ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քրեական պալատը (այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան)

	նախագահությամբ	Դ. Ավետիսյանի
	մասնակցությամբ դատավորներ	Հ. Ասատրյանի
		Ե. Դանիելյանի
		Հ. Ղուկասյանի
		Ա. Պողոսյանի
		Ս. Օհանյանի
	քարտուղարությամբ	Մ. Պետրոսյանի
	մասնակցությամբ դատախազ	Ջ. Ֆարխոյանի
	փաստաբան	Վ. Քոսյանի

2009 թվականի օգոստոսի 21-ին

Երևան քաղաքում

դռնբաց դատական նիստում, քննելով ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 2009 թվականի փետրվարի 19-ի որոշման դեմ ՀՀ գլխավոր դատախազի տեղակալ Մ.Սարգսյանի բերած վճռաբեկ բողոքը,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

Գործի դատավարական նախապատմությունը

1. 2006 թվականի մայիսի 16-ին Սերգեյ Արշակի Հակոբյանը դիմում է ներկայացրել Երևանի Ավան և Նոր Նորք համայնքների դատախազություն այն մասին, որ իր տնօրինած «Իրինա» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության պատվերով դեռևս 2002 թվականին կառուցված գազատարի կատարողական-տեխնիկական փաստաթղթերում իր ստորագրությունները կեղծված են, և որ 2003 թվականի հոկտեմբեր ամսին Հակոբ Խաչիկի Քոսյանի կողմից ապամոնտաժվել և վաճառվել է 1.080 մետր երկարությամբ խողովակաշարը:

2. Ս.Հակոբյանի դիմումի հիման վրա նախապատրաստած նյութերով 2006 թվականի հուլիսի 7-ին հարուցվել է թիվ 17204706 քրեական գործը` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 322-րդ հոդվածի 1-ին մասի հատկանիշներով:

Նախաքննության մարմնի 2006 թվականի նոյեմբերի 7-ի որոշմամբ թիվ 17204706 քրեական գործի վարույթը կարճվել է հանցակազմի բացակայության հիմքով:

3. ՀՀ գլխավոր դատախազության հետաքննության և նախաքննության օրինականության նկատմամբ հսկողություն իրականացնող վարչության ավագ դատախազ Ս.Հովսեփյանի 2007 թվականի փետրվարի 8-ի որոշմամբ քրեական գործի վարույթը կարճելու մասին նախաքննության մարմնի որոշումը վերացվել է:

4. Վերոգրյալ որոշումը Հ.Քոսյանի պաշտպան Վաչագան Քոսյանի կողմից բողոքարկվել է Երևանի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարան: Դատարանի 2008 թվականի փետրվարի 25-ի որոշմամբ պաշտպանի բողոքը բավարարվել է, թիվ 17204706 թրեական գործի վարույթը կարճելու վերաբերյալ որոշումը վերացնելու մասին ավագ դատախազ Ս.Հովսեփյանի 2007 թվականի փետրվարի 8-ի որոշումը վերացվել է:

5. Երևանի Ավան և Նոր Նորք համայնքների դատախազության ավագ դատախազ Հ.Հովսեփյանը, քննարկելով Ս.Հակոբյանի կողմից 2008 թվականի օգոստոսի 26-ին ներկայացված դիմումը, 2008 թվականի սեպտեմբերի 5-ին որոշում է կայացրել նոր երևան եկած հանգամանքների հետևանքով վարույթ հարուցելու մասին:

6. Նոր երևան եկած հանգամանքների հետևանքով վարույթ հարուցելու մասին որոշումը Վ.Քոսյանի կողմից բողոքարկվել է Երևանի Ավան և Նոր Նորք համայնքների դատախազին, որի կապակցությամբ 2008 թվականի նոյեմբերի 4-ին հայտնվել է, որ բողոքարկվող որոշումը հիմնավոր է, և այն վերացնելու հիմքեր չկան:

7. 2008 թվականի նոյեմբերի 5-ին Վ.Քոսյանը բողոք է ներկայացրել Երևանի Ավան և Նոր Նորք համայնքների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարան` խնդրելով վերացնել նոր երևան եկած հանգամանքների հետևանքով վարույթ հարուցելու մասին ավագ դատախազ Հ.Հովսեփյանի 2008 թվականի սեպտեմբերի 5-ի որոշումը:

Երևանի Ավան և Նոր Նորք համայնքների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի 2008 թվականի դեկտեմբերի 23-ի որոշմամբ Վ.Քոսյանի բողոքը բավարարվել է, իսկ նոր երևան եկած հանգամանքների հետևանքով վարույթ հարուցելու մասին ավագ դատախազ Հ.Հովսեփյանի 2008 թվականի սեպտեմբերի 5-ի որոշումը` վերացվել:

8. Դատախազի վերաքննիչ բողոքի հիման վրա դատական ստուգման ենթարկելով Երևանի Ավան և Նոր Նորք համայնքների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի 2008 թվականի դեկտեմբերի 23-ի որոշման օրինականությունն ու հիմնավորվածությունը` ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանը 2009 թվականի փետրվարի 19-ին որոշում է կայացրել բողոքը մերժելու, իսկ դատարանի որոշումն օրինական ուժի մեջ թողնելու մասին:

9. Վերոգրյալ որոշման դեմ վճռաբեկ բողոք է բերել ՀՀ գլխավոր դատախազը, որը Վճռաբեկ դատարանի 2009 թվականի մայիսի 7-ի որոշմամբ թողնվել է առանց քննության` ժամկետանց լինելու պատճառաբանությամբ:

10. ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 2009 թվականի փետրվարի 19-ի որոշման դեմ 2009 թվականի հունիսի 11-ին վճռաբեկ բողոք է բերել ՀՀ գլխավոր դատախազի տեղակալը` խնդրելով վճռաբեկ բողոք բերելու համար օրենքով սահմանված ժամկետի բացթողումը համարել հարգելի:

Վճռաբեկ դատարանը 2009 թվականի հուլիսի 17-ի որոշմամբ ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 2009 թվականի փետրվարի 19-ի որոշման դեմ վճռաբեկ բողոք բերելու համար բաց թողնված ժամկետը համարել է հարգելի և ՀՀ գլխավոր դատախազի տեղակալի վճռաբեկ բողոքը վարույթ է ընդունել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 414.2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 3-րդ կետերի հիմքով («բողոքում բարձրացված հարցի վերաբերյալ վճռաբեկ դատարանի որոշումը կարող է էական նշանակություն ունենալ օրենքի միատեսակ կիրառության համար և վերաքննիչ դատարանի կողմից թույլ է տրված առերևույթ դատական սխալ, որը կարող է առաջացնել կամ առաջացրել է ծանր հետևանքներ»):

Դատավարության մասնակիցների կողմից վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստական հանգամանքները

11. Երևանի Ավան և Նոր Նորք համայնքների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի 2008 թվականի դեկտեմբերի 23-ի որոշմամբ նոր երևան եկած հանգամանքների հետևանքով վարույթ հարուցելու մասին ավագ դատախազ Հ.Հովսեփյանի 2008 թվականի սեպտեմբերի 5-ի որոշումը վերացվել է այն պատճառաբանությամբ, որ «Նոր երևան եկած հանգամանքների հետևանքով դատական ակտի վերանայման սպառիչ հիմքերը նախատեսված են ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 426³-րդ հոդվածով: Տվյալ դեպքում բացակայում է նշված հոդվածով նախատեսված հիմքերից որևէ մեկը»:

12. ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանը 2009 թվականի փետրվարի 19-ի որոշմամբ դատախազի բողոքը մերժել, իսկ Երևանի Ավան և Նոր Նորք համայնքների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի 2008 թվականի դեկտեմբերի 23-ի որոշումն օրինական ուժի մեջ է թողել` եզրահանգելով, որ «Երևանի Ավան և Նոր Նորք համայնքների ընդհանուր իրավասության դատարանը պահպանելով օրենքը, կայացրել է օրինական, հիմնավորված, պատճառաբանված որոշում, այն բեկանելու հիմքեր չկան, ուստի դատախազի վերաքննիչ բողոքը պետք է մերժել»:

Վճռաբեկ բողոքի հիմքը, հիմնավորումները և պահանջը

Վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

13. Բողոք բերած անձը գտնում է, որ Երևանի Ավան և Նոր Նորք համայնքների դատախազության ավագ դատախազ Հ.Հովսեփյանի` նոր երևան եկած հանգամանքների հետևանքով վարույթ հարուցելու մասին 2008 թվականի սեպտեմբերի 5-ի որոշումն օրինական է և հիմանվորված, դրա հիմքում դրված հանգամանքները ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 426<sup>3</sup>-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատական ակտը վերանայելու համար նոր երևան եկած հանգամանքներ են, հետևաբար դատարաններն անհիմն կերպով վերացրել են հիշատակված որոշումը` զրկելով նախաքննության մարմնին քննություն կատարելու և ճշմարտությունը բացահայտելու հնարավորությունից:

14. Բողոքի հեղինակը նշել է նաև, որ ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանը, մերժելով դատախազի վերաքննիչ բողոքն ու Երևանի Ավան և Նոր Նորք համայնքների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի 2008 թվականի դեկտեմբերի 23-ի որոշումն օրինական ուժի մեջ թողնելով, հաշվի չի առել այն հանգամանքը, որ նոր երևան եկած հանգամանքներով վարույթ հարուցելու որոշումը դատական վերահսկողության ոլորտից դուրս է, և ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքով այն բողոքարկելու հիմքեր կամ կարգ սահմանված չէ:

Ըստ բողոքաբերի` ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի իմաստով նոր երևան եկած հանգամանքների հետևանքով վարույթ հարուցելու հիմնական նպատակը ոչ թե անձի իրավունքների և ազատությունների սահմանափակումն է, այլ օրինական քննության համար քրեադատավարական հիմք ստեղծելը, որը հնարավորություն է տալիս արդյունավետ քննություն իրականացնելու և դիմողի կողմից նշված փաստարկները ստուգելու նպատակով օգտագործել քրեադատավարական օրենքով նախատեսված իրավական գործիքները` ստանալ փաստաթղթեր, նշանակել փորձաքննություններ և այլն:

15. Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը խնդրել է ամբողջությամբ բեկանել Երևանի Ավան և Նոր Նորք համայնքների դատախազության ավագ դատախազ Հ.Հովսեփյանի` նոր երևան եկած հանգամանքների հետևանքով վարույթ հարուցելու մասին որոշումը վերացնելու վերաբերյալ Երևանի Ավան և Նոր Նորք համայնքների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի 2008 թվականի դեկտեմբերի 23-ի որոշումը և այն օրինական ուժի մեջ թողնելու մասին ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 2009 թվականի փետրվարի 19-ի որոշումը:

Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը

16. ՀՀ գլխավոր դատախազի տեղակալի վճռաբեկ բողոքի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանի առջև բարձրացված իրավական հարցը հետևյալն է` ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 426⁵ -րդ հոդվածով նախատեսված՝ նոր երևան եկած հանգամանքների հետևանքով վարույթ հարուցելու մասին դատախազի որոշումը կարո՞ղ է արդյոք բողոքարկվել դատական կարգով:

17. ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 426⁵ -րդ հոդվածի համաձայն`

«1. Նոր երևան եկած հանգամանքների մասին հայտարարությունները և հաղորդումներն ուղարկվում են դատախազին:

2. Սույն օրենսգրքի 426³ հոդվածի առաջին մասով նախատեսված հիմքերից որևէ մեկի առկայության դեպքում դատախազը որոշում է կայացնում նոր երևան եկած հանգամանքների հետևանքով վարույթ հարուցել և այդ հանգամանքների առթիվ կատարում է քննություն կամ այդ մասին հանձնարարություն է տալիս քննիչին: (…)»:

Վերոնշյալ իրավանորմերի վերլուծությունից հետևում է, որ ՀՀ քրեական դատավարությունում նոր երևան եկած հանգամանքների հետևանքով վարույթ դատախազի կողմից հարուցվում է իրեն ուղղված հայտարարության կամ հաղորդման մեջ նշված նոր երևան եկած հանգամանքների առկայությունը հաստատելու կամ հերքելու նպատակով: Նշված որոշման կայացման պահից է սկսվում ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 426⁵ -րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված քննությունը:

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ նոր երևան եկած հանգամանքների հետևանքով վարույթ հարուցելու մասին որոշման կայացումը բխում է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 2-րդ հոդվածով նախատեսված խնդիրներից: Այդ որոշումը, որպես վարույթի վերաբացման հիմքը ձևավորող իրավական միջոց, կարևոր երաշխիք է հանդիսանում ապահովելու համար անձի, հասարակության և պետության պաշտպանությունը հանցագործությունից, ինչպես նաև հնարավորություն է տալիս քրեական դատավարություն իրականացնող մարմիններին ձեռնարկելու բոլոր միջոցառումները, որպեսզի իրենց գործունեության արդյունքում քրեական oրենսգրքերով չթույլատրված արարք կատարած յուրաքանչյուր ոք բացահայտվի և քրեական oրենքով նախատեսված դեպքերում և ՀՀ քրեական դատավարության oրենսգրքով սահմանված կարգով պատասխանատվության ենթարկվի:

18. ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածի համաձայն՝ «Յուրաքանչյուր ոք ունի իր խախտված իրավունքները վերականգնելու, ինչպես նաև իրեն ներկայացված մեղադրանքի հիմնավորվածությունը պարզելու համար հավասարության պայմաններում, արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ, անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր գործի հրապարակային քննության իրավունք»:

Անձի դատական պաշտպանության իրավունքն ամրագրող սահմանադրական այս նորմից երևում է, որ խախտված իրավունքների վերականգնման պահանջով դատարան դիմելու անձի իրավունքը տարածվում է քրեական դատավարություն իրականացնող մարմինների բոլոր այն որոշումների և գործողությունների վրա, որոնք խախտում են իր իրավունքները և օրինական շահերը: Այլ կերպ ասած, եթե քրեական դատավարություն իրականացնող մարմինների որոշումները և գործողությունները խախտում են անձի իրավունքները և օրինական շահերը, ապա ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածով ամրագրված դատական պաշտպանության իրավունքի ուժով դրանք ենթակա են բողոքարկման դատական կարգով:

19. Սույն գործի նյութերի ուսումնասիրությունից երևում է, որ Երևանի Ավան և Նոր Նորք համայնքների դատախազության ավագ դատախազ Հ.Հովսեփյանը, քննարկելով Ս.Հակոբյանի դիմումը, որոշում է կայացրել նոր երևան եկած հանգամանքների հետևանքով վարույթ հարուցելու մասին (տե՛ս սույն որոշման 5-րդ կետը): Ինչպես նշվել է սույն որոշման 17-րդ կետում, նոր երևան եկած հանգամանքների հետևանքով վարույթի հարուցումը նպատակ է հետապնդում հաստատել կամ հերքել դատախազին ուղղված հայտարարության կամ հաղորդման մեջ նշված նոր երևան եկած հանգամանքների առկայությունը: Նշված որոշումը կայացվում է փաստի (հայտարարության կամ հաղորդման) առթիվ, և ինքնին չի առնչվում քրեական դատավարության ոլորտ ներգրավված որևէ անձի իրավունքների և օրինական շահերի հետ:

20. Հիմք ընդունելով վերոշարադրյալ դատողությունները՝ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ նոր երևան եկած հանգամանքների հետևանքով վարույթ հարուցելու վերաբերյալ դատախազի որոշումը դատական բողոքարկման առարկա լինել չի կարող:

Ուստի, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Երևանի Ավան և Նոր Նորք համայնքների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանն իրավասու չէր դատական ստուգման ենթարկելու նոր երևան եկած հանգամանքների հետևանքով վարույթ հարուցելու մասին ավագ դատախազ Հ.Հովսեփյանի 2008 թվականի սեպտեմբերի 5-ի որոշման օրինականությունն ու հիմնավորվածությունը, իսկ ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի եզրահանգումն այն մասին, որ «Երևանի Ավան և Նոր Նորք համայնքների ընդհանուր իրավասության դատարանը պահպանելով օրենքը, կայացրել է օրինական, հիմնավորված, պատճառաբանված որոշում, այն բեկանելու հիմքեր չկան, (…)» (տե՛ս սույն որոշման 12-րդ կետը), անհիմն է: Վճռաբեկ դատարանը գտնում է նաև, որ, օրինական ուժի մեջ թողնելով ընդհանուր իրավասության դատարանի որոշումը, ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանը թույլ է տվել դատական սխալ, որն ազդել է գործի ելքի վրա, այն է` վարույթն իրականացնող մարմինը զրկվել է հաղորդման մեջ նշված նոր երևան եկած հանգամանքների առթիվ քննություն կատարելու, դրանց առկայությունը հաստատելու կամ հերքելու հնարավորությունից:

21. Դատավարական իրավունքի վերոնշյալ խախտումը, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 406-րդ հոդվածի համաձայն, Երևանի Ավան և Նոր Նորք համայնքների ընդհանուր իրավասության և ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանների դատական ակտերը բեկանելու հիմք է:

Վճռաբեկ դատարանը, ղեկավարվելով ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 419-րդ հոդվածի 2-րդ մասով, անհրաժեշտ է համարում կայացնել նոր դատական ակտ՝ բավարարել վճռաբեկ բողոքը, բեկանել ստորադաս դատարանների դատական ակտերը և փաստաբան Վ.Քոսյանի կողմից` Երևանի Ավան և Նոր Նորք համայնքների դատախազության ավագ դատախազ Հ.Հովսեփյանի` նոր երևան եկած հանգամանքների հետևանքով վարույթ հարուցելու մասին 2008 թվականի սեպտեմբերի 5-ի որոշման բողոքարկման արդյունքում դատարանում հարուցված վարույթը կարճել:

22. Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ նոր երևան եկած հանգամանքների հետևանքով վարույթ հարուցելու մասին որոշումը դատական բողոքարկման առարկա չի հանդիսանում, Վճռաբեկ դատարանը չի անդրադառնում վճռաբեկ բողոքի այն փաստարկին, որ Երևանի Ավան և Նոր Նորք համայնքների դատախազության ավագ դատախազ Հ.Հովսեփյանի` նոր երևան եկած հանգամանքների հետևանքով վարույթ հարուցելու մասին 2008 թվականի սեպտեմբերի 5-ի որոշման հիմքում դրված հանգամանքները ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 426<sup>3</sup> -րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատական ակտը վերանայելու համար նոր երևան եկած հանգամանքներ են:

23. Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ նոր երևան եկած հանգամանքների հետևանքով վարույթ հարուցելու մասին որոշման դատական վերահսկողության առարկա չլինելու հարցի վերաբերյալ առկա է օրենքի միատեսակ կիրառության ապահովման խնդիր:

Հաշվի առնելով վերը շարադրված հիմնավորումները և ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 92-րդ հոդվածով, Հայաստանի Հանրապետութ­յան քրեական դատավարության օրենսգրքի 403-406-րդ, 419-րդ, 422-424-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Երևանի Ավան և Նոր Նորք համայնքների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի 2008 թվականի դեկտեմբերի 23-ի և այն օրինական ուժի մեջ թողնելու մասին ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 2009 թվականի փետրվարի 19-ի որոշումները բեկանել և փաստաբան Վ.Քոսյանի բողոքի հիման վրա դատարանում հարուցված վարույթը կարճել:

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:

Նախագահող`	Դ. Ավետիսյան
Դատավորներ`	Հ. Ասատրյան
	Ե. Դանիելյան
	Հ. Ղուկասյան
	Ա. Պողոսյան
	Ս. Օհանյան