040.0427.16.05.01

«ՎԱՎԵՐԱՑՆՈՒՄ ԵՄ»
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՆԱԽԱԳԱՀ Ռ. ՔՈՉԱՐՅԱՆ

16 մայիսի 2001 թ.

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

16 մայիսի 2001 թվականի N 427
քաղ. Երևան

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐԱԳԱԾՈՏՆԻ ՄԱՐԶԻ ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ՕՊՏԻՄԱԼԱՑՄԱՆ ԾՐԱԳԻՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Հաստատել Հայաստանի Հանրապետության Արագածոտնի մարզի առողջապահության համակարգի օպտիմալացման ծրագիրը (կցվում է):

2. Արագածոտնի մարզպետին`

ա) 2001 թվականի ընթացքում ավարտել Հայաստանի Հանրապետության Արագածոտնի մարզի առողջապահության համակարգի օպտիմալացման ծրագրից բխող առողջապահական կազմակերպությունների վերակազմակերպումը և լուծարումը.

բ) մեկամսյա ժամկետում Հայաստանի Հանրապետության կառավարություն ներկայացնել առաջարկություններ ազատված շենքերի հետագա օգտագործման և (կամ) տնօրինման վերաբերյալ.

գ) մինչև յուրաքանչյուր ամսվա 3-րդ օրը Հայաստանի Հանրապետության կառավարություն և Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարություն ներկայացնել հաշվետվություն Արագածոտնի մարզի առողջապահության համակարգի օպտիմալացման ծրագրի իրականացման գործընթացի մասին:

3. Հայաստանի Հանրապետության շահագրգիռ նախարարություններին` համակողմանիորեն օժանդակել Արագածոտնի մարզի առողջապահության համակարգի օպտիմալացման ծրագրի իրականացման գործընթացին:

4. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման պահից:

ԱՐԱԳԱԾՈՏՆԻ ՄԱՐԶԻ ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ՕՊՏԻՄԱԼԱՑՄԱՆ ԾՐԱԳԻՐ

Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության համակարգի գործունեության ուսումնասիրությունը թույլ է տալիս համակարգում ստեղծված իրավիճակը գնահատել որպես բարդ և լարված: Իրավիճակի վերլուծությունը հանգեցնում է միանշանակ եզրակացության, որ այս բնագավառում ծառացած խնդիրների նկատմամբ հին հայացքների պահպանումն անպայմանորեն ավելի կվատացնի առողջապահության ներկայիս ծանր վիճակը:

Ներկայիս առողջապահության համակարգը հագեցված է մեծաքանակ և ուռճացված հզորություններով, որոնց պահպանումը բյուջետային ֆինանսավորմամբ արդեն իսկ երկար տարիների ընթացքում դարձել է անարդյունավետ ու անհնար: ՀՀ պետական բյուջեից հատկացվող ֆինանսական միջոցները նպատակաուղղվում են ոչ թե բուժօգնության ապահովմանը, այլ առողջապահության համակարգի պահպանմանը, այդ թվում` համապատասխան ծանրաբեռնվածությամբ չապահովված կադրերի անկանոն վճարվող աշխատավարձերին: Ընթացիկ ծախսերը մի կերպ ծածկելու և աշխատավարձերի պարտքերը մարելու տենդենցը բնականաբար չի կարող հնարավորություն ընձեռել նորմալ տեխնոլոգիական հագեցվածության և դեղորայքային ապահովվածության համար, առավել ևս` բժշկին վայել աշխատավարձերի սահմանման համար:

Հիվանդանոցային համակարգի առկա առաջարկի և պահանջարկի` գնալով խորացող անհամաչափությունը թելադրում է երկրի հիվանդանոցային համակարգի օպտիմալացման անհրաժեշտությունը, որի հիմնական նպատակն է`

● համակարգի աշխատանքների արդյունավետության բարձրացումը,

● երկրի իրական պահանջներին և ընդունված միջազգային չափանիշներին համապատասխանեցումը:

Ինչ վերաբերում է առաջնային օղակի զարգացմանը և ներկայիս գործող ամբուլատոր-պոլիկլինիկական համակարգի աստիճանական փոխարինմանն ընտանեկան բժշկության համակարգով, ապա այդ ՀՀ առողջապահության զարգացման քաղաքականության գերակայող նպատակներից մեկն է:

ՀՀ կառավարության կողմից հավանության արժանացած առողջապահության համակարգի օպտիմալացման հայեցակարգի հիմնական նպատակն է Հայաստանի Հանրապետության առողջապահական համակարգի բուժհաստատությունների կառուցվածքային, ներկառույցային փոփոխությունների իրականացման ճանապարհով առկա առողջապահական համակարգը համապատասխանեցնել բնակչության իրական պահանջարկին, բարձրացնել ֆինանսական պետական հատկացումների օգտագործման արդյունավետությունը և նպաստել բուժօգնության որակի ու մատչելիության բարձրացմանը:

Օպտիմալացման ընթացքում կատարվող հիվանդանոցային համակարգի ներուժի որակական և քանակական կատարելագործումն ուղղված է լինելու մահճակալների ավելցուկի վերացմանը, ինչպես նաև գործող մահճակալների առավել համաչափ բաշխմանը: Նախատեսվում է հիվանդանոցների բաժանմունքների կամ առանձին հիվանդանոցների միացում: Այս գործընթացում կընդգրկվեն այն հիվանդանոցները, որոնք կհամապատասխանեն հետևյալ չափանիշներին`

● շենքերը հին են, ոչ սեյսմակայուն և ծախսատար են վերակառուցման առումով,

● շենքային պայմանները անհարմար են ծառայությունների զարգացման կամ վերապրոֆիլավորման համար,

● տեխնիկապես թերզինված են, պահանջում են մեծ ներդրումներ բժշկական տեխնոլոգիաների մեջ:

Համաձայն ՀՀ կառավարության 2001 թվականի փետրվարի 5-ի «Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության համակարգի օպտիմալացման աշխատանքներն իրականացնելու մասին» N 80 որոշման և ՀՀ մարզերի և Երևան քաղաքի առողջապահության համակարգի օպտիմալացման ծրագիրը ՀՀ կառավարության քննարկմանը ներկայացնելու ժամանակացույցի, կից ներկայացվում է ՀՀ առողջապահության նախարարության և Արագածոտնի մարզի առողջապահության վարչության հետ համատեղ մշակված մարզի առողջապահության համակարգի օպտիմալացման ծրագիրը:

Հիմք ընդունելով հայեցակարգային հիմնադրույթները` առաջարկվում է մարզի առողջապահության համակարգի օպտիմալացման նպատակով իրականացնել հետևյալ գործառույթները`

● առողջապահության համակարգի շենքերի, շինությունների գույքագրում, տեխնիկական և ֆունկցիոնալ վիճակի ուսումնասիրություն

● հիմնական միջոցների, բժշկական սարքավորումների և ստորաբաժանումների ուսումնասիրություն, գույքագրում

● բուժհաստատությունների մահճակալային ֆոնդի ուսումնասիրություն /հագեցվածություն, ծանրաբեռնվածություն, շրջապտույտ և այլն/

● ամբուլատոր-պոլիկլինիկական ծառայության կառուցվածքի և ֆունկցիոնալ կառավարման մեխանիզմների վերլուծություն, հաճախելիության ուսումնասիրություն

● դեմոգրաֆիկ ցուցանիշերի հավաքագրում` ներառյալ հիվանդացությունը

● ազգաբնակչության տեղաբաշխումը, խտությունը

● կադրային ռեսուրսների ուսումնասիրություն:

Ներկա իրավիճակը`

Արագածոտնի մարզը զբաղեցնում է 2.744 քմ տարածք` 167800 բնակչությամբ:

Իր մեջ ներառում է հետևյալ նախկին վարչատարածքները`

Աշտարակի վարչատարածք` 81300 բնակչությամբ

Թալինի վարչատարածք` 43700 բնակչությամբ

Ապարանի վարչատարածք` 26400 բնակչությամբ

Արագածի վարչատարածք` 16400 բնակչությամբ

Մարզում գործում է 27 բուժհիմնարկ, որից`

● հիվանդանոց` 4 /Աշտարակ, Ապարան, Թալին, Ծաղկահովիտ/

● պոլիկլինիկա` 4 /Աշտարակ, Ապարան, Թալին, Ծաղկահովիտ/

● ստոմատոլոգիական պոլիկլինիկա` 1 /Աշտարակ/

● մարզային շտապ օգնության կայան` 1 /Աշտարակ/

● առողջության կենտրոն` 1 /Արտենի/

● գյուղական բժշկական ամբուլատորիա` 16

Ընդհանուր մահճակալային ֆոնդը` 690 մահճակալ, որի ծանրաբեռնվածությունը 25%:

Մարզում աշխատում է`

● բժիշկ` 210

● բուժքույր` 738

● այլ աշխատող` 172

ընդամենը` 1120

Ըստ նախկին վարչատարածքների մարզում գործում են`

Աշտարակի վարչատարածք`

«Աշտարակի հիվանդանոց» ՊՓԲԸ

«Աշտարակի պոլիկլինիկա» ՊՓԲԸ

«Աշտարակի ստոմատոլոգիական պոլիկլինիկա» ՊՓԲԸ

«Աշտարակի մարզային շտապ օգնության կայան» ՊՓԲԸ

Ապարանի վարչատարածք`

«Ապարանի հիվանդանոց» ՊՓԲԸ

«Ապարանի պոլիկլինիկա» ՊՓԲԸ

Թալինի վարչատարածք`

«Թալինի հիվանդանոց» ՊՓԲԸ

«Թալինի պոլիկլինիկա» ՊՓԲԸ

Արագածի վարչատարածք`

«Ծաղկահովտի հիվանդանոց» ՊՓԲԸ

«Ծաղկահովտի պոլիկլինիկա» ՊՓԲԸ

«Արտենիի առողջության կենտրոն» ՊՓԲԸ

Ամբուլատոր-պոլիկլինիկական (առաջնային) ծառայություն

Մարզի ազգաբնակչության տեղաբաշխումն ըստ սպասարկման տարածքների (2000 թ. տվյալներով)

Հիվանդանոցային (մասնագիտացված) ծառայություն

Սպասվելիք իրավիճակ`

Ելնելով ՀՀ Արագածոտնի մարզի առողջապահական հիմնարկների հավաքագրված տվյալների ուսումնասիրությունից, մարզի առողջապահության համակարգի օպտիմալացման համար առաջարկվում է կիրառել հետևյալ սկզբունքները`

● առողջապահական առաջնային օղակի զարգացումը և գործող ամբուլատոր-պոլիկլինիկական օղակի աստիճանական փոխարինումը ընտանեկան բժշկության ինստիտուտով (2001-2005 թթ.), ինչն իր հերթին կնպաստի հիվանդանոցային ծառայության բեռի թեթևացմանը և օպտիմալացմանը,

● հիվանդանոցային օղակում կոնսուլտատիվ-ախտորոշիչ ծառայությունների ուժեղացում (բազմապրոֆիլային հիվանդանոցների կազմում կենտրոնացված ախտորոշիչ ծառայությունների ստեղծումն առավել արդյունավետ կարող է լինել մարզային համակարգում, ուր ամբուլատոր-պոլիկլինիկական օղակը թույլ տեխնոլոգիական հագեցվածություն ունի),

● հիվանդանոցային օղակի օպտիմալացմանը զուգընթաց ուժեղացնել վերականգնողական բուժման ծառայությունը (որոշ դեպքերում ցերեկային ստացիոնարի ձևով),

● հիվանդանոցային համակարգի և նրա կադրային ներուժի օպտիմալացում, որի նպատակն է`

1. ձերբազատվել հին շենքերից, որոնց վերանորոգումը կպահանջի լրացուցիչ ֆինանսական միջոցներ,

2. համակարգի հիվանդանոցները, որոնք տեխնիկապես թերզինված են և պահանջում են բժշկական տեխնոլոգիաների նոր ներդրումներ, միացնել տեխնոլոգիապես ավելի հզոր հիվանդանոցներին,

3. մահճակալային ֆոնդի նորմավորում` ելնելով մահճակալների զբաղվածությունից:

Ամբուլատոր-պոլիկլինիկական (առաջնային) օղակ

● Մարզի մանկական և մեծահասակների պոլիկլինիկաները վերակազմակերպման կարիք չունեն, քանի որ նրանք արդեն միավորված են` կգործեն նույն կարգավիճակով, մինչև ընտանեկան բժշկության ներդրումը: Հետագայում, գործող պոլիկլինիկաների բազայի վրա կծավալվեն ընտանեկան բժշկի գրասենյակներ: Անցումային շրջանում բուժօգնության կազմակերպումն իրականացվելու է թիմային սկզբունքով, որի մեջ ամրագրվելու են մեկ ընդհանուր պրակտիկայի թերապևտ, մեկ մանկաբույժ, երեք թիմին` մեկ մանկաբարձ-գինեկոլոգ: 2001 թվականի ընթացքում աշխատանքը կոմպակտ կազմակերպելու նպատակով թիմին ամրագրվելու է 2000 մեծահասակ, 1000 մանկական բնակչություն: Ամբուլատոր-պոլիկլինիկական օղակի նեղ մասնագիտական ծառայությունը դեռ պահպանվելու է, ընթացքում կենսաթոշակառուները և համատեղությամբ աշխատող նեղ մասնագետներն աստիճանաբար աշխատանքից ազատվելու են: Ընտանեկան բժշկի գրասենյակի լիարժեք ձևավորումից հետո նեղ մասնագիտական ծառայությունը կտեղափոխվի հիվանդանոցային օղակ: Նեղ մասնագետները կաշխատեն պայմանագրային սկզբունքով` համատեղելով հիվանդանոցային և ամբուլատոր ընդունելությունը:

● Մարզում գործող ստոմատոլոգիական պոլիկլինիկան կներկայացվի մասնավորեցման:

● Գյուղական բժշկական ամբուլատորիաները շարունակելով իրենց ֆունկցիոնալ գործունեությունը, կունենան ֆինանսական, վարչական և մեթոդական ենթակայություն տարածքային պոլիկլինիկաներին: Մարզի ամբուլատորիաների միացումը տվյալ տարածաշրջանի պոլիկլինիկային կբարձրացնի գյուղական վայրերում բուժօգնության որակը, հնարավորություն կընձեռի գյուղական բնակչությանն օգտվելու նեղ մասնագիտական և լաբորատոր-ախտորոշիչ ծառայություններից: Դրա հետ միասին կխնայվեն ֆինանսական ռեսուրսներ, որոնք ներկայումս օգտագործվում են ամբուլատորիաների վարչական անձնակազմի աշխատավարձերի ծախսերը հոգալու համար:

Հայաստանի Հանրապետության Արագածոտնի մարզի Արուճի, Ագարակի, Արագածի, Արագածավանի, Կարբիի, Մաստարայի, Ներքին Բազմաբերդի գյուղական բժշկական ամբուլատորիաները կգործեն որպես փակ բաժնետիրական ընկերություններ:

Ելնելով վերը շարադրվածից` կունենանք հետևյալ պատկերը`

(բաժինը լրաց. 12.09.01 N 851)

Հիվանդանոցային (մասնագիտացված) ծառայություն

 Ներկայումս Արագածոտնի մարզում գործում են 4 հիվանդանոց, 1 առողջության կենտրոն: Մահճակալային ֆոնդը կազմում է 690 մահճակալ: Մահճակալների միջին ծանրաբեռնվածությունը 20%-է: Մահճակալային ֆոնդն ընդհանուր առմամբ գործում է զգալի թերծանրաբեռնված` մի կողմից պետական բյուջեից անբավարար ֆինանսավորման, մյուս կողմից բնակչության վճարունակության խիստ անկման պատճառով: Հաշվի առնելով հիվանդանոցային ծառայության թերբեռնվածությունը, նպատակահարմար է մարզում գործող հիվանդանոցներում կատարել կառուցվածքային փոփոխություններ և կրճատել մահճակալների թիվը:

Այս առումով Արագածոտնի մարզում ծրագրվում է`

● պահպանել գործող հիվանդանոցների թիվը, կատարելով կառուցվածքային փոփոխություններ հիվանդանոցների ներսում (մահճակալների թվի կրճատում, հիվանդանոցների շենքերի ազատում),

● հիվանդանոցների կազմում ծավալել հագեցված ախտորոշիչ-կոնսուլտատիվ կենտրոն, որը կսպասարկի ինչպես ստացիոնարներից, այնպես էլ պոլիկլինիկաներից ուղեգրված ամբուլատոր հիվանդներին (պայմանագրային սկզբունքով),

● Արտենիի առողջության կենտրոնի մահճակալների թիվը կրճատել մինչև 10 (ընդհանուր պրոֆիլի)

● Արագածավան գյուղում բացել առողջության կենտրոն` 10 մահճակալ հզորությամբ (ընդհանուր պրոֆիլի):

Ծրագրի իրականացման արդյունքում Արագածոտնի մարզի հիվանդանոցային համակարգը կներկայանա հետևյալ բուժհաստատություններով`

1. Աշտարակի վարչատարածք`

ա) Աշտարակ քաղաքում նախատեսվում է ունենալ մեկ բազմապրոֆիլային հիվանդանոց` 140 մահճակալ հզորությամբ (ներկայիս 230 մահճակալի փոխարեն), որն իր մեջ կներառի հետևյալ բաժանմունքները`

● ընդհանուր թերապևտիկ,

● ընդհանուր վիրաբուժության,

● ինֆեկցիոն,

● մանկական,

● մանկաբարձագինեկոլոգիական,

● ախտորոշիչ-կոնսուլտացիոն կենտրոնը,

● արյան փոխներարկման կետը,

● շտապ օգնության կայանը:

Հիվանդանոցի ներսում կկատարվեն հետևյալ փոփոխությունները`

● նյարդաբանական և վերակենդանացման բաժանմունքները տեղափոխել ընդհանուր թերապևտիկ բաժանմունք,

● առանձին շենքերում գործող հիվանդանոցի լաբորատորիան, կանանց կոնսուլտացիան, դատաբժշկական ծառայությունը, հակատուբերկուլյոզային կաբինետը տեղափոխել պոլիկլինիկայի շենք,

● առանձին շենքում գործող դեղատունը տեղափոխել հիվանդանոցի հիմնական շենքի առաջին հարկ,

● պոլիկլինիկայի շենքում գործող պոլիկլինիկայի մանկական բաժանմունքը տեղափոխել հիվանդանոցի մանկական բաժանմունքի առաջին հարկ` պահպանելով պոլիկլինիկային վարչական ենթակայությունը,

● ախտորոշիչ-կոնսուլտացիոն կենտրոնը և արյան կետը հիվանդանոցի տարածքից տեղափոխել պոլիկլինիկայի շենք` հիվանդանոցի վարչական ենթակայության տակ:

Արդյունքում կազատվեն`

1. հիվանդանոցի լաբորատոր մասնաշենքը` 4086 քմ

2. հիվանդանոցի համալիրում գործող շտապ օգնության ծառայության, դատաբժշկական ծառայության, արյան կետի, հակատուբերկուլյոզային կաբինետի փայտյա շինությունները` ընդհանուր` 400 քմ տարածք:

2. Թալինի վարչատարածք`

Թալին քաղաքում նախատեսվում է ունենալ մեկ բազմապրոֆիլային հիվանդանոց` 100 մահճակալ հզորությամբ (ներկայիս 220 մահճակալի փոխարեն): Հիվանդանոցը իր մեջ կներառի հետևյալ բաժանմունքները`

● ընդհանուր թերապևտիկ,

● ընդհանուր վիրաբուժական

● մանկական,

● մանկաբարձագինեկոլոգիական,

● ինֆեկցիոն,

● ախտորոշիչ-կոնսուլտացիոն կենտրոնը,

● շտապ օգնության ծառայությունը,

● արյան փոխներարկման կետը:

Հիվանդանոցում կկատարվի մահճակալների թվի կրճատում:

Ամբուլատոր-պոլիկլինիկական օղակում կիրականացվեն հետևյալ կառուցվածքային փոփոխությունները`

● առանձին շենքում գործող պոլիկլինիկայի ստոմատոլոգիական ծառայությունը կտեղափոխվի պոլիկլինիկայի շենք (կաբինետի կարգավիճակով), ամբողջությամբ ազատելով շենքը` 1200 քառ.մ

● պոլիկլինիկայի առաջին հարկում կտեղակայվի ախտորոշիչ-կոնսուլտացիոն կենտրոն (հիվանդանոցի վարչական ենթակայության տակ),

● պոլիկլինիկայի երրորդ հարկում գործող բժշկական ուսումնարանը կտեղափոխվի ազատված ստոմատոլոգիական ծառայության շենք:

3. Ապարանի վարչատարածք`

Ապարան քաղաքում նախատեսվում է ունենալ մեկ բազմապրոֆիլային հիվանդանոց` 80 մահճակալ հզորությամբ (ներկայիս 140 մահճակալի փոխարեն),  որը իր մեջ կներառի հետևյալ բաժանմունքները`

● ընդհանուր թերապևտիկ,

● ընդհանուր վիրաբուժական,

● մանկական,

● ինֆեկցիոն,

● մանկաբարձագինեկոլոգիական,

● շտապ օգնության ծառայությունը,

● ախտորոշիչ-կոնսուլտացիոն կենտրոնը,

● արյան փոխներարկման կետը:

Հիվանդանոցի ներսում կկատարվեն հետևյալ կառուցվածքային փոփոխությունները`

● շտապ օգնության ծառայությունը կտեղափոխվի հիվանդանոցի հիմնական շենք, ազատելով փայտյա շինությունը,

● պոլիկլինիկայի առաջին հարկում կտեղադրվի ախտորոշիչ-կոնսուլտացիոն կենտրոնը

(հիվանդանոցի վարչական ենթակայության տակ):

Արդյունքում կազատվեն հետևյալ մասնաշենքերը`

● շտապ օգնության վթարային, փայտյա շինությունը` 400 քմ տարածքով:

4. Արագածի վարչատարածք` կգործի մեկ հիվանդանոց (Ծաղկահովտի հիվանդանոց) 40 մահճակալ հզորությամբ (ներկայիս 85 մահճակալի փոխարեն), որը իր մեջ կներառի հետևյալ բաժանմունքները`

● ընդհանուր թերապևտիկ,

● ընդհանուր վիրաբուժական,

● ինֆեկցիոն,

● մանկական,

● մանկաբարձագինեկոլոգիական,

● ախտորոշիչ-կոնսուլտացիոն կենտրոնը,

● շտապ օգնության ծառայությունը,

● արյան փոխներարկման կետը:

Հիվանդանոցային համալիրում կկատարվեն հետևյալ կառուցվածքային փոփոխություններ`

● շտապ օգնության ծառայությունը կտեղափոխվի հիվանդանոցային հիմնական շենք,

● առանձին շենքում գործող լվացքատունը կտեղափոխվի հիվանդանոցի նկուղային հարկ,

● փայտյա տնակում գործող մանկական ծառայության բաժանմունքը կտեղափոխվի պոլիկլինիկայի հիմնական շենք,

● ախտորոշիչ-կոնսուլտացիոն ծառայությունը` պոլիկլինիկայի 1-ին հարկ:

Արդյունքում կազատվեն`

● փայտյա տնակում գործող մանկական ծառայության շենքը, շտապ օգնության և լվացքատան շենքերը` ընդհանուր 400 քմ տարածքով:

5. Արտենիի առողջության կենտրոն` 10 մահճակալ հզորությամբ (ընդհանուր պրոֆիլի)

6. Արագածավանի առողջության կենտրոն` 10 մահճակալ հզորությամբ (ընդհանուր պրոֆիլի)

Այսպիսով, Արագածոտնի մարզի առողջապահական համակարգի օպտիմալացման արդյունքում կունենանք հետևյալ պատկերը.

Օպտիմալացման արդյունքում Արագածոտնի մարզում մահճակալային ֆոնդը կկրճատվի մինչև 380 և կազատվի 6.486 քմ տարածք: