ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

7 մայիսի 2020 թվականի N 695-Լ

«ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԴՐՈՒԹՅԱՆ ԻՐԱՎԱԿԱՆ ՌԵԺԻՄԻ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔՈՒՄ ԼՐԱՑՈՒՄ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ԵՎ «ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ ԼՐԱՑՈՒՄ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾԵՐԻ ՓԱԹԵԹԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՋԱՐԿՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ

Հիմք ընդունելով «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքի 77-րդ հոդվածի 1-ին մասը՝ Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Հավանություն տալ «Արտակարգ դրության իրավական ռեժիմի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացում կատարելու մասին» և «Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» օրենքների նախագծերի փաթեթի (Պ-528-26.03.2020-ՊԻ-011/0) վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության առաջարկությանը:

2. Հայաստանի Հանրապետության կառավարության առաջարկությունը սահմանված կարգով ներկայացնել Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի աշխատակազմ:

Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ	Ն. Փաշինյան
2020 թ. մայիսի 11 Երևան

«ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԴՐՈՒԹՅԱՆ ԻՐԱՎԱԿԱՆ ՌԵԺԻՄԻ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔՈՒՄ ԼՐԱՑՈՒՄ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ԵՎ «ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ ԼՐԱՑՈՒՄ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾԵՐԻ ՓԱԹԵԹԻ (Պ-528-26.03.2020-ՊԻ-011/0) ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության առաջարկությՈՒՆԸ

Համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 120-րդ հոդվածի 1-ին մասի`

«1. Սահմանադրական կարգին սպառնացող անմիջական վտանգի դեպքում Կառավարությունը հայտարարում է արտակարգ դրություն, ձեռնարկում է իրավիճակից բխող միջոցառումներ և այդ մասին ուղերձով դիմում է ժողովրդին:»:

Համաձայն օրենքի 1-ին հոդվածի 2-րդ մասի՝

«2. Արտակարգ դրությունը հայտարարվում է միայն Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական կարգին անմիջական վտանգ սպառնալու դեպքում՝ ներառյալ Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական կարգը բռնությամբ փոփոխելու կամ տապալելու, իշխանությունը զավթելու փորձերը, զինված խռովությունները, զանգվածային անկարգությունները, բռնի գործողություններով ուղեկցվող ազգային, ռասայական, կրոնական հակամարտությունները, ահաբեկչական ակտերը, հատուկ նշանակության օբյեկտների գրավումը կամ շրջափակումը, անօրինական զինված միավորումների ստեղծումը և գործունեությունը, արտակարգ իրավիճակները:»:

Համաձայն օրենքի 11-րդ հոդվածի՝

1. Արտակարգ դրության ընթացքում յուրաքանչյուր ֆիզիկական և իրավաբանական անձ ունի իր խախտված իրավունքները և ազատությունները վարչական և դատական կարգով պաշտպանելու իրավունք:

2. Արտակարգ դրություն հայտարարելու համար հիմք ծառայած հանգամանքներից կամ դրանց հետևանքների վերացման գործողություններից տուժած ֆիզիկական անձանց փոխհատուցվում է կրած նյութական վնասը, և տրամադրվում է անհրաժեշտ օգնություն` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած կարգով: Ֆիզիկական և իրավաբանական անձինք, որոնց գույքն ու այլ միջոցներն օգտագործվել են արտակարգ դրության իրավական ռեժիմի ապահովման նպատակով, իրավունք ունեն ստանալու համարժեք փոխհատուցում` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած կարգով:

3. Արտակարգ դրության ժամանակ առգրավված գույքը արտակարգ դրության դադարումից հետո` մեկշաբաթյա ժամկետում, վերադարձվում է դրանց սեփականատերերին կամ դրանց նկատմամբ տիրապետման կամ օգտագործման իրավունք ունեցող անձանց։

Վերոգրյալ կարգավորումների բովանդակային և համադրված վերլուծությունից պարզ է դառնում, որ օրենքի 11-րդ հոդվածով սահմանված են արտակարգ դրության ժամանակ ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց իրավունքների, ազատությունների ժամանակավոր սահմանափակումներին համապատասխան բոլոր դեպքերում կիրառելի որոշակի իրավական երաշխիքներ: Այդպիսի իրավական երաշխիքներից են, օրինակ, յուրաքանչյուր ֆիզիկական և իրավաբանական անձի կողմից իր խախտված իրավունքների և ազատությունների վարչական և դատական կարգով պաշտպանության իրավունքը, արտակարգ դրություն հայտարարելու համար հիմք ծառայած հանգամանքներից կամ դրանց հետևանքների վերացման գործողություններից տուժած ֆիզիկական անձանց կրած նյութական վնասների փոխհատուցումը, ինչպես նաև անհրաժեշտ օգնությունը, որը ստացվում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած կարգով և այլ իրավական երաշխիքներ:

Ինչ վերաբերում է օրենքի նախագծով առաջարկվող կարգավորմանը, հարկ ենք համարում նշել, որ ինչպես նախագծին կից ներկայացված հիմնավորումից պարզ է դառնում, առաջարկվող իրավադրույթի նախատեսումը պայմանավորված է ներկայումս կորոնավիրուսային հիվանդության տարածման հետևանքով հայտարարված արտակարգ դրությամբ: Մինչդեռ, օրենքի 1-ին հոդվածի 2-րդ մասի բովանդակությունից բխում է, որ արտակարգ դրության հայտարարման համար հիմք հանդիսացող հանգամանքները կարող են տարբեր լինել, ուստի տվյալ պարագայում դրա ընթացքում իրավունքների, ազատությունների ժամանակավոր սահմանափակումների նկատմամբ կիրառվող անհրաժեշտ միջոցառումները ևս պետք է լինեն իրավիճակային, այլ կերպ ասած՝ պայմանավորված լինեն և բխեն արտակարգ դրության հայտարարման համար հիմք հանդիսացած հանգամանքներից:

 Տվյալ պարագայում գտնում ենք, որ օրենքով նման դրույթի նախատեսումն ըստ էության պայմանավորված է միայն ներկայումս ստեղծված իրավիճակով, այլ կերպ ասած՝ նեղ իրավիճակային լուծում է: Դրա մասին է փաստում նաև վարկառուներին առնվազն եռամսյա վարկային արձակուրդ տրամադրելու վերաբերյալ նախագծի կարգավորումը, այնինչ հարկ է նկատի ունենալ, որ արտակարգ դրություն հայտարարելու ժամկետը յուրաքանչյուր դեպքում պայմանավորված է արտակարգ դրություն հայտարարելու համար հիմք հանդիսացած կոնկրետ հանգամանքներով, և կախված կոնկրետ հանգամանքներից՝ կարող են կիրառվել տարբեր սահմանափակումներ: Հետևաբար, հիմնավորված չէ ցանկացած դեպքում «առնվազն եռամսյա վարկային արձակուրդ» տրամադրելու անհրաժեշտությունը: Այն հանգամանքը, որ հայտարարված է արտակարգ դրություն, որի արդյունքում կիրառված են որոշակի իրավունքների և ազատությունների սահմանափակումներ, բավարար չէ փաստելու, որ անձի կողմից վարկի մարումը դառնում է անհնարին, և օրենքի ուժով անհրաժեշտ է հետաձգել վարկի մարումը, ինչը նույնպես աննպատակահարմար է դարձնում օրենքում նման նեղ իրավիճակային լուծման նախատեսումը:

Այս կապակցությամբ հարկ է նաև նկատի ունենալ, որ նախագծով առաջարկվող կարգավորումները չեն համապատասխանում իրավական որոշակիության սկզբունքին, այսինքն, ձևակերպված չեն բավարար աստիճանի հստակությամբ, ինչը թույլ կտա իրավունքի սուբյեկտներին դրանց հետ համատեղելու իրենց վարքագիծը (Հովհաննես Հովսեփյան) ՀՀ սահմանադրական դատարանի ՍԴՈ-630 որոշում): Մասնավորապես, սահմանված չէ «վարկային արձակուրդ» հասկացությունը, հստակեցված չէ, թե ինչ մեխանիզմներով և ում կողմից է գնահատվելու ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց բնականոն գործունեության սահմանափակումների և խստացումների հետևանքով մարդկանց՝ միջոցների ընթացիկ շրջանառություն իրականացնելու և եկամուտներ ստանալու հնարավորությունից զրկվելու փաստը: Հստակ չէ նաև «խստացումներ» եզրույթը, քանի որ վերջինս տարաբնույթ մեկնաբանությունների առիթ կարող է հանդիսանալ:

Նշենք նաև, որ նախագծով ներկայացված կարգավորումները կրում են քաղաքացիաիրավական բնույթ: Նշված հարաբերություններն առաջանում են կողմերի ազատ կամահայտնության արդյունքում, որը նախատեսվում է կողմերի միջև կնքվող պայմանագրում: Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգիրքը որոշակի կարգավորումներ է նախատեսում նաև անհաղթահարելի ուժի հետևանքով պարտավորությունների չկատարման կամ ոչ պատշաճ կատարման հարաբերությունների համար:

Նախագիծը հիմնավորված չէ նաև տնտեսագիտական առումով, մասնավորապես՝