«Գրանցված է»
ՀՀ արդարադատության
նախարարության կողմից
30 հուլիսի 2007 թ.
Պետական գրանցման թիվ 12107282

Հ Ա Մ Ա Տ Ե Ղ  Հ Ր Ա Մ Ա Ն

ՍԵՅՍՄԱՄԻԿՐՈՇՐՋԱՆԱՑՄԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ԿԱՐԳԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Ի կատարումն Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2006 թվականի հոկտեմբերի 19-ի «Սեյսմամիկրոշրջանացման քարտեզի հաստատման կարգը հաստատելու մասին» N 1581-Ն որոշման 2-րդ կետի.

ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՆՔ`

Հաստատել սեյսմամիկրոշրջանացման աշխատանքների իրականացման կարգը` համաձայն հավելվածի:

Կ Ա Ր Գ

ՍԵՅՍՄԱՄԻԿՐՈՇՐՋԱՆԱՑՄԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ

I. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ

1. Սույն կարգով սահմանվում է սեյսմամիկրոշրջանացման աշխատանքների (այսուհետ` ՍՄՇ) կազմակերպման և իրականացման դրույթները:

2. Սեյսմամիկրոշրջանացումը կատարվում է քաղաքաշինական փաստագրերի մշակման` քաղաքաշինական ծրագրային փաստաթղթերի մշակման, ինչպես նաև 2001 թվականի սեպտեմբերի 19-ի ՀՀ կառավարության թիվ 882 որոշմամբ հաստատված ՀՀ տարածքում հատուկ և կարևորագույն նշանակության օբյեկտների և 2003 թվականի մարտի 13-ի ՀՀ կառավարության թիվ 237-Ն որոշմամբ հաստատված սեյսմիկ պաշտպանության բնագավառի հատուկ և կարևոր նշանակության օբյեկտների տեղամասերի նախագծման ժամանակ: Բնակավայրերի ՍՄՇ քարտեզները կիրառվում են գլխավոր հատակագծերի կազմման համար:

Սեյսմամիկրոշրջանացումը ինժեներական հետազննությունների հատուկ տեսակ է, որը ապահովում է տարածքի սեյսմիկ վտանգի գնահատումը և կատարվում է սեյսմիկ վտանգի վրա տեղային երկրաբանական, ինժեներաերկրաբանական, գեոմորֆոլոգիական, սեյսմիկ և այլ պայմանների ազդեցության քանակական գնահատման նպատակով` նշելով գրունտների կամ դրանցով կազմված շերտախմբերի վրա առավելագույն հորիզոնական արագացումների մեծությունների փոփոխությունները:

3. Սեյսմիկ վտանգի գնահատման նպատակով իրականացվող սեյսմամիկրոշրջանացման աշխատանքները ներառում են` ինժեներաերկրաբանական հետազոտություններ, սեյսմահետախուզական աշխատանքներ, միկրոսեյսմերի գրանցումներ, թույլ երկրաշարժերի կամ պայթեցումների գրանցումներ, ուժեղ երկրաշարժերի մակրոսեյսմիկ տվյալների օգտագործում, երկրաֆիզիկական այլ եղանակներով հետազոտություններ, ինժեներաերկրաբանական նմանակությունների մեթոդ, տեսական հաշվարկներ:

Սեյսմիկ վտանգի գնահատման աշխատանքների ծավալը, քաղաքաշինական առաջադրանքի և տարածքի ինժեներաերկրաբանական պայմանների համադրմամբ, որոշվում է`

1) քաղաքաշինական ծրագրային փաստաթղթերի մշակման համար անհրաժեշտ սեյսմամիկրոշրջանացման (ՍՄՇ) հիմնական և օժանդակ աշխատանքներ.

ՍՄՇ հիմնական աշխատանքներ.

ինժեներաերկրաբանական հետազոտություններ.

սեյսմահետախուզական աշխատանքներ.

միկրոսեյսմերի գրանցումներ.

ինժեներաերկրաբանական նմանակությունների մեթոդ (եթե տարածքում փորված հորանցքերի քանակը բավարարում է նորմատիվային պահանջներին):

ՍՄՇ օժանդակ աշխատանքներ.

թույլ երկրաշարժերի կամ պայթեցումների գրանցումներ.

տեսական հաշվարկներ.

ուժեղ երկրաշարժերի մակրոսեյսմիկ տվյալների օգտագործում.

երկրաֆիզիկական եղանակներով այլ հետազոտություններ.

2) ՀՀ տարածքում հատուկ և կարևորագույն նշանակության օբյեկտների (2001 թվականի սեպտեմբերի 19-ի ՀՀ կառավարության թիվ 882 որոշում), ինչպես նաև սեյսմիկ պաշտպանության բնագավառի հատուկ և կարևոր նշանակության օբյեկտների (2003 թվականի մարտի 13-ի ՀՀ կառավարության 237-Ն որոշում) տարածքների ՍՄՇ հիմնական և օժանդակ աշխատանքներ.

ՍՄՇ հիմնական աշխատանքներ.

ինժեներաերկրաբանական հետազոտություններ.

սեյսմահետախուզական աշխատանքներ.

միկրոսեյսմերի գրանցումներ.

թույլ երկրաշարժերի կամ պայթեցումների գրանցումներ.

տեսական հաշվարկներ.

ինժեներաերկրաբանական նմանակությունների մեթոդ:

ՍՄՇ օժանդակ աշխատանքներ.

ուժեղ երկրաշարժերի մակրոսեյսմիկ տվյալների օգտագործում.

երկրաֆիզիկական եղանակներով այլ հետազոտություններ:

4. Սույն կարգի դրույթները պարտադիր են Հայաստանի Հանրապետության տարածքում սեյսմամիկրոշրջանացման աշխատանքներ իրականացնող կազմակերպությունների համար:

2. ՍԵՅՍՄԱՄԻԿՐՈՇՐՋԱՆԱՑՄԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐ

5. Սեյսմամիկրոշրջանացման աշխատանքների արդյունքում կազմվում է սեյսմամիկրոշրջանացման քարտեզ` առանձնացված տարբեր սեյսմիկ վտանգ ունեցող տեղամասերով, արտահայտված գրունտի հորիզոնական առավելագույն արագացումներով (0.05ց արագացման ճշտությամբ), նշելով գրունտների տատանումների գերակշռող պարբերությունների արժեքները:

6. Սեյսմամիկրոշրջանացման քարտեզի մասշտաբը, կախված տարածքի ինժեներաերկրաբանական պայմանների բարդության կարգից, համաձայն Հայաստանի Հանրապետության շինարարական նորմերի (ՀՀՇՆ II-6.02-2006 -ի), ընդունվում է ինժեներաերկրաբանական պայմանների I և II կարգի բարդության դեպքում` 1:100001:5000, III կարգի բարդության դեպքում` 1:5000:

7. Սեյսմամիկրոշրջանացման քարտեզը կազմվում է նույն կամ ավելի խոշոր մասշտաբի տեղագրական հիմքի վրա:

8. Սեյսմամիկրոշրջանացման քարտեզի կազմման ժամանակ, որպես սեյսմիկ վտանգի ելակետային արժեք ընդունվում են ՀՀՇՆ II-6.02-2006 նորմատիվային փաստաթղթում նշված արժեքները:

9. Սեյսմամիկրոշրջանացման աշխատանքները ներառում են.

1) ինժեներաերկրաբանական հետազննություններ, որոնք կատարվում են սեյսմամիկրոշրջանացման քարտեզի ինժեներաերկրաբանական հիմքի ստեղծման նպատակով և կատարվում են այլ տեսակի աշխատանքներից ավելի առաջ: Ինժեներաերկրաբանական հետազոտությունների հանույթի արդյունքում ստացվում են տվյալներ ինժեներաերկրաբանական պայմանների (ներառյալ գեոմորֆոլոգիական, երկրաբանական, գրունտների լիթոլոգիական կազմի, ֆիզիկամեխանիկական բնութագրերի, ստորերկրյա ջրերի մակարդակի, անբարենպաստ ֆիզիկաերկրաբանական պրոցեսների և այլն) մասին, որոնք կարող են ազդել ուսումնասիրվող տարածքի սեյսմիկ վտանգի մակարդակի, ինչպես նաև կառույցների շինարարության ու շահագործման ընթացքում այդ պայմանների հնարավոր փոփոխությունների վրա: Ինժեներաերկրաբանական հետազոտությունների կազմը և բարդության կարգը որոշվում է ՀՀՇՆ I - 2.01-99-ի 5.2 կետի համաձայն: Գործիքային հետազոտությունների համալիրն ընդգրկում է սեյսմաբանական և երկրաֆիզիկական (սեյսմահետախուզական, միկրոսեյսմերի, թույլ երկրաշարժերի կամ պայթեցումների գրանցման) մեթոդները:

2) Սեյսմահետախուզական դիտարկումների կետերի քանակը մեկ քառակուսի կիլոմետրի համար որոշվում է` ելնելով սեյսմամիկրոշրջանացման քարտեզի մասշտաբից և ինժեներաերկրաբանական պայմանների բարդության կարգից: Այն շինություններից ազատ տարածքի մեկ քառակուսի կմ-ի վրա, կախված սեյսմամիկրոշրջանացման քարտեզի մասշտաբից, կազմում է`

1:10 000 մասշտաբի համար` 5-8 կետ, 1:5 000 մասշտաբի համար` 10-12 կետ: 

Միկրոսեյսմերի գրանցումը կիրառվում է գրունտների ռեզոնանսային բնութագրերի գնահատման համար` տարբեր տեսակի գրունտային պայմանների միկրոտատանումների ամպլիտուդների մակարդակի և գերակշռող պարբերությունների համադրման և գրանցման ճանապարհով: Դիտարկման կետերի քանակը ընտրվում է ինժեներաերկրաբանական տվյալներով առանձնացված ամեն մի տեսակի գրունտի համար:

Գործիքային հետազոտությունների համալիրն ապահովում է.

Գրունտների խտության և դրանցում սեյսմիկ ալիքների տարածման արագությունների որոշումը, համապատասխան բանաձևով անցում կատարելով հորիզոնական առավելագույն արագացումների:

Գրունտային համալիրների հիմնական տեսակների` չափանմուշային (էտալոնային) գրունտների համեմատությամբ սեյսմիկ ուժգնության աճի մեծության փոփոխությունը: Որպես չափանմուշային գրունտներ ընտրվում են միջին գրունտները (համաձայն ՀՀՇՆ II-6.02-2006 -ի): Միջին գրունտների ընտրության դեպքում անհրաժեշտ է հաշվի առնել նաև ուժեղ երկրաշարժերի հետևանքների մակրոսեյսմիկ հետազոտությունների նյութերը (եթե այդպիսիք կան):

Սողանքային և այլ երկրաբանական գործընթացների զարգացման տեղամասերում հնարավոր սեյսմիկ էֆեկտների որակական գնահատականը:

Ուսումնասիրվող տարածքի տարբեր տեղամասերի սեյսմիկ վտանգի մակարդակի վրա ռելիեֆի ազդեցության որակական գնահատականը:

Սեյսմիկ վտանգի փոփոխության կանխատեսման նպատակով կատարվող տեսական հաշվարկների ելակետային տվյալների ստացումը:

Գործիքային համալիր հետազոտությունների կազմը, կախված ինժեներաերկրաբանական պայմանների բարդության կարգից և քաղաքաշինական առաջադրանքից, որոշվում է սույն կարգի 3-րդ կետի 1) և 2) ենթակետերի համաձայն:

3) Տեսական հաշվարկներ.

Սույն կարգի 3-րդ կետի 1) և 2) ենթակետերում նշված օբյեկտների տարածքների գրունտների տատանումների գերակշռող պարբերությունների կանխատեսման նպատակով կատարվում են միջավայրի սպեկտրալ բնութագրերի և սինթետիկ ակսելերոգրամների տեսական հաշվարկներ: Տեսական հաշվարկների արդյունքում ստացվում են գրունտների հակազդման սպեկտրեր և սինթետիկ ակսելերոգրամներ: Հակազդման սպեկտրերի քանակը պետք է համապատասխանի ինժեներաերկրաբանական տվյալների հիման վրա առանձնացված տեղամասերի քանակին:

4) Ուժեղ երկրաշարժերի մակրոսեյսմիկ տվյալների օգտագործում.

Մակրոսեյսմիկ տվյալներ օգտագործվում են տարածքում տեղի ունեցած ուժեղ երկրաշարժերի հետևանքների մանրամասն հետազոտություններով ստացված կամ գոյություն ունեցող տվյալների հիման վրա:

5) Գրունտների սեյսմիկ հատկությունների որոշումը նմանակությունների եղանակով կիրառվում է ՍՄՇ մյուս մեթոդների հետ համատեղ (եթե տարածքում գոյություն ունեցող հորատանցքերի քանակը բավարարում է նորմատիվային պահանջներին):

Այն տարածքների համար, որոնց սեյսմիկ վտանգի գնահատականը որոշվում է միայն նմանակության եղանակով, ներկայացվում է համառոտ եզրակացություն տարածքի սեյսմիկ վտանգի գնահատման վերաբերյալ` հիմնավորող նյութերի հետ միասին կամ ինժեներաերկրաբանական պայմանների հաշվետվության (եզրակացության) կազմում առանձնացվում է գրունտների սեյսմիկ հատկությունների մասին բաժին` համապատասխան հիմնավորմամբ:

10. Սույն կարգի 3-րդ կետի 1) և 2) ենթակետերում նշված գործիքային հետազոտություններ իրականացնելիս նախատեսվում են կրկնակի ստուգիչ չափումներ` աշխատանքի ծավալի 5 տոկոսի չափով:

Կրկնակի չափումների նպատակը տվյալների ամբողջականության և հավաստիության, ինչպես նաև ներկայացված նյութի` ստուգման արդյունքին համապատասխանության գնահատումն է:

11. Սեյսմամիկրոշրջանացման ինժեներական հետազոտությունների նյութերը պատվիրատուին ներկայացվում են կատարված աշխատանքների արդյունքների հաշվետվության տեսքով` գործող նորմատիվ փաստաթղթերի պահանջներին համապատասխան, բաղկացած տեքստային և գրաֆիկական մասերից ու հավելվածներից:

Սեյսմամիկրոշրջանացման աշխատանքների հաշվետվության տեքստային մասը, սույն կարգի 3-րդ կետի 1) և 2) ենթակետերով նախատեսված աշխատանքների ծավալին համապատասխան, պարունակում է հետևյալ բաժիններն ու տեղեկությունները.

1) Ներածություն - աշխատանքների կատարման հիմքը, հետազննությունների խնդիրները, հետազննությունների շրջանի տեղադրությունը, կատարված աշխատանքների տեսակներն ու ծավալները, կատարման ժամկետները, առանձին տեսակի աշխատանքների կատարման մեթոդները, կատարողների կազմը, շեղումները աշխատանքային ծրագրից, դրանց հիմնավորումը և այլն.

2) Ֆիզիկաաշխարհագրական և տեխնածին պայմանները - շատ հակիրճ տրվում է աշխարհագրական դիրքը, գեոմորֆոլոգիան, ջրագրությունը, ռելիեֆը, կլիման, տեղեկություններ տարածքի շինարարական իրականացման և օգտագործման, տեխնածին պրոցեսների մասին.

3) Տարածքի ուսումնասիրվածությունը - նախկինում ինժեներաերկրաբանական հետազոտությունների ենթարկված տեղամասի բնույթը, նշանակությունը և սահմանները, կատարող կազմակերպությունների անվանումը, աշխատանքների կատարման ժամանակը և հիմնական արդյունքները, սեյսմամիկրոշրջանացման համար դրանց օգտագործման հնարավորությունները.

4) Տարածքի ինժեներաերկրաբանական պայմանները - տարածքի երկրաբանական կառուցվածքը, լիթոլոգիական կտրվածքը, գրունտների ֆիզիկամեխանիկական հատկությունները, գեոմորֆոլոգիական և ջրաերկրաբանական պայմանները, ֆիզիկաերկրաբանական և ինժեներաերկրաբանական պրոցեսներն ու երևույթները:

Հատուկ ուշադրություն պետք է դարձնել թույլ (նստող, ուռչող, աղակալված և այլն), ջրհագեցած, տեխնածին գրունտների, սողանքների, քարաթափերի, ակտիվ բեկվածքների, 15 աստիճանից թեք լանջերի վրա:

Ինժեներաերկրաբանական հետազոտությունների արդյունքների հիման վրա տրվում է գործիքային դիտարկումների համար անհրաժեշտ կետերի ու պրոֆիլների տեղադրման հիմնավորումը.

5) Աշխատանքների արդյունքները - ներկայացվում է սույն կարգի 3-րդ կետի 1) և 2) ենթակետերում նշված հիմնական, անհրաժեշտության դեպքում նաև` օժանդակ, հետազննությունների և տեսական հաշվարկների արդյունքները: Սեյսմիկ գոտիների սահմանները և դրանցում վտանգի մակարդակը որոշվում են ՍՄՇ մեթոդների համալիրի հիման վրա.

6) Եզրակացություններ և առաջարկություններ - համառոտ կերպով շարադրվում են սեյսմամիկրոշրջանացման ընթացքում բացահայտված ինժեներաերկրաբանական պայմանների և գրունտների սեյսմիկ բնութագրերի փոփոխության հիմնական օրինաչափությունները, տրվում են սեյսմամիկրոշրջանացման քարտեզի գործնական օգտագործման առաջարկություններ.

7) Օգտագործված գրականության ցուցակ - բերվում է հաշվետվության կազմման ընթացքում օգտագործված ֆոնդային և հրատարակված նյութերի ցանկը:

12. Տեքստային հավելվածները պարունակում են`

1) պատվիրատուի տեխնիկական առաջադրանքը, ներառյալ նրա փոփոխություններն ու լրացումները.

2) գրանցված երկրաշարժերի ցուցակ (եթե այդպիսիք կան).

3) գրունտների հատկությունների լաբորատոր որոշումների արդյունքների ամփոփիչ աղյուսակներ.

4) հորանցքերի և մերկացումների ինժեներաերկրաբանական նկարագրություններ.

5) սեյսմիկ վտանգի հաշվարկների աղյուսակներ.

6) գրունտների տատանումների գերակշռող պարբերությունների չափման և հաշվարկային ամփոփիչ աղյուսակներ:

13. Գրաֆիկական մասը պարունակում է`

1) ուսումնասիրվող տարածքի տեսածիրային քարտեզ (պլան).

2) փաստացի նյութերի քարտեզ.

3) ինժեներաերկրաբանական պայմանների քարտեզ.

4) սեյսմաշրջանացման քարտեզի (մանրամասն սեյսմաշրջանացման) հատված` ուժեղ երկրաշարժերի դեպքում գրունտների տատանման քանակական բնութագրերի հավելվածներով.

5) ինժեներաերկրաբանական կտրվածքներ.

6) ուժեղ երկրաշարժերի հաշվարկային ակսելերոգրամներ, գրունտների հակազդման սպեկտրեր և գրունտների տատանումների գերակշռող պարբերությունների սպեկտրեր.

7) երկրաշարժերի գրանցումներ (սեյսմագրամներ, վելոսիգրամներ կամ ակսելերագրամներ), ուղղաձիգ էլեկտրական զոնդման կորեր, հոդոգրաֆներ, գեոսեյսմիկական և գեոէլեկտրական կտրվածքներ և այլ փաստացի նյութեր (կատարողի օրինակում).

8) սեյսմամիկրոշրջանացման քարտեզ.

9) գերակայող հաճախականությունների սպեկտրներ (աղյուսակներ):

14. Հաշվետվությունը ներկայացվում է պատվիրատուին, ինչպես նաև փոխանցվում է լիազորված մարմնի արխիվ` պահպանելով հեղինակային իրավունքը:

15. Դաշտային աշխատանքների նյութերը հաշվետվության կազմի մեջ չեն մտնում, պատվիրատուին չեն տրվում, այլ հաշվետվության բնագրի հետ պահվում են կատարողի արխիվում: Դաշտային աշխատանքների նյութերը տրամադրվում են միայն ՀՀ կառավարության 19 հոկտեմբերի 2006 թվականի N 1581-Ն որոշման հավելված 3-ի «դ» կետով նախատեսված դեպքում: