ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան)

2010 թվականի հուլիսի 30-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով Տարոն Աբրահամյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 04.03.2010 թվականի որոշման դեմ` ըստ հայցի Մարինե Դավթյանի ընդդեմ Տարոն Աբրահամյանի, երրորդ անձ Ծովինար Ստեփանյանի պատճառված վնասի փոխհատուցման պահանջի մասին,

ՊԱՐԶԵՑ

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան՝ Մարինե Դավթյանը պահանջել է բռնագանձել Տարոն Աբրահամյանից 10.000 (տասը հազար) ԱՄՆ դոլարին համարժեք ՀՀ դրամ` որպես պատճառված վնասի հատուցում:

 ՀՀ Արարատի և Վայոց Ձորի մարզերի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի (այսուհետ` Դատարան) 26.10.2009 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է մասնակիորեն` Տարոն Աբրահամյանից հօգուտ Մարինե Դավթյանի բռնագանձվել է 5.000 ԱՄՆ դոլարին համարժեք ՀՀ դրամ, մնացած մասով հայցը մերժվել է:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 04.03.2010 թվականի որոշմամբ Դատարանի 26.10.2009 թվականի վճիռը թողնվել է օրինական ուժի մեջ:

 Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Տարոն Աբրահամյանը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանը խախտել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 48-րդ, 51-րդ և 53-րդ հոդվածները:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանում է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանը դատական ակտը ուժի մեջ թողնելով` հիմք է ընդունել այն հանգամանքը, որ Տարոն Աբրահամյանը չի բողոքարկել 09.07.2009 թվականի թիվ ԱՎԴ/0011/01/09 գործով ««Համաներում հայտարարելու մասին» որոշումը կիրառելու, քրեական գործի վարույթը կարճելու և քրեական հետապնդումը դադարեցնելու մասին» որոշումը, ուստի օրինական ուժի մեջ մտած որոշմամբ հաստատվում է Տարոն Աբրահամյանի կողմից Մարինե Դավթյանին վնաս պատճառելու փաստը:

Մինչդեռ Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել, որ վերոնշյալ որոշման չբողոքարկելը չի հիմնավորում Տարոն Աբրահամյանի կողմից Մարինե Դավթյանին վնաս պատճառելու փաստը, ինչպես նաև առաջադրված մեղադրանքում իրեն մեղավոր չի ճանաչել:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 04.03.2010 թվականի որոշումը և գործն ուղարկել նույն դատարան նոր քննության կամ կարճել գործի վարույթը:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը`

1) Արարատի և Վայոց Ձորի մարզերի ընդհանուր իրավասության դատարանի 09.07.2009 թվականի ««Համաներում հայտարարելու մասին» որոշումը կիրառելու, քրեական գործի վարույթը կարճելու և քրեական հետապնդումը դադարեցնելու մասին» որոշմամբ Տարոն Աբրահամյանի վերաբերյալ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 214-րդ հոդվածի 1-ին մասով և 325-րդ հոդվածի 1-ին մասով քրեական գործի վարույթը կարճվել է, և քրեական հետապնդումը դադարեցվել` նրա նկատմամբ կիրառելով ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից 19.06.2009 թվականին ընդունված ««Համաներում հայտարարելու մասին» որոշման 5-րդ կետի 1-ին ենթակետը: Վերոնշյալ որոշման համաձայն Տարոն Աբրահամյանը իրեն մեղավոր չի ճանաչել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 214-րդ հոդվածի 1-ին մասով և 325-րդ հոդվածի 1-ին մասով իրեն առաջադրված մեղադրանքում: Տուժող Մարինե Դավթյանին վերապահվել է քաղաքացիական հայցի իրավունք: Միաժամանակ որոշմամբ նշվել է, որ Տարոն Աբրահամյանը, հանդիսանալով «Հայաստան մարտական կարատե-կուբոդոյի ազգային ֆեդերացիա» հասարակական կազմակերպության նախագահ, իր լիազորությունն օգտագործել է կազմակերպության շահերին հակառակ` իր օգտին, որի հետևանքով պատճառվել է էական վնաս, այն է` Արտաշատ քաղաքի բնակիչ Աբգար Եդիգարյանից իմանալով, որ նա ցանկանում է մեկնել Եվրոպա` մշտական բնակության, խոստացել է 9.000 ԱՄՆ դոլարով Աբգար Եդիգարյանին, կնոջը` Մարինե Դավթյանին և նրանց երկու երեխաներին իր ղեկավարած կազմակերպության միջոցով տանել Եվրոպա` պայմանով, որ Աբգար Եդիգարյանը պետք է հանդես գա որպես թիմի հովանավոր և վճարի մարզական միջոցառումների ու ճանապարհի ծախսերը (հատոր 1-ին, գ.թ. 3-5):

2) Հայաստանի մարտական կարատե-կոբուդոյի ազգային ֆեդերացիայի (այսուհետ` Ֆեդերացիա) ընդհանուր նիստի թիվ 100-2 որոշմամբ արձանագրվել է. «2007 թվականի օգոստոսի 1-ից հովանավոր Աբգար Պետիկի Եդիգարյանի կողմից նվիրատվության կարգով հատկացվող 16.000 ԱՄՆ դոլարը տրամադրել` 1. Հայաստանի Ջիու-Ջիթսու մարտարվեստի առաջնության անցկացմանը, 2. թիկնապահական միջազգային սեմինարի կազմակերպմանը և անցկացմանը, 3. Գերմանիայի Հանաու քաղաքում հոկտեմբերի 6-7-ը անցկացվելիք Ջիու-Ջիթսու աշխարհի առաջնությանը հավաքականի մասնակցության աշխատանքներին: … Հովանավոր Ա. Եդիգարյանի ներդրած գումարը կասա չմուծել նրա խնդրանքով» (հատոր 1-ին, գ.թ. 32):

3) Ֆեդերացիայի 01.08.2007 թվականի թիվ 105 հրամանով հասարակական կարգով աշխատանքի են ընդունվել Աբգար Եդիգարյանը` որպես հավաքականի պետ, և Մարինե Եդիգարյանը (Դավթյան)` որպես բուժքույր (հատոր 1-ին, գ.թ. 31):

4) Գերմանիայի Դաշնություն մեկնող պատվիրակության կազմում Աբգար Եդիգարյանն ու Մարինե Դավթյանը անցել են հարցազրույց, ստացել մուտքի թույլտվություն, սակայն երկու երեխաներին մուտքի թույլտվություն չտալու պատճառով Գերմանիայի Դաշնություն է մեկնել միայն Աբգար Եդիգարյանը, իսկ Մարինե Դավթյանը մնացել է ՀՀ-ում:

5) Աբգար Եդիգարյանը Գերմանիայի Դաշնությունում պատվիրակության հետ երեք օր մնալուց հետո ինքնակամ մեկնել է Ֆրանսիայի Հանրապետություն:

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը

Քննելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքի սահմաններում` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ այն հիմնավոր է հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգքրի 17-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` անձն ում իրավունքը խախտվել է, կարող է պահանջել իրեն պատճառված վնասների լրիվ հատուցում, եթե վնասների հատուցման ավելի պակաս չափ նախատեսված չէ սույն օրենքով կամ պայմանագրով:

Նույն օրենսգրքի 17-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` վնասներ են իրավունքը խախտված անձի ծախսերը, որ նա կատարել է կամ պետք է կատարի խախտված իրավունքը վերականգնելու համար, նրա գույքի կորուստը կամ վնասվածքը (իրական վնաս), ինչպես նաև չստացված եկամուտները, որոնք այդ անձը կստանար քաղաքացիական շրջանառության սովորական պայմաններում, եթե նրա իրավունքը չխախտվեր (բաց թողնված oգուտ):

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1058-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` վնաս պատճառած անձն ազատվում է այն հատուցելուց, եթե ապացուցում է, որ վնասն իր մեղքով չի պատճառվել:

Վճռաբեկ դատարանն իր` նախկինում կայացրած որոշումներում անդրադարձել է վնասի ինստիտուտի իրավական վերլուծությանը:

Մասնավորապես, Վճռաբեկ դատարանը նշել է, որ վնասի հատուցման համար պարտադիր պայման է իրավունքը խախտած անձի ոչ օրինաչափ վարքագծի, վնասների, վնասների ու ոչ օրինաչափ գործողության միջև պատճառահետևանքային կապի և պարտապանի մեղքի միաժամանակյա առկայությունը: Ընդ որում, նշված պայմաններից որևէ մեկի բացակայության դեպքում վնասն ենթակա չէ հատուցման (տես` Նատալյա Հակոբյանի հայցն ընդդեմ Վարդան Հայրապետյանի` վնասի հատուցման պահանջի մասին Վճռաբեկ դատարանի 13.02.2009 թվականի թիվ ՀՔԴ 3/0016/02/08 որոշումը):

Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 48-րդ հոդվածի հիմքով վնասի հատուցման համար պարտադիր պայման հանդիսացող տարրերից` հայցվորի մոտ իրական կամ բաց թողնված օգուտի տեսքով վնասների առկայության, պատասխանողի մոտ ոչ օրինաչափ վարքագծի առկայության, վնասների ու ենթադրյալ վնաս պատճառող անձի ոչ օրինաչափ գործողության միջև պատճառահետևանքային կապի առկայության հանգամանքների ապացուցման բեռը կրում է հայցվոր կողմը, իսկ հայցվորի կրած վնասի հարցում իր մեղքի բացակայության հանգամանքի ապացուցման պարտականությունը, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի կանխավարկածի հիմքով, կրում է պատասխանող կողմը (տես`«Սասնա-Մանանա» ՍՊԸ-ի հայցն ընդդեմ Դանիել Ղասաբօղլյանի` պատճառված վնասի հատուցման պահանջի մասին Վճռաբեկ դատարանի 26.06.2009 թվականի թիվ ԵՔԴ/0086/02/08որոշումը):

 Սույն գործով Վերաքննիչ դատարանը, հաստատված համարելով, որ Տարոն Աբրահամյանը չի բողոքարկել 09.07.2009 թվականի թիվ ԱՎԴ/0011/01/09 գործով ««Համաներում հայտարարելու մասին» որոշումը կիրառելու, քրեական գործի վարույթը կարճելու և քրեական հետապնդումը դադարեցնելու մասին» որոշումը, հանգել է այն հետևության, որ Տարոն Աբրահամյանը վնաս է պատճառել Մարինե Դավթյանին:

Մինչդեռ սույն գործի փաստերի համաձայն` Հայաստանի մարտական կարատե-կոբուդոյի ազգային ֆեդերացիայի ընդհանուր նիստի թիվ 100-2 որոշմամբ արձանագրվել է, որ 2007 թվականի օգոստոսի 1-ից հովանավոր Աբգար Պետիկի Եդիգարյանի կողմից նվիրատվության կարգով հատկացվող 16.000 ԱՄՆ դոլարը տրամադրել` 1. Հայաստանի Ջիու-Ջիթսու մարտարվեստի առաջնության անցկացմանը, 2. թիկնապահական միջազգային սեմինարի կազմակերպմանը և անցկացմանը, 3. Գերմանիայի Հանաու քաղաքում հոկտեմբերի 6-7-ը անցկացվելիք Ջիու-Ջիթսու աշխարհի առաջնությանը հավաքականի մասնակցության աշխատանքներին: … Հովանավոր Ա. Եդիգարյանի ներդրած գումարը կասա չմուծել նրա խնդրանքով: Ֆեդերացիայի 01.08.2007 թվականի թիվ 105 հրամանով հասարակական կարգով ֆեդերացիա աշխատանքի են ընդունվել Աբգար Եդիգարյանը` որպես հավաքականի պետ, և Մարինե Եդիգարյանը (Դավթյան)` որպես բուժքույր: Հետագայում, Գերմանիայի Դաշնություն մեկնող պատվիրակության կազմում Աբգար Եդիգարյանն ու Մարինե Դավթյանը անցել են հարցազրույց, ստացել մուտքի թույլտվություն, սակայն երկու երեխաներին մուտքի թույլտվություն չտալու պատճառով Գերմանիայի Դաշնություն է մեկնել միայն Աբգար Եդիգարյանը, իսկ Մարինե Դավթյանը մնացել է ՀՀ-ում: Աբգար Եդիգարյանը Գերմանիայի Դաշնությունում պատվիրակության հետ երեք օր մնալուց հետո ինքնակամ մեկնել է Ֆրանսիայի Հանրապետություն: Արարատի և Վայոց Ձորի մարզերի ընդհանուր իրավասության դատարանի 09.07.2009 թվականի ««Համաներում հայտարարելու մասին» որոշումը կիրառելու, քրեական գործի վարույթը կարճելու և քրեական հետապնդումը դադարեցնելու մասին» որոշմամբ նշվել է, որ Տարոն Աբրահամյանը, հանդիսանալով «Հայաստան մարտական կարատե-կուբոդոյի ազգային ֆեդերացիա» հասարակական կազմակերպության նախագահ, իր լիազորությունն օգտագործել է կազմակերպության շահերին հակառակ` իր օգտին, որի հետևանքով պատճառվել է էական վնաս, այն է` Արտաշատ քաղաքի բնակիչ Աբգար Եդիգարյանից իմանալով, որ նա ցանկանում է մեկնել Եվրոպա` մշտական բնակության, խոստացել է 9.000 ԱՄՆ դոլարով Աբգար Եդիգարյանին, կնոջը` Մարինե Դավթյանին և նրանց երկու երեխաներին իր ղեկավարած կազմակերպության միջոցով տանել Եվրոպա` պայմանով, որ Աբգար Եդիգարյանը պետք է հանդես գա որպես թիմի հովանավոր և վճարի մարզական միջոցառումների ու ճանապարհի ծախսերը:

 Հիմք ընդունելով վերոգրյալը և սույն գործի փաստերը համադրելով Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ նշված փաստական հանգամանքների պայմաններում չի հիմնավորվում Մարինե Դավթյանի որևէ իրավունքի առկայությունը, որը կարող էր խախտվել կամ փաստացի խախտվել է պատասխանողի կողմից:

 Ինչ վերաբերում է հայցի հիմքում դրված այն հանգամանքին, որ պատասխանողը Եվրոպա տանելու պայմանով գումար է ստացել, որի հետևանքով նրան հասցվել է վնաս, ապա Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ դրա իրավունքը հայցվորն ի սկզբանե չուներ, իսկ այդ խոստումը մասնակիորեն կատարվել է անօրինական ճանապարհով: Հետևաբար, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով հայցվորին հասցված վնասը բացակայում է, քանի որ բացակայում է այն իրավունքը, որը կարող էր խախտվել:

Այսպիսով, սույն վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար` ՀՀ քաղաքացիական դատավարություն օրենսգրքի 228-րդ հոդվածի ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու համար

 Միաժամանակ, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-րդ հոդվածի 1-ին կետի 4-րդ ենթակետով սահմանված` ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելու Վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը հետևյալ հիմնավորմամբ.

ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածի և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի ողջամիտ ժամկետում իր գործի քննության իրավունք: Սույն գործով վեճի լուծումն էական նշանակություն ունի գործին մասնակցող անձանց համար: Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ գործը ողջամիտ ժամկետում քննելը հանդիսանում է ՀՀ Սահմանադրության և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի նույն հոդվածներով ամրագրված` անձի արդար դատաքննության իրավունքի տարր, հետևաբար գործի անհարկի ձգձգումները վտանգ են պարունակում նշված իրավունքի խախտման տեսանկյունից: Տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանի կողմից ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելը բխում է արդարադատության արդյունավետության շահերից, քանի որ սույն գործով վերջնական դատական ակտ կայացնելու համար նոր հանգամանք հաստատելու անհրաժեշտությունը բացակայում է:

Դատական ակտը փոփոխելիս Վճռաբեկ դատարանը հիմք է ընդունում սույն որոշման պատճառաբանությունները, ինչպես նաև գործի նոր քննության անհրաժեշտության բացակայությունը:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 118-րդ հոդվածով, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-241²-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը

ՈՐՈՇԵՑ

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել մասնակիորեն: Բեկանել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 04.03.2010 թվականի որոշումը և այն փոփոխել` Մարինե Դավթյանի հայցը մերժել:

2. Մարինե Դավթյանից հօգուտ Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի բռնագանձել 73.400 (յոթանասուներեք հազար չորս հարյուր) ՀՀ դրամ` որպես հայցադիմումի համար չվճարված պետական տուրք, հօգուտ Տարոն Աբրահամյանի` 110.000 (մեկ հարյուր տաս հազար) ՀՀ դրամ` որպես նախապես վճարված պետական տուրք:

3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման: