դռնբաց դատական նիստում, քննության առնելով ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի` 2017 թվականի հուլիսի 13-ի որոշման դեմ ամբաստանյալ Գագիկ Գուրգենի Սարգսյանի պաշտպան Մարինե Թովմասյանի վճռաբեկ բողոքը,  

Պ Ա Ր Զ Ե Ց 

Գործի դատավարական նախապատմությունը.

1. 2016 թվականի հուլիսի 7-ին ՀՀ քննչական կոմիտեի Երևան քաղաքի քննչական վարչության Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների քննչական բաժնում ՀՀ քրեական օրենսգրքի 157-րդ հոդվածի 2-րդ մասով հարուցվել է թիվ 15129216 քրեական գործը:

2016 թվականի սեպտեմբերի 27-ին Գագիկ Սարգսյանը որպես մեղադրյալ է ներգրավել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 157-րդ հոդվածի 2-րդ մասով:

Նույն օրվա մեկ այլ որոշմամբ Գ.Սարգսյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց է կիրառվել ստորագրությունը չհեռանալու մասին:

2016 թվականի հոկտեմբերի 7-ին քրեական գործը մեղադրական եզրակացությամբ ուղարկվել է Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարան (այսուհետ` նաև Առաջին ատյանի դատարան):

2. Առաջին ատյանի դատարանի` 2017 թվականի մարտի 17-ի դատավճռով Գ.Սարգսյանը մեղավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 157-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված հանցանքի կատարման մեջ, և նրա նկատմամբ պատիժ է նշանակվել ազատազրկում` 1 (մեկ) տարի ժամկետով` շինարարական գործունեությամբ զբաղվելիս ղեկավար պաշտոններ զբաղեցնելու իրավունքի զրկմամբ` 1 (մեկ) տարի ժամկետով: ՀՀ քրեական օրենսգրքի 70-րդ հոդվածի հիման վրա ազատազրկման ձևով նշանակված պատիժը պայմանականորեն չի կիրառվել, և սահմանվել է փորձաշրջան 1 (մեկ) տարի ժամկետով:

3. Ամբաստանյալ Գ.Սարգսյանի պաշտպան Մ.Թովմասյանի վերաքննիչ բողոքի քննության արդյունքում ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանը (այսուհետ` նաև Վերաքննիչ դատարան) 2017 թվականի հուլիսի 13-ի որոշմամբ բողոքը մերժել է, Առաջին ատյանի դատարանի` 2017 թվականի մարտի 17-ի դատավճիռը թողել անփոփոխ:

4. Վերաքննիչ դատարանի` 2017 թվականի հուլիսի 13-ի որոշման դեմ վճռաբեկ բողոք է բերել ամբաստանյալ Գ.Սարգսյանի պաշտպան Մ.Թովմասյանը։

Վճռաբեկ դատարանի` 2017 թվականի նոյեմբերի 21-ի որոշմամբ վճռաբեկ բողոքն ընդունվել է վարույթ։

Դատավարության մասնակիցների կողմից վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել։

  Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստական հանգամանքները.

5.  Գագիկ Սարգսյանին մեղադրանք է առաջադրվել այն արարքի համար, որ «նա, 2006թ. նոյեմբերի 13-ից աշխատելով «Հորիզոն-95» ՍՊ ընկերությունում՝ որպես ավագ աշխղեկ և աշխատանքային պայմանագրով ստանձնած լինելով աշխատանքային և արտադրական կարգապահության, աշխատանքի պաշտպանության և անվտանգության ապահովության պահանջների, անվտանգության տեխնիկական պահանջների պահպանման և վերահսկման, աշխատողների անվտանգության ապահովման հնարավոր ռիսկի գնահատման պարտականություն, կրելով աշխատողների աշխատանքի անվտանգության ապահովման նկատմամբ անմիջական պատասխանատվություն, չի պահպանել անվտանգության տեխնիկայի ընդհանուր կանոնները, խախտել է ՀՀ քաղաքաշինության նախարարության 01.10.2001թ. «Նորմատիվատեխնիկական ակտերի կանոնակարգման մասին» թիվ 82 հրամանով հաստատված «ՍՆԻՊ lll-4-80*` Շինարարությունում տեխնիկայի անվտանգության» շինարարական նորմերի` «Շինարարական հրապարակի, աշխատանքային տեղամասի և աշխատատեղի կազմակերպում» 2-րդ գլխի 2.5* և 2.26* կետերի, նույն նորմատիվ ակտի 1.11* կետի պահանջները, «Հորիզոն-95» ՍՊ ընկերության հյուսն Լյովա Վիլհելմի Խաչատրյանի արտադրական վտանգավոր գործոններով օժտված աշխատավայրը` փայտամածը, նախապաշտպանական պաշտպանիչ, ազդանշանային կամ ժամանակավոր փակոցներով չի կահավորել, Լ.Խաչատրյանին նախապաշտպանական անվտանգության գոտիներով, ինչպես նաև պաշտպանիչ սաղավարտով չի ապահովել, ինչի հետևանքով 2016թ. հուլիսի 07-ին` ժամը 11։00-ի սահմաններում, Լ.Խաչատրյանը Երևանի Ամիրյան 1 հասցեում գտնվող «Մարիոթ» հյուրանոցի հետնամասում գտնվող կիսակառույց շինության վրա փայտամածի կառուցման շինարարական աշխատանքներ կատարելիս փայտամածից վայր է ընկել և ստանալով փակ գանգուղեղային վնասվածք` մահացել»1:

5.1 Պաշտպան Մ.Թովմասյանի հարցմանն ի պատասխան` ՀՀ քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ Ա.Ղուլարյանը` 2016 թվականի հոկտեմբերի 7-ի գրությամբ հայտնել է, որ. «(...) ՍՆԻՊ III-4-80* «Անվտանգության տեխնիկան շինարարությունում» շինարարական նորմերը Հայաստանի Հանրապետությունում չեն մշակվել և ներկայումս նշված նորմերի հայկական տարբերակը գոյություն չունի։ [Դրանք] հանդիսանում [են] նախկին ԽՍՀՄ նորմեր։

Միաժամանակ, տեղեկացնում ենք, որ ՍՆԻՊ III-4-80* «Անվտանգության տեխնիկան շինարարությունում» շինարարական նորմերը փոխարինել են 1970 թվականի ՍՆԻՊ III-A-II.70 «Անվտանգության տեխնիկան շինարարությունում» նորմերին և հաստատվել ԽՍՀՄ Պետշինի 1980 թվականի հուլիսի 9-ի թիվ 82 հրամանով»2:

6. Առաջին ատյանի դատարանի դատավճռի համաձայն` «(…) Գնահատելով դատաքննությամբ հետազոտված վերոնշյալ ապացույցները` Դատարանը հաստատված համարեց այն, որ ամբաստանյալ Գագիկ Սարգսյանը, հանդիսանալով տեխնիկայի անվտանգության կանոնները պահպանելու համար պատասխանատու անձ, խախտել է այդ կանոնները, որն անզգուշությամբ առաջացրել է տուժող Ա.Խաչատրյանի մահ, այսինքն` կատարել է հանցավոր արարք, որը համապատասխանում է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 157-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված հանցագործության հատկանիշներին, հետևաբար` նա քրեական պատասխանատվության և պատժի ենթակա է այդ հոդվածի վերոնշյալ մասով։

(…)

Դատարանը նաև փաստում է, որ «ՍՆԻՊ lll-4-80*` Շինարարությունում տեխնիկայի անվտանգության» շինարարական նորմերը, որոնք ձևավորվել էին դեռևս ԽՍՀՄ օրոք և գործել նաև ՀԽՍՀ տարածքում, հաստատվել են Հայաստանի Հանրապետության անկախացումից հետո, ՀՀ քաղաքաշինության նախարարության 2001թ. հոկտեմբերի 1-ի «Նորմատիվատեխնիկական ակտերի կանոնակարգման մասին» թիվ 82 հրամանով, հետևաբար` կիրառելի են Հայաստանի Հանրապետության ողջ տարածքում` նաև քննվող դեպքի ժամանակահատվածում։ Նման պայմաններում իբր իրավական ուժը կորցնելու փաստարկով առաջադրված մեղադրանքի հիմնավորվածության վերաբերյալ պաշտպանական կողմի վիճարկումներն անհիմն են և մերժման ենթակա»3:

7. Վերաքննիչ դատարանի որոշման համաձայն` «(…) Դատաքննությամբ և գործով ձեռք բերված ապացույցների հիման վրա վերլուծելով գործի փաստական տվյալները, վերաքննիչ դատարանը հանգում է այն հետևության, որ Գագիկ Սարգսյանի կողմից կատարված հանցանքը հիմնավորված և նրա մեղավորությունը հաստատված է գործին վերաբերող փոխկապակցված հավաստի ապացույցների բավարար ամբողջությամբ, առաջին ատյանի դատարանն ամբաստանյալի արարքի քրեաիրավական որակման հարցում հանգել է ճիշտ հետևության և հաստատված է համարել Գագիկ Սարգսյանի մեղքը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 157-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված հանցանքի կատարման մեջ, իսկ պաշտպանի կողմից վերաքննիչ բողոքում բերված պատճառաբանությունները հերքվում են նաև հետևյալով:

(…)

- Վերաքննիչ դատարանն արձանագրում է, որ ՀՀ կառավարության 1999 թվականի մայիսի 26-ի N 351 որոշման հիման վրա ՀՀ քաղաքաշինության նախարարի 2001 թվականի հոկտեմբերի 1-ի N 82 հրամանով հաստատվել է Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գործող ՀՀ քաղաքաշինության նախարարության կողմից հաստատված (ընդունված) հանրապետական, ինչպես նաև միջազգային շինարարական նորմերը, որի մեջ ներառված է նաև «ՍՆԻՊ lll-4-80*` - անվտանգության տեխնիկան շինարարությունում»:

Գագիկ Սարգսյանին մեղադրանք է առաջադրվել վերոգրյալ շինարարական նորմերի խախտման համար, որոնք նորմատիվատեխնիկական բնույթի են, դրանք որևէ կերպ չի կարելի դիտարկել որպես նախկին ԽՍՀՄ օրենքներ կամ իրավական ակտեր, որոնց գործունեությունը 2006 թվականի հունիսի 28-ի ՀՀ օրենքով դադարեցվել է, առավել ևս, որ այդ նորմերը ՀՀ քաղաքաշինության նախարարի N 82 հրամանով ներառվել են ՀՀ տարածքում գործող քաղաքաշինության բնագավառի նորմատիվատեխնիկական փաստաթղթերի ցանկում և այն գործում է նաև ներկայումս (...)»4։

Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը.

Վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

8. Բողոքի հեղինակի կարծիքով Վերաքննիչ դատարանի` 2017 թվականի հուլիսի 13-ի որոշումն օրինական և հիմնավոր չէ, դատարանը թույլ է տվել դատական սխալ՝ նյութական և դատավարական իրավունքի խախտումներ, որոնք ազդել են գործի ելքի վրա, որոնց պարագայում կայացված դատական ակտը ենթակա է բեկանման։

8.1 Մասնավորապես, բողոքաբերը նշել է, որ Գ.Սարգսյանի կողմից կատարված արարքը հանցագործություն չէ, քանի որ այն սահմանված չէ «օրենքով»: Այսպես` բողոք բերած անձը, հղում կատարելով «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» Եվրոպական կոնվենցիայի 7-րդ հոդվածին և վերջինիս վերաբերյալ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի մի շարք գործերով արտահայտած իրավական դիրքորոշումներին, հայտնել է, որ Գ.Սարգսյանին մեղադրանք է առաջադրվել ՍՆԻՊ կանոնների խախտման համար, որոնք ձևավորվել են այլ պետությունում, կազմվել են օտար լեզվով, օրենքով նախատեսված կարգով Հայաստանի Հանրապետությունում չեն հրապարակվել և իրավական նորմի հատկանիշներ ձեռք չեն բերել: Նման պայմաններում բողոք բերած անձը գտել է, որ ստորադաս դատարանները կիրառել են ՍՆԻՊ կանոնները` որպես իրավունքի նորմ, որոնք կիրառման ենթակա չեն եղել, քանի որ այդ կանոնները չեն համապատասխանել որոշակիության, հասանելիության, կանխատեսելիության որակական հատկանիշներին:

9. Վերոշարադրյալի հիման վրա բողոքաբերը խնդրել է բեկանել ստորադաս դատարանների դատական ակտերը և կայացնել նոր դատական ակտ` ճանաչելով և հռչակելով Գ.Սարգսյանի անմեղությունն առաջադրված մեղադրանքում:

Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

10. Սույն գործով Վճռաբեկ դատարանի առջև բարձրացված իրավական հարցը հետևյալն է. հիմնավո՞ր են արդյոք Գագիկ Սարգսյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 157-րդ հոդվածով նախատեսված աշխատանքային պաշտպանության կանոնները խախտելու մեջ մեղավոր ճանաչելու մասին ստորադաս դատարանների հետևությունները։

11. ՀՀ Սահմանադրության 72-րդ հոդվածի համաձայն` «Ոչ ոք չի կարող դատապարտվել այնպիսի գործողության կամ անգործության համար, որը կատարման պահին հանցագործություն չի հանդիսացել (…)»:

ՀՀ Սահմանադրության 79-րդ հոդվածի համաձայն` «Հիմնական իրավունքները և ազատությունները սահմանափակելիս օրենքները պետք է սահմանեն այդ սահմանափակումների հիմքերը և ծավալը, լինեն բավարար չափով որոշակի, որպեսզի այդ իրավունքների և ազատությունների կրողները և հասցեատերերն ի վիճակի լինեն դրսևորելու համապատասխան վարքագիծ»։

«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին Եվրոպական կոնվենցիայի» 7-րդ հոդվածի համաձայն` «Ոչ ոք չպետք է մեղավոր ճանաչվի որևէ գործողության կամ անգործության համար, որը կատարման պահին գործող ներպետական կամ միջազգային իրավունքի համաձայն, քրեական հանցագործություն չի համարվել: Չի կարող նաև նշանակվել ավելի ծանր պատիժ, քան այն, որը կիրառելի է եղել քրեական հանցագործության կատարման պահին»:

ՀՀ քրեական օրենսգրքի 3-րդ հոդվածի համաձայն` «Քրեական պատասխանատվության միակ հիմքը հանցանք, այսինքն` այնպիսի արարք կատարելն է, որն իր մեջ պարունակում է քրեական օրենքով նախատեսված հանցակազմի բոլոր հատկանիշները»:

ՀՀ քրեական օրենսգրքի 5-րդ հոդվածի համաձայն` «1. Արարքի հանցավորությունը, դրա պատժելիությունը և քրեաիրավական այլ հետևանքները որոշվում են միայն քրեական օրենքով:

(…)»:

12. Վերոնշյալ իրավադրույթները Վճռաբեկ դատարանը վերլուծության է ենթարկել Վ.Ավետիսյանի գործով որոշման մեջ` իրավական դիրքորոշում արտահայտելով այն մասին, որ. «(…) [Ա]նձին հանցագործություն (հանցագործություններ) կատարելու մեջ մեղավոր ճանաչելու և այդ հանցագործության (հանցագործությունների) համար պատիժ նշանակելու միակ հիմքն է կատարման պահին նրա արարքն օրենքով հանցագործություն համարվելը և այդ հանցագործության համար պատիժ նախատեսված լինելը: Ոչ ոք չի կարող ենթարկվել քրեական պատասխանատվության և պատժի այլ կերպ, քան օրենքով ուղղակիորեն նախատեսված դեպքերում, կարգով և չափով: Անձը չի կարող ենթարկվել պատասխանատվության այնպիսի արարքի համար, որն իրավական որոշակիության չափանիշին բավարարող եղանակով նախատեսված չէ գործող օրենքով:

(…) «[Չ]կա հանցագործություն և պատիժ, եթե այն սահմանված չէ օրենքով» (nullum crimen, nulla poena sine lege) կանոնը համընդհանուր ճանաչում ստացած հիմնարար սկզբունք է և իրավունքի գերակայության կարևորագույն տարր: Այն բացարձակ նշանակություն ունի մարդու իրավունքների պաշտպանության համակարգում, հետևաբար նշված սկզբունքից որևէ շեղում անթույլատրելի է»5:

Զարգացնելով Վ.Ավետիսյանի գործով արտահայտված վերոհիշյալ դիրքորոշումները՝ Վճռաբեկ դատարանը Դ.Սիմիդյանի գործով նշել է. «(…) [Մ]իայն օրենքը կարող է սահմանել հանցանքը և նախատեսել պատիժը (…): Արարքի հանցավորությունն ու պատժելիությունը պետք է նախատեսված լինեն իրավական որոշակիության չափանիշին բավարարող օրենքով: Այս առումով Եվրոպական դատարանն իր նախադեպային իրավունքում ձևավորել է «օրենք» հասկացությանն առաջադրվող այնպիսի որակական չափանիշներ, ինչպիսիք են հասանելիությունը և կանխատեսելիությունը (…): Որակական այս պահանջները պետք է ապահովվեն ինչպես հանցագործության, այնպես էլ դրա համար պատժի նշանակման ժամանակ (…): Անձը համապատասխան դրույթի տառացի ընկալումից և, անհրաժեշտության դեպքում, դրա կապակցությամբ դատարանների տված մեկնաբանությունից պետք է հասկանա, թե որ գործողությունների և անգործության համար է քրեական պատասխանատվություն նախատեսվում և ինչ պատիժ կնշանակվի այդ գործողությունների կատարման և/կամ անգործության համար (…):

(…) [O]րենքի՝ իրավական որոշակիության չափանիշին բավարարելն առաջին հերթին օրենսդրական կարգավորման խնդիր է, իսկ դատական մեկնաբանումը լրացնող դերակատարություն ունի: Օրենսդրի խնդիրն է հնարավորինս հստակ և որոշակի սահմանել հանցավոր համարվող արարքը և դրա համար պատիժը, իսկ դատարանների խնդիրն է՝ օրենսդրի կողմից սահմանված արարքի էությանը համապատասխան մեկնաբանել նորմերը՝ ապահովելով դրանց համապատասխանությունը զարգացող հասարակական հարաբերություններին: (…)»6:

12.1 Վերահաստատելով և զարգացնելով նախորդ կետում վկայակոչված իրավական դիրքորոշումները` Վճռաբեկ դատարանը Հ.Գրիգորյանի և Է.Սարիբեկյանի գործով արձանագրել է. «[Ա]րարքի հանցավորությունն ու պատժելիությունն իրավական որոշակիության չափանիշին համապատասխանող օրենքով նախատեսելու պահանջն իրավունքի գերակայության առանցքային բաղադրիչներից է, որն ունի հիմնարար նշանակություն` անձին քրեական պատասխանատվության ենթարկելիս օրինականության սկզբունքն ապահովելու համար: Հստակ կարգադրագրեր (վարքագծի կանոններ) ամրագրող այդպիսի օրենքը մի կողմից ապահովում է դրանում ամրագրված պահանջների հասցեագրումը համապատասխան վարքագծի դրսևորման ակնկալիք ունեցող անձանց, մյուս կողմից` բացառում է կամայականորեն քրեական հետապնդման ենթարկվելու ցանկացած հնարավորություն` երաշխավորելով օրենքի միատեսակ կիրառությունը սահմանված նորմատիվ պահանջներին հակասող վարքագիծ դրսևորող անձի նկատմամբ:

Այսինքն` նշված սկզբունքի ներքո իրավական պետության պոզիտիվ պարտականությունն է ապահովել որդեգրած քրեական քաղաքականության արտացոլումն այնպիսի օրենքում, որում նկարագրված կանոնները և դրանց խախտման դեպքում վրա հասնող իրավական հետևանքները բովանդակային առումով այնքան որոշակի կլինեն, որ հնարավորություն կտան իրավունքի հիմնական կրողին դրսևորելու սահմանված պահանջներին համապատասխանող վարքագիծ: Վերջինս կարող է ապահովված լինել իրավական որոշակիության երկու բաղադրիչներին, այն է` հասանելիության և կանխատեսելիության չափանիշներին համապատասխանող օրենքի առկայության պարագայում, որոնք ունեն հետևյալ բովանդակային նշանակությունը.

- օրենքի համապատասխանությունը հասանելիության չափանիշին պարզելիս անհրաժեշտ է գնահատել, թե այն օրենքը, որով սահմանված պահանջների խախտումը մեղսագրվում է անձին, արդյո՞ք եղել է պատշաճ կերպով հրապարակված, ողջամտորեն հասանելի, թե ոչ: Այսինքն` օրենքը կարող է համապատասխանել հասանելիության չափանիշին, եթե այն, պետական իշխանությունների կողմից լինելով հրապարակված, նվազագույն ջանքերի գործադրմամբ եղել է հասանելի: Որպես այդպիսին, օրենքը կարող է հրապարակվել ինչպես դրա տպագիր տարբերակն անձանց հասանելի դարձնելու, այնպես էլ դրա առցանց տարբերակը համապատասխան պաշտոնական էլեկտրոնային հարթակներում տեղադրելու միջոցով (տե´ս mutatis mutandis Kokkinakis v. Greece գործով Եվրոպական դատարանի` 1993 թվականի մայիսի 25-ի վճիռը, գանգատ թիվ 14307/88, 40-րդ կետ; G. v. France գործով Եվրոպական դատարանի` 1995 թվականի սեպտեմբերի 27-ի թիվ 15312/89 գանգատը, 25-րդ կետ; Korbely v. Hungary[GC] գործով Եվրոպական դատարանի` 2008 թվականի սեպտեմբերի 19-ի վճիռը, գանգատ թիվ 9174/02, 74-75-րդ կետեր),

- օրենքի համապատասխանությունը կանխատեսելիության չափանիշին պարզելիս անհրաժեշտ է գնահատել, թե այն օրենքը, որով սահմանված պահանջների խախտումը մեղսագրվում է անձին, արդյո՞ք բովանդակային առումով ողջամտորեն ընկալելի է եղել անձանց համար: Այլ կերպ` արդյո՞ք քրեական պատասխանատվության ենթարկվող սուբյեկտը, տեղեկանալով օրենքով նախատեսված պահանջների մասին, ծանոթանալով դրանց վերաբերյալ նորմատիվ վարքագծի կանոնների բովանդակությանը, դրանց վերաբերյալ տրված դատական մեկնաբանություններին և անհրաժեշտության դեպքում` ստանալով համապատասխան իրավական խորհրդատվություն, կարող էր կանխատեսել, թե որ գործողության/անգործության դրսևորումը կհանգեցնի քրեական պատասխանատվության և պատժի նշանակմանը: Այդ հանգամանքը պարզելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել համապատասխան կանոններն ամրագրող փաստաթղթի բովանդակությունը, ոլորտը, որի կարգավորմանն ուղղված է այդ փաստաթուղթը, ինչպես նաև այն անձանց շրջանակն ու կարգավիճակը, որոնց հասցեագրված է այն (տե´ս mutatis mutandis Cantoni v. France գործով Եվրոպական դատարանի` 1996 թվականի նոյեմբերի 11-ի վճիռը, գանգատ թիվ 17862/91, 29-րդ կետը; Mkrtchyan v. Armenia գործով Եվրոպական դատարանի` 2007 թվականի հունվարի 11-ի վճիռը, գանգատ թիվ 6562/03, 39-րդ կետը; Kafkaris v. Cyprus [GC] գործով Եվրոպական դատարանի` 2008 թվականի փետրվարի 12-ի վճիռը, գանգատ թիվ 21906/04, 140-րդ կետը; Kononov v. Latvia [GC] գործով Եվրոպական դատարանի` 2010 թվականի մայիսի 17-ի վճիռը, գանգատ թիվ 36376/04, 235-րդ կետը; Del Rio Prada v. Spain [GC] գործով Եվրոպական դատարանի` 2013 թվականի հոկտեմբերի 21-ի վճիռը, գանգատ թիվ 42750/09, 79-րդ կետը):

(...) [Վերոնշյալ] չափանիշների հաշվառմամբ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ անձին քրեական պատասխանատվության ենթարկելիս օրենքը, լինելով հասանելի և կանխատեսելի, պետք է հնարավորություն ընձեռի այդ օրենքի հասցեատիրոջը գիտակցելու իր իրավունքների և ազատությունների իրացման թույլատրելի շրջանակները, հարմարեցնելու իր վարքագիծն այդ շրջանակներն ամրագրող նորմերի պահանջներին և գնահատելու իր վարքագծի իրավաչափությունը` կանխատեսելով ոչ իրավաչափ վարքագծի դրսևորելու դեպքում վրա հասնող իրավական հետևանքները: Ընդ որում, Վճռաբեկ դատարանն ընդգծում է, որ նշվածը վերաբերում է ինչպես ՀՀ քրեական օրենսգրքում տեղ գտած նկարագրական դիսպոզիցիայով ամրագրված հանցագործության պարտադիր և լրացուցիչ հատկանիշներին, այնպես էլ բլանկետային դիսպոզիցիայով նկարագրված հանցագործության հատկանիշները բացահայտող այլ իրավական ակտերի նորմերին, որոնց պահանջների խախտումը ևս հանգեցնում է քրեական պատասխանատվության: Միայն այդ դեպքում անձի համար կարող է երաշխավորվել իր իրավունքների և ազատությունների իրացման դիսպոզիտիվության թույլատրելի շրջանակներն ընկալելու հնարավորությունը: Հակառակ պարագայում այն իրավական նորմը, որի ենթադրյալ խախտումը մեղսագրվում է անձին, չի կարող համարվել օրենք, քանի որ այն չի համապատասխանի իրավական որոշակիության (res judicata) սկզբունքին, այսինքն՝ ձևակերպված չի լինի բավարար աստիճանի հստակությամբ, որը թույլ կտա քաղաքացուն դրա հետ համատեղելու իր վարքագիծը (տե´ս Վարդան Ղազարյանի գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի` 2015 թվականի փետրվարի 27-ի թիվ ԱՎԴ/0002/01/14 որոշման 20-րդ կետը, ՀՀ սահմանադրական դատարանի` 2006 թվականի ապրիլի 18-ի թիվ ՍԴՈ 630 որոշման 11-րդ կետը, 2015 թվականի հունիսի 9-ի թիվ ՍԴՈ-1213 որոշման 9-րդ կետը)»7:

13. ՀՀ քրեական օրենսգրքի 157-րդ հոդվածի համաձայն` 1. Տեխնիկայի անվտանգության կամ աշխատանքի պաշտպանության կանոնները խախտելը՝ դրանց պահպանման համար պատասխանատու անձի կողմից, եթե մարդու առողջությանն անզգուշությամբ պատճառվել է ծանր կամ միջին ծանրության վնաս կամ մասնագիտական հիվանդություն` պատժվում է (…):

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է տուժողի մահ` պատժվում է (…):

Վերոնշյալ իրավադրույթի կապակցությամբ Վճռաբեկ դատարանը Ա.Մանուկյանի գործով արտահայտել է հետևյալ իրավական դիրքորոշումը. Աշխատողի անվտանգությունը և առողջությունն աշխատանքային գործունեության ընթացքում աշխատողների կյանքի և առողջության պահպանման համակարգ է, և պետությունը պարտավոր է`

ա) սահմանել աշխատողի անվտանգության և առողջության պահպանման իրավական կանոններ՝ ամրագրելով դրանք օրենքներով, այլ նորմատիվ իրավական ակտերով,

բ) նախատեսել համապատասխան քաղաքացիական, վարչական, քրեական սանկցիաներ, որոնք կոչված են կանխելու աշխատողի անվտանգության և առողջության պահպանման կանոնների խախտումները:

Շարադրված վերլուծության հիման վրա՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 157-րդ հոդվածով նախատեսված հանցագործության անմիջական օբյեկտը այն հասարակական հարաբերություններն են, որոնք ուղղված են մարդու` անվտանգության և հիգիենայի պահանջները բավարարող աշխատանքային պայմանների իրավունքի ապահովմանը, իսկ լրացուցիչ օբյեկտ են հանդիսանում մարդու կյանքը և առողջությունը:

(…)

ՀՀ քրեական օրենսգրքի 157-րդ հոդվածով նախատեսված հանցագործությունն օբյեկտիվ կողմից բնութագրվում է ինչպես գործողությամբ, այնպես էլ անգործությամբ, որը դրսևորվում է տեխնիկայի անվտանգության կամ աշխատանքի պաշտպանության կանոնները խախտելով: