ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քրեական պալատը (այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան)

դռնբաց դատական նիստում, քննության առնելով Սարիբեկ Վարազդատի Հարությունյանի վերաբերյալ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 14-րդ կետով ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի (այսուհետ նաև` Վերաքննիչ դատարան) 2014 թվականի հունվարի 24-ի որոշման դեմ ամբաստանյալ Ս.Հարությունյանի պաշտպան Ս.Ջաղինյանի, մեղադրող Դ.Կարապետյանի և տուժողի իրավահաջորդ Մ.Կարապետյանի վճռաբեկ բողոքները,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

1. 2012 թվականի ապրիլի 19-ին ՀՀ ոստիկանության քննչական գլխավոր վարչության Երևան քաղաքի քննչական վարչության Արաբկիրի քննչական բաժնում ՀՀ քրեական օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 1-ին մասի հատկանիշներով հարուցվել է թիվ 14110012 քրեական գործը` Սարիբեկ Հարությունյանի կողմից Ժորա Կարապետյանի առողջությանը դիտավորությամբ ծանր վնաս պատճառելու փաստի առթիվ:

Նախաքննության մարմնի 2012 թվականի ապրիլի 28-ի որոշմամբ Ս.Հարությունյանը ներգրավվել է որպես մեղադրյալ, և նրան մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 14-րդ կետով: Նույն օրը Ս.Հարությունյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց է ընտրվել կալանավորումը:

2012 թվականի դեկտեմբերի 28-ին քրեական գործը մեղադրական եզրակացությամբ ուղարկվել է Երևանի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարան (այսուհետ նաև` Առաջին ատյանի դատարան):

2. Առաջին ատյանի դատարանի 2013 թվականի նոյեմբերի 8-ի դատավճռով Ս. Հարությունյանը մեղավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 14-րդ կետով և դատապարտվել ազատազրկման` 7 (յոթ) տարի ժամկետով: Նշանակված պատժի սկիզբը հաշվվել է 2012 թվականի ապրիլի 27-ից, իսկ Ս.Հարությունյանի նկատմամբ կիրառված խափանման միջոց կալանավորումը թողնվել է անփոփոխ մինչև դատավճռի օրինական ուժի մեջ մտնելը:

Նույն օրն Առաջին ատյանի դատարանը կայացրել է լրացուցիչ որոշում՝ Երևան քաղաքի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների դատախազի ուշադրությունը հրավիրելով քրեական գործի մինչդատական վարույթի ընթացքում թույլ տրված խախտումների և բացթողումների վրա՝ դրանք վերացնելու և հետագայում նման խախտումներ թույլ չտալու նպատակով համապատասխան միջոցներ ձեռնարկելու համար:

3. Պաշտպանների վերաքննիչ բողոքների հիման վրա քննության առնելով քրեական գործը` Վերաքննիչ դատարանը 2014 թվականի հունվարի 24-ին որոշում է կայացրել բողոքները բավարարելու, Առաջին ատյանի դատարանի 2013 թվականի նոյեմբերի 8-ի դատավճիռը բեկանելու և գործը նույն դատարան` նոր քննության ուղարկելու մասին:

4. Վերաքննիչ դատարանի 2014 թվականի հունվարի 24-ի որոշման դեմ վճռաբեկ բողոքներ են բերել ամբաստանյալ Ս.Հարությունյանի պաշտպան Ս.Ջաղինյանը, մեղադրող Դ.Կարապետյանը և տուժողի իրավահաջորդ Մ.Կարապետյանը:

Վճռաբեկ դատարանի 2014 թվականի ապրիլի 4-ի որոշմամբ վճռաբեկ բողոքներն ընդունվել են վարույթ:

Դատավարության մասնակիցների կողմից վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

2. Գործի փաստական հանգամանքները և վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը

5. Ս.Հարությունյանին մեղադրանք է առաջադրվել այն բանի համար, որ նա 2012 թվականի ապրիլի 17-ին՝ ժամը 24-ի սահմաններում, Երևան քաղաքի Արաբկիր 19 փողոցի 14 տան դիմացի հատվածում թղթախաղի ժամանակ խաղաքարտեր դասավորելու պատճառով առաջացած վիճաբանության ժամանակ Ժորա Կարապետյանի առողջությանը ծանր մարմնական վնասվածք հասցնելու դիտավորությամբ ձեռքով հարվածներ է հասցրել և ծեծի ենթարկել նրան` պատճառելով կյանքին վտանգ սպառնացող ծանր մարմնական վնասվածքներ, որոնք արտահայտվել են վերին շրթունքի աջ կեսի շրջանում արյունազեղման և սալջարդ վերքի, աջ ականջախեցու աղեղի վերին երրորդի շրջանում քերծվածքի, ձախ քունքա-կողմնային շրջանում` գլխի մաշկի տակ արյունազեղման, ձախ քունքամկանի արյունազեղման, գանգի թաղի` փակ քունքոսկրի և կողմնոսկրերի կոտրվածքների, ձախ քունքային շրջանում վերկարծրենային արյունահավաքի, գլխուղեղի կիսագնդերի և ուղեղիկի սուբարխրոնիդալ բազմաթիվ խոշորօջախային և տարածուն արյունազեղումների, ուղեղի փորոքներում հեղուկ արյան ձևով, որոնք առաջացրել են գլխուղեղի կարևորագույն ֆունկցիաների խանգարում` գլխուղեղային փակ, բութ վնասվածք` անզգուշությամբ առաջացնելով Ժ.Կարապետյանի մահը (տե՛ս քրեական գործ, հատոր 3-րդ, թերթ 299):

6. Նախաքննության մարմնի «Դատաբժշկական կրկնակի փորձաքննություն նշանակելու մասին» 2012 թվականի օգոստոսի 15-ի որոշման համաձայն` «(…) քննիչ Ա.Վարդանյանս, (…) որոշեցի [թ]իվ 14110012 քրեական գործով նշանակել կրկնակի դատաբժշկական փորձաքննություն, որի կատարումը հանձնարարել ՀՀ ԱՆ ԴԲԳԳ Կենտրոնի փորձագետներին (…)» (տե՛ս քրեական գործ, հատոր 2-րդ, թերթ 248-249):

7. Նախաքննության մարմնի «Փորձաքննություն նշանակելու որոշմանը ծանոթացնելու մասին» 2012 թվականի օգոստոսի 21-ի արձանագրության համաձայն` «Ես` Արաբկիրի քննչական բաժնի քննիչ, (…) Ա.Ս.Վարդանյանս (…) կրկնակի դատաբժշկական փորձաքննություն նշանակելու մասին որոշումը ծանոթացրեցի մեղադրյալ Սարիբեկ Վարազդատի Հարությունյանին և միաժամանակ պարզաբանեցի, որ համաձայն ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 247-րդ հոդվածի 1-ին մասի` գործով փորձաքննություն նշանակելիս և կատարելիս նա իրավունք ունի (…):

Որոշմանը ծանոթանալուց հետո մեղադրյալ Ս.Հարությունյանը հայտարարեց. պաշտպան Ս.Ջաղինյանը լիազորված է իմ փոխարեն հարուցելու միջնորդություններ և հանդես գալու իմ անունից, հարցաքննելու և հարցեր ուղղելու փորձագետներին և մասնակցելու անհրաժեշտության դեպքում կատարվող փորձաքննություններին կամ հայտնելու բացարկներ (…)» (տե՛ս քրեական գործ, հատոր 3-րդ, թերթ 32):

8. Դատաբժշկական փորձագետների 2012 թվականի սեպտեմբերի 29-ի թիվ 155/հձ եզրակացության համաձայն` «(…) Դատաբժշկական փորձագիտական հանձնաժողով[ը], հետևյալ կազմով, նախագահ Գ.Կ.Հարությունյան` ԴԲԳԳԿ-ի կազ.մեթոդ բաժնի վարիչ, բ.գ.թ., դոց., (…), անդամներ` Մ.Ա.Եղունյան` ԱՆ գլխավոր նյարդավիրաբույժ, «Էրեբունի» ԲԿ-ի նյարդավիրաբուժության կլինիկայի ղեկավար, բ.գ.դ., պրոֆ. և գործով զեկուցող Ի.Ֆ.Մելքոնյան` ԴԲԳԳԿ-ի փորձագետ, թիվ 14110012 քր. գործի նյութերով կատար[վ]ել է փորձաքննություն Ժորա Միսակի Կարապետյանի մահվան փաստի վերաբերյալ: Փորձագետի իրավունքները և պարտականությունները, որոնք նախատեսված են քր. դատ. օր. 85-րդ հոդվածով, բացատրված են: Ակնհայտ կեղծ եզրակացություն տալու պատասխանատվության մասին, որը նախատեսված է քր. օր. 338-րդ հոդվածով, նախազգուշացված եմ: Փորձագետ(ներ)` [ստորագրություններ]» (տե՛ս քրեական գործ, հատոր 3-րդ, թերթ 162):

2012 թվականի նոյեմբերի 13-ին կրկնակի դատաբժշկական փորձաքննության թիվ 155/հձ եզրակացությանը ծանոթացել են մեղադրյալ Ս.Հարությունյանը և նրա պաշտպան Ս.Ջաղինյանը (տե՛ս քրեական գործ, հատոր 3-րդ, թերթ 192):

9. Առաջին ատյանի դատարանի 2013 թվականի հունիսի 6-ի դատական նիստում փորձագետ Գ.Հարությունյանն իր ցուցմունքում նշել է. «(…) [իմ ձեռքի տակ է եղել] քրեական գործը, (…) քրեական գործը մանրամասն կարդացել եմ (…)» (տե՛ս քրեական գործ, հատոր 5-րդ, դատական նիստի արձանագրման համառոտագրում և լազերային սկավառակ, թերթ 74-77):

10. Վերաքննիչ դատարանի որոշման համաձայն` «(…) Առաջադրված մեղադրանքի բովանդակությունից երևում է, որ Ս.Հարությունյանը ձեռքով մեկից ավելի վնասվածքներ է հասցրել Ժ.Կարապետյանին: Այսինքն՝ Ս.Հարությունյանին վերագրվել է մեկից ավելի վնասվածքների պատճառման մեղադրանք:

(…) Վերաքննիչ դատարանն արձանագրում է, որ գործում առկա չէ որևէ ապացույց այն մասին, որ Ս.Հարությունյանը մեկից ավելի վնասվածքներ է հասցրել Ժ.Կարապետյանին: Այսինքն՝ որպես մեղադրյալ ներգրավելու որոշման, այնուհետև մեղադրական եզրակացության մեջ զետեղված այն ձևակերպումը, որ Սարիբեկ Հարությունյանը «…Ժորա Միսակի Կարապետյանի առողջությանը ծանր մարմնական վնասվածքներ հասցնելու դիտավորությամբ ձեռքով հարվածներ է հասցրել և ծեծի ենթարկել նրան…», որևէ ապացույցով հաստատված չէ:

(…) Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ Առաջին ատյանի դատարանի կողմից խախտվել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 18-րդ հոդվածի 3-րդ մասի պահանջը, քանի որ ամբաստանյալ Ս.Հարությունյանը մեղավոր է ճանաչվել նախաքննության մարմնի կողմից մեղսագրված արարքում, այն է՝ Ժ.Կարապետյանի առողջությանը ծանր մարմնական վնասվածքներ հասցնելու համար, ինչի վերաբերյալ գործում առկա չէ որևէ ապացույց, այսինքն՝ նրա մեղավորության մասին Առաջին ատյանի դատարանի հետևությունը հիմնված է լոկ ենթադրության վրա:

(…) ՀՀ ԱՆ ԴՓԳԿ-ի կողմից 29.09.2012թ. տրվել է թիվ 155/հձ եզրակացությունը: Սույն փորձաքննության կատարմանը մասնակցել է ԱՆ գլխավոր նյարդավիրաբույժ, «Էրեբունի» ԲԿ նյարդավիրաբուժության կլինիկայի ղեկավար, բ.գ.դ. պրոֆեսոր Մ. Ա. Եղունյանը: Փորձագիտական հիմնարկում կատարվել է ոչ թե կրկնակի, այլ հանձնաժողովային փորձաքննություն:

(…) [Թ]իվ 155/հձ եզրակացությունից երևում է, որ փորձաքննությանը մասնակցել է տվյալ փորձագիտական հիմնարկի փորձագետ չհանդիսացող մեկ այլ անձ, ով ընդհանրապես փորձագետ չի հանդիսանում, քննիչի կողմից որպես փորձագետ չի նշանակվել և չի նախազգուշացվել եզրակացություն տալուց հրաժարվելու, խուսափելու կամ ակնհայտ կեղծ եզրակացություն տալու համար սահմանված պատասխանատվության մասին:

 (…) [Վ]երոնշյալ փորձաքննությունը կատարվել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 248-րդ հոդվածով սահմանված կարգի էական խախտմամբ, քանի որ դրան մասնակցել է տվյալ փորձագիտական հիմնարկի փորձագետ չհանդիսացող մեկ այլ անձ, ով նաև փորձագետ չի հանդիսանում:

Բացի այդ, խախտվել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 247-րդ հոդվածով սահմանված` փորձագետին բացարկ հայտնելու մեղադրյալի իրավունքը:

(…) [Գ]ործի նյութերում առկա չէ որևէ ապացույց այն մասին, որ քրեական գործի նյութերը տրամադրվել են փորձագիտական հանձնաժողովին և այնուհետև հետ են վերադարձվել:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը` Վերաքննիչ դատարանը հանգում է այն համոզման, որ ՀՀ ԱՆ ԴՓԳԿ-ի կողմից 29.09.2012թ. տրված թիվ 155/հձ եզրակացությունը պետք է համարել որպես ապացույց չթույլատրվող նյութ:

(…) Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ Սարիբեկ Հարությունյանի և Զավեն Մելքոնյանի առերես հարցաքննության արձանագրությունը որպես անթույլատրելի ապացույց ճանաչելու մասին Առաջին ատյանի դատարանի հետևություններն անհիմն են հետևյալ պատճառաբանությամբ:

(…) [Թ]եև բառի բուն իմաստով վերը նշված անձանց ցուցմունքների միջև առկա չի եղել էական հակասություն, սակայն Վերաքննիչ դատարանը կարևորում է այն փաստը, որ սույն գործի նախաքննության ընթացքում Ս.Հարությունյանը հանդիսացել է մեղադրյալ, և ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 65-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 6-րդ ենթակետի համաձայն՝ նա իրավունք ուներ հարցաքննվել իր դեմ վկայած անձանց հետ, իսկ Ս.Հարությունյանի և Զ.Մելքոնյանի միջև կատարված առերեսումը եղել է միակ հնարավորությունը, երբ Ս.Հարությունյանը հարցաքննվել է իր դեմ վկայած անձի՝ Զավեն Մելքոնյանի հետ, քանի որ վերջինիս դատաքննության ընթացքում հնարավոր չի եղել հարցաքննել՝ մահանալու պատճառով:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը՝ Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ Սարիբեկ Հարությունյանի և Զավեն Մելքոնյանի առերես հարցաքննությունը կատարվել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսդրությամբ սահմանված պահանջների պահպանմամբ, և այն պետք է համարել թույլատրելի ապացույց:

Առաջին ատյանի դատարանը դատավճռում մեջբերել է գործով միակ ականատես Զավեն Մելքոնյանի ցուցմունքը, ըստ որի՝ վերջինս տեսել է, թե ինչպես Ս.Հարությունյանը բռունցքով ուժգին հարված է հասցրել Ժ.Կարապետյանի գլխի ձախ հատվածին՝ ականջի մոտ:

(…) Ինչպես բացատրությամբ, այնպես էլ իր բոլոր վեց ցուցմունքներում նա երբևէ չի հայտնել, որ «…տեսել է, թե ինչպես Ս.Հարությունյանը բռունցքով ուժգին հարված է հասցրել Ժ.Կարապետյանի գլխի ձախ հատվածին՝ ականջի մոտ…»:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը՝ Վերաքննիչ դատարանն արձանագրում է, որ ամբաստանյալ Ս. Հարությունյանի կողմից Ժ.Կարապետյանի գլխի ձախ հատվածին բռունցքով հարված հասցնելու մասին Առաջին ատյանի դատավճռում, Զ.Մելքոնյանի ցուցմունքներում զետեղված ձևակերպումը նույնպես ենթադրություն է, ինչը հանգեցրել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 18-րդ հոդվածի /Անմեղության կանխավարկածը/ պահանջների խախտմանը: (…)» (տե՛ս քրեական գործ, հատոր 7-րդ, թերթ 70-98):

3. Վճռաբեկ բողոքների հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջները

Վճռաբեկ բողոքները քննվում են հետևյալ հիմքերի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

11. Մեղադրող Դ.Կարապետյանն իր վճռաբեկ բողոքում փաստարկել է, որ Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանություններն անհիմն են և չեն բխում քրեական գործում առկա ապացույցներից: Մասնավորապես, քրեական գործի նյութերից չբխող և անհիմն են.

ա) Վերաքննիչ դատարանի հետևությունն առ այն, որ գործում առկա չէ որևէ ապացույց Ս.Հարությունյանի կողմից Ժ.Կարապետյանին մեկից ավելի վնասվածքներ հասցնելու վերաբերյալ:

Ըստ բողոքաբերի՝ նախաքննությամբ և դատաքննությամբ հիմնավորվել է, որ գործով վկա Զ.Մելքոնյանն իր տնից դուրս է եկել` արդեն իսկ սկսված վիճաբանության ձայներ լսելով, և ականատես է եղել Ս.Հարությունյանի կողմից Ժ.Կարապետյանին հասցված վերջին հարվածին, և որ Ժ.Կարապետյանի մարմնի վրա մինչև Ս.Հարությունյանի հետ առանձնանալն ընդհանրապես մարմնական վնասվածքներ չեն եղել, առանձնանալուց հետո նրանց որևէ մեկը չի մոտեցել, իսկ Զ.Մելքոնյանի` վիճաբանությանն ականատես լինելու պահին Ս.Հարությունյանը և Ժ. Կարապետյանը եղել են միայնակ:

բ) Վերաքննիչ դատարանի հետևությունն առ այն, որ Զ.Մելքոնյանի ցուցմունքներում զետեղված` Ս.Հարությունյանի կողմից Ժ.Կարապետյանի գլխի ձախ հատվածին բռունցքով հարված հասցնելու վերաբերյալ ձևակերպումը ենթադրություն է:

Բողոքաբերի կարծիքով՝ թեև Զ.Մելքոնյանի ցուցմունքներում տառացի նման արտահայտություն առկա չէ, բայց վերոնշյալ հանգամանքը հիմնավորվում է տարբեր ժամանակահատվածներում վկայի կողմից տրված ցուցմունքներով:

գ) Վերաքննիչ դատարանի հետևությունն առ այն, որ փորձագիտական հիմնարկում կատարվել է ոչ թե կրկնակի, այլ հանձնաժողովային փորձաքննություն:

Վկայակոչելով ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 245-րդ հոդվածի դրույթները` բողոքաբերը նշել է, որ բարդ կամ կրկնակի փորձաքննությունները կարող են կատարվել միանձնյա կամ նույն մասնագիտությամբ փորձագետների հանձնաժողովի կողմից:

դ) Վերաքննիչ դատարանի հետևությունն առ այն, որ դատաբժշկական փորձաքննության թիվ 155/հձ եզրակացությունը ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 105-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետի ուժով պետք է համարել անթույլատրելի ապացույց, նախ այն պատճառով, որ փորձաքննությանը մասնակցել է տվյալ փորձագիտական հիմնարկի փորձագետ չհանդիսացող մեկ այլ անձ, ինչն ըստ ստորադաս դատարանի՝ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 248-րդ հոդվածով սահմանված կարգի խախտում է, ինչպես նաև այն հիմնավորմամբ, որ քրեական գործի նյութերը փորձագիտական հանձնաժողովին տրամադրելու կապակցությամբ գործի նյութերում առկա չէ որևէ ապացույց:

Բողոքաբերի համոզմամբ կրկնակի հանձնաժողովային փորձաքննությունների կարգի` ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 248-րդ հոդվածով նախատեսված իրավակարգավորումը բաց է, քանի որ հաշվի չեն առնվում այն դեպքերը, երբ փորձագիտական հիմնարկում համապատասխան նեղ մասնագետի բացակայության պայմաններում փորձագետ է հրավիրվում այլ հիմնարկից, ինչպես նաև կարգավորված չէ հրավիրված մասնագետին քննիչի կողմից իրավունքների և պարտականությունների պարզաբանման անհրաժեշտության հարցը: Նկարագրված իրավիճակում պետք է ղեկավարվել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 85-րդ հոդվածի 1-ին մասի այն կարգավորմամբ, որի համաձայն` փորձագետը նշանակվում է քրեական վարույթն իրականացնող մարմնի որոշմամբ կամ փորձաքննություն նշանակելու մասին որոշմանը համապատասխան` փորձագիտական հաստատության ղեկավարի կողմից: Վերջինս էլ փորձագետին ծանոթացնում է իր իրավունքներին և պարտականություններին ու նախազգուշացնում կեղծ եզրակացություն տալու համար օրենքով նախատեսված պատասխանատվության մասին:

Բողոքի հեղինակը կարծիք է հայտնել նաև, որ Վերաքննիչ դատարանը ճիշտ եզրահանգման է եկել այն առումով, որ Ս.Հարությունյանի և Զ.Մելքոնյանի առերես հարցաքննությունը կատարվել է քրեադատավարական օրենսդրության պահանջների պահպանմամբ, հետևաբար այն պետք է համարել թույլատրելի ապացույց:

12. Հիմք ընդունելով վերոգրյալը` մեղադրողը խնդրել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 2014 թվականի հունվարի 24-ի որոշումը և օրինական ուժ տալ Առաջին ատյանի դատարանի 2013 թվականի նոյեմբերի 8-ի դատավճռին՝ Ս.Հարությունյանի և Զ.Մելքոնյանի առերեսման արձանագրությունը ճանաչելով որպես թույլատրելի ապացույց:

13. Տուժողի իրավահաջորդ Մ.Կարապետյանն իր վճռաբեկ բողոքում նշել է, որ Վերաքննիչ դատարանի կողմից Առաջին ատյանի դատարանի դատական ակտի բեկանումը դուրս է որևէ տրամաբանությունից, քանի որ այդ դատավճռով ամբաստանյալի նկատմամբ նշանակված պատիժը` ազատազրկում 7 տարի ժամկետով, բավականին մեղմ է, և դատական ակտը պետք է առնվազն թողնվեր անփոփոխ:

Բողոքաբերը փաստարկել է նաև, որ խախտվել են իր իրավունքները, քանի որ նա, հանդիսանալով տուժողի իրավահաջորդ, Վերաքննիչ դատարանի կողմից չի ծանուցվել և ներկա չի գտնվել դատական նիստերին` զրկված լինելով իր տեսակետը և առարկությունները ներկայացնելու հնարավորությունից:

14. Հիմք ընդունելով վերոգրյալը` տուժողի իրավահաջորդը խնդրել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 2014 թվականի հունվարի 24-ի որոշումը և օրինական ուժ տալ Առաջին ատյանի դատարանի 2013 թվականի նոյեմբերի 8-ի դատավճռին:

15. Պաշտպան Ս.Ջաղինյանն իր վճռաբեկ բողոքում նշել է, որ Վերաքննիչ դատարանի որոշմամբ թույլ են տրվել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 385-րդ հոդվածի 1-ին մասի, 398-րդ հոդվածի պահանջների խախտումներ:

Ի հիմնավորումն իր փաստարկի` բողոքի հեղինակը նշել է, որ Վերաքննիչ դատարանը դուրս է եկել իր կողմից ներկայացված վերաքննիչ բողոքի հիմքերի և հիմնավորումների սահմաններից և գնահատման է ենթարկել Առաջին ատյանի դատարանի կողմից որպես անթույլատրելի ապացույց ճանաչված` Ս.Հարությունյանի և Զ.Մելքոնայնի առերես հարցաքննության արձանագրությունը, որը չի վիճարկվել ներկայացված վերաքննիչ բողոքում:

Բացի այդ, ըստ բողոքաբերի՝ Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է իր կողմից փաստարկված խախտումները` կապված Ս.Հարությունյանի դատավարական իրավունքների ոտնահարման, նախնական քննության մարմինների անօրինական գործողությունների և անգործության, դատարանի կողմից պաշտպանության կողմի միջնորդությունների անհիմն մերժման հետ, և անդրադարձել է միայն դրանցից մեկին` դատաբժշկական փորձաքննության եզրակացության վիճարկմանը` փաստելով, որ այն հիմնավոր է:

16. Հիմք ընդունելով վերոգրյալը՝ պաշտպանը խնդրել է մասնակիորեն բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 2014 թվականի հունվարի 24-ի որոշումը և բեկանված մասով գործն ուղարկել նոր քննության՝ սահմանելով նոր քննության ծավալը:

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը

17. Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ բողոքարկված դատական ակտը վճռաբեկ վերանայման ենթարկելու նպատակն օրենքի միատեսակ կիրառության ապահովման, ինչպես նաև իրավունքի զարգացման գործառույթի իրացումն է: Այս առումով Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ապացույց ձեռք բերելիս թույլ տրված քրեադատավարական խախտումների հետևանքների, ինչպես նաև առերես հարցաքննությունը որպես անձի հակընդդեմ հարցման (կոնֆրոնտացիայի) իրավունքի ապահովման միջոց դիտարկելու հարցի կապակցությամբ առկա է օրենքի միատեսակ կիրառության ապահովման խնդիր: Ուստի, անհրաժեշտ է համարում սույն գործով արտահայտել իրավական դիրքորոշումներ, որոնք կարող են ուղղորդող նշանակություն ունենալ նման գործերով դատական պրակտիկայի ճիշտ ձևավորման համար:

I. Դատաբժշկական կրկնակի փորձաքննության եզրակացությունն անթույլատրելի ապացույց ճանաչելը.

18. Սույն գործով Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում նախ անդրադառնալ մեղադրողի բարձրացրած իրավական այն հարցին, թե հիմնավորվա՞ծ են արդյոք թիվ 155/հձ կրկնակի դատաբժշկական փորձաքննության եզրակացությունն անթույլատրելի ապացույց ճանաչելու մասին Վերաքննիչ դատարանի հետևությունները:

19. ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 105-րդ հոդվածի համաձայն՝

«1. Քրեական գործով վարույթում մեղադրանքի հիմքում չեն կարող դրվել և որպես ապացույց օգտագործվել այն նյութերը, որոնք ձեռք են բերվել`

(…)

5) քննչական կամ այլ դատավարական գործողության կատարման կարգի էական խախտմամբ.

(…):

2. Ապացույցներ ձեռք բերելիս էական են այն խախտումները, որոնք, դրսևորվելով մարդու և քաղաքացու սահմանադրական իրավունքների և ազատությունների կամ սույն օրենսգրքի որևէ պահանջի խախտմամբ, դատավարության մասնակիցներին` օրենքով երաշխավորված իրավունքների զրկմամբ կամ սահմանափակմամբ կամ որևէ այլ կերպ ազդել են կամ կարող էին ազդել ստացված փաստական տվյալների հավաստիության վրա»:

Ապացույցների թույլատրելիության հարցին Վճռաբեկ դատարանն անդրադարձել է Ա.Սարգսյանի գործով որոշման մեջ, որտեղ իրավական դիրքորոշում է ձևավորել այն մասին, որ «(…) որպես քրեական օրենսգրքով նախատեսված արարքի առկայությունը կամ բացակայությունը, այդ արարքը կասկածյալի կամ մեղադրյալի կողմից կատարելը կամ չկատարելը և մեղադրյալի մեղավորությունը կամ անմեղությունը, ինչպես նաև գործի ճիշտ լուծման համար նշանակություն ունեցող այլ հանգամանքները պարզելու միջոց կարող են օգտագործվել միայն այնպիսի ապացույցներ, որոնք ձեռք են բերվել, ամրագրվել և գործին կցվել են քրեադատավարական օրենքով սահմանված և թույլատրելի համարվող կարգով: Ապացույցների ձեռքբերման և ամրագրման թույլատրելիությունը կարգավորող նորմերից հետևում է, որ որպես ապացույց չեն կարող օգտագործվել քննչական կամ այլ դատավարական գործողության կատարման կարգի էական խախտմամբ ձեռք բերված փաստական տվյալները, հատկապես եթե դրանք իրենց հերթին հանգեցրել են դատավարության մասնակիցների իրավունքների էական խախտման, ազդել են կամ կարող էին ազդել ստացված փաստական տվյալների հավաստիության վրա: (…)» (տե՛ս Արմեն Սեյրանի Սարգսյանի գործով Վճռաբեկ դատարանի 2009 թվականի սեպտեմբերի 16-ի թիվ ԵՔՐԴ/0295/01/08 որոշման 15-րդ կետը):

20. Սույն որոշման նախորդ կետում մեջբերված օրենսդրական դրույթները վերլուծելով Ա.Սարգսյանի գործով որոշման մեջ արտահայտված իրավական դիրքորոշման լույսի ներքո` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ապացույցների ձեռքբերման գործընթացում էական չեն կարող համարվել քննչական կամ այլ դատավարական գործողության կատարման կարգի այն խախտումները, որոնցով չեն սահմանափակվել դատավարության մասնակիցների` օրենքով երաշխավորված իրավունքները կամ այդ իրավունքներից նրանք չեն զրկվել, ինչպես նաև այն խախտումները, որոնք ստացված փաստական տվյալների հավաստիության վրա չեն ազդել կամ չէին կարող ազդել: Այլ խոսքով` քննչական կամ այլ դատավարական գործողություննների կատարման ժամանակ թույլ տրված քրեադատավարական օրենսդրության խախտումները պետք է գնահատվեն` ելնելով դրանց բնույթից, ծանրությունից և վերոնշյալ գործողությունների արդյունքում ստացված ապացուցողական նյութի որակի և հավաստիության վրա դրանց ազդեցության աստիճանից: Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ապացույցն անթույլատրելի ճանաչելը` որպես իրավական հետևանք, պետք է տեղի ունենա միայն քրեադատավարական օրենսդրության էական խախտման առկայության պարագայում: Հակառակ դեպքում ապացույցների թույլատրելիության հարցին կցուցաբերվի ձևական մոտեցում, ինչն էլ կհանգեցնի ապացուցողական նյութի անտեղի կորստի:

21. ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 85-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ «Փորձագետը քրեական գործով չշահագրգռված այն անձն է, որին քրեական վարույթն իրականացնող մարմնի որոշմամբ կամ փորձաքննություն նշանակելու մասին որոշման համապատասխան` նշանակում է փորձագիտական հաստատության ղեկավարը` գիտության, տեխնիկայի, արվեստի կամ արհեստի որևէ բնագավառում իր հատուկ գիտելիքներն օգտագործելով գործի նյութերը հետազոտելու և դրա հիման վրա եզրակացություն տալու համար: Փորձագետը կարող է նշանակվել դատավարության մասնակցի առաջարկած անձանցից»:

ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 245-րդ հոդվածի համաձայն՝

«1. Բարդ կամ կրկնակի փորձաքննությունները կարող են կատարվել միանձնյա կամ նույն մասնագիտությամբ փորձագետների հանձնաժողովի կողմից: Կողմի պահանջով փորձագետների հանձնաժողովի կազմում կարող է ընդգրկվել իր կողմից հրավիրված փորձագետը (…):

2. Հանձնաժողովային փորձաքննություն կատարելու մասին որոշումը պարտադիր է փորձագիտական հիմնարկի ղեկավարի համար: Եթե փորձաքննության կատարումը հանձնարարված է փորձագիտական հիմնարկին` առանց հանձնաժողովային փորձաքննության պահանջի, ապա նրա ղեկավարն իրավասու է կազմակերպել հանձնաժողովային փորձաքննության կատարումը:

ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 248-րդ հոդվածի համաձայն՝

«1. Քննիչը փորձաքննություն նշանակելու մասին իր կայացրած որոշումը, հետազոտման օբյեկտը, իսկ անհրաժեշտության դեպքում նաև քրեական գործն ուղարկում է փորձագիտական հիմնարկի ղեկավարին: Փորձաքննության կատարմանը մասնակցում է այն փորձագետը, որը նշված է որոշման մեջ: Եթե որոշման մեջ կոնկրետ փորձագետ նշված չէ, ապա փորձագիտական հիմնարկի ղեկավարը պետք է որոշի, թե տվյալ փորձագիտական հիմնարկի որ փորձագետն է կատարելու փորձաքննությունը:

2. Փորձագիտական հիմնարկի ղեկավարը փորձագետին ծանոթացնում է սույն օրենսգրքի 85 հոդվածով նախատեսված նրա իրավունքներին ու պարտականություններին, նախազգուշացնում է եզրակացություն տալուց հրաժարվելու, խուսափելու կամ ակնհայտ կեղծ եզրակացություն տալու համար սահմանված պատասխանատվության մասին, կազմակերպում է փորձաքննության կատարումը, սակայն իրավունք չունի փորձագետին տալ ցուցումներ, որոնք կանխորոշում են հետազոտությունների ընթացքը և հետևությունների բովանդակությունը:

(…)»:

ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 251-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ «Կրկնակի փորձաքննությունը կատարվում է, երբ փորձագետի եզրակացությունը հիմնավորված չէ կամ կասկած է հարուցում, կամ ապացույցները, որոնց վրա հիմնված է եզրակացությունը, ճանաչվել է ոչ հավաստի կամ խախտվել են փորձաքննության կատարման դատավարական կանոնները: Կրկնակի փորձաքննության կատարումը հանձնարարվում է ուրիշ փորձագետի: Կրկնակի փորձաքննություն նշանակելիս փորձագետի առջև կարող է դրվել նախկին հետազոտությունների ընթացքում կիրառված մեթոդների գիտական հիմնավորվածության հարցը: Կրկնակի փորձաքննություն կատարելու մասին որոշման մեջ պետք է նշվեն նախկին փորձաքննության արդյունքների հետ չհամաձայնվելու շարժառիթները: (…)»:

Մեջբերված քրեադատավարական նորմերի համադրված վերլուծության հիման վրա Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ փորձագետը նշանակվում է վարույթն իրականացնող մարմնի որոշմամբ կամ փորձագիտական հաստատության ղեկավարի կողմից` վարույթն իրականացնող մարմնի կայացրած որոշման մեջ նշված անձանցից, իսկ այդպիսիք նշված չլինելու դեպքում` տվյալ փորձագիտական հիմնարկի փորձագետներից: Ինչ վերաբերում է կրկնակի փորձաքննություններին, ապա դրանք կարող են կատարվել այն դեպքերում, երբ սկզբնական եզրակացությունը հիմնավորված չէ, կասկած է հարուցում, ոչ հավաստի են ճանաչվել դրա համար հիմք հանդիսացող ապացույցները, ինչպես նաև երբ խախտվել են փորձաքննության կատարման դատավարական կանոնները: Ընդ որում, կրկնակի փորձաքննություն կատարելու որոշման մեջ պետք է նշվեն սկզբնական փորձաքննության արդյունքների հետ չհամաձայնվելու շարժառիթները, իսկ դրա կատարումը պետք է հանձնարարվի այլ փորձագետի: Բացի այդ, կրկնակի փորձաքննությունները կարող են կատարվել հանձնաժողովի կողմից, որի կազմակերպման իրավասությամբ, անգամ հանձնաժողովային փորձաքննության ուղղակի պահանջի բացակայության դեպքում, օժտված է փորձագիտական հիմնարկի ղեկավարը: Վերջինս էլ փորձագետին, իսկ հանձնաժողովային փորձաքննության կատարման դեպքում` փորձագետներին ծանոթացնում է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 85-րդ հոդվածով նախատեսված իրավունքներին ու պարտականություններին, նախազգուշացնում է եզրակացություն տալուց հրաժարվելու, խուսափելու կամ ակնհայտ կեղծ եզրակացություն տալու համար սահմանված պատասխանատվության մասին:

22. Սույն գործի նյութերի ուսումնասիրությունից երևում է, որ 2012 թվականի օգոստոսի 15-ին վարույթն իրականացնող մարմնի կողմից նշանակվել է կրկնակի դատաբժշկական փորձաքննություն, որի կատարումը հանձնարարվել է ՀՀ առողջապահության նախարարության հանրապետական դատական բժշկության գիտագործնական կենտրոնի (այսուհետ նաև` ՀՀ ԱՆ ԴԲԳԳԿ) փորձագետներին: Ընդ որում, կրկնակի դատաբժշկական փորձաքննություն նշանակելու մասին որոշման մեջ չեն նշվել այն անձինք, որոնք պետք է իրականացնեն տվյալ փորձաքննությունը (տե՛ս սույն որոշման 6-րդ կետը):

Կրկնակի դատաբժշկական փորձաքննություն նշանակելու մասին որոշմանը վարույթն իրականացնող մարմինը ծանոթացրել է մեղադրյալ Ս.Հարությունյանին և պարզաբանել նրա` ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 247-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված իրավունքները: Որոշմանը ծանոթանալուց հետո մեղադրյալ Ս.Հարությունյանը հայտարարել է, որ լիազորում է պաշտպան Ս.Ջաղինյանին մասնակցել տվյալ փորձաքննությանը, անհրաժեշտության դեպքում հարցեր ուղղել փորձագետներին, հայտնել բացարկներ (տե՛ս սույն որոշման 7-րդ կետը):

Կրկնակի դատաբժշկական փորձաքննության արդյունքում դատաբժշկական հանձնաժողովը` մասնակցությամբ ՀՀ ԱՆ ԴԲԳԳԿ-ի փորձագետներ Գ.Հարությունյանի, Ի.Մելքոնյանի և ՀՀ առողջապահության նախարարության գլխավոր նյարդավիրաբույժ, «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնի նյարդավիրաբուժության կլինիկայի ղեկավար Մ.Եղունյանի, 2012 թվականի սեպտեմբերի 29-ին կայացրել է Ժ.Կարապետյանի մահվան փաստի վերաբերյալ թիվ 155/հձ եզրակացությունը. միաժամանակ վերոնշյալ փորձագետները ստորագրությամբ հաստատել են, որ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 85-րդ հոդվածով նախատեսված իրենց իրավունքներն ու պարտականությունները պարզաբանված են, ինչպես նաև իրենք նախազգուշացված են ակնհայտ կեղծ եզրակացություն տալու համար նախատեսված պատասխանատվության մասին:

Կրկնակի դատաբժշկական փորձաքննության եզրակացությանը ծանոթացվել են մեղադրյալ Ս.Հարությունյանը և նրա պաշտպան Ս.Ջաղինյանը, ովքեր փորձագետներին բացարկ հայտնելու վերաբերյալ որևէ դիրքորոշում չեն հայտնել (տե՛ս սույն որոշման 8-րդ կետը):

Վերաքննիչ դատարանը թիվ 155/հձ եզրակացությունը ճանաչել է անթույլատրելի ապացույց հետևյալ հիմնավորմամբ.

ա) փորձաքննությունը կատարվել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 248-րդ հոդվածով սահմանված կարգի էական խախտմամբ, քանի որ դրան մասնակցել է տվյալ փորձագիտական հիմնարկի փորձագետ չհանդիսացող մեկ այլ անձ, ով ընդհանրապես փորձագետ չի հանդիսանում, քննիչի կողմից որպես փորձագետ չի նշանակվել և չի նախազգուշացվել եզրակացություն տալուց հրաժարվելու, խուսափելու կամ ակնհայտ կեղծ եզրակացություն տալու համար սահմանված պատասխանատվության մասին,

բ) խախտվել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 247-րդ հոդվածով սահմանված` փորձագետին բացարկ հայտնելու մեղադրյալի իրավունքը,

գ) գործի նյութերում առկա չէ որևէ ապացույց այն մասին, որ քրեական գործի նյութերը տրամադրվել են փորձագիտական հանձնաժողովին և այնուհետև հետ են վերադարձվել,

դ) քննիչի կողմից նշանակվել է կրկնակի փորձաքննություն, մինչդեռ փորձագիտական հիմնարկում կատարվել է հանձնաժողովային փորձաքննություն (տե՛ս սույն որոշման 10-րդ կետը):

23. Նախորդ կետում մեջբերված փաստական տվյալները վերլուծելով սույն որոշման 19-21-րդ կետերում շարադրված օրենսդրական դրույթների և իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով կրկնակի դատաբժշկական փորձաքննությունը կատարվել է ՀՀ առողջապահության նախարարության գլխավոր նյարդավիրաբույժ, «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնի նյարդավիրաբուժության կլինիկայի ղեկավար, բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Մ.Եղունյանի մասնակցությամբ, ով վարույթն իրականացնող մարմնի որոշման մեջ նշված փորձագիտական հիմնարկի` ՀՀ ԱՆ ԴԲԳԳԿ-ի փորձագետ չի հանդիսացել, ինչը ՀՀ քրեական դատավարության օրեսնգրքի 248-րդ հոդվածի պահանջների խախտում է: Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ վերոնշյալ խախտումը չի կարող համարվել էական, քանի որ դա իր հերթին չի հանգեցրել դատավարության մասնակիցների` օրենքով երաշխավորված իրավունքների սահմանափակման կամ այդ իրավունքներից զրկելուն կամ որևէ այլ կերպ չի ազդել ստացված փաստական տվյալների հավաստիության վրա: Մ.Եղունյանը փորձագետ է նշանակվել փորձագիտական հիմնարկի ղեկավարի կողմից, նրան պարզաբանվել են իր իրավունքներն ու պարտականությունները, ինչպես նաև նա տեղեկացվել է ակնհայտ կեղծ եզրակացություն տալու համար սահմանված պատասխանատվության մասին:

Նախաքննության մարմինը կրկնակի դատաբժշկական փորձաքննություն նշանակելու մասին որոշման մեջ չի նշել այն անձանց, որոնք պետք է իրականացնեն փորձաքննությունը: Տվյալ որոշմանը ծանոթացվել է Ս.Հարությունյանը, ով հայտարարել է, որ լիազորում է իր պաշտպանին մասնակցել փորձաքննությանը, անհրաժեշտության դեպքում հարցեր տալ փորձագետներին, հայտնել բացարկներ: Այնուհետև, վարույթն իրականացնող մարմինը պաշտպանի ներկայությամբ ծանոթացրել է Ս.Հարությունյանին կրկնակի դատաբժշկական փորձաքննության եզրակացությանը: Այսինքն՝ պաշտպանության կողմը, Մ.Եղունյանին բացարկ հայտնելու իրական հնարավորություն ունենալով, չի օգտվել իր իրավունքից, հետևաբար անհիմն են Վերաքննիչ դատարանի պնդումներն այն մասին, որ խախտվել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 247-րդ հոդվածով սահմանված՝ փորձագետին բացարկ հայտնելու մեղադրյալի իրավունքը:

Քրեական գործի նյութերը փորձագիտական հանձնաժողովին տրամադրված չլինելու հետ կապված Վերաքննիչ դատարանի դատողությունները նույնպես հիմնազուրկ են և հերքվում են քրեական գործում առկա փաստական տվյալներով, մասնավորապես, քննության առարկա փորձագիտական եզրակացության մեջ առկա ձևակերպմամբ առ այն, որ «թիվ 14110012 քրեական գործի նյութերով կատարվել է փորձաքննություն Ժ.Կարապետյանի մահվան փաստի վերաբերյալ», ինչպես նաև Առաջին ատյանի դատարանում փորձագետ Գ.Հարությունյանի տված ցուցմունքով այն մասին, որ նա ձեռքի տակ ունեցել է քրեական գործը, դրան մանրամասն ծանոթացել է (տե՛ս սույն որոշման 8-9-րդ կետերը):

Բացի այդ, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Վերաքննիչ դատարանի դատողություններն այն մասին, որ դատաբժշկական փորձագետների եզրակացությունն անթույլատրելի ապացույց է, քանի որ կատարվել է ոչ թե կրկնակի, այլ հանձնաժողովային փորձաքննություն, անհիմն են և չեն բխում ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 245-րդ հոդվածի տրամաբանությունից: Մասնավորապես, նշված հոդվածից բխում է, որ կրկնակի փորձաքննությունները, անգամ հանձնաժողովային փորձաքննության ուղղակի պահանջի բացակայության դեպքում, կարող են կատարվել հանձնաժողովի կողմից, որի կազմակերպման իրավասությամբ օժտված է փորձագիտական հիմնարկի ղեկավարը, ինչն էլ տվյալ դեպքում իրականացվել է:

24. Ամփոփելով վերոգրյալը՝ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ այն հանգամանքը, որ սույն գործով կրկնակի դատաբժշկական փորձաքննությունը կատարվել է Մ.Եղունյանի մասնակցությամբ, ով վարույթն իրականացնող մարմնի որոշման մեջ նշված փորձագիտական հիմնարկի փորձագետ չի հանդիսացել, դատավարական գործողության կատարման կարգի էական խախտում չի հանդիսանում, քանի որ չի հանգեցրել դատավարության մասնակիցների` օրենքով երաշխավորված իրավունքների սահմանափակման կամ այդ իրավունքներից զրկելուն կամ որևէ այլ կերպ չի ազդել ստացված փաստական տվյալների հավաստիության վրա:

Հետևաբար, թիվ 155/հձ կրկնակի դատաբժշկական փորձաքննության եզրակացությունը որպես անթույլատրելի ապացույց ճանաչելու մասին Վերաքննիչ դատարանի հետևությունները հիմնազուրկ են և չեն բխում գործի նյութերից:

II. Առերեսման իրավաչափությունն այն պայմաններում, երբ մեղադրյալը (կասկածյալը) հրաժարվում է ցուցմունք տալուց.

25. Սույն գործով մեղադրողի կողմից բարձրացված երկրորդ իրավական հարցը հետևյալն է. իրավասո՞ւ է արդյոք նախաքննության մարմինն առերես հարցաքննություն կատարել վկայի և մեղադրյալի (կասկածյալի) միջև այն պայմաններում, երբ վերջինս, օգտվելով իր սահմանադրական իրավունքից, հրաժարվում է ցուցմունք տալուց:

26. «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` «Քրեական հանցագործություն կատարելու մեջ մեղադրվող յուրաքանչյուր ոք ունի հետևյալ նվազագույն իրավունքները. (…),

դ. հարցաքննելու իր դեմ ցուցմունք տվող վկաներին կամ իրավունք ունենալու, որ այդ վկաները ենթարկվեն հարցաքննության (…)»:

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը, կիրառելով և մեկնաբանելով «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 3 (դ) ենթակետը, եկել է այն ընդհանուր հետևության, որ եթե մեղադրյալին դատավարության որևէ փուլում հնարավորություն չի տրվել հարցեր ուղղելու իր դեմ ցուցմունք տված անձին, ապա նա զրկվում է արդար դատաքննության իրավունքից (տե՛ս Ունտերպերտինգերն ընդդեմ Ավստրիայի գործով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի 1986 թվականի նոյեմբերի 24-ի վճիռը, գանգատ թիվ 9120/80, 31-33-րդ կետեր): Անձի դատապարտումը չի կարող ամբողջապես կամ վճռական չափով հիմնվել այնպիսի անձի հայտնած տվյալների վրա, որին հարցեր ուղղելու համարժեք հնարավորություն պաշտպանության կողմը չի ունեցել (տե՛ս Սադակը և ուրիշներն ընդդեմ Թուրքիայի (թիվ 1) գործով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի 2001 թվականի հուլիսի 17-ի վճիռը, գանգատներ թիվ 29900/96 և այլն, 65-րդ կետ):

Ունտերպերտինգերի և Սադակի գործերով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի արտահայտած իրավական դիրքորոշումները ոչ թե կոնկրետ գործի փաստերով պայմանավորված դատողություններ են, այլ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի կայուն նախադեպային պրակտիկայի արտահայտություն, որոնք բազմիցս վերահաստատվել ու կիրառվել են (տե՛ս Հուլկի Գյունեշն ընդդեմ Թուրքիայի գործով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի 2003 թվականի հունիսի 19-ի վճիռը, գանգատ թիվ 28490/95, 53-54-րդ կետեր, Գոսսան ընդդեմ Լեհաստանի գործով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի 2007 թվականի հունվարի 9-ի վճիռը, գանգատ թիվ 47986/99, 54-55-րդ կետեր, Բալսիտե-Լիդեիկյենեն ընդդեմ Լիտվայի գործով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի 2008 թվականի նոյեմբերի 4-ի վճիռը, գանգատ թիվ 72596/01, 86-րդ կետ, Չական ընդդեմ Ալբանիայի գործով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի 2009 թվականի դեկտեմբերի 8-ի վճիռը, գանգատ թիվ 44023/02, 102-րդ կետ, և այլն):

Հակընդդեմ հարցման (կոնֆրոնտացիայի) իրավունքով չապահովված ապացույցը մեղադրական դատավճռի հիմքում դնելու իրավաչափության հարցին Վճռաբեկ դատարանն անդրադարձել է Հ.Սահակյանի գործով որոշման մեջ (տե՛ս mutatis mutandis Համայակ Զալիկոյի Սահակյանի գործով Վճռաբեկ դատարանի 2011 թվականի հոկտեմբերի 20-ի թիվ ԼԴ/0212/01/10 որոշման 22-24-րդ կետերը):

27. Սույն որոշման նախորդ կետում մեջբերված՝ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի իրավական դիրքորոշումների հիման վրա՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ քրեական դատավարությունում արդար դատաքննության հիմնարար իրավական արժեքի բաղադրատարրերից է պաշտպանության կողմի իրավունքը հակընդդեմ հարցման (կոնֆրոնտացիայի) ենթարկել մեղադրական բովանդակությամբ ցուցմունք տված վկաներին: Ընդ որում, նշված իրավունքի իրացման համար անհրաժեշտ է, որպեսզի պաշտպանության կողմին տրվի մեղադրյալի դեմ հանդես եկած անձանց ցուցմունքները վարույթի որևէ փուլում վիճարկելու, նրան հարցաքննելու համարժեք և պատշաճ հնարավորություն:

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է նաև, որ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգիրքն ընդհանուր առմամբ բովանդակում է պաշտպանության կողմի հակընդդեմ հարցման իրավունքը նաև նախաքննության փուլում կենսագործելու համար անհրաժեշտ իրավական մեխանիզմներ: Մասնավորապես, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 216-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ «Քննիչն իրավունք ունի կատարել նախօրոք հարցաքննված երկու այն անձանց առերեսում, որոնց ցուցմունքներում էական հակասություններ կան: Քննիչը պարտավոր է կատարել առերեսում, եթե էական հակասություններ կան մեղադրյալի և մեկ այլ անձի ցուցմունքներում»:

Մեջբերված քրեադատավարական նորմի, ինչպես նաև առերես հարցաքննության անցկացման կարգը սահմանող այլ դրույթների համադրված վերլուծությունից ակնհայտ է, որ առերեսումը քննչական գործողություն է, որի առաջնային նպատակը ապացույց ձեռք բերելն է այն պայմաններում, երբ առկա են էական հակասություններ երկու անձանց ցուցմունքների միջև: Մյուս կողմից, սակայն, առերեսումը նախաքննության փուլում միակ դատավարական միջոցն է, որի օգնությամբ վարույթն իրականացնող մարմինը կարող է հնարավորություն տալ անձին վիճարկել իր դեմ տրված ցուցմունքները՝ դրանով իսկ ապահովելով պաշտպանության կողմի՝ «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 3 (դ) ենթակետով երաշխավորված իրավունքը: Այլ խոսքով՝ առերես հարցաքննությունն իրականացվում է ոչ միայն գործով ճշմարտությունը բացահայտելու նպատակով, այլև հանդիսանում է նախաքննության փուլում մեղադրյալի պաշտպանության իրավունքի ապահովման միջոց: Հետևաբար, անթույլատրելի է առերես հարցաքննության հնարավորությունը բացառել միայն այն պատճառով, որ կասկածյալը կամ մեղադրյալը, օգտվելով իր սահմանադրական իրավունքից, հրաժարվում է ցուցմունք տալ:

28. Հիմք ընդունելով սույն որոշման 27-րդ կետում շարադրված վերլուծությունը՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ առերես հարցաքննության անցկացման կարգը կանոնակարգող քրեադատավարական իրավանորմերը մեկնաբանելիս և դրանցով սահմանված իրավական մեխանիզմները գործադրելիս հարկ է նկատի ունենալ, որ դրանք չեն կարող հանգեցնել մեղադրյալի (կասկածյալի)` արդար դատաքննության իրավունքի չեզոքացմանը: Ուստի, խնդրո առարկա հարցի կապակցությամբ հանրային և մասնավոր իրավաչափ շահերը պետք է այնպես հավասարակշռվեն, որ մեղադրյալը չզրկվի հակընդդեմ հարցման (կոնֆրոնտացիայի) իրավունքից և արդյունավետ պաշտպանության հնարավորությունից:

Այս առումով Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ցուցմունք տալուց հրաժարվելու՝ մեղադրյալի սահմանադրական իրավունքի իրացումն ինքնին չի բացառում առերեսման (հակընդդեմ հարցման) հնարավորությունը: Այն դեպքում, երբ վկան մեղադրական բովանդակությամբ ցուցմունք է տալիս որևէ անձի դեմ, իսկ վերջինս օգտվում է իր լռելու իրավունքից, ապա վարույթն իրականացնող մարմինն այս օբյեկտիվ իրավիճակը կարող է գնահատել որպես փաստացի տրված երկու ցուցմունք, որոնց միջև առկա է էական հակասություն և այդ ընկալումն արձանագրել առերեսում անցկացնելու մասին որոշմամբ՝ իրական և պատշաճ հնարավորություն տալով պաշտպանության կողմին հարցաքննել վկային և վիճարկել նրա հայտնած փաստական տվյալների ճշմարտացիությունը: Այս պայմաններում անցկացված առերես հարցաքննությունն ինքնին չի հանգեցնի քրեադատավարական օրենքի էական խախտման` ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 398-րդ հոդվածի իմաստով:

29. Սույն գործի նյութերի ուսումնասիրությունից երևում է, որ նախաքննության մարմինը 2012 թվականի ապրիլի 27-ին Զ.Մելքոնյանի և Ս.Հարությունյանի միջև առերես հարցաքննություն է իրականացրել, որին մասնակցել է նաև վերջինիս ներկայացուցիչ, փաստաբան Ս.Ջաղինյանը (տե՛ս քրեական գործ, հատոր 1-ին, թերթ 77-79):

Առաջին ատյանի դատարանն իր դատավճռով նշված առերես հարցաքննության արձանագրությունը համարել է անթույլատրելի ապացույց՝ փաստարկելով, որ նախաքննության ժամանակ Ս.Հարությունյանը հրաժարվել է ցուցմունք տալուց, որպիսի պայմաններում ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 216-րդ հոդվածի պահանջների խախտմամբ իրականացվել է առերեսում:

Վերաքննիչ դատարանն իր հերթին գտել է, որ Ս.Հարությունյանի և Զ.Մելքոնյանի առերես հարցաքննությունը կատարվել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսդրությամբ սահմանված պահանջների պահպանմամբ, և այն պետք է համարել թույլատրելի ապացույց, քանի որ թեև բառի բուն իմաստով վերը նշված անձանց ցուցմունքների միջև առկա չի եղել էական հակասություն, սակայն նախաքննության ընթացքում Ս.Հարությունյանը հանդիսացել է մեղադրյալ և իրավունք է ունեցել հարցաքննվել իր դեմ վկայած անձանց հետ: Տվյալ դեպքում առերեսումը եղել է միակ հնարավորությունը, երբ Ս.Հարությունյանը հարցաքննվել է իր դեմ վկայած անձի՝ Զ.Մելքոնյանի հետ, քանի որ վերջինիս դատաքննության ընթացքում հնարավոր չի եղել հարցաքննել՝ մահանալու պատճառով (տե՛ս սույն որոշման 10-րդ կետը):

30. Սույն որոշման նախորդ կետում մեջբերված փաստական հանգամանքները գնահատելով սույն որոշման 27-28-րդ կետերում շարադրված իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ նախաքննության մարմինն իրավասու է առերես հարցաքննություն կատարել վկայի և մեղադրյալի (կասկածյալի) միջև այն պայմաններում, երբ վերջինս, օգտվելով իր սահմանադրական իրավունքից, հրաժարվում է ցուցմունք տալուց: Ուստի, սույն գործով Ս.Հարությունյանի և Զ.Մելքոնյանի միջև առերես հարցաքննություն իրականացնելով՝ մինչդատական վարույթն իրականացնող մարմինը փաստացի հնարավորություն է տվել Ս.Հարությունյանին վիճարկել իր դեմ տրված ցուցմունքները՝ դրանով իսկ ապահովելով պաշտպանության կողմի՝ «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 3 (դ) ենթակետով երաշխավորված իրավունքը: Հետևաբար, հիմնազուրկ է Առաջին ատյանի դատարանի եզրահանգումն այն մասին, որ քննարկվող առերես հարցաքննության արձանագրությունն անթույլատրելի ապացույց է, քանի որ նախաքննության ժամանակ Ս.Հարությունյանը հրաժարվել է ցուցմունք տալուց, որպիսի պայմաններում ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 216-րդ հոդվածի իմաստով առերես հարցաքննություն չէր կարող իրականացվել:

Այս կապակցությամբ Վճռաբեկ դատարանն իր համաձայնությունն է արտահայտում Վերաքննիչ դատարանի դիրքորոշման հետ այն մասին, որ 2012 թվականի ապրիլի 27-ին Զ.Մելքոնյանի և Ս.Հարությունյանի միջև առերես հարցաքննությունն իրականացվել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի պահանջների պահպանմամբ, հետևաբար նշված հարցաքննության արձանագրությունը որպես ապացույց պետք է համարել թույլատրելի:

31. Միևնույն ժամանակ, Վճռաբեկ դատարանը հիմնազուրկ է համարում պաշտպան Ս.Ջաղինյանի վճռաբեկ բողոքի փաստարկն այն մասին, որ Վերաքննիչ դատարանը, քննարկման առարկա դարձնելով վիճարկվող առերես հարցաքննության արձանագրության թույլատրելիության հարցը, դուրս է եկել վերաքննիչ բողոքի հիմքերի և հիմնավորումների սահմաններից (տե՛ս սույն որոշման 16-րդ կետը): Վերաքննիչ բողոքների ուսումնասիրությունից հետևում է, որ պաշտպանության կողմը Վերաքննիչ դատարանի առջև փաստարկել է, որ տեղի է ունեցել «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 3 (դ) ենթակետով երաշխավորված իրավունքի խախտում, քանի որ վարույթի որևէ փուլում պաշտպանության կողմը հնավորություն չի ունեցել հակընդդեմ հարցման ենթարկել մահացած վկա Զ.Մելքոնյանին (տե՛ս քրեական գործ, հատոր 7-րդ, թերթ 2-20 և 34-39): Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ առկա էին բավարար հիմքեր՝ Վերաքննիչ դատարանի կողմից առերես հարցաքննության արձանագրության թույլատրելիության վերաբերյալ դիրքորոշում արտահայտելու համար:

III. Բողոքաբերների բարձրացրած մյուս հարցերը.

32. Քրեական գործի նյութերի ուսումնասիրությամբ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Առաջին ատյանի դատարանը, պատշաճ իրավական ընթացակարգի շրջանակներում բազմակողմանի և օբյեկտիվ ստուգման ենթարկելով գործով ձեռք բերված ապացույցները (վկաներ Լ.Սուքիասյանի, Ա.Մելքոնյանի, Հ.Մանուկյանի, Ա.Թումանյանի, Ա.Սուքիասյանի, Լ.Սարգսյանի, Ռ.Գրիգորյանի, Զ.Մելքոնյանի, Գ.Հարությունյանի, տուժողի իրավահաջորդ Մ.Կարապետյանի ցուցմունքներ, դատաբժշկական փորձագետների թիվ 387, 115/հձ եզրակացություններ), դրանք իրենց համակցության մեջ գնահատելով` հանգել է հիմնավոր հետևության, որ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 14-րդ կետով նախատեսված հանցագործության կատարման մեջ Ս.Հարությունյանի մեղավորությունը հաստատված է գործին վերաբերող փոխկապակցված և հավաստի ապացույցների բավարար ամբողջությամբ:

Մասնավորապես, դատաքննության ժամանակ հետազոտված և դատավճռի հիմքում դրված վերոգրյալ ապացույցներով հաստատված է, որ 2012 թվականի ապրիլի 17-ին՝ ժամը 24-ի սահմաններում, ամբաստանյալ Ս.Հարությունյանի և տուժող Ժ.Կարապետյանի միջև վիճաբանություն է առաջացել, որի ընթացքում նրանք քաշքշել և հայհոյել են միմյանց: Այնուհետև ներկա անձանց միջամտությունից հետո Ս.Հարությունյանը և Ժ.Կարապետյանն առանձնացել են, նրանց հետ որևէ անձ չի եղել, այդ պահին Ժ.Կարապետյանը մարմնական վնասվածքներ չի ունեցել: Ս.Հարությունյանի և Ժ.Կարապետյանի վիճաբանությունը շարունակվել է Զ.Մելքոնյանի տան դիմաց: Վերջինս, լսելով վիճաբանության ձայներ, դուրս է եկել և ականատես եղել, թե ինչպես է Ս.Հարությունյանը բռունցքով հարված հասցնում Ժ.Կարապետյանի դեմքին, որից նա ուշագնաց վայր է ընկնում: Դրանից հետո, Ս.Հարությունյանը հեռացել է, իսկ Ժ.Կարապետյանին տեղափոխել են հիվանդանոց, վիրահատել, որտեղ էլ վերջինս գիտակցության չգալով մահացել է:

Համաձայն դատաբժշկական փորձագետների վերոնշյալ եզրակացությունների՝ Ժ.Կարապետյանի մահը վրա է հասել գլխուղեղի կարևորագույն ֆունկցիաների խանգարումից՝ գլխուղեղային փակ, բութ վնասվածք ստանալու հետևանքով: Դիակի վրա առկա են եղել մի շարք մարմնական վնասվածքներ, որոնք պատճառվել են կենդանության օրոք, բութ առարկայի (առարկաների) ներգործությամբ, ունեն կյանքին վտանգ սպառնացող առողջության ծանր վնասի պատճառման չափանիշներ, որոնք էլ տվյալ դեպքում բերել են մահվան: Նշված վնասվածքների առաջացումը վայր ընկնելու հետևանքով հնարավոր չէ, այլ այդպիսիք բնորոշ են բութ առարկայի (առարկաների), այդ թվում՝ բռունցքի կամ երկաթյա խողովակի անմիջական ազդեցության: Վնասվածքներն ունեն կարճ ժամանակահատվածում պատճառվելու հատկանիշներ, ձախ քունքային հատվածում առկա վնասվածքը բնորոշ չէ երկաթյա ամրանի ներգործության: Ժ.Կարապետյանի մահվան հետ պատճառական կապի մեջ են գտնվում երեք վնասվածքներից երկուսը՝ բերանի և ձախ քունքային շրջանում ներդրված ուժերը, որոնք տարանջատել հնարավոր չէ:

Մեջբերված փաստական հանգամանքների առկայության պայմաններում Վճռաբեկ դատարանի համար անհասկանալի է Վերաքննիչ դատարանի հետևությունն այն մասին, որ Առաջին ատյանի դատարանը խախտել է անմեղության կանխավարկածի պահանջը, քանի որ լոկ ենթադրության հիման վրա Ս.Հարությունյանին մեղավոր է ճանաչել Ժ.Կարապետյանի առողջությանը ծանր մարմնական վնասվածքներ հասցնելու համար, ինչի վերաբերյալ գործում առկա չէ որևէ ապացույց (տե՛ս սույն որոշման 10-րդ կետը): Այս առումով Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Առաջին ատյանի դատարանի դատական ակտն օրինական է և հիմնավորված, իսկ Վերաքննիչ դատարանի դատողությունները հիմնազուրկ են և չեն բխում գործի փաստական տվյալներից:

33. Վճռաբեկ դատարանն անհիմն է համարում նաև Վերաքննիչ դատարանի հետևությունն այն մասին, որ Առաջին ատյանի դատարանը խախտել է անմեղության կանխավարկածի պահանջները, քանի որ դատավճռում արձանագրել է, թե վկա Զ.Մելքոնյանը նախաքննության ընթացքում ցուցմունք է տվել, որ տեսել է, թե ինչպես Ս.Հարությունյանը բռունցքով ուժգին հարված է հասցրել Ժ.Կարապետյանի գլխի ձախ հատվածին՝ ականջի մոտ: Մինչդեռ վկա Զ.Մելքոնյանը երբևէ իր ցուցմունքներում նման բան չի հայտնել (տե՛ս սույն որոշման 10-րդ կետը):

Քրեական գործի նյութերի ուսումնասիրությունից երևում է, որ վկա Զ.Մելքոնյանը նախաքննության ընթացքում տված ցուցմունքներում հայտնել է, որ վիճաբանության ձայներ լսելով՝ դուրս է եկել տնից և անմիջապես տեսել, թե ինչպես է Ս.Հարությունյանը բռունցքով ուժգին հարված հասցնում Ժ.Կարապետյանի դեմքին, որից վերջինս երկու-երեք քայլ հետ է գնացել, տապալվել գետնին ու առանց որևէ բան ասելու, սկսել է թպրտալ (տե՛ս քրեական գործ, հատոր 1-ին, թերթ 74-75, հատոր 2-րդ, թերթ 1, հատոր 3-րդ, թերթ 64):

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ դատավճռում վկա Զ.Մելքոնյանի ցուցմունքներն ամրագրելիս Առաջին ատյանի դատարանի կողմից թույլ տրված վերոգրյալ անհստակությունը չի կարող հիմք հանդիսանալ ամբաստանյալ Ս.Հարությունյանի անմեղության կանխավարկածի խախտում արձանագրելու համար: Հետևաբար, Վերաքննիչ դատարանի հետևություններն այս առումով նույնպես չեն բխում քրեական գործի փաստական տվյալներից:

34. Անդրադառնալով պաշտպանի բողոքի փաստարկներին այն մասին, որ Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է իր կողմից ներկայացված խախտումները և անդրադարձել է դրանցից միայն մեկին (տե՛ս սույն որոշման 15-րդ կետը)՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն իրավական դիրքորոշում է արտահայտել այն մասին, որ «(…) թեև 6-րդ հոդվածի 1-ին կետը դատարաններին պարտավորեցնում է պատճառաբանել իր որոշումները, սակայն այն չի կարող մեկնաբանվել որպես կողմի ներկայացրած յուրաքանչյուր փաստարկին դատարանի կողմից մանրամասն պատասխան տալու պահանջ: Բացի այդ, անհրաժեշտ է հաշվի առնել այն միջոցների ամբողջությունը, որոնց կողմը կարող է դիմել դատավարության ընթացքում, ինչպես նաև դատական վճիռների և որոշումների կայացման և կազմման օրենսդրական, սովորութային և դոկտրինալ առանձնահատկությունները, որոնք առկա են յուրաքանչյուր Պայմանավորվող Պետությունում: Ահա թե ինչու այն հարցը, թե դատարանն արդյոք կատարել է որոշումը պատճառաբանելու՝ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածից բխող իր պարտականությունը, կարող է քննարկվել միայն գործի հանգամանքների լույսի ներքո» (տե՛ս, Հելն ընդդեմ Ֆինլանդիայի գործով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի 1997 թվականի դեկտեմբերի 19-ի վճիռը, գանգատ թիվ 157/1996/776/977, կետ 55, Ռուիզ Տորիջան ընդդեմ Իսպանիայի գործով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի 1994 թվականի դեկտեմբերի 9-ի վճիռը, գանգատ թիվ 18390/91, կետ 29, Վան դե Հարքն ընդդեմ Նիդեռլանդների գործով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի 1994 թվականի ապրիլի 19-ի վճիռը, գանգատ թիվ 16034/90, կետ 61): Նշված դիրքորոշման հիման վրա` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Վերաքննիչ դատարանի որոշման մեջ գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող փաստարկները մանրակրկիտ կերպով քննարկվել և պատճառաբանվել են, հետևաբար այս առումով պաշտպանի պնդումները հիմնազուրկ են:

Բացի այդ, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Առաջին ատյանի դատարանը, իր դատական ակտում քննարկման առարկա դարձնելով պաշտպանության կողմի փաստարկները, անհրաժեշտ հիմնավորումներ է բերել այն մասին, որ գործի նախաքննության ընթացքում տեղ գտած քրեադատավարական օրենքի պահանջների խախտումներն ու թերություններն իրենց բնույթով էական չեն, դրանք որևէ կերպ չեն խոչընդոտել գործի հանգամանքների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտմանը և չեն ազդել գործով ճիշտ որոշում կայացնելու վրա, ուստի քրեական գործի մինչդատական վարույթի ընթացքում թույլ տրված խախտումների վրա համապատասխան պաշտոնատար անձանց ուշադրությունը հրավիրելու և նմանատիպ խախտումները բացառելու նպատակով ընդհանուր իրավասության դատարանը ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 360¹-րդ հոդվածի կարգով կայացրել է լրացուցիչ որոշում (տե՛ս սույն որոշման 2-րդ կետը):

35. Հիմք ընդունելով սույն որոշման 19-24-րդ և 33-34-րդ կետերում շարադրված վերլուծությունը և եզրահանգումները՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Վերաքննիչ դատարանը սույն գործով դատական ակտ կայացնելիս թույլ է տվել դատական սխալ` դատավարական իրավունքի խախտում, որն իր բնույթով էական է, քանի որ ազդել է գործով ճիշտ որոշում կայացնելու վրա, և ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 398-րդ, 406-րդ և 419-րդ հոդվածների համաձայն` հիմք է ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի դատական ակտը բեկանելու համար: Միևնույն ժամանակ, արդարադատության արդյունավետության շահերից ելնելով՝ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ անհրաժեշտ է ուժ տալ սույն գործով Երևանի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի 2013 թվականի նոյեմբերի 8-ի դատավճռին:

36. Ինչ վերաբերում է տուժողի իրավահաջորդի փաստարկին այն մասին, որ Վերաքննիչ դատարանի կողմից չի ծանուցվել և ներկա չի գտնվել դատական նիստերին` զրկվելով իր տեսակետը և առարկությունները ներկայացնելու հնարավորությունից (տե՛ս սույն որոշման 13-րդ կետը), ապա Վճռաբեկ դատարանը դրան չի անդրադառնում՝ նկատի ունենալով, որ Վերաքննիչ դատարանի որոշման բեկանման հետևանքով այդ հարցի իրավական նշանակությունը բացակայում է:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 92-րդ հոդվածով, Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 403-406-րդ, 419-րդ, 422-424-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Պաշտպան Ս.Ջաղինյանի վճռաբեկ բողոքը մերժել, մեղադրող Դ.Կարապետյանի և տուժողի իրավահաջորդ Մ.Կարապետյանի վճռաբեկ բողոքները բավարարել: Ամբաստանյալ Սարիբեկ Վարազդատի Հարությունյանի վերաբերյալ ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 2014 թվականի հունվարի 24-ի որոշումը բեկանել և օրինական ուժ տալ Երևանի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի 2013 թվականի նոյեմբերի 8-ի դատավճռին:

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման: