քաղաքապետի 28.08.1997 թվականի թիվ 997 որոշման և 01.12.1997 թվականի ոչ բնակելի տարածքի վարձակալության պայմանագրի հիման վրա Ընկերությունն զբաղեցնում է վիճելի տարածքը, համաձայն որի՝ Ընկերությունն ազատվում է վարձավճար վճարելուց, եթե կատարում է վարձակալած տարածքի հիմնական վերանորոգում: ՀՀ փորձագիտական կենտրոնի փորձագետի 12.03.2004 թվականի եզրակացությամբ վարձակալած տարածքի վրա ծախսվել է 8.213.874 դրամ, այսինքն՝ տասը տարվա համար նախատեսվող 7.500.000 դրամ վարձավճարից 713.814 դրամ ավելի: Բնական է, որ Ընկերությունը կատարել է պայմանագրով ստանձնած պարտավորությունը, ուստի մինչև վարձակալության ժամկետի ավարտն ազատվում է վարձավճարի վճարումից: Սակայն դատարանը գտել է, որ այդ պայմանագրից որևէ իրավական հետևանք չի բխում, քանի որ այն պետական գրանցում չի ստացել և կիրառելով պետական գրանցումը կարգավորող նախկինում և ներկայումս գործող օրենքը դատարանն անտեսել է այն հանգամանքը, որ պայմանագրից ծագած իրավունքի գրանցումը հնարավոր չէր, քանի որ այդ գույքի նկատմամբ գրանցված չի եղել սեփականատիրոջ իրավունքը:

Վճռաբեկ բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել ՀՀ տնտեսական դատարանի 26.02.2007 թվականի վճիռը և փոփոխել այն՝ հայցը մերժել, իսկ հակընդդեմ հայցը բավարարել:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը.

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը՝

1) Երևանի քաղաքապետի 28.08.1997 թվականի թիվ 997 որոշման հիման վրա 01.12.1997 թվականին կնքվել է ոչ բնակելի տարածքի վարձակալության պայմանագիր, որում որպես կողմեր հանդես են եկել Երևանի քաղաքապետարանն ու Կազմակերպությունը (վարձատու) և Ընկերությունը (վարձակալ):

2) Հիշատակված պայմանագրից ծագած Ընկերության վարձակալության իրավունքը պետական գրանցում չի ստացել:

3) Երևանի քաղաքապետի 20.11.2002 թվականի թիվ 2189-Ա որոշմամբ հաստատվել է Երևանի «Նար-Դոսի անվան թիվ 14 միջնակարգ դպրոց» պետական ոչ առևտրային կազմակերպության կանոնադրությունը և վերջինիս հանձնված գույքի ցանկը:

4) 02.12.2002 թվականին Երևանի «Նար-Դոսի անվան թիվ 14 միջնակարգ դպրոց» պետական ոչ առևտրային կազմակերպությանը տրվել է սեփականության իրավունքի գրանցման թիվ 1032455 վկայականը:

5) ՀՀ տնտեսական դատարանի օրինական ուժի մեջ մտած 22.09.2004 թվականի վճռով հաստատվել է Կազմակերպության և Ընկերության միջև կնքված հաշտության համաձայնությունը, որի համաձայն՝ Կազմակերպությունն Ընկերությանը վարձակալությամբ, երեք տարի ժամկետով հանձնել է Ընկերության կողմից փաստացի օգտագործվող 750 քմ մակերեսով տարածքը:

6) ՀՀ տնտեսական դատարանի 22.09.2004 թվականի օրինական ուժի մեջ մտած վճռով հաստատված հաշտության համաձայնագրից ծագած Ընկերության վարձակալության իրավունքը պետական գրանցման չի ենթարկվել:

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

Քննելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքերի սահմաններում՝ վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ բողոքը հիմնավոր չէ հետևյալ պատճառաբանությամբ.

Սույն վեճի հիմքում ընկած իրավահարաբերությունների ծագման պահին գործող՝ 25.01.1996 թվականին ուժի մեջ մտած և 01.01.1999 թվականին ուժը կորցրած «Անշարժ գույքի մասին» ՀՀ օրենքի 13-րդ հոդվածի 3-րդ և 4-րդ մասերի համաձայն՝ վարձակալության գրավոր պայմանագրերը ենթակա են պետական գրանցման նույն օրենքով սահմանված կարգով և ուժի մեջ են մտնում այդ պահից: Նույն հոդվածով սահմանված կարգի խախտմամբ կնքված վարձակալության պայմանագրերը համարվում են անվավեր: Հիշատակված օրենքի 26-րդ հոդվածի համաձայն՝ պարտադիր գրանցման ենթակա է նաև վարձակալության պայմանագիրը:

Քաղաքացիական գործում առկա չէ որևէ ապացույց, որով կհիմնավորվեր Երևանի քաղաքապետի 28.08.1997 թվականի թիվ 997 որոշման հիման վրա 01.12.1997 թվականին կնքված ոչ բնակելի տարածքի վարձակալության պայմանագրից ծագած՝ Ընկերության վարձակալության իրավունքը գրանցված լինելու փաստը, որպիսի հանգամանքը վկայում է իրավահարաբերության ծագման պահին գործող՝ «Անշարժ գույքի մասին» ՀՀ օրենքի վերը հիշատակված իմպերատիվ պահանջների խախտման մասին, ուստի Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ հիմնավոր է դատարանի եզրահանգումն այն մասին, որ վարձակալության պայմանագիրը պետական գրանցում չի ստացել, հետևաբար այն առոչինչ է:

Վերը նշված պատճառաբանության հիման վրա սույն բողոքի՝ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 347-րդ, 422-րդ, 686-րդ, 687-րդ հոդվածների խախտման վերաբերյալ փաստարկները Վճռաբեկ դատարանն անհիմն է համարում:

Երևանի քաղաքապետի 20.11.2002 թվականի թիվ 2189-Ա որոշմամբ հաստատվել է Կազմակերպության կանոնադրությունն ու վերջինիս հանձնված գույքի ցանկը և 02.12.2002 թվականին տրվել է սեփականության իրավունքի գրանցման թիվ 1032455 վկայականը: Այսինքն՝ վճռաբեկ բողոքում բերված պատճառաբանությունն այն մասին, որ Կազմակերպությունը տարածքն զբաղեցնում է առանց իրավական հիմքի, պատշաճ կողմ չէ և նրան չի պատկանում պահանջի իրավունքը, հիմնավոր չէ:

ՀՀ տնտեսական դատարանի օրինական ուժի մեջ մտած 22.09.2004 թվականի վճռով հաստատվել է Կազմակերպության և Ընկերության միջև կնքված հաշտության համաձայնագիրը, որով Կազմակերպությունն Ընկերությանը վարձակալությամբ, երեք տարի ժամկետով հանձնել է Ընկերության կողմից փաստացի օգտագործվող 750 քմ մակերեսով տարածքը:

ՀՀ տնտեսական դատարանի օրինական ուժի մեջ մտած 22.09.2004 թվականի վճռով հաստատված հաշտության համաձայնագրից ծագած Ընկերության վարձակալության իրավունքը պետական գրանցման չի ենթարկվել, որպիսի փաստը հաստատված է քաղաքացիական գործում առկա՝ ՀՀ ԿԱ ԱԳԿ ՊԿ «Մարաշ» տարածքային ստորաբաժանման 19.12.2006 թվականի թիվ 4883 գրությամբ: Նույն ստորաբաժանման 30.12.2006 թվականի թիվ 5472 գրության համաձայն՝ գույքի նկատմամբ իրավունքի պետական գրանցման վերաբերյալ Կազմակերպության դիմումը մերժվել է այն պատճառաբանությամբ, որ ՀՀ տնտեսական դատարանի օրինական ուժի մեջ մտած 22.09.2004 թվականի վճռով հատկացվել է 750 քմ մակերեսով տարածք, իսկ փաստացի օգտագործվում է 723,4 քմ մակերեսով տարածք: Քաղաքացիական գործում առկա չէ որևէ թույլատրելի ապացույց, որով կհիմնավորվեր այն փաստը, որ իրավունքի պետական գրանցումը մերժվելուց հետո Կազմակերպությունը գրանցում կատարելու համար կրկին դիմել է գրանցում իրականացնող լիազոր մարմին կամ որևէ կերպ վիճարկել է իրավունքի պետական գրանցման մերժումը: Հետևաբար, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ նախկինում գործող «Անշարժ գույքի մասին» ՀՀ օրենքի 13-րդ, 26-րդ, «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 34-րդ և ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 135-րդ, 277-րդ, 278-րդ, 1092-րդ, ինչպես նաև 10-րդ և 14-րդ հոդվածները սույն վեճի նկատմամբ կիրառելի են:

Այսպիսով, Վճռաբեկ դատարանը սույն բողոքի հիմքը անհիմն համարելով, գտնում է, որ դատարանը բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ քննություն է կատարել, ինչի արդյունքում կայացրել է հիմնավոր և պատճառաբանված վճիռ։

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 236-239րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

ՈՐՈՇԵՑ

1. Վճռաբեկ բողոքը մերժել: ՀՀ տնտեսական դատարանի 26.02.2007 թվականի վճիռը թողնել օրինական ուժի մեջ:

2. Սույն որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից և ենթակա չէ բողոքարկման: