ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ
ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ
ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի որոշում |
Քաղաքացիական գործ թիվ ԵԴ/10002/02/19 2023 թ. | ||||
Քաղաքացիական գործ թիվ ԵԴ/10002/02/19 | |||||
|
Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ
ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՆՈՒՆԻՑ
Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատը (այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան) հետևյալ կազմով՝
նախագահող և Զեկուցող |
Գ. Հակոբյան Ս. Մեղրյան | |
|
Ա. Մկրտչյան | |
Է. Սեդրակյան |
2023 թվականի օգոստոսի 30-ին
դռնբաց դատական նիստում քննելով Հակոբ Գրիգորյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 12.04.2022 թվականի որոշման դեմ՝ ըստ Հակոբ Գրիգորյանի հայցի ընդդեմ Մարինե Բաղդասարյանի՝ ընդհանուր գույքից բաժինն առանձնացնելու և դրա նկատմամբ սեփականության իրավունքը ճանաչելու, մուտքերն առանձնացնելու ու ձեռքբերման վաղեմության ուժով սեփականության իրավունքը ճանաչելու պահանջների մասին,
Պ Ա Ր Զ Ե Ց
1. Գործի դատավարական նախապատմությունը
Դիմելով դատարան` Հակոբ Գրիգորյանը պահանջել է Երևանի Այգեձոր փողոցի թիվ 54 հասցեում գտնվող՝ ընդհանուր սեփականություն հանդիսացող հողամասից առանձնացնել իրեն պատկանող 2/3 բաժինը և ճանաչել իր սեփականության իրավունքն այդ բաժնի նկատմամբ, ինչպես նաև առանձնացնել մուտքերը՝ ներկայիս գործող մուտքը թողնելով իր տնօրինությանը, իսկ Մարինե Բաղդասարյանին մուտք հատկացնել անշարժ գույքի ձախակողմյան հատվածում գտնվող ավտոտնակի միջով, ձեռքբերման վաղեմության ուժով ճանաչել իր սեփականության իրավունքը նույն հասցեում գտնվող բնակելի տան՝ ըստ հատակագծի 12,45քմ մակերեսով սենյակի նկատմամբ:
Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի (այսուհետ` Դատարան) 30.11.2021 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է՝ վճռվել է. «Երևան քաղաքի Այգեձոր փողոց թիվ 54 հասցեի ընդհանուր սեփականություն հանդիսացող հողամասի 2/3 բաժնեմասի նկատմամբ ճանաչել Հակոբ Գրիգորյանի սեփականության իրավունքը՝ 10.02.2021 թվականին «Վարմօն Ռիելթի» ՍՊԸ-ի կողմից տրված թիվ «370-01/Վ-020» փորձագետի եզրակացությամբ առաջարկված երկրորդ տարբերակով: Հակոբ Գրիգորյանի 2/3 բաժնեմասը առանձնացնել այնպես, որ 458,26քմ-ն ներառի հողատարածքի շինությամբ ծանրաբեռնված և ընդհանուր հողատարածքից հասանելիք 2/3-րդ բաժնեմասերը /392,74քմ+65,52քմ/՝ 10.02.2021 թվականին «Վարմօն Ռիելթի» ՍՊԸ-ի կողմից տրված թիվ «370-01/Վ-020» փորձագետի եզրակացությամբ առաջարկված երկրորդ տարբերակով: Թույլատրել Հակոբ Գրիգորյանին բացել առանձին մուտք՝ 10.02.2021 թվականին «Վարմօն Ռիելթի» ՍՊԸ-ի կողմից տրված թիվ «370-01/Վ-020» փորձագետի եզրակացությամբ առաջարկված երկրորդ տարբերակով: Ձեռքբերման վաղեմության ուժով ճանաչել Հակոբ Գրիգորյանի սեփականության իրավունքը Այգեձոր փողոցի թիվ 54/1 հասցեի անշարժ գույքի՝ բնակելի տան ըստ հատակագծի 3×4,15=12,45քմ մակերեսով սենյակի նկատմամբ: Մարինե Բաղդասարյանից հօգուտ Հակոբ Գրիգորյանի բռնագանձել 158․000 ՀՀ դրամ, որից 150․000 ՀՀ դրամը փորձաքննության հետ կապված ծախս, 8․000 ՀՀ դրամը նախապես վճարված պետական տուրքի գումար: Մարինե Բաղդասարյանից հօգուտ ՀՀ պետական բյուջե գանձել 4․000 ՀՀ դրամ որպես չվճարված պետական տուրքի գումար: Երևանի Այգեձոր փողոցի թիվ 54 հասցեի ընդհանուր սեփականություն հանդիսացող հողամասի 2/3 բաժնեմասի նկատմամբ ճանաչել Հակոբ Գրիգորյանի սեփականության իրավունքը՝ 10.02.2021 թվականին «Վարմօն Ռիելթի» ՍՊԸ-ի կողմից տրված թիվ «370-01/Վ-020» փորձագետի եզրակացությամբ առաջարկված երկրորդ տարբերակով: Հակոբ Գրիգորյանի 2/3 բաժնեմասը առանձնացնել այնպես, որ 458,26 քմ-ը ներառի հողատարածքի շինությամբ ծանրաբեռնված և ընդհանուր հողատարածքից հասանելիք 2/3-րդ բաժնեմասերը /392,74քմ+65,52քմ/՝ 10.02.2021 թվականին «Վարմօն Ռիելթի» ՍՊԸ-ի կողմից տրված թիվ «370-01/Վ-020» փորձագետի եզրակացությամբ առաջարկված երկրորդ տարբերակով: Թույլատրել Հակոբ Գրիգորյանին բացել առանձին մուտք՝ 10.02.2021 թվականին «Վարմօն Ռիելթի» ՍՊԸ-ի կողմից տրված թիվ «370-01/Վ-020» փորձագետի եզրակացությամբ առաջարկված երկրորդ տարբերակով: Ձեռքբերման վաղեմության ուժով ճանաչել Հակոբ Գրիգորյանի սեփականության իրավունքը Այգեձոր փողոցի թիվ 54/1 հասցեի անշարժ գույքի՝ բնակելի տան ըստ հատակագծի 3×4,15=12,45քմ. մակերեսով սենյակի նկատմամբ: Մարինե Բաղդասարյանից հօգուտ Հակոբ Գրիգորյանի բռնագանձել 158․000 ՀՀ դրամ, որից 150․000 ՀՀ դրամը փորձաքննության հետ կապված ծախս, 8․000 ՀՀ դրամը նախապես վճարված պետական տուրքի գումար: Մարինե Բաղդասարյանից հօգուտ ՀՀ պետական բյուջե գանձել 4․000 ՀՀ դրամ որպես չվճարված պետական տուրքի գումար»:
ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 12.04.2022 թվականի որոշմամբ Մարինե Բաղդասարյանի բերած վերաքննիչ բողոքը բավարարվել է մասնակիորեն` որոշվել է․ «Թիվ ԵԴ/10002/02/19 դատական գործով Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի կողմից 30.11.2021 թվականին կայացված վճիռը՝ ընդհանուր սեփականություն հանդիսացող հողամասի բաժնեմասի առանձնացման, բաժնեմասի նկատմամբ սեփականության իրավունքի ճանաչման, մուտքերի տարանջատման պահանջների մասով, բեկանել և փոփոխել, այն է՝ վճռի եզրափակիչ մասը շարադրել հետևյալ կերպ.
«1. Հակոբ Գրիգորյանի հայցադիմումն ընդդեմ Մարինե Բաղդասարյանի՝ ընդհանուր սեփականություն հանդիսացող հողամասի բաժնեմասի առանձնացման, բաժնեմասի նկատմամբ սեփականության իրավունքի ճանաչման, մուտքերի տարանջատման պահանջների մասով, մերժել:
2. Դատական ծախսերի հարցը համարել լուծված:»:
3. Թիվ ԵԴ/10002/02/19 դատական գործով Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի կողմից 30.11.2021 թվականին կայացված վճիռը՝ ձեռքբերման վաղեմության ուժով սեփականության իրավունքի ճանաչման պահանջի մասով բեկանել և գործն ուղարկել նույն դատարան՝ նոր քննության:
4. Վերաքննիչ բողոքի պահանջը մնացած մասով մերժել:
5. Հակոբ Գրիգորյանից հօգուտ Մարինե Բաղդասարյանի բռնագանձել 20.000 ՀՀ դրամ՝ որպես Մարինե Բաղդասարյանի կողմից վերաքննիչ բողոքով վճարված պետական տուրքի գումար:
6. Դատական ծախսերի բաշխման հարցին մնացած մասով անհրաժեշտ է անդրադառնալ գործի նոր քննության ընթացքում»:
Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Հակոբ Գրիգորյանը:
Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:
2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը
Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.
Վերաքննիչ դատարանը խախտել է «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ ու 13-րդ հոդվածները, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 163-րդ, 187-րդ, 190-րդ, 191-րդ, 197-րդ և 199-րդ հոդվածները, մինչև 15․06․2001 թվականը գործած ՀՀ հողային օրենսգրքի 9-րդ հոդվածը, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 61-րդ հոդվածը:
Բողոք բերած անձը նշված հիմքերի առկայությունը պատճառաբանել է հետևյալ հիմնավորումներով.
Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է իր՝ վեճի առարկա ընդհանուր հողամասի 2/3-րդ բաժնեմասի սեփականատեր լինելու իրավական հիմքերը, 13․01․1981 թվականին իր իրավանախորդների կողմից վեճի առարկա անշարժ գույքը ձեռքբերած լինելու փաստը հիմնավորող` անվիճելի ապացույց հանդիսացող Երևանի քաղաքի 26 կոմիսարների շրջանի ժողդատարանի 16.07.1991 թվականի թիվ 2-562 օրինական ուժի մեջ մտած վճիռը, որով հաստատված հանգամանքները կրկին ապացուցման կարիք չունեն։
Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել, որ անշարժ գույքը ձեռքբերելու պահից՝ 1981 թվականից իր իրավանախորդների տնօրինությանն է անցել նաև հողամասի 2/3-րդ բաժնեմասը, որպիսի փաստն անտեսելով և ներկայացված վերաքննիչ բողոքը բավարարելով՝ Վերաքննիչ դատարանը չի կիրառել նաև մինչև 15․06․2001 թվականը գործած ՀՀ հողային օրենսգրքի 9-րդ հոդվածը:
Վերաքննիչ դատարանն առանց որևէ պատճառաբանության և հիմնավորման, ի թիվս այլ պահանջների, բեկանել ու մերժել է նաև իր կողմից ներկայացված՝ մուտքերի առանձնացման պահանջը, որով թույլ է տվել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 381-րդ հոդվածի 5-րդ մասի 1-ին կետի «գ» ենթակետի պահանջի խախտում։ Այդ մասով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը հիմնավորված չէ, և վերջինս այդ հարցին ընդհանրապես չի անդրադարձել:
Վերաքննիչ դատարանը, բեկանելով անշարժ գույքի մասի նկատմամբ ձեռքբերման վաղեմության ուժով իր սեփականության իրավունքը ճանաչելու պահանջի մասով դատական ակտը և գործն ուղարկելով նոր քննության, անտեսել է, որ այդ պահանջի մասով հայցը բխում է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 178-րդ, 187-րդ ու 280-րդ հոդվածների պահանջներից և ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 10.10.2007 թվականի թիվ 3-1435 գործով կայացված նախադեպային որոշումից:
Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 12.04.2022 թվականի որոշումը և օրինական ուժ տալ Դատարանի 30.11.2021 թվականի վճռին:
3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը
Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը՝
1) Գուրգեն Սեդրակյանի և Էլզա Բաղդասարյանի միջև 1959 թվականի օգոստոս ամսին կնքվել է շենքի առուվաճառքի պայմանագիր, որի համաձայն՝ Գուրգեն Սեդրակյանը Էլզա Բաղդասարյանին վաճառել է Երևանի Այգեձորի թիվ 54 հասցեում գտնվող «շենքի» 1/3 մասը՝ բաղկացած 12,3քմ բնակելի սենյակից, 16,7քմ օժանդակ մակերեսից, 10,4քմ նկուղից ու 14,3քմ «տարածությունից», որի համար Էլզա Բաղդասարյանը Գուրգեն Սեդրակյանին վճարել է 20․000 ռուբլի։ Նշված պայմանագիրը վավերացվել է նոտարական կարգով (հատոր 3-րդ, գ.թ. 66).
2) Գուրգեն Սեդրակյանի և Հակոբ Գրիգորյանի միջև 13.01.1981 թվականին կնքվել է բնակելի տան մասի առուծախի պայմանագիր, որի համաձայն՝ Գուրգեն Սեդրակյանը 10․000 ռուբլով Հակոբ Գրիգորյանին վաճառել է Երևանի Այգեձորի թիվ 54 հասցեում գտնվող բնակելի տան 2/3 բաժինը՝ բաղկացած 43,65քմ բնակելի սենյակներից, 24,3քմ օժանդակ մակերեսից, 24,6քմ նկուղից և 16,8քմ ավտոտնակից։ Նշված պայմանագիրը վավերացվել է նոտարական կարգով (հատոր 3-րդ, գ.թ. 73, 74).
3) Երևան քաղաքի 26 կոմիսարների շրջանի ժողդատարանի կողմից թիվ 2-562/1991 քաղաքացիական գործով 16․07․1991 թվականին կայացված վճռով մերժվել է Էլզա Բաղդասարյանի հայցն ընդդեմ Հակոբ Գրիգորյանի և Գուրգեն Սեդրակյանի՝ «տան ներքին կարգով կնքված պայմանագիրը վավեր ճանաչելու մասին»։ Նշված վճռով հաստատվել է նաև, որ վերը նշված՝ 1959 թվականի շենքի առուվաճառքի պայմանագիրը շրջխորհրդի գործադիր կոմիտեում գրանցվելուց հետո 17․12․1959 թվականին Էլզա Բաղդասարյանը ու Գուրգեն Սեդրակյանը կնքել են ներքին պայմանագիր, որի համաձայն՝ Գուրգեն Սեդրակյանը վերը նշված տան նկուղային հարկում գտնվող 24,6քմ օժանդակ մակերեսը փոխանակել է Էլզա Բաղդասարյանի ունեցած 12,3քմ մակերեսով միակ բնակելի սենյակի հետ։ Այդ մասին բացատրություն է տվել նաև նշված գործով հայցվոր Էլզա Բաղդասարյանը՝ խնդրելով «վավեր ճանաչել ներքին պայմանագիրը» (հատոր 1-ին, գ.թ. 11, 12).
4) 19.10.1992 թվականին կնքվել է բնակելի տան նվիրատվության պայմանագիր, որի համաձայն՝ Հակոբ Գրիգորյանը Ռոզա Սարգսյանին (մայրն է) նվիրել է Երևանի Այգեձորի թիվ 54 հասցեում գտնվող բնակելի տան 2/3 մասը՝ բաղկացած 43,65քմ բնակելի և 66,7քմ օժանդակ մակերեսներից, որոնք գտնվում են 700քմ ընդհանուր հողամասի վրա։ Նշված պայմանագրի հիման վրա՝ Ռոզա Սարգսյանին տրվել է սեփականության վկայագիր (հատոր 3-րդ, գ.թ. 71, 72).
5) Էլզա Բաղդասարյանի և Ռոբերտ Հայրապետյանի միջև 24.07.1996 թվականին կնքվել է բնակելի տան վաճառքի պայմանագիր, որի համաձայն՝ Էլզա Բաղդասարյանը 1․020․000 ՀՀ դրամով Ռոբերտ Հայրապետյանին վաճառել է Երևանի Այգեձորի թիվ 54 հասցեում գտնվող բնակելի տան 1/3 մասը՝ բաղկացած 29քմ բնակելի և 24,7քմ օժանդակ մակերեսներից ու 700քմ հողամասից։ Նշված պայմանագրի հիման վրա Ռոբերտ Հայրապետյանին 25․07․1996 թվականին սեփականության վկայական է տրվել 29քմ բնակելի և 24,7քմ օժանդակ մակերեսների ու 700քմ մակերեսով ընդհանուր հողամասի վերաբերյալ (հատոր 3-րդ, գ.թ. 65, 68).
6) 04.09.1996 թվականին կնքված բնակելի տան մասի նվիրատվության պայմանագրի համաձայն՝ Ռոբերտ Հայրապետյանը Մարինե Բաղդասարյանին նվիրել է Երևանի Այգեձորի թիվ 54 հասցեում գտնվող բնակելի տան 1/3 մասը՝ բաղկացած 29քմ բնակելի և 24,7քմ օժանդակ մակերեսներից։ Նշված պայմանագիրը վավերացվել է նոտարական կարգով։ Այդ պայմանագրի հիման վրա Մարինե Բաղդասարյանին 05․06․1996 թվականին սեփականության վկայական է տրվել 29քմ բնակելի ու 24,7քմ օժանդակ մակերեսների և 700քմ մակերեսով ընդհանուր հողամասի վերաբերյալ։ Նույն պայմանագրից բխող իրավունքը գրանցվել է նաև 01․04․2019 թվականին, որի հիման վրա Մարինե Բաղդասարյանին անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման վկայական է տրվել Երևանի Այգեձորի թիվ 54/1 (վերահասցեավորվել է) հասցեում գտնվող 52,27քմ բնակելի տան, ինչպես նաև 687,4քմ մակերեսով ընդհանուր հողամասի նկատմամբ (հատոր 3-րդ, գ.թ. 61-64, 67).
7) Հակոբ Գրիգորյանի մոր՝ Ռոզա Սարգսյանի մահվան կապակցությամբ (մահացել է 13․10․2010 թվականին) 21.02.2019 թվականին Հակոբ Գրիգորյանին ըստ օրենքի ժառանգության իրավունքի վկայագիր է տրվել Երևանի Այգեձորի թիվ 54 հասցեում գտնվող անշարժ գույքի նկատմամբ, որի հիման վրա 25․03․2019 թվականին Երևանի Այգեձորի փողոցի թիվ 54 հասցեում գտնվող 94,4քմ ընդհանուր մակերեսով բնակելի տան, 15,86քմ ավտոտնակի և 687,4քմ մակերեսով ընդհանուր համատեղ սեփականության իրավունքով պատկանող հողամասի նկատմամբ գրանցվել է Հակոբ Գրիգորյանի սեփականության իրավունքն ու տրվել անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման վկայական (հատոր 1-ին, գ.թ. 40, 41).
8) «Վարմօն Ռիելթի» ՍՊԸ-ի կողմից 10.02.2021 թվականին տրված թիվ «370-01/Վ-020» փորձագետի եզրակացության համաձայն՝
- շինության նկուղային հարկում տեղակայված՝ Հակոբ Գրիգորյանին սեփականությամբ պատկանող թիվ 1՝ 22,26քմ մակերեսով սենյակն օգտագործվում է Մարինե Բաղդասարյանի կողմից, իսկ 1-ին հարկում տեղակայված՝ Մարինե Բաղդասարյանին սեփականությամբ պատկանող թիվ 6՝ 12,4քմ մակերեսով սենյակն օգտագործվում է Հակոբ Գրիգորյանի կողմից,
- սեփականատերերի կողմից օգտագործվող տարածքները ծանրաբեռնված են մեկը մյուսով և շինությամբ ծանրաբեռնված ընդհանուր օգտագործման հողատարածքը կազմում է 98,29քմ,
- վերը նշված հասցեում գտնվող ընդհանուր 687,4քմ հողատարածքից Հակոբ Գրիգորյանին պատկանող 2/3 բաժնեմասը կազմում է 458,26քմ մակերես,
- դիտարկելով բնակելի տան և օժանդակ կառույցների տեղակայման դիրքերը հողատարածքում և հեռաչափերը միմյանց նկատմամբ, սեփականությամբ պատկանող շինությունների միմյանցով ծանրաբեռնված լինելու հանգամանքը, հողատարածքի տեղակայումը ռելիեֆային տեղանքում, փաստացի առկա հատակագծային լուծումները՝ Երևան քաղաքի Արաբկիր համայնքի Այգեձոր փողոցի թիվ 54 հասցեում գտնվող հողատարածքից 2/3 բաժնեմասի առանձնացումը, առանց ծավալուն ներդրումային շինարարական աշխատանքների, տեխնիկապես հնարավոր չէ կատարել,
- տարբերակ 1՝ «(...) Սեփականատերերի միջև ընդհանուր օգտագործման կմնա շինությամբ ծանրաբեռնված՝ 98,29քմ և շինության ճակատային փողոցին սահմանակից հատվածը՝ 57,56քմ՝ ընդհանուր առմամբ՝ 155,85քմ մակերեսով տարածք, որից Հակոբ Գրիգորյանին պատկանող 2/3-րդ բաժնեմասը կկազմի 103,9քմ: Այսպիսով, անշարժ գույքից Հակոբ Գրիգորյանին պատկանող 2/3-րդ բաժնեմասը կկազմի՝ 354,36քմ+103,9քմ=458,26քմ: (...)»,
- տարբերակ 2՝ «(...) Հակոբ Գրիգորյանին հատկացնել հողատարածքի՝ շինությամբ ծանրաբեռնված հատվածի՝ 98,29քմ-ի 2/3-րդ բաժնեմասը՝ 65,52քմ-ն և ընդհանուր օգտագործման հողատարածքից հասանելիք 2/3 բաժնեմասը՝ 392,74քմ-ն, որը կկազմի՝ 392,74քմ+65,52քմ=458,26քմ»,
- ելնելով փաստացի իրավիճակից, ավտոտնակի չափային տվյալներից՝ փորձագիտական տեսանկյունից հողատարածքի ձախակողմյան հատվածում գտնվող ավտոտնակի միջոցով սեփականատիրոջը հնարավոր չէ ապահովել մուտքով և սպասարկման համար նախատեսված մոտեցումներով։ Նման պարագայում ավտոտնակը կկորցնի օգտագործման նպատակային նշանակությունը (հատոր 2-րդ, գ.թ. 3-18)։
4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները
Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 394-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ՝ նույն հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետի իմաստով, քանի որ Վերաքննիչ դատարանի կողմից թույլ են տրվել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ և 199-րդ հոդվածների այնպիսի խախտումներ, որոնք խաթարել են արդարադատության բուն էությունը, ու որոնց առկայությունը հիմնավորվում է ստորև ներկայացված պատճառաբանություններով։
Սույն բողոքի քննության շրջանակներում Վճռաբեկ դատարանը, վերահաստատելով նախկինում արտահայտած դիրքորոշումները, հարկ է համարում կրկին անդրադառնալ`
- ընդհանուր գույքը բաժանելիս և դրանից բաժին առանձնացնելիս համատեղ սեփականության մասնակիցների բաժինները որոշելու առանձնահատկություններին,
- ձեռքբերման վաղեմության ուժով անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքի ծագման համար անհրաժեշտ վավերապայմանների դրսևորման առանձնահատկություններին։
1. Սահմանադրության 61-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների արդյունավետ դատական պաշտպանության իրավունք:
Սահմանադրության 63-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի անկախ և անաչառ դատարանի կողմից իր գործի արդարացի, հրապարակային և ողջամիտ ժամկետում քննության իրավունք:
Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում են նրա քաղաքացիական իրավունքները և պարտականությունները կամ նրան ներկայացրած ցանկացած քրեական մեղադրանքի առնչությամբ, ունի օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ ու անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 3-րդ հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն՝ քաղաքացիները և իրավաբանական անձինք քաղաքացիական իրավունքները ձեռք են բերում ու իրականացնում իրենց կամքով և ի շահ իրենց: Նրանք ազատ են պայմանագրի հիման վրա սահմանելու իրենց իրավունքները և պարտականությունները, որոշելու պայմանագրի` օրենսդրությանը չհակասող ցանկացած պայման:
Քաղաքացիական իրավունքները կարող են սահմանափակվել միայն օրենքով, եթե դա անհրաժեշտ է պետական և հասարակական անվտանգության, հասարակական կարգի, հանրության առողջության ու բարքերի, այլոց իրավունքների և ազատությունների, պատվի ու բարի համբավի պաշտպանության համար:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 189-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն՝ երկու կամ ավելի անձանց սեփականության ներքո գտնվող գույքը նրանց է պատկանում ընդհանուր սեփականության իրավունքով:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 189-րդ հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն՝ գույքը կարող է ընդհանուր սեփականությանը պատկանել սեփականության իրավունքում սեփականատերերից յուրաքանչյուրի բաժինը որոշելով (բաժնային սեփականություն) կամ առանց այդ բաժինները որոշելու (համատեղ սեփականություն):
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 189-րդ հոդվածի 3-րդ կետի համաձայն՝ գույքի նկատմամբ ընդհանուր սեփականությունը համարվում է բաժնային, եթե օրենքով դրա նկատմամբ սահմանված չէ համատեղ սեփականություն:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 189-րդ հոդվածի 5-րդ կետի համաձայն՝ համատեղ սեփականության մասնակիցների համաձայնությամբ, իսկ դրա բացակայության դեպքում` դատարանի վճռով, ընդհանուր գույքի նկատմամբ կարող է սահմանվել այդ անձանց բաժնային սեփականություն:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 190-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն՝ բաժինները համարվում են հավասար, եթե բաժնային սեփականության մասնակիցների բաժինները չեն կարող որոշվել օրենքի հիման վրա կամ սահմանված չեն բոլոր մասնակիցների համաձայնությամբ:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 197-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն՝ բաժնային սեփականության ներքո գտնվող գույքը կարող է դրա մասնակիցների միջև բաժանվել նրանց համաձայնությամբ:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 197-րդ հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն՝ բաժնային սեփականության մասնակիցն իրավունք ունի պահանջել առանձնացնելու իր բաժինն ընդհանուր գույքից:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 197-րդ հոդվածի 3-րդ կետի համաձայն՝ բաժնային սեփականության մասնակիցների միջև ընդհանուր գույքը բաժանելու կամ դրանից նրանցից մեկի բաժինն առանձնացնելու եղանակի և պայմանների մասին համաձայնության բացակայության դեպքում` բաժնային սեփականության մասնակիցն իրավունք ունի դատական կարգով պահանջել ընդհանուր գույքից բնեղենով առանձնացնելու իր բաժինը:
Եթե բաժինը բնեղենով առանձնացնելը չի թույլատրվում օրենքով կամ դա անհնար է առանց ընդհանուր սեփականության ներքո գտնվող գույքին անհամաչափ վնաս պատճառելու, առանձնացող սեփականատերը բաժնային սեփականության մյուս մասնակիցներից կարող է պահանջել վճարելու իր բաժնի արժեքը:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 198-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն՝ համատեղ սեփականության մասնակիցները միասին տիրապետում և օգտագործում են ընդհանուր գույքը, եթե այլ բան նախատեսված չէ նրանց համաձայնությամբ:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 199-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն՝ համատեղ սեփականության մասնակիցների միջև ընդհանուր գույքը բաժանվում կամ նրանցից մեկի բաժինն առանձնացվում է ընդհանուր գույքի նկատմամբ իրավունքում մասնակիցներից յուրաքանչյուրի բաժինը նախապես որոշելուց հետո:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 199-րդ հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն՝ ընդհանուր գույքը բաժանելիս և դրանից բաժին առանձնացնելիս համատեղ սեփականության մասնակիցների բաժինները համարվում են հավասար, եթե այլ բան նախատեսված չէ օրենքով կամ մասնակիցների համաձայնությամբ:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 199-րդ հոդվածի 3-րդ կետի համաձայն՝ ընդհանուր գույքը բաժանելու և դրանից բաժին առանձնացնելու հիմքերը և կարգը սահմանվում են սույն օրենսգրքի 197 հոդվածի կանոններով:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, անդրադառնալով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 197-րդ հոդվածի կարգավորումներին, նախկինում կայացրած որոշումներով արտահայտել է այն իրավական դիրքորոշումը, որ բաժնային սեփականության մասնակիցն իրավունք ունի պահանջել ընդհանուր գույքից բնեղենով առանձնացնել իր բաժինը միայն այն դեպքում, երբ բաժնային սեփականության մասնակիցների միջև բացակայում է ընդհանուր գույքը բաժանելու կամ դրանից նրանցից մեկի բաժինն առանձնացնելու եղանակի և պայմանների մասին համաձայնությունը: Միաժամանակ այն դեպքում, երբ բաժնային սեփականության մասնակցի բաժինը բնեղենով առանձնացնելը չի թույլատրվում օրենքով կամ այդպիսի առանձնացումն անհնար է առանց ընդհանուր սեփականության ներքո գտնվող գույքին անհամաչափ վնաս պատճառելու, առանձնացող սեփականատերը բաժնային սեփականության մյուս մասնակիցներից կարող է պահանջել վճարել իր բաժնի արժեքը միայն նրանց համաձայնությամբ, քանի որ այդպիսի համաձայնության բացակայությունը կհանգեցնի կամքի ինքնավարության և գույքային ինքնուրույնության սկզբունքի խախտման, հետևաբար նաև անձի սեփականության իրավունքի խախտման (տե՛ս Դավիթ Ասատրյանն ընդդեմ Սվետլանա Ասատրյանի և Արթուր Գասիսյանի թիվ ԵՄԴ/0199/02/10 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 29.07.2011 թվականի որոշումը):
Զարգացնելով վերը նշված դիրքորոշումը՝ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը մեկ այլ որոշմամբ նշել է, որ գոյություն ունեցող իրավակարգավորումը հնարավոր է համարում բաժնային սեփականության ներքո գտնվող գույքից բաժինն առանձնացնել ինչպես բնեղենով, այնպես էլ դրամական հատուցմամբ: Ընդ որում, նախապատվությունը տրվում է բաժինը բնեղենով առանձնացնելուն, քանի որ այս դեպքում անձը շարունակում է պահպանել իր սեփականության իրավունքը բնեղենով առանձնացված մասի նկատմամբ, մինչդեռ փոխհատուցման դեպքում անձի սեփականության իրավունքը բաժնեմասի նկատմամբ դադարում է (տե՛ս Նելլի Հարությունյանն ընդդեմ Աղաջան Ավագյանի թիվ ԵԷԴ/1661/02/09 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 04.10.2013 թվականի որոշումը):
2. ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 172-րդ հոդվածի 5-րդ կետի համաձայն` նույն օրենսգրքով նախատեսված դեպքերում և կարգով` անձը կարող է սեփականության իրավունք ձեռք բերել սեփականատեր չունեցող գույքի նկատմամբ, ինչպես նաև այն գույքի, որի սեփականատերն անհայտ է, կամ որից սեփականատերը հրաժարվել է, կամ որի նկատմամբ սեփականության իրավունքը նա կորցրել է օրենքով նախատեսված այլ հիմքերով:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 178-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն՝ տիրազուրկ է համարվում այն գույքը, որը չունի սեփականատեր, կամ որի սեփականատերն անհայտ է կամ հրաժարվել է դրա նկատմամբ սեփականության իրավունքից։
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` քաղաքացին կամ իրավաբանական անձը, որն անշարժ գույքի սեփականատեր չէ, սակայն այն տասը տարվա ընթացքում բարեխղճորեն, բացահայտ և անընդմեջ տիրապետում է որպես սեփական գույք, այդ գույքի նկատմամբ ձեռք է բերում սեփականության իրավունք (ձեռքբերման վաղեմություն)։
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 279-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` սեփականության իրավունքը դադարում է սեփականատիրոջ կողմից իր գույքն օտարելու, սեփականության իրավունքից հրաժարվելու, գույքը ոչնչացնելու և գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքի կորստի` օրենքով նախատեսված այլ դեպքերում:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 280-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` քաղաքացին կամ իրավաբանական անձը կարող է հրաժարվել իրեն պատկանող գույքի սեփականության իրավունքից` այդ մաuին գրավոր հայտարարելով կամ այնպիuի գործողություններ կատարելով, որոնք ակնհայտ վկայում են գույքի տիրապետումից, oգտագործումից և տնoրինումից նրա մեկուuացման մաuին` առանց այդ գույքի նկատմամբ որևէ իրավունք պահպանելու մտադրության (...)։
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, նախկինում կայացրած որոշմամբ անդրադառնալով ձեռքբերման վաղեմության ինստիտուտի հետ կապված իրավակարգավորումների կիրառման հարցերին, արձանագրել է, որ ձեռքբերման վաղեմությունն իրենից ներկայացնում է օրենքով նախատեսված որոշակի ժամկետի լրանալու և որոշակի պայմանների վրա հասնելու ուժով մեկ անձի կողմից սեփականության իրավունքի ձեռքբերման, իսկ մյուսի կողմից այդ իրավունքի դադարման միջոց:
Միաժամանակ, ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ ձեռքբերման վաղեմության ուժով սեփականության իրավունքի ծագման համար անհրաժեշտ է մի շարք վավերապայմանների միաժամանակյա առկայությունը։ Մասնավորապես դրանք են`
1. տիրապետումը պետք է լինի բարեխիղճ։ Տիրապետման բարեխղճությունը գնահատվում է գույքն անձի փաստացի տիրապետմանն անցնելիս։ Գույքն անձի փաստացի տիրապետմանը պետք է անցնի առանց որևէ բռնության գործադրման։ Տիրապետողի մոտ պետք է առկա լինի այն համոզմունքը, որ նա գույքը ձեռք է բերում օրինական հիմքերով։ Տիրապետումը պետք է հիմնված լինի այնպիսի փաստի հիման վրա, որը տիրապետողին կարող է տալ բավարար հիմքեր ենթադրելու, որ նա այդ գույքը տիրապետելու է որպես սեփականություն․
2. փաստացի տիրապետողը գույքը պետք է տիրապետի որպես սեփական, այսինքն` գույքը փաստացի տիրապետողը պետք է մասնակցի գույքի կառավարմանը, հոգ տանի դրա պահպանման համար, ինչպես իր սեփական գույքի դեպքում։ Անձը պետք է գույքը տիրապետի ինչպես սեփական նաև երրորդ անձանց հետ հարաբերություններում․
3. տիրապետումը պետք է լինի տասը տարի և անընդմեջ։ Այսինքն՝ 10 տարվա ընթացքում գույքի տիրապետումը չպետք է ընդհատվի։ Տիրապետումը կարող է ընդհատվել կամ տիրապետողի կամքով, երբ նա հրաժարվում է գույքի հետագա տիրապետումից (գույքը դուրս է գալիս նրա տիրապետումից), կամ գույքի սեփականատիրոջ կամ այլ անձանց գործողություններով, որոնք ուղղված են գույքը վերադարձնելուն․
4. տիրապետումը եղել է բացահայտ, այսինքն՝ փաստացի տիրապետողը գույքը չպետք է տիրապետի երրորդ անձանցից գաղտնի եղանակով (տե՛ս Վոլոդյա և Միշա Նիկողոսյաններն ընդդեմ Մանվել Սարիբեկյանի և մյուսների թիվ 3-1435/ՎԴ քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 10.10.2007 թվականի):
Վերահաստատելով նախկինում արտահայտած դիրքորոշումը՝ ՀՀ վճռաբեկ դատարանն անդրադարձել է ձեռքբերման վաղեմության ուժով գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքի ծագման համար անհրաժեշտ պայմաններից բարեխղճության պայմանի գնահատման առանձնահատկություններին՝ արձանագրելով, որ նման իրավահարաբերություններում առավել կարևորվում է ինչպես անշարժ գույքի փաստացի տիրապետողի վերաբերմունքը տիրապետվող գույքի նկատմամբ, այնպես էլ՝ գրանցված սեփականատիրոջ վարքագիծը և վերաբերմունքն այլ անձի կողմից իր սեփականության տիրապետման նկատմամբ:
Ըստ էության, օրենքով նախատեսված տասը տարվա ժամանակահատվածն այն սահմանափակ ժամանակահատվածն է, որի ընթացքում անշարժ գույքի սեփականատիրոջ գործողությունները կարող են ազդել գույքի փաստացի տիրապետողի կողմից նրա` գույքը որպես սեփական տիրապետելու բարեխղճության վրա, քանի որ այս իրավահարաբերության համար էական է անշարժ գույքի սեփականատիրոջ վերաբերմունքը նման տիրապետման վերաբերյալ, որովհետև ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածի կիրառման առումով սեփականատիրոջ կողմից գույքի տիրապետման իրավազորության իրականացումն ինքնին բացառում է ձեռքբերման վաղեմության ուժով սեփականության իրավունքի ճանաչում որևէ սուբյեկտի համար: Նման մեկնաբանությունը բխում է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածի 3-րդ կետի բովանդակությունից:
Անշարժ գույքի գրանցված սեփականության իրավունք ունեցող անձի վարքագիծը և վերաբերմունքն առանց օրենքի ու պայմանագրի հիման վրա գույքը փաստացի տիրապետող անձի տիրապետման նկատմամբ էական է դառնում ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 280-րդ հոդվածի բովանդակության առումով գնահատական տալու համար, քանի որ հիշատակված հոդվածը որպես սեփականությունից հրաժարվելու հիմք կարևորում է ոչ միայն գրավոր փաստաթղթի առկայությունը, այլ նաև սեփականատիրոջ գործողությունները (անգործությունը):
Անշարժ գույքի գրանցված սեփականատիրոջ կողմից գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքի պաշտպանությանն ուղղված գործողությունները պետք է իրականացվեն ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածով նախատեսված ժամկետի ընթացքում` մինչև գույքի փաստացի տիրապետողի կողմից ձեռքբերման վաղեմության հիմքով սեփականության իրավունքի ճանաչման պահանջ ներկայացնելը (տե՛ս Աշխեն Առաքելյանի ընդդեմ Արայիկ Ավետիսյանի, Համլետ և Մելանյա Ավետիսյանների, երրորդ անձինք Աշոտ Ավետիսյանի, Քաջիկ Ստեփանյանի թիվ ԵԿԴ/3299/02/14 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 20.07.2017 թվականի որոշումը):
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը եզրահանգել է, որ ձեռքբերման վաղեմության հիմքով սեփականության իրավունքի ծագման համար գույքն այլ անձի անցնելու ձևերը, որոնք էլ պայմանավորում են ձեռք բերողի մոտ բարեխղճության առկայությունը կամ բացակայությունը, տարբեր են: Ինչպես կամահայտնության գրավոր կամ բանավոր ձևերը, այնպես էլ անձի գործողությունները և հավասարապես անգործությունը կարող են վկայել տիրապետման բարեխղճության մասին:
Բարեխղճության ծագումը, ինչպես և մյուս պայմանները կարևորվում են գույքի փաստացի տիրապետման անցնելու պահին: Այդուհանդերձ, առանձին դեպքերում բարեխղճությունը ժամանակագրական առումով կարող է չհամընկնել գույքի փաստացի տիրապետման անցնելու պահի հետ: Այլ կերպ` գույքը փաստացի տիրապետման անցնելու պահին այն ձեռք բերողի մոտ կարող է բացակայել բարեխղճությունը և ծագել ավելի ուշ: Նման դեպքերում ինքնին չպետք է բացառել ձեռքբերման վաղեմության առկայությունը (տե՛ս Օֆիկ Ենոքյանն ընդդեմ Հովակիմ Կարոյանի և Սվետլանա Կիրակոսյանի թիվ ԵՇԴ/0987/02/09 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 05.04.2013 թվականի որոշումը):
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատարանը, գնահատելով գործում եղած բոլոր ապացույցները, որոշում է փաստի հաստատված լինելու հարցը` ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված ներքին համոզմամբ։
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ապացույց ենթակա է գնահատման վերաբերելիության, թույլատրելիության, արժանահավատության, իսկ բոլոր ապացույցներն իրենց համակցության մեջ` փաստի հաստատման համար բավարարության տեսանկյունից:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ դատարանը հետազոտված ապացույցը ճանաչում է անարժանահավատ, եթե դրա հետազոտման, գնահատման կամ այլ ապացույցների հետ համադրման արդյունքով հաստատվում է, որ դրանում պարունակվող տեղեկատվությունը չի համապատասխանում իրականությանը:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, անդրադառնալով ապացույցների գնահատման հարցին, նախկինում կայացված որոշմամբ արձանագրել է, որ ապացույցների հետազոտումը դատական ապացույցների անմիջական ընկալումը և վերլուծությունն է` դրանցից յուրաքանչյուրի վերաբերելիությունը, թույլատրելիությունն ու արժանահավատությունը որոշելու և գործի լուծման համար նշանակություն ունեցող փաստական հանգամանքների առկայությունը և բացակայությունը հաստատելու համար դրանց համակցության բավարարությունը պարզելու նպատակով։ Հետազոտման նշված նպատակն իրացվում է գործով ներկայացված ապացույցներն անմիջականորեն ընկալելու, դրանց բովանդակությունը վեր հանելու, մեկ ապացույցը մյուսի հետ համեմատելու, ներկայացված ապացույցների միջև եղած հակասությունները վեր հանելու, այլ կերպ ասած` ապացույցներն առանձին-առանձին և իրենց համակցությամբ ստուգելու ու ապացույցների ամբողջական համակարգ կառուցելու միջոցով։ Ապացույցների հետազոտումը դատական ապացուցման կենտրոնական փուլն է, որի կարևորությունը պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ դատարանը վճիռը կարող է հիմնավորել միայն սահմանված դատավարական կարգով հետազոտված ապացույցներով։ Ապացույցների գնահատումն ապացուցողական գործունեության եզրափակիչ տարրն է, որի միջոցով որոշվում է գործի լուծման համար նշանակություն ունեցող և ապացուցման ենթակա փաստի հաստատված կամ հերքած լինելու, ինչպես նաև վիճելի մնալու լինելու հարցը:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է նաև, որ առանց ապացույցների գնահատման հնարավոր չէ պատկերացնել դրանց ձեռք բերման, հավաքման, հետազոտման և դատական ակտի կայացման ողջ գործընթացը։ Ապացույցների գնահատումը որպես տրամաբանական գործընթաց իր դրսևորումն է գտնում դատավարական գործողություններում ու ենթարկվում է իրավական կարգավորման, իրավական նորմերի ներգործության։ Ապացույցների գնահատումն ունի ներքին (տրամաբանական) և արտաքին (իրավական) կողմեր։ Ապացույցների գնահատման տրամաբանական կողմն այն է, որ դատական ապացուցման ողջ ընթացքում դատարանը վերլուծում է ապացույցների վերաբերելիությունը, դրանց թույլատրելիությունն ու արժանահավատությունը, փաստերի վերաբերյալ տեղեկությունները միավորում է ձեռք բերված ապացույցների ընդհանուր համակարգի մեջ, որը հաստատում կամ հերքում է գործի լուծման համար նշանակություն ունեցող հանգամանքների առկայությունը կամ բացակայությունը։ Ապացույցների գնահատման իրավական կողմը դրսևորվում է հետազոտված ապացույցների իրավաբանական որակման և դատավարական պատշաճ ձևակերպման մեջ (տե՛ս Ռոբերտ Ռայան Դիկին ընդդեմ «Թեղուտ» ՓԲԸ-ի թիվ ԵԴ/15069/02/18 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 10․03․2023 թվականի որոշումը):
Վերոգրյալ իրավական դիրքորոշումների կիրառումը սույն գործի փաստերի նկատմամբ.
1․ Սույն գործի փաստերի համաձայն՝ Երևանի Այգեձորի թիվ 54 հասցեում գտնվող բնակելի տան 2/3 մասը՝ բաղկացած 43,65քմ բնակելի և 66,7քմ օժանդակ մակերեսներից, որոնք գտնվել են 700քմ ընդհանուր հողամասի վրա, սեփականության իրավունքով պատկանել է սույն գործով հայցվոր Հակոբ Գրիգորյանի մորը՝ Ռոզա Սարգսյանին։ Վերջինիս մահվանից հետո ըստ օրենքի ժառանգության իրավունքի վկայագիր է տրվել հայցվոր Հակոբ Գրիգորյանին, որի հիման վրա 25․03․2019 թվականին գրանցվել է նրա սեփականության իրավունքը Երևանի Այգեձորի թիվ 54 հասցեում գտնվող անշարժ գույքի՝ 94,4քմ ընդհանուր մակերեսով բնակելի տան ու 15,86քմ ավտոտնակի նկատմամբ, ինչպես նաև ընդհանուր համատեղ սեփականության իրավունքը 687,4քմ մակերեսով հողամասի նկատմամբ, և տրվել անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման վկայական։
Նույն հասցեում գտնվող բնակելի տան 1/3 մասը՝ բաղկացած 29քմ բնակելի և 24,7քմ օժանդակ մակերեսներից ու 700քմ հողամասից, սեփականության իրավունքով պատկանել է Ռոբերտ Հայրապետյանին, ով իր և սույն գործով պատասխանող Մարինե Բաղդասարյանի միջև 04.09.1996 թվականին կնքված բնակելի տան մասի նվիրատվության պայմանագրի համաձայն՝ նշված անշարժ գույքը նվիրել է Մարինե Բաղդասարյանին։ Պայմանագիրը վավերացվել է նոտարական կարգով, իսկ 05․06․1996 թվականին այդ պայմանագրի հիման վրա Մարինե Բաղդասարյանին սեփականության վկայական է տրվել 29քմ բնակելի ու 24,7քմ օժանդակ մակերեսների և 700քմ մակերեսով ընդհանուր հողամասի նկատմամբ։ Ընդ որում, նույն պայմանագրից բխող իրավունքի պետական գրանցում է կատարվել նաև 01․04․2019 թվականին, որի հիման վրա Մարինե Բաղդասարյանին անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման վկայական է տրվել արդեն իսկ վերահասցեավորված՝ Երևանի Այգեձորի թիվ 54/1 հասցեում գտնվող 52,27քմ բնակելի տան, ինչպես նաև 687,4քմ մակերեսով ընդհանուր հողամասի նկատմամբ։
Այժմ Հակոբ Գրիգորյանը հայց է ներկայացրել ընդդեմ ընդհանուր սեփականության մյուս մասնակցի՝ պահանջելով նաև դատական կարգով ընդհանուր հողամասից առանձնացնել իր 2/3 բաժինը և ճանաչել իր սեփականության իրավունքն այդ բաժնի նկատմամբ, առանձնացնել մուտքերը՝ ներկայիս գործող մուտքը թողնելով իր տնօրինությանը, իսկ Մարինե Բաղդասարյանին մուտք հատկացնել անշարժ գույքի ձախակողմյան հատվածում գտնվող ավտոտնակի միջով՝ հայցի հիմքում դնելով այն, որ ընդհանուր սեփականության մասնակիցների միջև բացակայում է այդ գույքը բաժանելու ու մուտքերն առանձնացնելու վերաբերյալ համաձայնությունը։ Միևնույն ժամանակ գործի դատաքննության փուլում հայտնել է, որ պատրաստ է առանձնացման բոլոր ծախսերը կրել, մուտքը բացել իր միջոցներով և առանձնացումն իրականացնել փորձաքննության եզրակացության մեջ առաջարկված երկրորդ տարբերակով, ինչն ավելի բարենպաստ է պատասխանողի համար:
Դատարանը, պատճառաբանելով, որ «Հակոբ Գրիգորյանի կողմից փաստացի օգտագործվող հողամասը կազմում է 384,23քմ մակերեսով, իսկ պատասխանող Մարինե Բաղդասարյանի կողմից օգտագործվողը՝ 117,48քմ մակերեսով տարածք: Նշված տարածքները հայցվոր և պատասխանող կողմը օգտագործում և տիրապետում են՝ ըստ գործում եղած տվյալների անցյալ դարի 80-ական թվականներից», «մինչև 1991 թվականի ՀՀ հողային օրենսգրքի համապատասխան 9-րդ հոդվածով նախատեսված կարգը, հիմք են տվել հայցվոր Հակոբ Գրիգորյանին ենթադրելու, որ ինքն իր տան տակ գտնվող հողամասի սեփականատերն է, որն էլ կազմում է վիճելի հողամասի 2/3-ը», հիմնավոր է համարել հայցվորի պնդումն այն մասին, որ իրենց միջև ձեռք է բերվել համապատասխան համաձայնություն անշարժ գույքի, այդ թվում նաև՝ հողամասի օգտագործման վերաբերյալ։
Դատարանը, անդրադառնալով մուտքերն առանձնացնելու պահանջին, և նշելով, որ «կոնկրետ փորձաքննությամբ նշվել է առաջարկվող տարբերակներից մեկով բաժնեմասի առանձնացման պայմաններում հնարավոր է նաև առանձին մուտքի բացում», «հայցվորը դիրքորոշում է հայտնել, որ անհրաժեշտ ծախսերը կվերցնի իր վրա և հիմնական մուտքը կթողնի պատասխանողին», գտել է, որ «հայցվորի պահանջը՝ առանձին մուտք բացել թույլատրելու մասով ևս, ենթակա է բավարարման»։
Վերաքննիչ դատարանը, ըստ էության, պատճառաբանելով, որ Հակոբ Գրիգորյանին տրված անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման վկայականում նշված է, որ 687,4քմ մակերեսով հողամասն ընդհանուր է Երևանի Այգեձորի փողոցի թիվ 54/1 հասցեի գույքի սեփականատիրոջ հետ, իսկ Մարինե Բաղդասարյանին տրված անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման վկայականում նշված է, որ 687,4քմ մակերեսով հողամասն ընդհանուր է Երևանի Այգեձորի փողոցի թիվ 54 հասցեի գույքի սեփականատիրոջ հետ, գտել է, որ տվյալ պարագայում ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 199-րդ հոդվածի 2-րդ կետի իմաստով ընդհանուր հողամասը բաժանելիս սեփականության մասնակիցների բաժինները պետք է համարվեն հավասար:
Միաժամանակ Վերաքննիչ դատարանն արձանագրել է, որ սույն գործի նյութերում առկա չեն ապացույցներ այն մասին, որ գույքի (հողամասի) սեփականատերերի միջև առկա է համաձայնություն՝ առանձնացվող գույքի բաժինների առկայության կապակցությամբ, որպիսի պայմաններում Դատարանը ոչ իրավաչափորեն է վիճելի հասցեի ընդհանուր սեփականություն հանդիսացող հողամասի 2/3 բաժնեմասի նկատմամբ ճանաչել հայցվոր Հակոբ Գրիգորյան սեփականության իրավունքը․ բացի այդ, անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցումներն անվավեր չեն ճանաչվել։
Արդյունքում Վերաքննիչ դատարանը գտել է, որ «ընդհանուր սեփականություն հանդիսացող հողամասի բաժնեմասի առանձնացման, բաժնեմասի նկատմամբ սեփականության իրավունքի ճանաչման, մուտքերի տարանջատման պահանջների վերաբերյալ հայցը բավարարելու մասով», Դատարանի վճիռը պետք է բեկանել և փոփոխել՝ այդ պահանջների մասով հայցը մերժել:
Վերոգրյալ իրավական դիրքորոշումների և վկայակոչված նորմատիվ իրավական ակտերի համատեքստում գնահատելով Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունները՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ դրանք անհիմն են՝ հետևյալ պատճառաբանությամբ։
Սույն գործի փաստերից բխում է, որ Այգեձորի փողոցի թիվ 54 և թիվ 54/1 հասցեներում գտնվող նույն՝ 687,4քմ ընդհանուր մակերեսով հողամասը գտնվում է սույն գործով կողմերի՝ հայցվոր Հակոբ Գրիգորյանի ու պատասխանող Մարինե Բաղդասարյանի ընդհանուր սեփականության ներքո, այդ հողամասի նկատմամբ նրանց բաժինները որոշված չեն, այսինքն՝ այդ հողամասը նրանց է պատկանում ընդհանուր համատեղ սեփականության իրավունքով:
Այժմ ներկայացված հայցի հիմքով անհրաժեշտություն է առաջացել դատական կարգով ընդհանուր հողամասից առանձնացնելու կողմերի բաժինները, որի կապակցությամբ անհրաժեշտ է նախապես որոշել այդ գույքի նկատմամբ նրանցից յուրաքանչյուրի բաժինը։
Վճռաբեկ դատարանը, հիմք ընդունելով վկայակոչված իրավակարգավորումները և դրանց վերաբերյալ հայտնված իրավական դիրքորոշումները, գտնում է, որ հողամասի նկատմամբ սույն գործով կողմերի բաժինները չեն կարող տվյալ դեպքում համարվել հավասար, քանի որ, ըստ էության, նրանց համաձայնությամբ սահմանված է այլ բան, որի համաձայն՝ սույն գործով հայցվորը վիճելի հասցեում տիրապետում ու օգտագործում է ավել հողամաս, քան պատասխանողը։ Ընդ որում, նման հետևությունը պայմանավորված է ընդհանուր հողամասը կողմերի կողմից միասին չտիրապետվելու և չօգտագործվելու հանգամանքով, որը Վճռաբեկ դատարանը հաստատված համարեց ինչպես սույն գործով ներկայացված վճռաբեկ բողոքը բանավոր ընթացակարգով քննելու ժամանակ իրականացված՝ սույն գործում առկա ապացույցները վիճելի հասցեում հետազոտելու, այդ ապացույցների վերաբերյալ կողմերի և նրանց ներկայացուցիչների դիրքորոշումները նաև դատական նիստում լսելու, այնպես էլ սույն գործով ձեռք բերված փորձագետի եզրակացությունները հետազոտելու արդյունքում, այդ թվում նաև՝ վիճելի հասցեում։
Նման պայմաններում Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ վերը նշված հասցեներում առկա՝ շինություններից (բնակելի տներից) ազատ ընդհանուր հողամասը սույն գործով կողմերի միջև ենթակա է բաժանման՝ հիմք ընդունելով հենց կողմերի միջև տարիներ շարունակ առկա համաձայնությունը, որի համաձայն՝ հայցվոր Հակոբ Գրիգորյանի կողմից ընդհանուր մակերեսով հողամասից օգտագործվել է 392,74քմ մակերեսով հողամաս։
Ինչ վերաբերում է վերը նշված հասցեներում գտնվող՝ շինություններով (բնակելի տներով) ծանրաբեռնված հողամասից բաժին առանձնացնելուն, ապա հիմք ընդունելով Զարե Գևորգյանն ընդդեմ Հովհաննես Գևորգյանի, և Հովհաննես Գևորգյանն ընդդեմ Զարե Գևորգյանի ու մյուսների թիվ ՇԴ/0835/02/08 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 26․12․2008 թվականի որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշումը, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ շինություններով (բնակելի տներով) ծանրաբեռնված՝ դրանց տակ գտնվող հողամասը սույն գործով կողմերին է պատկանում յուրաքանչյուրի ստացած բաժնեմասին համամասնորեն, որի պարագայում հայցվոր Հակոբ Գրիգորյանի բաժինն այդ գույքում, «Վարմօն Ռիելթի» ՍՊԸ-ի կողմից 10.02.2021 թվականին տրված թիվ «370-01/Վ-020» փորձագետի եզրակացության համաձայն, կազմում է 65,52քմ։
Ընդ որում, ընդհանուր գույքի բաժանման՝ վերը նշված փորձագիտական եզրակացությամբ առաջարկվող տարբերակներում առանձնացվող հատվածներում հայցվոր Հակոբ Գրիգորյանի համար ապահովվում է նաև առանձին մուտքի հնարավորությունը։
2․ Վճռաբեկ դատարանը, անդրադառնալով Երևանի Այգեձորի թիվ 54/1 հասցեում Մարինե Բաղդասարյանին սեփականության իրավունքով պատկանող 12,4քմ մակերեսով բնակելի սենյակի նկատմամբ Հակոբ Գրիգորյանի սեփականության իրավունքը ձեռքբերման վաղեմության ուժով ճանաչելու մասին պահանջին, արձանագրում է հետևյալը․
Տվյալ դեպքում հայցվոր Հակոբ Գրիգորյանը, պատճառաբանելով, որ «անցյալ դարի 80-ական թվականներից սկսած այդ սենյակը գտնվել է իր և իր ընտանիքի տիրապետության ներքո, օգտագործվել է իրենց կողմից, ավելին՝ պատասխանողը նույնիսկ տեխնիկապես հնարավորություն չի ունեցել մուտք գործելու այդ սենյակ: Այդ դեպքում էլ նույնպես իր և պատասխանողի միջև ձեռք է բերվել համապատասխան համաձայնություն նշված սենյակի իր կողմից տիրապետման վերաբերյալ», «թե հողամասի 2/3-ը, թե 12,45քմ սենյակը իր կողմից օգտագործվել են ոչ թե 10 տարի, այլ տասնյակ տարիներ և պատասխանողի կողմից որևէ առարկություն երբևիցե չի եղել, այլ բան, որ օգտվելով իրավական ձևակերպումներից վերջինս չի համաձայնվել փաստացի օգտագործվող անշարժ գույքերի մակերեսների մասով տալ արտադատական լուծում», խնդրել է Երևանի Այգեձորի թիվ 54/1 հասցեում Մարինե Բաղդասարյանին սեփականության իրավունքով պատկանող 12,4քմ մակերեսով բնակելի սենյակի նկատմամբ ձեռքբերման վաղեմության ուժով ճանաչել իր սեփականության իրավունքը։
Դատարանը վերը նշված պահանջը բավարարել է՝ նշելով, որ «Դատարանը հիմնավոր է համարում հայցվորի պնդումն այն մասին, որ պատասխանողին սեփականության իրավունքով պատկանող սենյակը ի սկզբանե օգտագործվել և տիրապետվել է իր կողմից: Դատարանի նման եզրահանգումն ձևավորվել է կողմերի անշարժ գույքերի հատակագծերը և սեփականության վկայականները հետազոտելու ընթացքում, հաշվի առնելով, որ նույնիսկ տեխնիկապես պատասխանողը հնարավորություն չի ունեցել օգտագործել վիճելի սենյակը և այն տասնյակ տարիներ օգտագործվել է հայցվորի կողմից: Ըստ հայցվորի պնդման՝ սենյակը պատասխանողին է վաճառվել ինչ-որ գործարք կատարելու նպատակով, և պատասխանողը երբեք չի առարկել հայցվորի այդ սենյակում բնակության դեմ: Դատաքննության ընթացքում պատասխանող կողմը չի առարկել այն փաստերի դեմ, որ թեև վիճելի սենյակը սեփականության իրավունքով պատկանում է Մարինե Բաղդասարյանին, սակայն օգտագործվել է հայցվորի կողմից: Միևնույն ժամանակ պատասխանողի ներկայացուցիչ Հրանտ Մարգարյանն առարկել է պահանջի դեմ՝ նշելով, որ բացակայում է բարեխղճության գործոնը, քանի որ հայցվորը իմացել է, որ գույքը սեփականության իրավունքով իրեն չի պատկանում», «տվյալ պարագայում պատասխանողը իր գործողությունների միջոցով հրաժարվել է իր սեփականությունից, որևէ հետաքրքրություն չի դրսևորել գույքի նկատմամբ և չի առարկել հայցվորի կողմից տիրապետումը: Ուստի դատարանի գնահատմամբ հայցվորի մոտ կարող էր առաջանալ ողջամիտ համոզմունք, որ գույքը տիրապետվում է անընդմեջ, բացահայտ, բարեխիղճ, հատկապես այն պարագայում, որ պատասխանողը երբեք խնդիրներ չի ստեղծել այդ սենյակի օգտագործման վերաբերյալ: Այսպիսով դատարանը գտնում է, որ բոլոր պայմաններն առկա են որպեսզի ձեռքբերման վաղեմության ուժով ճանաչվի հայցվորի սեփականության իրավունքը Այգեձոր փողոցի թիվ 54/1 հասցեի անշարժ գույքի՝ բնակելի տան ըստ հատակագծի 3×4.15=12.45քմ. մակերեսով սենյակի նկատմամբ»։
Վերաքննիչ դատարանը, պատճառաբանելով, որ «Դատարանի կողմից հայցվոր Հակոբ Գրիգորյանի սեփականության իրավունքն Այգեձոր փողոցի թիվ 54/1 հասցեի անշարժ գույքի՝ բնակելի տան ըստ հատակագծի 3X4.15=12.45քմ մակերեսով սենյակի նկատմամբ ձեռքբերման վաղեմության ուժով ճանաչելիս, Դատարանի կողմից ձեռքբերման վաղեմության համար հիմք հանդիսացող բոլոր վավերապայմանների մասով քննություն չի իրականացվել», գտել է, որ «հայցով ներկայացված պահանջի այդ մասով անհրաժեշտ է իրականացնել գործի նոր քննություն»:
Վճռաբեկ դատարանը, վերլուծելով սույն գործի փաստերը, արձանագրում է, որ տվյալ դեպքում առկա են վերը նշված նորմերի և դրանց վերաբերյալ արտահայտված իրավական դիրքորոշումների հիման վրա Երևանի Այգեձորի թիվ 54/1 հասցեում Մարինե Բաղդասարյանին սեփականության իրավունքով պատկանող 12,4 քմ մակերեսով բնակելի սենյակի նկատմամբ Հակոբ Գրիգորյանի սեփականության իրավունքը ձեռքբերման վաղեմության ուժով ճանաչելու համար բավարար հիմքեր, քանի որ վերջինս այդ գույքը բարեխիղճ, բացահայտ ու անընդմեջ 10 տարուց ավելի տիրապետում է, որպիսի եզրահանգումը կատարելու համար Վճռաբեկ դատարանը հիմք է ընդունում ինչպես Երևան քաղաքի 26 կոմիսարների շրջանի ժողդատարանի կողմից թիվ 2-562/1991 քաղաքացիական գործով 16․07․1991 թվականին կայացված վճռով հաստատված վերը նշված հանգամանքները, սույն գործով ներկայացված վճռաբեկ բողոքը բանավոր ընթացակարգով քննելու ժամանակ կողմերի (նրանց ներկայացուցիչների) տված բացատրությունները, «Վարմօն Ռիելթի» ՍՊԸ-ի կողմից 10.02.2021 թվականին տրված թիվ «370-01/Վ-020» փորձագետի եզրակացությունը, այնպես էլ սույն գործում առկա ապացույցները վիճելի հասցեում հետազոտելու ժամանակ դրանց վերաբերյալ կողմերի և նրանց ներկայացուցիչների դիրքորոշումները։
Նման պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը հիմնավոր է համարում Վերաքննիչ դատարանի կողմից ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ և 199-րդ հոդվածների այնպիսի խախտումներ թույլ տալը, որոնք խաթարել են արդարադատության բուն էությունը։
Այսպիսով, վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար՝ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 390-րդ հոդվածի 2-րդ մասի ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու համար:
Միաժամանակ, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ տվյալ դեպքում անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 405-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետով սահմանված` վերաքննիչ դատարանի դատական ակտը բեկանելու և առաջին ատյանի դատարանի դատական ակտին ուժ տալու՝ Վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը հետևյալ հիմնավորմամբ։
Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի ողջամիտ ժամկետում իր գործի քննության իրավունք։ Սույն քաղաքացիական գործով վեճի լուծումն էական նշանակություն ունի գործին մասնակցող անձանց համար։ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ գործը ողջամիտ ժամկետում քննելը հանդիսանում է Կոնվենցիայի նույն հոդվածով ամրագրված անձի արդար դատաքննության իրավունքի տարր, հետևաբար գործի անհարկի ձգձգումները վտանգ են պարունակում նշված իրավունքի խախտման տեսանկյունից։ Տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանի կողմից Վերաքննիչ դատարանի դատական ակտը բեկանելը և Դատարանի դատական ակտին ուժ տալը բխում է արդարադատության արդյունավետության շահերից, քանի որ սույն գործով վերջնական դատական ակտ կայացնելու համար նոր հանգամանք հաստատելու անհրաժեշտությունը բացակայում է։
5. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները դատական ծախսերի բաշխման վերաբերյալ
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 101-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 102-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` պետական տուրքի գանձման օբյեկտները, պետական տուրքի չափը և վճարման կարգը սահմանվում են «Պետական տուրքի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են բավարարված հայցապահանջների չափին համամասնորեն:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` Վերաքննիչ կամ Վճռաբեկ դատարան բողոք բերելու և բողոքի քննության հետ կապված դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են նույն գլխի [ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 10-րդ գլուխ] կանոններին համապատասխան:
Մինչև 31․10․2021 թվականը գործող խմբագրությամբ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 38-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ա» կետի համաձայն՝ պետական տուրքը ենթակա է վերադարձման մասնակի կամ լրիվ, եթե պետական տուրքը վճարվել է ավելի, քան պահանջվում է գործող օրենսդրությամբ:
Նկատի ունենալով, որ վճռաբեկ բողոքը բավարարվում է, որի արդյունքում Վերաքննիչ դատարանի դատական ակտը բեկանվում է, ինչպես նաև օրինական ուժ է տրվում Դատարանի 30.11.2021 թվականի վճռին՝ Վճռաբեկ դատարանը, հիմք ընդունելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 1-ին մասի իրավակարգավորումը, գտնում է, որ դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև ենթակա են բաշխման հետևյալ կերպ՝ Մարինե Բաղդասարյանի կողմից վերաքննիչ բողոքի համար նախապես օրենքով սահմանված 30․000 ՀՀ դրամ վճարված լինելու պայմաններում դատական ծախսերի հարցն այդ մասով պետք է համարել լուծված, ինչպես նաև Մարինե Բաղդասարյանից հօգուտ Հակոբ Գրիգորյանի ենթակա է բռնագանձման 60.000 ՀՀ դրամ՝ որպես վճռաբեկ բողոքի համար սահմանված և նախապես վճարված պետական տուրքի գումար:
Միաժամանակ, Հակոբ Գրիգորյանի կողմից վճռաբեկ բողոքի համար նախապես վճարված 80.000 ՀՀ դրամից 20.000 ՀՀ դրամը՝ որպես ավել վճարված պետական տուրքի գումար, ենթակա է վերադարձման Հակոբ Գրիգորյանին:
Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ այլ դատական ծախսերի վերաբերյալ պահանջ ներկայացված չլինելու պատճառաբանությամբ այդ ծախսերի հարցը պետք է համարել լուծված։
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 405-րդ, 406-րդ ու 408-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը
Ո Ր Ո Շ Ե Ց
1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել։ Բեկանել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 12.04.2022 թվականի որոշումը և օրինական ուժ տալ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի 30.11.2021 թվականի վճռին։
2. Մարինե Բաղդասարյանից հօգուտ Հակոբ Գրիգորյանի բռնագանձել 60.000 ՀՀ դրամ՝ որպես վճռաբեկ բողոքի համար սահմանված և նախապես վճարված պետական տուրքի գումար:
Այլ դատական ծախսերի հատուցման հարցը համարել լուծված։
3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման։
Նախագահող և Զեկուցող Գ. Հակոբյան Ս. Մեղրյան Ա. Մկրտչյան Է. Սեդրակյան
Պաշտոնական հրապարակման օրը՝ 28 նոյեմբերի 2023 թվական: