ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐ
«20» նոյեմբեր 2023 թ. |
N 60-Ն |
Հ Ր Ա Մ Ա Ն
ԱԼԿՈՀՈԼՈՎ ԵՎ ԴՐԱ ՓՈԽԱՐԻՆԻՉՆԵՐՈՎ ՍՈՒՐ ԹՈՒՆԱՎՈՐՄԱՄԲ ՊԱՑԻԵՆՏԻ ՎԱՐՄԱՆ ԳՈՐԾԵԼԱԿԱՐԳԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
Հիմք ընդունելով «Բնակչության բժշկական օգնության և սպասարկման մասին» օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 31-րդ կետը՝
ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՄ՝
1․ Հաստատել ալկոհոլով և դրա փոխարինիչներով սուր թունավորմամբ պացիենտի վարման գործելակարգը՝ համաձայն Հավելվածի։
2. Սույն հրամանն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող տասներորդ օրը:
|
Ա. Ավանեսյան |
Հավելված ՀՀ առողջապահության նախարարի«20» նոյեմբերի 2023 թվականի N 60-Ն հրամանի |
ԳՈՐԾԵԼԱԿԱՐԳ
ԱԼԿՈՀՈԼՈՎ ԵՎ ԴՐԱ ՓՈԽԱՐԻՆԻՉՆԵՐՈՎ ՍՈՒՐ ԹՈՒՆԱՎՈՐՄԱՄԲ ՊԱՑԻԵՆՏԻ ՎԱՐՄԱՆ
1. Նոզոլոգիաների խումբ` ըստ հիվանդությունների և առողջության հետ կապված խնդիրների վիճակագրական 10-րդ վերանայման դասակարգչի․
Հ/Հ |
Կոդը |
Անվանում |
1) |
T51 |
Ալկոհոլի թունավոր ազդեցություն |
2) |
T51.0 |
Էթանոլ |
3) |
T51.1 |
Մեթանոլ |
4) |
T51.8 |
Այլ սպիրտներ |
5) |
T51.9 |
Սպիրտ (ալկոհոլ)՝ չճշտված |
2․ Նոզոլոգիաների խումբը կիրառելի է՝ ըստ սույն հավելվածով սահմանված Ձև 1-ի․
Ձև 1
1) |
Պացիենտի տարիքային խումբ (նորածին, երեխա, դեռահաս, մեծահասակ) |
ա․դեռահաս, |
2) |
Պացիենտի սեռ (արական, իգական) |
Արական, իգական |
3) |
Բարդություններ (առանց բարդությունների (ԱԲ), բարդություններով (Բ)) |
Բ |
4) |
Հիվանդության փուլը (նկարագրել) |
ա. Էթիլային սպիրտ (T51.0). |
5) |
Բժշկական օգնության և սպասարկման պայմանները (բժշկական կազմակերպությունից դուրս, արտահիվանդանոցային պայմաններում, ցերեկային ստացիոնարի պայմաններում, հիվանդանոցային պայմաններում) |
Հիվանդանոցային պայմաններում |
6) |
Բժշկական օգնության և սպասարկման ծառայությունների մատուցման ձևը (շտապ, անհետաձգելի, պլանային) |
Շտապ կամ անհետաձգելի |
7) |
Կիրառման շրջանակը (նշել մասնագետների շրջանակը) |
Թունաբաններ, անեսթեզիոլոգներ և ինտենսիվ թերապիայի մասնագետներ: |
8) |
Գանգատներ |
Սրտխառնոց, փսխում, գիտակցության մթագնում (վարքագծի խանգարում), թուլություն, կոմա: |
9) |
Անամնեզ |
ա. առանց անամնեզի (ուշագնացության հայտնաբերում) |
10) |
Զննման արդյունք/Ցուցում |
Գիտակցության խանգարում (գիտակցության մթագնումից մինչև կոմա) |
11) |
Հոսպիտալացման ցուցում |
ա․ անամնեզում ալկոհոլի և այլ սպիրտների, լուծիչների ընդունում; |
3․ Բժիշկ-մասնագետի կողմից պացիենտի զննումը, խորհրդատվությունը իրականացվում է ըստ Ձև 2–ի (անհրաժեշտության դեպքում անհրաժեշտ է նշել հիվանդության փուլերը)․
Ձև 2
Հ/Հ |
Պացիենտին տրամադրվող խորհրդատվության տեսակը |
Տրամադրման քանակը | |
ԱԲ |
Բ | ||
1) |
Թունաբան |
1 |
1 |
2) |
Անեսթեզիոլոգ և ինտենսիվ թերապիայի մասնագետ |
1 |
1 |
3) |
Վնասվածքաբան |
- |
0,05 |
4) |
Նյարդավիրաբույժ |
- |
0,1 |
5) |
Ընդհանուր վիրաբույժ |
- |
0,07 |
6) |
Նյարդաբան |
- |
0,1 |
7) |
Թոքաբան կամ թերապևտ |
- |
0,04 |
8) |
Սրտաբան |
- |
0,06 |
9) |
Երիկամաբան (Դիրքային ճնշման սեղմման համախտանիշ) |
- |
0,02 |
10) |
Հեմոդիալիզի բժիշկ (Դիրքային սեղմման համախտանիշ, մեթանոլով թունավորում T51.1) |
0,02 |
0,02 |
11) |
Հոգեբույժ, թմրաբան (հարբած վիճակներ, ալկոհոլային զառանցանք) |
- |
0,15 |
12) |
Ակնաբույժ (T51.1) |
- |
0,3 |
4․ Սույն հավելվածի Ձև 2-ում նշված տրամադրվող քանակների համար նշվում է միջինացված ցուցանիշ, նկատի ունենալով տվյալ զննման, խորհրդատվության իրականացման հաճախականությունը։ Հաճախականության հաշվարկման միավորը պետք է լինի 0-ից 1 միջակայքում և հաշվի առնվի նմանատիպ 100 դեպքերում տվյալ զննման, խորհրդատվության իրականացման հաճախականությունը։
5․ Լաբորատոր-գործիքային ախտորոշիչ հետազոտություններն իրականացվում են՝ ըստ Ձև 3-ի (անհրաժեշտության դեպքում անհրաժեշտ է նշել հիվանդության փուլերը)․
Ձև 3
Լաբորատոր հետազոտություններ | |||||
Հ/Հ |
Կոդը |
Անվանումը |
Տրամադրման քանակը |
Արդյունք | |
ԱԲ |
Բ | ||||
1) |
01010 |
Արյան ընդհանուր հետազոտություն |
1 |
1 |
Հոմեոստազի տարբեր խանգարումներ՝ կախված վիճակի ծանրությունից: |
2) |
04070 |
Թթվահիմնային հավասարակշռության ստուգում |
1 |
1 |
Ծանր, մետաբոլիկ ացիդոզ, դժվար շտկվող ինֆուզիոն մեթոդներով (T51.1; T51.8): Երկարատև հարբած վիճակներով պայմանավորված մետաբոլիկ ացիդոզ (T51.0): Երկու դեպքում էլ պահանջվում է շտապ վերակենդանացում: |
3) |
04039 |
Կալիումի քանակը արյան շիճուկում |
1 |
1 |
Երիկամային դիսֆունկցիայի աճ՝ ինչպես տոքսիկոգեն փուլի, այնպես էլ սոմատոգեն բարդությունների ֆոնին։ Կալիումի նվազում երկար հարբած վիճակների ֆոնին (T51.0): Ֆիզիոլոգիական նորմայից կրիտիկական տատանումները պահանջում են անհապաղ վերակենդանացում: |
4) |
04040 |
Կալցիումի քանակը արյան շիճուկում |
0,1 |
0,1 |
Հոմեոստազի խանգարումներ |
5) |
04042 |
Նատրիումի քանակը արյան շիճուկում |
1 |
1 |
Հոմեոստազի խախտումներ, հեպատոնեֆրոպաթիա: |
Բիոքիմիական ցուցանիշներ | |||||
6) |
04025 |
Ասպարտատամինոտրանսֆերազի (ԱՍՏ) որոշում արյան շիճուկում |
- |
0,2 |
Հեպատոպաթիայի ֆոնին ինդեքսի ավելացում պայմանավորված ալկոհոլի երկարատև, քրոնիկ օգտագործմամբ (T51.0) և սոմատոգեն փուլում առաջացած ալկոհոլային թունավորումներով որպես բարդություններ (T51.1; T51.8): Ցուցանիշներն առավել ինֆորմատիվ են սոմատոգեն փուլում ալկոհոլային թունավորման և դրա փոխարինիչների դեպքում: |
7) |
04024 |
Ալանինամինոտրանսֆերազի (ԱԼՏ) որոշում արյան շիճուկում |
- |
0,2 | |
8) |
04028 |
Արյան շիճուկում ընդհանուր բիլիռուբինի որոշում |
- |
0,2 | |
9) |
04030 |
Ուղղակի բիլիռուբինի որոշում |
- |
0,2 | |
10) |
04031 |
Անուղղակի բիլիռուբինի որոշում |
- |
0,2 | |
11) |
04001 |
Գլյուկոզ |
1 |
1 |
Հիպոգլիկեմիա երկարատև հարբածության ֆոնին (T51.0): Հիպերգլիկեմիա հոմեոստազի կոպիտ խախտումների համալիրում, կրիտիկական պայմաններ: |
12) |
04013 |
Կրեատինին |
- |
0,6 |
Նեֆրոպաթիայի ցուցանիշների աճ երկարատև ալկոհոլիզմի ֆոնին: Սուր երիկամային անբավարարություն բարձր սպիրտներով թունավորման սոմատոգեն փուլում (T51.1; T51.8), ինչպես նաև երկարատև սեղմման համախտանիշ: |
13) |
04012 |
Միզանյութ |
- |
0,6 | |
14) |
04009 |
Ընդհանուր սպիտակուցային և սպիտակուցային ֆրակցիաներ |
- |
Երկարատև հարբած վիճակների ֆոնին թերսնման պատճառով նիհարում (T51.0): | |
15) |
04017 |
Արյան ալֆա ամիլազա |
- |
0.3 |
Ցուցանիշի ավելացում (պանկրեատիտ) էթիլային ալկոհոլի միանգամյա առատ ընդունման, ինչպես նաև քրոնիկական երկարատև ալկոհոլիզացիայի ֆոնին: (T51.0) |
16) |
01050 |
Մեզի ընդհանուր հետազոտություն |
- |
1 |
Ալկոհոլային թունավորումների բոլոր տեսակների ընդհանուր ախտորոշիչ համալիրի շրջանակներում մեկնաբանվող խախտումները: |
17) |
01036 |
Կոագուլոգրամա |
- |
0,1 |
Արյան մակարդելիության ցուցանիշների խախտումները, որպես կանոն, դիտարկվող պաթոլոգիաներում հեպատոպաթիայի հետևանք են։ |
18) |
04047 |
Արյան պլազմայում միոգլոբինի պարունակությունը (դիրքային սեղմման համախտանիշով) |
1 |
0,01 |
Դիրքային սեղմման համախտանիշ (հարթ մակերեսի վրա երկարատև անգիտակից պառկած վիճակում) երիկամային սուր անբավարարության հետագա զարգացմամբ: |
Գործիքային հետազոտություններ | |||||
19) |
13001 |
Էլեկտրոսրտագրություն |
1 |
1 |
Ռիթմի խախման, սրտամկանի սնուցման գնահատում թունավորման գրեթե ցանկացած փուլում: |
20) |
- |
Ալկոթեստերի միջոցով էթանոլի կոնցենրտացիայի որոշումը արտաշնչված օդում |
1 |
- |
Համաձայն արտադրատեսակի կիրառման վերաբերյալ հրահանգների: |
21) |
11004 |
Կրծքավանդակի ռենտգեն հետազոտություն |
0,8 |
0,8 |
Կրծքավանդակի վնասվածքի: Ստամոքսի պարունակության ասպիրացիայի (ասպիրացիոն համախտանիշ) հայտնաբերում: Թոքային այտուցի տարբեր փուլերի գնահատում: |
22) |
11031 |
Գանգի ոսկրերի ռենտգեն հետազոտություն |
0,4 |
0,4 |
Գանգի վնասվածքների հայտնաբերում: |
23) |
Վերջույթների ոսկրերի ռենտգեն հետազոտություն |
- |
0,05 |
Վերջույթների ոսկրերի վնասվածքների հայտնաբերում: | |
24) |
11010 |
Որովայնի խոռոչի ռենտգեն հետազոտություն |
- |
0,1 |
Որովայնի խոռոչի օրգանների վնասվածքի, ազատ գազի և հեղուկի առկայության գանահտում։ |
25) |
07010 |
Ներքին օրգանների ուլտրաձայնային հետազոտություն |
- |
0,3 |
Որովայնի խոռոչի օրգանների վնասվածքների գնահատում: |
26) |
11060 |
Համակարգչային շերտագրություն (ՀՇ) |
- |
0,05 |
Ներքին օրգանների վիճակի: Գլխի վնասվածքի հայտնաբերում (եթե նշված է): |
27) |
11070 |
Մագնիսառեզոնանսային շերտագրություն (ՄՌՇ) |
- |
0,02 |
Ներքին օրգանների վիճակի: Գլխի վնասվածքի հայտնաբերում (եթե նշված է): |
28) |
08010 |
Թերապևտիկ և ախտորոշիչ բրոնխոսկոպիա |
- |
0,1 |
Ասպիրացիոն համախտանիշ, ստամոքսի պարունակության ասպիրացիա՝ տրախեոբրոնխիալ ծառի սանիտարական լվացման նպատակով: |
29) |
08001 |
Էզոֆագոգաստրոդուոդենոսկոպիա |
- |
0,1 |
Ստամոքս-աղիքային արյունահոսության, ստամոքսի արյունահոսող խոցի, Մելորի-Վայսի համախտանիշի, կերակրափողային արյունահոսություն պորտալային հիպերտոնիայի ժամանակ լյարդի ցիռոզի հետևանքով: |
6․ Սույն հավելվածի Ձև 3–ում սահմանված տրամադրվող քանակների համար նշվում է միջինացված ցուցանիշ, նկատի ունենալով տվյալ հետազոտության իրականացման հաճախականությունը։ Հաճախականության հաշվարկման միավորը պետք է լինի 0-ից 1 միջակայքում և հաշվի առնվի նմանատիպ 100 դեպքերում տվյալ հետազոտության իրականացման հաճախականությունը։
7․ Օգտագործվող դեղերի ցանկը սահմանվում է ըստ Ձև 4–ի (անհրաժեշտության դեպքում նշել հիվանդության փուլերը)․
Ձև 4
Հ/Հ |
Անվանում, դեղաչափ, դեղաձև, փաթեթավորում |
Անվանում (ջեներիկ) |
Չափման միավոր |
Միջինացված ցուցանիշ՝ տրամադրման հաճախա-կանություն |
Միջին օրական չափա-քանակ |
Բուժման կուրսի միջին չափա-քանակ |
Օրերի քանակ |
1) |
Էթիլ սպիրտ 96% -50.0 (լուծույթ որպես հակաթույն T51.1; T51.8 |
էթիլ սպիրտ |
մլ |
3 |
150,0 |
300,0 |
2 |
2) |
Նատրիումի բիկարբոնատ (լուծույթ) 8,4%-20,0 |
նատրիումի բիկարբոնատ |
մլ |
10-15 |
10-15 սրվակ |
30 սրվակ |
2 |
3) |
Ֆուրոսեմիդ 10մգ/մլ, 2մլ |
ֆուրոսեմիդ |
մլ |
2 |
4,0 |
4,0 |
1 |
4) |
Նատրիումի քլորիդի լուծույթ 0.9% 500,0 |
նատրիումի քլորիդ |
մլ |
2 |
1500,0 |
3000,0 |
2 |
5) |
Ռինգեր 500,0 |
նատրիումի քլորիդ, կալիումի քլորիդ, կալցիումի քլորիդ (կալցիումի քլորիդի դիհիդրատ) |
մլ |
3 |
1500,0 |
3000,0 |
2 |
6) |
5% Գլյուկոզի լուծույթ ներարկման համար 500,0 |
գլյուկոզ անջուր |
մլ |
1 |
500,0 |
1000,0 |
2 |
7) |
10% Գլյուկոզի լուծույթ ներարկման համար 250,0 |
անջուր գլյուկոզ |
մլ |
1 |
250,0 |
500,0 |
2 |
8) |
Գելոֆուզին 500,0 |
սուկցինացված ժելատին, նատրիումի քլորիդ |
մլ |
1 |
500,0 |
1000,0 |
2 |
9) |
Մագնեզիումի սուլֆատ |
մագնեզիումի սուլֆատ |
մլ |
2 |
40,0 |
40,0 |
2 |
10) |
Պիրացետամ լուծույթ ներարկման, 5,0 |
պիրացետամ |
մլ |
1 |
10,0 |
50,0 |
5 |
11) |
Պիրիդօքսին լուծույթ ե/մ, մ/մ և ն/ե ներարկման, 1,0 51.0 |
պիրիդօքսին (պիրիդօքսինի հիդրոքլորիդ) |
մլ |
4 |
4,0 |
12,0 |
3 |
12) |
Ցիանոկոբալամին |
ցիանոկոբալամին |
մլ |
4 |
4,0 |
12,0 |
3 |
13) |
Նիկոտինաթթու 1%-1.0 լուծույթ ամպ, 1,0 51.0 |
նիկոտինաթթու |
մլ |
2 |
2,0 |
6,0 |
3 |
14) |
Ասկորբինաթթու 2.0 50 մգ/մլ լուծույթ ամպուլներում 2,0 51.0 |
Ասկորբինաթթու |
մլ |
3 |
6,0 |
18,0 |
3 |
15) |
Հեպտրալ, դեղափոշի լիոֆիլիզացված ներարկման լուծույթի 400 մգ |
Ադեմետիոնին |
մգ |
2 |
800 մգ |
4000 մգ |
5 |
16) |
Դեքսամեթազոն 4մգ/մլ; լուծույթ, 1մլ ներարկման (10) ամպուլներ |
դեքսամեթազոն (դեքսամեթազոն նատրիումի ֆոսֆատ) |
մլ |
10 |
40 |
120 մգ |
5 |
17) |
Միդազոլամ լուծույթ ներարկման/կաթիլաներարկման 5 մգ/մլ, 3մլ |
միդազոլամ |
մլ |
2 |
30 մգ |
90 մգ |
3 |
18) |
Կապտոպրիլ 25 մգ դեղահատ |
կապտոպրիլ |
մգ |
2 |
4 |
12 |
3 |
19) |
Թիոպենտալ դեղափոշի լիոֆիլիզացված ն/ե ներարկման լուծույթի, 500մգ |
թիոպենտալ (թիոպենտալ նատրիում) |
մգ |
3 |
300 |
1 գ |
2 |
20) |
Կալիումի քլորիդ լուծույթ կաթիլաներարկման, 40մգ/մլ; 200մլ |
կալիումի քլորիդ |
մլ |
1 |
20,0 |
60,0 |
3 |
21) |
Անալգին լ-թ ներ. 500մգ/մլ; (10) 2մլ |
մետամիզոլ (մետամիզոլ նատրիում) |
մլ |
2 |
4,0 |
12,0 |
4 |
22) |
Ցիպրոֆլօքսացին |
ցիպրոֆլօքսացին (ցիպրոֆլօքսացինի հիդրոքլորիդ) |
մլ |
2 |
4,0 |
12,0 |
3 |
23) |
Հեպարին, լուծույթ ներարկման, 5000ՄՄ/մլ; (5) ապակե սրվակ 5մլ, |
հեպարին նատրիում |
մլ |
4 |
20000 |
40000 |
2 |
24) |
Գաստրոէնտերոսորբենտներ 250մգ դեղահատ (բացի T51) |
ակտիվացված ածուխ |
մգ |
5 |
10 |
10 |
1 |
8․ Սույն հավելվածի Ձև 4-ում սահմանված՝
1) Նշանակված դեղի նկատմամբ անհատական անտանելիության դեպքում ավագ բուժաշխատողը իրավասու է նշանակել այլ դեղ:
2) Տրամադրվող քանակների համար նշվում է միջինացված ցուցանիշ, նկատի ունենալով տվյալ դեղի օգտագործման հաճախականությունը։ Հաճախականության հաշվարկման միավորը պետք է լինի 0-ից 1 միջակայքում և հաշվի առնվի նմանատիպ 100 դեպքերում տվյալ դեղի օգտագործման հաճախականությունը։
9․ Բուժական այլ միջոցառումներ սահմանվում են Ձև 5–ում (անհրաժեշտության դեպքում անհրաժեշտ է նշել հիվանդության փուլերը)․
Ձև 5
Հ/Հ |
Բժշկական ծառայության տեսակը |
Տրամադրման քանակը | |
ԱԲ |
Բ | ||
1) |
Հեմոդիալիզ, հեմոդիաֆիլտրացիա, հեմոֆիլտրացիա (T51.1; T51.8) |
0,8 |
0,3 |
2) |
Վերակենդանացման միջոցառումներ (շնչափողի ինտուբացիա, մեխանիկական օդափոխություն, ներերակային անզգայացում՝ ըստ ցուցումների) |
0,05 |
- |
3) |
Ինֆուզիոն թերապիա՝ ըստ ցուցումների |
1 |
1 |
4) |
Պլազմայի ալկալիզացում (T51.1; T51.8) |
0,9 |
- |
5) |
Հարկադիր դիուրեզ՝ ըստ ցուցումների |
1 |
- |
6) |
Հակաթույն թերապիա (T51.1) |
1 |
- |
7) |
Նոոտրոպիկ թերապիա՝ ըստ ցուցումների |
- |
0,2 |
8) |
Հակաբակտերիալ թերապիա (վարակիչ բարդությունների, թոքաբորբի համար)՝ ըստ ցուցումների |
- |
0,4 |
9) |
Ֆիզիոթերապիա՝ ըստ ցուցումների |
- |
0,05 |
10) |
Պլազմաֆերեզ՝ ըստ ցուցումների |
- |
0,02 |
11) |
Հիպերբարիկ թթվածնային թերապիա՝ ըստ ցուցումների |
- |
0,06 |
12) |
Սնուցման աջակցություն և կլինիկական սնուցում՝ ըստ ցուցումների |
1 |
1 |
10․ Սույն հավելվածի Ձև 5–ում սահմանված տրամադրվող քանակների համար նշվում է միջինացված ցուցանիշ, նկատի ունենալով, թե ինչ հաճախականությամբ է իրականացվում տվյալ բուժական միջոցառումը։ Հաճախականության հաշվարկման միավորը պետք է լինի 0-ից 1 միջակայքում և հաշվի առնվի նմանատիպ 100 դեպքերում տվյալ բուժական միջոցառման կիրառման հաճախականությունը։
ԳՈՐԾԵԼԱԿԱՐԳԻ ՄՇԱԿՄԱՆ ԱՂԲՅՈՒՐԸ
1. Лужников, Е.А. Основы реаниматологии при острых отравлениях /Е.А. Лужников, В.Н. Дагаев, Н.Н. Фирсов. [Текст] – М.: Медицина, 1977.
2. Лужников, Е.А. Острые лекарственные отравления – ведущаяпроблема современной клинической токсикологии / Е.А. Лужников [Текст] //Острые отравления лекарственными веществами: респ. сб. науч. тр. НИИ СП
им. Н.В. Склифосовского. – М., 1992.
3. Лужников, Е.А. Клиническая токсикология / Е.А. Лужников.[Текст] – М.: Медицина, 1994.
4. Лужников, Е.А. Детоксикационная терапия: руководство для
врачей / Е.А. Лужников, Ю.С. Гольдфарб, С.Г. Мусселиус [Текст] – СПб.:Издательство «Лань», 2000.
5. Лужников, Е.А. Острые отравления: Руководство для врачей / Е.А.Лужников, Л.Г. Костомарова. М: Медицина, [Текст] 2000.
6. Лужников, Е.А. Неотложные состояния при острых отравлениях/ Е.А. Лужников, Ю.Н. Остапенко, Г.Н. Суходолова. [Текст] – М.:Медицина, 2001.
7. Лужников, Е.А., Гольдфарб, Ю.С. Физиогемотерапия острыхотравлений / Е.А. Лужников, Ю.С. Гольдфарб. [Текст] – М: Медпрактика. – М,2002.
8. Лужников, Е.А. Клиническая токсикология: учебник для вузов, 4-еизд., перераб. и доп. / Лужников Е.А., Суходолова Г.Н. [Текст] – М.:Медицина, 2008.
9. Лужников, Е.А. Технологии комплексной детоксикации приострых экзогенных отравлениях на современном этапе / Е.А. Лужников,Ю.С. Гольдфарб, А.В. Бадалян [Текст] // Вестник экстренной медицины(науч.-практ. ж. Ассоц. врачей экстр. мед. пом. Узбекистана) / Матер. 11-йРеспубликанской науч.-практ. конф. «Актуальные проблемы организации экстренной медицинской помощи: Вопросы анестезиологии, реанимации и интенсивной терапии при критических состояниях в экстренной медицине» (Джизак, 26 октября 2013 г.). – 2013. – № 3.
10. Лужников, Е.А. Детоксикационная терапия острых отравлений химической этиологии на современном этапе / Е.А. Лужников, Ю.С. Гольдфарб, А.В. Бадалян [Текст] // Токсикологический вестник. – 2014. – № 3. – С. 9–17.
11. Маткевич, В.А. Кишечный лаваж / В.А. Маткевич [Текст] // Медицинская токсикология: национальное руководство / под ред. Е.А. Лужникова. – М.: ГЭОТАР-Медиа, 2012. – Гл. 4.
12. Медицинская токсикология: национальное руководство / Под ред.Е.А. Лужникова. [Текст] – М.: ГЭОТАР-Медиа, 2012.
13. Мусселиус, С.Г. Отравления животными и растительными ядами / С.Г. Мусселиус [Текст] // Медицинская токсикология: национальное руководство / под ред. Е.А. Лужникова. – М.: ГЭОТАР-Медиа, 2012. – Гл.12. –П. 12.1.
14. Орлов, Б.Н. Ядовитые животные и растения СССР / Б.Н. Орлов, Д.Б. Гелашвили, А.К. Ибрагимов [Текст] – 1990, М.: Высш. Шк., 1990.
15. Альтманн, Хорст. Ядовитые растения. Ядовитые животные / Хорст Альтманн [Текст]. – М: БММ АО, 2004.
Պաշտոնական հրապարակման օրը՝ 27 նոյեմբերի 2023 թվական: