«Վավերացնում եմ»
Հայաստանի Հանրապետության
Նախագահ Ռ. Քոչարյան
4 հոկտեմբերի 2002 թ.

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

19 սեպտեմբերի 2002 թվականի N 1530-Ն

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԳԵՈԴԵԶԻԱՅԻ ՈԼՈՐՏԻ 2002-2006 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԾՐԱԳԻՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Ղեկավարվելով «Գեոդեզիայի և քարտեզագրության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 4-րդ հոդվածի «բ» կետի և 8-րդ հոդվածի 3-րդ կետի «ա» ենթակետի պահանջներով` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Հաստատել Հայաստանի Հանրապետության գեոդեզիայի ոլորտի 2002-2006 թվականների զարգացման ծրագիրը` համաձայն հավելվածի:

2. Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի նախագահին` նշված ծրագրի իրականացման նպատակով Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարի հետ համատեղ Հայաստանի Հանրապետության կառավարություն ներկայացնել առաջարկություն Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեում ըստ տարիների համապատասխան ֆինանսական հատկացումների վերաբերյալ:

3. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից:

ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆՆ ԱՌԸՆԹԵՐ ԱՆՇԱՐԺ

ԳՈՒՅՔԻ ԿԱԴԱՍՏՐԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ԿՈՄԻՏԵ

Ծ Ր Ա Գ Ի Ր

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԳԵՈԴԵԶԻԱՅԻ
ՈԼՈՐՏԻ 2002-2006 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ

Երևան 2002 թ.

Ն ա խ ա բ ա ն

Հայաստանի Հանրապետության գեոդեզիայի ոլորտի 2002-2006 թթ. զարգացման ծրագիրը մշակվել է 2002 թ. փետրվարի 28-ի` ՀՀ կառավարության նիստի N 8 արձանագրությամբ հավանության արժանացած «Գեոդեզիայի և քարտեզագրության 2002-2006 թվականների զարգացման հայեցակարգի», դրույթների ՀՀ կառավարության 2002 թ. մարտի 11-ի «ՀՀ տարածքում WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական կոորդինատային համակարգի ներդրման մասին» N 225 որոշման պահանջների իրականացման հիման վրա:

I. Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գոյություն ունեցող պետական գեոդեզիական II, III, IV դասերի ցանցերի արդիականացումը

1. ՀՀ Պետական պլանային գեոդեզիական II, III, IV դասերի ցանցերի կետերի ուսումնասիրման արդյունքները

2001 թ. ապրիլի 1-ից մինչև սեպտեմբերի 27-ը «Գեոդեզիայի և քարտեզագրման կենտրոն» ՓԲԸ-ի կողմից ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի պատվերով և N 01 պայմանագրի տեխնիկական առաջադրանքի պահանջներով իրականացվել է Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գոյություն ունեցող պետական գեոդեզիական պլանային ցանցի II, III, IV դասերի կետերի ուսումնասիրման, հետազոտման աշխատանքները:

Ուսումնասիրվել է նախկին ԽՍՀՄ մինիստրների խորհրդին կից Գեոդեզիայի և քարտեզագրության գլխավոր վարչության ձեռնարկությունների կողմից իրականացված ՀՀ պետական գեոդեզիական II, III և IV դասերի ցանցերի տեխնիկական հաշվետվությունները, սխեմաները, կատալոգները և ԽՍՀՄ զինված ուժերի տեղագրական ծառայության կատալոգները, որի արդյունքում պարզվել է, որ ՀՀ տարածքում 1936-73 թթ. ստեղծվել է պետական գեոդեզիական եռանկյունավորման II դասի 180 կետ, III դասի 297 կետ, IV դասի 416 կետ, III և IV դասի 460 կետ, ընդամենը` 1353 կետ (տես` աղյուսակ N 1):

ԽՍՀՄ Գեոդեզիայի եվ քարտեզագրության գլխավոր վարչության ձեռնարկությունների կողմից ստեղծված ՀՀ պետական գեոդեզիական ցանցի կետերի ուսումնասիրման եվ հետազոտման տվյալները

աղյուսակ N 1

1973 թ. Հայաստանի Հանրապետությունում ստեղծվեց ՀայՊետԻԳՀՆ ինստիտուտը, որը պետք է իրականացներ ՀՀ ողջ տարածքում 1:500 - 1:10 000 մասշտաբի տեղագրական հանույթային աշխատանքներ և պարբերաբար ուսումնասիրեր ու զարգացներ իր պետական պլանային և բարձունքային ցանցերը, ինչպես նաև հրապարակման պատրաստեր թեմատիկ բնույթի (տուրիստական, բնապահպանական, ճանապարհային, ուսումնական և այլ նշանակության) քարտեզներ:

1973-94 թթ. ՀայՊետԻԳՀՆ ինստիտուտի կողմից Հայաստանի Հանրապետության տարածքում իրականացվել է տեղագրագեոդեզիական, ինժեներահետազոտական, գեոդինամիկական պոլիգոնների ստեղծման, սողանքների ուսումնասիրման և այլ գիտական ծրագրերի իրականացման նպատակով հատուկ գեոդեզիական I, II, III, IV դասի ցանցեր, որոնք միաժամանակ հանդիսացել են որպես ՀՀ պետական գեոդեզիական ցանցի խտացում և զարգացում:

Ուսումնասիրություններից պարզվել է, որ նշված նպատակներով ՀայՊետԻԳՀՆ ինստիտուտի կողմից ստեղծվել է I դասի 78 կետ, II դասի 90 կետ, III դասի 75 կետ, IV դասի 640 կետ, ընդամենը` 883 կետ (տես` աղյուսակ 2):

Ուսումնասիրությունից հետո պետական գեոդեզիական պլանային ցանցի յուրաքանչյուր կետի համար բազմացվել են ուրվանկարները, ուղղությունները և յուրաքանչյուր 1:100000 մասշտաբի անվանահամարի թերթի վրա տեղադրվել կետերով: Հետազոտական աշխատանքների իրականացման ընթացքում յուրաքանչյուր կետի համար լրացվել է քարտ, որի մեջ նշվել է կետի արտաքին նշանի, վերին կենտրոնի (վերին կենտրոնի ոչնչացման դեպքում` ներքին կենտրոնի), կողմնորոշիչ կետերի կենտրոնների պահպանության, ակոսների փորման և քարակույտերի վերականգնման մասին բոլոր տվյալները:

Հետազոտական աշխատանքների արդյունքների հաշվառումից պարզվել է, որ ՀՀ պետական գեոդեզիական ցանցի II դասի 180 կետից պահպանվել է 170 կետ, ոչնչացվել` 10 կետ, III դասի 297 կետից պահպանվել է 274 կետ, ոչնչացվել` 23 կետ, IV դասի 416 կետից պահպանվել է 361 կետ, ոչնչացվել` 155 կետ, III և IV դասերի 460 կետից պահպանվել է 316 կետ, ոչնչացվել` 144 կետ, ընդամենը` 1353 կետից պահպանվել է 1121 կետ, որը կազմում է ընդհանուր կետերի 17.1%-ը (տես` աղյուսակ N 1), իսկ ՀայՊետԻԳՀՆ ինստիտուտի կողմից ՀՀ պետական գեոդեզիական ցանցի խտացման և զարգացման I դասի 78 կետից պահպանվել է 63 կետ, ոչնչացվել` 15 կետ, II դասի 90 կետից պահպանվել է 83 կետ, ոչնչացվել` 7 կետ, III դասի 75 կետից պահպանվել է 60 կետ, ոչնչացվել` 15 կետ, IV դասի 640 կետից պահպանվել է 427 կետ, ոչնչացվել` 213 կետ (տես` աղյուսակ N 2):

ՀայՊետԻԳՀՆ ինստիտուտի կողմից 1973-94 թթ. պետական գեոդեզիական ցանցի խտացման եվ զարգացման նպատակով ստեղծված կետերի ուսումնասիրման եվ հետազոտման արդյունքների տվյալները

աղյուսակ N 2

Նկատի ունենալով, որ ՀայՊետԻԳՀՆ ինստիտուտի կողմից իրականացված խտացման և զարգացման ցանցի I և II դասերի կետերի ճշտությունը համապատասխանում է պետական ցանցի II դասին պահանջվող ճշտությանը, քանի որ դրանք հիմնված են II դասի կետերի վրա, ուստի այդ կետերը ևս դասվում են պետական գեոդեզիական ցանցի II դասի կետերի, իսկ III և IV դասերի կետերը` համապատասխանաբար պետական գեոդեզիական III և IV դասերի կետերի շարքին: ՀՀ տարածքում գոյություն ունեցող գեոդեզիական պլանային ցանցի ընդհանուր պատկերը տրված է աղյուսակ N 3-ում:

ՀՀ տարածքում գոյություն ունեցող պետական պլանային II, III, IV դասերի կետերի ամփոփ տվյալները

աղյուսակ N 3

ՀՀ տարածքում գոյություն ունեցող պետական գեոդեզիական ցանցի II, III, IV դասերի կետերի ուսումնասիրման և հետազոտման արդյունքում ստացված նյութերն ամփոփված և պատկերված են 1:200 000 մասշտաբի տեղագրական քարտեզների վրա:

2. ՀՀ Պետական պլանային գեոդեզիական գոյություն ունեցող II, III, IV դասերի ցանցերի կետերի տվյալների վերլուծությունը

Վերլուծելով ՀՀ պետական գեոդեզիական ցանցում գոյություն ունեցող II, III, IV դասերի կետերի ուսումնասիրման և հետազոտման արդյունքները` պարզվել է, որ II դասի ցանցի ոչնչացված 32 կետերը, III դասի ցանցի ոչնչացված 38 կետերը և IV դասի ցանցի ոչնչացված 412 կետերը հիմնականում գտնվում են Երևանի շրջակայքում, Սևանա լճի ավազանում, Դիլիջանի սողանքային տարածքներում և աղետի գոտում:

Պետական գեոդեզիական ցանցի ոչնչացման հիմնական պատճառները հանդիսանում են քաղաքների և բնակավայրերի կառուցապատված տարածքների ընդլայնումը, գյուղատնտեսական և շինարարական աշխատանքների իրականացումը, ինչպես նաև սողանքային տարածքներում գրունտի սահքի հետևանքները:

Վերլուծելով ՀՀ տարածքի պետական գեոդեզիական պլանային ցանցի պահպանված կետերի առկայությունը (մեկ կետ` 17 քառ. կմ տարածքի վրա)` իրենց խտությամբ ապահովում են գործող նորմատիվ-տեխնիկական փաստաթղթերի պահանջների բավարարմանը 1:2000 մասշտաբի և ավելի խոշոր տեղագրական հանույթային աշխատանքներ կատարելու, ինչպես նաև գիտական, տեխնիկական, երկրի պաշտպանական, տնտեսական, ՀՀ պետական սահմանի և վարչատարածքային միավորների սահմանագծման, սահմանազատման, անշարժ գույքի միավորի սահմաններում կադաստրային քարտեզագրման և այլ աշխատանքների իրականացման հրահանգները` հաշվի առնելով գեոդեզիական ժամանակակից գործիքների ու սարքավորումների առկայությունը:

Նախատեսվում է հանրապետության տարածքում ստեղծել նոր` ազգային գեոդեզիական ցանց WGS-84 համաշխարհային կոորդինատային համակարգ, որը կնպաստի հանրապետության օդագնացության, նավիգացիոն ծառայությունների առջև ծառացած խնդիրների լուծմանը, միևնույն ժամանակ էլ ավելի կխտացվի պետական գեոդեզիական ցանցը:

ՀՀ տարածքում գոյություն ունեցող պետական գեոդեզիական II, III, IV դասերի ցանցերի ճշտության աստիճանի գնահատման և արդիականացման աշխատանքների ծավալները, ֆինանսական միջոցները և իրականացման ժամանակացույցը տրված է սույն ծրագրի NN 1, 2, 3 հավելվածներում:

II. Հայաստանի Հանրապետության տարածքում WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական կոորդինատային համակարգի ներդրումը

1. Հայաստանի Հանրապետության տարածքում WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական կոորդինատային համակարգի ներդրման անհրաժեշտությունը

WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական կոորդինատային համակարգն իրենից ներկայացնում է երկրային համակարգ, իրականացված դոպլերյան հիմնային համակարգի փոփոխման եղանակով, նավիգացիոն արբանյակային համակարգի, կոորդինատների սկզբի և մասշտաբի պարամետրերով, ինչպես նաև նրա պտտման այնպիսի ճանապարհով, որպեսզի ելային միջօրեականը համընկնի 0-ական միջօրեականի հետ, որը որոշված է Միջազգային ժամանակի բյուրոյի կողմից: WGS-84 համակարգը հանդիսանում է համաշխարհային գեոցենտրիկ համակարգ: 1984 թ. հաշվարկված WGS-84 ռեֆերենց էլիպսոիդն իր հաշվարկային տվյալներով տարբերվում է ՀՀ պետական գեոդեզիական ցանցի համար ընդունված` CK42, հետագայում նաև` CK95 կոորդինատային համակարգերի համար բազային հանդիսացող Կրասովսկու ռեֆերենց էլիպսոիդից և ունի իր հաշվարկային մակերևույթը:

Հայաստանի Հանրապետության տարածքում 1988 թ. դեկտեմբերի 7-ի Սպիտակի ավերիչ երկրաշարժից հետո Սեյսմիկ պաշտպանության ազգային ծառայությունը (ՍՊԱԾ) ԱՄՆ NASA-ի և Մասաչուսետսի տեխնոլոգիական ինստիտուտի (MIT) ծառայությունների փոխադարձ համաձայնությամբ Երևանում` Սեյսմիկ պաշտպանության ազգային ծառայության տարածքում հիմնադրվեց «NSSP» անվանումը կրող` WGS-84 համաշխարհային կոորդինատային համակարգում դիրքորոշված մշտական գործող արբանյակային դիրքորոշման ռեֆերենց կայանը: «NSSP» կայանի դիտարկման արդյունքների համատեղ մշակումը IGS (Միջազգային գեոդինամիկական GPS ծառայություն) համակարգի այլ կայանների տրամադրած տվյալների հետ հնարավորություն է տալիս ուսումնասիրել երկրակեղևի դեֆորմացիաներն ու կանխորոշելու երկրաշարժերի վայրը և ժամանակը:

1989 թ. մարտի 3-ին կայացած Քաղաքացիական ավիացիայի միջազգային կազմակերպության նիստում հարց բարձրացվեց WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական համակարգն ընդունել որպես քաղաքացիական ավիանավիգացիոն համակարգ: Եվ քանի որ Հայաստանի Հանրապետությունը նույնպես քաղաքացիական ավիացիայի Միջազգային կազմակերպության անդամ երկիր է, հարց դրվեց նավիգացիոն համընդհանուր ցանցին միանալու նպատակով դիրքորոշել «Զվարթնոց» օդանավակայանի թռիչքուղու կոորդինատները WGS-84 համակարգում` կատարելով կետերի դիտարկումներ GPS արբանյակային ընդունիչներով:

Ներկայումս արբանյակային տեխնոլոգիաները պրակտիկայում լայնածավալ օգտագործվում են գեոդեզիայի, գեոդինամիկայի, տեղագրության, հողաշինարարության, նավիգացիայի և այլ հարակից բնագավառներում: Դա կապված է ռադիոնավիգացիոն համակարգերի հետագա կատարելագործման, այլ տեխնիկական լուծումների հետ, ինչպես նաև բարձր ավտոմատացված դաշտային գեոդեզիական սարքավորումների ստեղծման համար անհրաժեշտ համակարգչային տեխնոլոգիաների ընդհանուր զարգացման հետ:

Այսօր ստեղծված բազմաֆունկցիոնալ ռադիոնավիգացիոն համակարգերը թույլ են տալիս ստանալ միլիմետրային ճշտություն` 1000 և ավելի կիլոմետր չափումների դեպքում:

Արբանյակային տեխնոլոգիաների ներդրումը գեոդեզիայի բնագավառում կտրուկ փոխում է դաշտային և գրասենյակային աշխատանքների իրականացման կազմակերպչական և տեխնիկական սկզբունքները:

Ավանդական գեոդեզիական եղանակների օգտագործման ժամանակ

● անհրաժեշտություն է առաջանում ապահովել ուղիղ տեսանելիություն հարակից գեոդեզիական կետերի միջև, որն իր հերթին բերում է բարձունքների վրա կետերի ընտրության անհրաժեշտությանը, ինչը որոշ բարդություն է առաջացնում կետին մոտենալիս, ինչպես նաև վերգետնյա թանկարժեք արտաքին նշանների (սիգնալների) կառուցմանը.

● սահմանափակվում են հարակից գեոդեզիական կետերի միջև հեռավորությունը.

● չափումների ճշտության վրա մեծ ազդեցություն է թողնում մթնոլորտային պայմանները (ռեֆրակցիա, մթնոլորտային ճնշում, հարաբերական խոնավություն, ջերմաստիճան).

● չափումները հնարավոր էին միայն ստատիկ պայմաններում (անշարժ կետեր, օբյեկտներ և այլ) բարդություն էր առաջացնում շարժման մեջ գտնվող օբյեկտների գեոդեզիական չափումների ժամանակ (ավտոտրանսպորտ, ե/գ տրանսպորտ, օդանավեր, տիեզերանավեր և այլն):

Ելնելով արբանյակային տեխնոլոգիաների միջոցով ստեղծվող գեոդեզիական ցանցերի առավելություններից և նպատակահարմարությունից` 2002 թ. 11 մարտի ՀՀ կառավարության N 225 որոշմամբ, Հայաստանի Հանրապետության գեոդեզիայի և քարտեզագրության բնագավառը Միջազգային գեոդեզիական ու քարտեզագրական ստանդարտներին համապատասխանեցնելու նպատակով որոշվեց Հայաստանի Հանրապետության տարածքում 2002 թ. ներդնել WGS-84 համաշխարհային կոորդինատային համակարգը և միևնույն ժամանակ բանակցել Համաեվրոպական կոորդինատային համակարգի կենտրոնական բյուրոյի հետ Համաեվրոպական համակարգին (EUREF) միանալու համար:

2. WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական կոորդինատային համակարգում 0-ական, I և II դասերի ցանցերի ստեղծումը

2.1. 0-ական դասի գեոդեզիական ցանցի ստեղծումը

Ծրագրով ընդգրկված է հանրապետության տարածքում 1999 թ. ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի կողմից ստեղծված 100-150 կմ երկարությամբ բազային գծերով 5 կետից կազմված 0-ական դասի ցանց, որից մեկը հանդիսանում է Երևանում սեյսմիկ պաշտպանության ազգային ծառայության (ՍՊԱԾ) տարածքում տեղադրված IGS կայանը, որը գործում է 1997 թվականից, որի մասին լայնածավալ տեղեկություն կա ինտերնետի էջերում, իսկ մյուսները տեղակայված են ՀՀ Ամասիայի, Նոյեմբերյանի, Վարդենիսի, Կապանի, բնակավայրերի տարածքներում:

Պարտադիր պայման է հանդիսանում «NSSP», Երևանում սեյսմիկ պաշտպանության ազգային ծառայության IGS մշտական գործող կայանի աշխատանքը 0-ական դասի ցանցի դիտարկումների ժամանակ: Եթե այս պայմանը չի իրականացվում, ապա անհրաժեշտ է կազմակերպել Երևանում մշտական գործող կայանի տեղադրումը, որը կպահանջի լրացուցիչ ծախսեր:

0-ական դասի ցանցի կետերը կդիտարկվեն միաժամանակ (տվյալների ամբողջականությունն ապահովելու համար) GPS երկհաճախականի արբանյակային դիրքորոշման կայաններով 5x24 ժամ տևողությամբ ստատիկ ռեժիմով, որը հնարավորություն է տալիս ստանալու անհրաժեշտ ճշտության տվյալներ: Բացի դրանից 0-ական դասի կետերի բարձունքային նիշերը պետք է ստանալ I կամ II դասի նիվելիրացման միջոցով, իսկ ծանրաչափական (գրավիմետրիական) դիտարկումները կկատարվի գրավիմետրերի միջոցով` 0.1 мГал ճշտությամբ:

Բարձր դասի նիվելիրացման և գրավիմետրիական չափումների նպատակն է կվազիգեոիդի բարձրության որոշումը ռեֆերենց էլիպսոիդի մակերևույթի նկատմամբ, որը հնարավորություն է տալիս որոշելու տարբեր բարձունքային համակարգեր:

Չափման արդյունքները կհաշվարկվեն և կետերի կոորդինատները կհավասարակշռվեն վերջերս ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի կողմից ձեռք բերված Շվեյցարական Leica ֆիրմայի արտադրության SKI-PRO 2 ծրագրային փաթեթի միջոցով հանրապետության տարածքին հնարավորին չափ մոտ գտնվող IGS համաշխարհային գեոդեզիական մշտական գործող կայանների նկատմամբ:

Հավասարակշռման աշխատանքներն ավարտելուց հետո կկազմվի կետերի կոորդինատների կատալոգը:

Համաձայն գործող նորմատիվ-տեխնիկական փաստաթղթերի, 0-ական դասի 5 տեղադրված կետերն ակտով ենթակա են հանձնման տեղական ինքնակառավարման մարմիններին ի պահ:

2.2. I դասի գեոդեզիական ցանցի ստեղծումը

Ծրագրով ընդունվում է 0-ական ցանցի հիմքի վրա ստեղծել 40 կետից բաղկացած I դասի ցանց` կետերի միջև 30-35 կմ փոխադարձ հեռավորությամբ: 40 կետերի շարքն ընդգրկված են գոյություն ունեցող II դասի պետական գեոդեզիական ցանցի 5 կետեր:

Պարտադիր պայման է հանդիսանում «NSSP» Երևանում սեյսմիկ պաշտպանության ազգային ծառայության IGS մշտական գործող կայանի աշխատանքը I դասի ցանցի դիտարկումների ժամանակ կամ` այլ IGS մշտական գործող կայանի:

I դասի կետերի տեղադրման ընթացքում անհրաժեշտ է պահպանել հետևյալ պահանջները`

ա) գտնվեն ճանապարհներին մոտիկ` դրանց օտարման շերտից դուրս,

բ) ունենան 15^o գերազանցող հորիզոն,

գ) հեռու լինեն բարձր լարման հոսանքի և ռադիոհաղորդման գծերից,

դ) հնարավորության դեպքում տեղադրված լինեն պետական սեփականություն հանդիսացող հողերի վրա:

Յուրաքանչյուր I դասի կետ պետք է ապահովված լինի 2-3 կողմնորոշիչ կետերով: Կողմնորոշիչ կետ կարող է հանդիսանալ մինչև 2 կմ հեռավորության վրա գտնվող պետական գեոդեզիական ցանցի տարբեր դասերի կետեր, իսկ դրանց բացակայության դեպքում` կկառուցվեն նորերը:

Վերը նշված ցանցի մեջ գոյություն ունեցող պետական գեոդեզիական II դասի ցանցի կետերի ընդգրկումը պայմանավորված է նրանով, որպեսզի հետագայում հնարավոր լինի հաշվարկել պետական գեոդեզիական ցանցի և WGS-84 համակարգերի միջև բոլոր տրանսֆորմացիոն գործակիցները, միևնույն ժամանակ ստանալ գոյություն ունեցող ցանցի ճշտության գնահատականը:

Դիտարկման աշխատանքները կկատարվեն GPS երկհաճախականի արբանյակային դիրքորոշման կայաններով` 39 ժամ տևողությամբ:

Առաջին դասի հիմնակետերի դիտարկման աշխատանքների համար ելակետային են հանդիսանում 0-ական դասի ցանցի կետերը:

Առաջին դասի ցանցի կետեր հիմնականում նախատեսվում է տեղադրել հանրապետության քաղաքների, նախկին շրջկենտրոնների, խոշոր ջրամբարների հարևանությամբ, որպեսզի ապահովվի կետերի պահպանության և դիտարկումների ընթացքում առաջացած պայմանները: Ստեղծված կետերը հնարավորություն կտան այդ տարածքներում` քաղաքաշինության, գյուղատնտեսության և այլ բնագավառների աշխատանքների իրականացման գործընթացում, գեոդեզիական ճշգրիտ չափումներ կատարել:

Ծրագրով նախատեսված I դասի 40 կետերի բարձունքային նիշերը հնարավորության սահմաններում կորոշվեն I և II դասի նիվելիրացման միջոցով, իսկ դժվար հասանելի կետերի բարձրությունները` եռանկյունաչափական նիվելիրացման միջոցով:

2.3. II դասի գեոդեզիական ցանցի ստեղծումը

Հանրապետության տարածքում նախատեսվում է ստեղծել WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական համակարգով II դասի ցանց:

II դասի ցանցը բաղկացած է 761 կետից, որից` 532-ը նոր կառուցվող կետեր են, իսկ մնացած 229-ը` գոյություն ունեցող պետական գեոդեզիական ցանցի II, III, IV դասի կետեր: Կետերի նշված քանակը 3-5 կմ ծածկելու է հանրապետության հիմնականում բնակեցված տարածքները, իսկ ոչ բնակելի տարածքներում` 5-10 կմ երկարությամբ բազային գծերով: Կետերը հիմնականում պետք է տեղադրվեն գյուղական համայնքների շրջակայքում, ճանապարհների մոտ, որպեսզի հնարավոր լինի հեշտությամբ կառուցել և հետագայում նաև դիտարկումներ կատարել: Այստեղ նույնպես դիտարկման աշխատանքները պետք է կատարել GPS արբանյակային դիրքորոշման ընդունիչների միջոցով` 12 ժամ տևողությամբ:

Պարտադիր պայման է հանդիսանում «NSSP» Երևանում սեյսմիկ պաշտպանության ազգային ծառայության IGS մշտական գործող կայանի աշխատանքը II դասի ցանցի դիտարկումների ժամանակ:

II դասի նման ցանցի ստեղծումն էլ ավելի կհեշտացնի համայնքների վարչական տարածքներում խոշոր մասշտաբի հանույթային աշխատանքները, վարչատարածքային միավորների սահմանների ճշտման, անշարժ գույքի միավորի սահմաններում կադաստրային քարտեզագրման և այլ ինժեներահետազոտական, քաղաքաշինական, գյուղատնտեսական հարցերի լուծման գործընթացը:

3. WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական համակարգում I և II դասերի գեոդեզիական ցանցի կետեր կոորդինատների հավասարակշռումը և կատալոգների կազմումը

0-ական դասի կետերի դիտարկման արդյունքներն անհրաժեշտ է հավասարակշռել ՀՀ տարածքի մոտակայքում գտնվող IGS կետերի (NSSP, TRAB, ZECK, GLSV, ANKR, NICO, DYR2, KIT3 և BAHR) միջև:

Չափման արդյունքները կհաշվարկվեն և կետերի կոորդինատները կհավասարակշռվեն վերջերս ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի կողմից ձեռք բերված Շվեյցարական Leica ֆիրմայի արտադրության SKI-PRO 2 ծրագրային փաթեթի միջոցով հետևյալ տարբերակներով`

● WGS-84 Համաշխարհային գեոդեզիական համակարգում I դասի գեոդեզիական ցանցի կետերի դիտարկման արդյունքները հավասարակշռել 0-ական դասի կետերի և առանձին` Երևանի ՍՊԱԾ-ի (NSSP) մշտական գործող կայանի նկատմամբ.

● II դասի գեոդեզիական ցանցի կետերի դիտարկման արդյունքները հավասարակշռել 0-ական և I դասի կետերի նկատմամբ և առանձին ամբողջ ցանցը Երևանի ՍՊԱԾ-ի (NSSP) մշտական գործող կայանի նկատմամբ.

● Հավասարակշռել 0-ական, I և II դասերի ցանցի դիտարկման արդյունքները համատեղ և Երևանի ՍՊԱԾ-ի (NSSP) մշտական գործող կայանի նկատմամբ:

Նշված տարբերակներով հավասարակշռված կետերի կոորդինատների արդյունքների վերլուծության միջոցով հնարավոր կլինի ստանալ գեոդեզիական ցանցի կետերի ավելի ճշգրիտ կոորդինատները և որոշել ՀՀ տարածքում երկրակեղևի հորիզոնական դեֆորմացիաները տարածաշրջանի նկատմամբ ու NSSP մշտական գործող կայանի նկատմամբ, իսկ ուղղաձիգ դեֆորմացիաները կորոշվի պետական գեոդեզիական բարձունքային I և II դասերի նիվելիրացման պարբերաբար դիտարկումների միջոցով:

Նոր ստեղծված կոորդինատային համակարգում ցանցի կետերի կոորդինատների միջոցով հնարավոր կլինի անցումային պարամետրով կատարել կոորդինատների վերահաշվարկ WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական համակարգից ՍԿ-95 և EUREF կոորդինատային համակարգեր և այլ գեոցենտրիկ համակարգեր:

Միաժամանակ նոր ստեղծված գեոդեզիական ցանցի միջոցով հնարավոր է բարձր ճշտություն պահանջող տարբեր գիտական և փորձնական խնդիրներ լուծել:

WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական կոորդինատային համակարգում 0-ական, I, II, դասերի ստեղծման աշխատանքների ծավալները, ֆինանսական միջոցները և իրականացման ժամանակացույցը տրված է սույն ծրագրի NN 1, 2, 3, 4 հավելվածներում:

(բաժինը լրաց. 03.02.05 N 105-Ն)

III. ՀՀ պետական բարձունքային I եվ II դասերի ցանցերի վերակառուցման, նիվելիրացման ԵՎ հավասարակշռման աշխատանքները

1. ՀՀ պետական բարձունքային ցանցի ուսումնասիրման և հետազոտման արդյունքները և նրա վերլուծությունը

1.1. Հայաստանի Հանրապետության պետական գեոդեզիական բարձունքային ցանցը, նրա ուսումնասիրման և հետազոտման արդյունքները

Հայաստանի Հանրապետության պետական բարձունքային ցանցը բաժանվում է պետական նիվելիրացման ցանցի, տեղական նշանակության նիվելիրացման ցանցի, հանույթային բարձունքային ցանցի և հատուկ նշանակության բարձր ճշտությամբ նիվելիրացման ցանցի:

Հայաստանի Հանրապետության պետական նիվելիրացման ցանցը հանդիսանում է գլխավոր բարձունքային հիմք կատարվող բոլոր մասշտաբի տեղագրական հանույթների, կադաստրային քարտեզագրման և գեոդեզիական չափումների, (որոնք բավարարում են տնտեսության, աստղագեոդեզիական, աերոտիեզերահանույթային աշխատանքների և պաշտպանության պահանջները), գիտական և պրակտիկ առաջադրանքների լուծման համար: Այն բաժանվում է`

I, II, III, IV դասերի նիվելիրացման ցանցերի:

I և II դասերի նիվելիրացման ցանցն ստեղծվում է համատեղ, միևնույն բարձրունքային համակարգով հանրապետության ամբողջ տարածքի վրա:

III և IV դասերի նիվելիրացման ցանցը ծառայում է տեղագրական հանույթների ստեղծման և ինժեներագեոդեզիական խնդիրների լուծման համար:

Հայաստանի Հանրապետության պետական նիվելիրացման ցանցի համակարգի բացարձակ բարձրության 0-ական նիշ է հանդիսանում Կրոնշտատի ֆուտշտոկը, որը ցույց է տալիս Բալթիկ ծովի մակերևույթը:

ՀՀ տարածքում I և II դասերի նիվելիրացման ցանցերն ստեղծվել են ԽՍՀՄ-ի օրոք և կազմում էին ԽՍՀՄ-ի ընդհանուր բարձունքային ցանցի մի մասը:

ՀՀ տարածքում I և II դասերի նիվելիրացման աշխատանքները կատարվել են Գեոդեզիայի և քարտեզագրության գլխավոր վարչության N 4, N 11, N 16 ձեռնարկությունների, այնուհետև` ՀայՊետԻԳՀՆԻ կողմից:

ՀՀ պետական բարձունքային ցանցը հավասարակշռվել է նախկին ԽՍՀՄ-ի ընդհանուր ցանցի հետ համատեղ: Հավասարակշռումը կատարվել է Գեոդեզիայի, քարտեզագրության և աերոֆոտոնկարահանման կենտրոնական գիտահետազոտական ինստիտուտի (ЦНИИГАиК) կողմից:

1988 թ. Սպիտակի ավերիչ երկրաշարժից հետո ՀայՊետԻԳՀՆԻ կողմից աղետի գոտում կատարվեցին II դասի նիվելիրացման աշխատանքներ, որոնց հիմնական նպատակը երկրաշարժից հետո երկրակեղևի ուղղաձիգ շարժումների ուսումնասիրումն էր: Սակայն այդ աշխատանքներն իրենց անհրաժեշտ շարունակությունը չունեցան ֆինանսավորման բացակայության պատճառով:

ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո Հայաստանի Հանրապետությունում գեոդեզիայի բնագավառը զարգացում չի ապրել տնտեսական և կազմակերպչական-կառուցվածքային բնույթի փոփոխությունների հետևանքով: Հայաստանի Հանրապետության բարձունքային ցանցը վերջին 15-20 տարիների ընթացքում չի հետազոտվել:

2000 թ. ՀՀ կառավարության որոշմամբ գեոդեզիայի և քարտեզագրության գործունեության բնագավառը տեղափոխվեց Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի համակարգ:

Ելնելով բարձունքային ցանցի վատթար վիճակից` ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի պատվերով «Գեոդեզիայի և քարտեզագրման կենտրոն» ՓԲԸ-ի կողմից 2001 թվականի ապրիլի 1-ից մինչև սեպտեմբերի 27-ը իրականացվել է ՀՀ պետական բարձունքային I և II դասերի նիվելիրացման ցանցերի հենանիշերի և դրոշմանիշերի ուսումնասիրման, հետազոտման աշխատանքները:

Հետազոտման աշխատանքների ավարտից հետո պարզվեց, որ I դասի նիվելիրացման հենանիշերի պահպանվածությունը կազմում է 56%, իսկ II դասինը` 55% (ընդհանուր պահպանվածությունը` 55.5%):

Բացի դրանից, նախկինում կատարված նիվելիրացման աշխատանքներում հենանիշերի միջև եղած հեռավորությունները չեն բավարարում ներկայիս գործող նորմատիվ տեխնիկական փաստաթղթերի պահանջներին: Միաժամանակ երկրակեղևի ուղղաձիգ շարժման ուսումնասիրման նպատակով I դասի նիվելիրացման աշխատանքները պետք է կրկնել 15 տարին մեկ անգամ, իսկ II դասինը` 25 տարին մեկ:

1.2. Պետական բարձունքային ցանցի ուսումնասիրման և հետազոտման արդյունքների վերլուծությունը և դրա վերակառուցման աշխատանքները

ՀՀ պետական գեոդեզիական բարձունքային ցանցի կետերի հետազոտման և վերականգնման աշխատանքներն ավարտելուց հետո անհրաժեշտ է կատարել ցանցի վերակառուցման աշխատանքներ:

Վերլուծելով պետական ցանցի ուսումնասիրման և հետազոտման արդյունքները` պարզվում է, որ ՀՀ տարածքում I դասի նիվելիրացման ցանցն իրենից ներկայացնում է 5 բաց ընթացքներ, դրանք են`

1. Մասիս-Արմավիր-Քարակերտ-Մարալիկ-Գյումրի-Բավրա` շարունակելով դեպի Վրաստան: Այդ գործում պահպանվել է 38 հենանիշ.

2. Մասիս-Երևան-Հրազդան-Սևան-Դիլիջան-Իջևան-Կրիվոյ-Մոստ-Աղստեվի ջրամբար` շարունակելով դեպի Ղազախ: Այդ գծում պահպանվել է 48 հենանիշ.

3. Մասիս-Արտաշատ-Արարատ-Երասխ, որտեղից` մի գիծ շարունակվել է դեպի Նախիջևան, իսկ մյուսը` շարունակվել է դեպի Եղեգնաձոր-Վայք-Շաքի, որից հետո II դասի նիվելիրացման գծով շարունակվել է դեպի Գորիս-Կապան-Քաջարան-Մեղրի: Այդ գծում պահպանվել է 60 հենանիշ.

4. Գյումրի-Սպիտակ-Վանաձոր-Ձորագետ-Ալավերդի-Այրում` շարունակելով դեպի Վրաստան: Այդ գծում պահպանվել է 32 հենանիշ.

5. Սևան-Ճամբարակ-Վարդենիս-Ջերմուկ-Վայք, որտեղ պահպանվել է 16 հենանիշ:

Նկատի ունենալով, որ I դասի նիվելիրացման այդ 5 գծերը հանդիսացել են նախկին ԽՍՀՄ-ի I դասի նիվելիրացման պոլիգոնների մի մասը և դրանց հավասարակշռումը կատարվել է համատեղ, որը ներկայումս համարյա հնարավոր չէ, ուստի I դասի նիվելիրացման ընթացքները նախատեսվում է փակ ընթացքների (պոլիգոնների) տեսքով, ինչը հնարավորություն կտա ՀՀ տարածքում հավասարակշռման աշխատանքները դիտարկելու որպես անկախ, ինքնուրույն ցանցեր:

Այդ պայմանն ապահովելու համար անհրաժեշտ է բարձունքային ցանցում կատարել հետևյալ փոփոխությունները`

1. Վանաձորի 421 հենանիշից II դասի նիվելիրացման գծով միանալ Դիլիջանի 9861 հենանիշին, որի արդյունքում կստանանք Մասիս-Արմավիր-Գյումրի-Սպիտակ- Վանաձոր-Դիլիջան-Սևան-Հրազդան-Երևան-Մասիս I դասի նիվելիրացման I փակ ընթացքը (պոլիգոնը).

2. Այրումի 4310 հենանիշից նոր I դասի նիվելիրացման գծով անցնելով Նոյեմբերյանով միանա Կրիվոյ-Մոստի 1885 հենանիշին, որի արդյունքում կստանանք` Վանաձոր-Ալավերդի-Նոյեմբերյան-Կրիվոյ-Մոստ-Իջևան-Դիլիջան-Վանաձոր 2-րդ փակ ընթացքը (պոլիգոնը).

3. Վարդենիսի 107 հենանիշից անցնելով Վարդենիսի լեռնաշղթան միանալով Ջերմուկին, այնուհետև` ավտոմայրուղով շարունակել մինչև Վայքի 2703 հենանիշը, արդյունքում ստանալով` Մասիս-Երևան-Հրազդան-Սևան-Ճամբարակ-Վարդենիս-Ջերմուկ-Վայք-Եղեգնաձոր-Երասխ-Արարատ-Մասիս 3-րդ փակ ընթացքը.

4. Շաքիի եռանկյունաչափական կետից նախկին II դասի նիվելիրացման գծով նախատեսվում է I դասի նիվելիրացման Գորիս-Կապան-Քաջարան-Մեղրի գիծը, որի արդյունքում կփակվի Երասխ-Նախիջևան-Մեղրի նախկին I դասի նիվելիրացման գծով որպես 4-րդ փակ ընթացքը:

Բացի դրանից այդ գիծը կարող է ծառայել ԼՂՀ-ի բարձունքային նիվելիրային I դասի ցանցի ստեղծմանը, որը կսկսվի Գորիսից շարունակելով` Քաշաթաղ-Շուշի-Ստեփանակերտ-Մարտակերտ-Քարվաճառ` միանալով Վարդենիսի 107 հենանիշին, արդյունքում ստանալով 5-րդ փակ ընթացքը (պոլիգոնը), որը փակվում է Ջերմուկ-Վայք-Շաքի-Գորիս հենանիշերով:

II դասի նիվելիրացման ցանցը կառուցվել է I դասի պոլիգոնների ներսում ինչպես առանձին ընթացքների, այնպես էլ հանգույցներից բաղկացած ընթացքների համակարգով, որոնք հենված են եղել I դասի նիվելիրացման հենանիշերի վրա: II դասի նիվելիրացման ցանցի նախկին գծերի վերակառուցման աշխատանքներից բացի նախատեսվում է նոր գիծ Ապարանի 5949 հենանիշից մինչև Ծաղկունքի 3098 հենանիշը:

Պետական բարձունքային ցանցում ընդգրկվել է նաև WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական կոորդինատային համակարգի գեոդեզիական ցանցի 0-ական և հնարավորության սահմաններում` I և II դասերի հիմնակետերը, որով կապ է ստեղծվում Բալթյան 1977 թ. բարձունքային և համաշխարհային բարձունքային համակարգերի միջև:

Ծրագրում ներկայացված I և II դասերի նիվելիրացման գծերի ուղղությունները մշակվել են 1:100000 մասշտաբի տեղագրական քարտեզների վրա, հենանիշերի տեղերի ընտրությունը կատարվել է 1:10000 և 1:250000 մասշտաբի տեղագրական քարտեզների վրա, իսկ ամբողջ նյութն ամփոփվել է 1:200000 և 1:500000 մասշտաբի տեղագրական քարտեզների վրա:

Այժմ ամփոփենք ծրագրով նախատեսված պետական բարձունքային նիվելիրացման I և II դասերի ցանցերի վերակառուցման և հավասարակշռման աշխատանքների արդյունքները.

1. I դասի նիվելիրացման գծերի երկարությունը կազմում է 14849 կմ, այդ թվում` կապի հին հենանիշերի հետ` 155.3 կմ: Այդ գծերում ընդգրկված են 206 գոյություն ունեցող հենանիշեր, պետք է կառուցվեն 182 նոր հենանիշեր և պլանային ցանցի 0-ական դասի 4 կետ, I դասի 20 կետ, II դասի 10 կետ, ընդհանուր կետերի քանակը կազմում է 422 հենանիշ.

2. II դասի նիվելիրացման գծերի երկարությունը կազմում է 852.2 կմ, այդ թվում` կապը հին հենանիշերի հետ` 56.7 կմ: Այդ գծերում ընդգրկված է 123 գոյություն ունեցող հենանիշ: Պետք է կառուցվի 127 նոր հենանիշ և պլանային ցանցի I դասի 6 կետ, II դասի 3 կետ, ընդհանուր կետերի քանակը կազմում է 259 հենանիշ:

Աշխատանքները կատարելու ընթացքում անհրաժեշտ է գործող նորմատիվ տեխնիկական փաստաթղթերի պահանջներով:

I և II դասերի կրկնվող նիվելիրացումից ստացված արդյունքները հնարավորություն կտան պատկերացում կազմելու ՀՀ սեյսմաակտիվ տարածքներում երկրակեղևի ուղղաձիգ շարժման, առանձին տեղամասերի շարժման արագությունների և ուղղությունների (սողանքների) վերաբերյալ:

I և II դասերի նիվելիրացումը պետք է կատարել բարձր ճշտությամբ գործիքներով` օգտագործելով Շվեյցարական Leica ֆիրմայի NA-3003 տիպի երկու նոր թվային կամ Ni 007, HI, H-05 տիպի նիվելիրները:

2. Նախատեսվող աշխատանքները

2.1. I և II դասերի նիվելիրացման գծերի տեղազննությունը և նոր հենանիշերի տեղադրումը

I և II դասերի նիվելիրացման գծերի տեղազննության դաշտային աշխատանքներն սկսելուց առաջ տեղազննողը պետք է հավաքի ներքոհիշյալ տվյալներն օբյեկտի տարածքով անցկացված նիվելիրացման բոլոր գծերի վերաբերյալ`

● նիվելիրացման գծերի դասը և անվանումը,

● աշխատանքը կատարած կազմակերպության անվանումը և կատարման տարեթիվը,

● նիվելիրացման գծերի սխեման,

● հենանիշերի ուրվանկարները, կենտրոնների տեսակների գծագրերը,

● նշումներ կատալոգներից կամ հաշվետվություններից:

Դաշտում տեղազննությունն անհրաժեշտ է սկսել ելակետային հենանիշից և շարունակել նիվելիրացման գծի ուղղությամբ: Տեղազննողը պետք է դաշտում խոշոր մասշտաբի քարտեզի վրա նշի նոր հենանիշերի տեղադրման տեղը, ցույց տա գծի վրա հին պահպանված հենանիշերը: Նոր հենանիշերի տեղադրման համար անհրաժեշտ է տալ տեղի ճիշտ նկարագիրը (աբրիսը): Պատային հենանիշերի երկար և հուսալի պահպանվածությունն ապահովելու համար նոր հենանիշերն անհրաժեշտ է տեղադրել քարե, ամուր բետոնե, երկաթ-բետոնե շենքերի և շինությունների վրա: Նոր հենանիշերը տեղադրելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել նախկին նիվելիրացման գծի ուղղությունը` չփոխելով այն:

Պատային նշանները կարելի է տեղադրել ժայռերի ելուստների վրա: Խորհուրդ չի տրվում պատային նշանները տեղադրել այնպիսի շենքերի և շինությունների վրա, որոնք գտնվում են երկաթգծից մինչև 50 մ հեռավորության վրա: Պատային նշանները պետք է տեղադրել 30-60 սմ գետնից բարձր, որ պատի ելուստները չխանգարեն նշաձողի տեղակայմանը: Այն շենքը, որտեղ տեղադրված է պատային հենանիշը, լուսանկարում են: Բացի դրանից, պետք է լուսանկարել հենանիշն այնպես, որ կադրում համարը պատկերված լինի:

Գրունտային հենանիշերը պետք է տեղադրել ճանապարհներին մոտ:

Հիմնային հենանիշերը սեյսմաակտիվ տարածքներում պետք է տեղադրել մեկը մյուսից 40 կմ հեռավորության վրա: Հիմնային հենանիշից 50-150 մ հեռավորության վրա տեղադրել նրա հենանիշ-արբանյակը (спутник-репер): Հիմնային հենանիշերն ապահովում են բարձունքային ցանցի երկարամյա պահպանվածությունը, հնարավորություն են տալիս ուսումնասիրելու երկրի մակերևույթի վրա կատարվող ուղղաձիգ շարժերը:

Նախատեսվող I և II դասերի նիվելիրացման գծերի կապը նախկինում կատարված I և II դասերի նիվելիրացման ցանցի գծերի հետ ապահովվելու նպատակով, անհրաժեշտ է կրկնել ընթացքի հատվածամասը (սեկցիան) մինչև նախկին հանգուցային կետերը, ինչն ունի նաև վերստուգիչ նշանակություն:

Նախատեսվող աշխատանքների վերաբերյալ բոլոր տեղեկությունները բերված են N 4 աղյուսակում:

Նիվելիրացման գծերի տեղազննության և կետերի տեղադրման աշխատանքների ավարտից հետո անհրաժեշտ է ներկայացնել`

1. բացատրագիր,

2. նիվելիրացման գծերի երկարությունները,

3. նիվելիրացման գծերի ճշգրտված սխեման, տեղադրվող գծի և գոյություն ունեցող գծի հանգուցային կապը,

4. նոր տեղադրված հենանիշերի ցուցակը և գտնվելու վայրի նկարագիրը,

5. ընդունման և հանձնման ակտերը:

Սահմանված կարգով անհրաժեշտ է կազմել I և II դասերի նիվելիրացման հենանիշերի հանձնման ակտերը և հանձնել տեղական ինքնակառավարման մարմիններին` պահպանության` համաձայն գործող հրահանգի պահանջների:

2.2. I դասի նիվելիրացում

0-ական դասի Ամասիա կետի և I դասի մնացած հիմնակետերի համար, որոնք գտնվում են նիվելիրացման գծերի որոշակի հեռավորության վրա, նախատեսվել են I դասի կապող նիվելիրացման ընթացքներ` 100.0 կմ ընդհանուր երկարությամբ:

Հայաստանի Հանրապետության պետական բարձունքային ցանցը համալրել I դասի նիվելիրացման Իջևան-Շորժա գծով` Հայաստանի Հանրապետության հյուսիս-արևելյան սահմանակից տարածքը բարձունքային հիմնավորմամբ ապահովելու նպատակով:

Նախատեսված աշխատանքների վերաբերյալ բոլոր տվյալները տրված են N 4 աղյուսակում:

I դասի նիվելիրացումն անհրաժեշտ է կատարել ուղիղ և հակադարձ ուղղություններով 2 զույգ կեռաբևեռների (կոստիլ) օգնությամբ, որոնք կկազմեն 2 առանձին գծեր`

- աջը` համապատասխանում է աջ կեռաբևեռի գծին,

- ձախը` համապատասխանում է ձախ կեռաբևեռի գծին:

Կայանների միջև դիտարկումներն անհրաժեշտ է կատարել «համատեղման» եղանակով:

I դասի նիվելիրացումն անհրաժեշտ է կատարել խուլ նիվելիրներով` օգտագործելով ստվերագծված ինվարային նշաձողերը: Նիվելիրացումն անհրաժեշտ է կատարել 20-50 կմ հատվածներով` ըստ «ութնյակի» սխեմայի:

Եթե դիտարկումներն ընդհատվել են, ապա նոր դիտարկումներից առաջ պետք է նորից կրկնել վերջին կայանի չափումները, անհրաժեշտության դեպքում` նաև նախավերջինը: Համոզվելով, որ դիտարկումների արդյունքներն ընդհատումից առաջ և հետո նույնն են, կամ քիչ են տարբերվում, նոր պետք է շարունակել աշխատանքները: I դասի նիվելիրացումն ուղիղ և հակադարձ ուղղություններով անհրաժեշտ է կատարել նույն ուղեգծով, նույն տիպի, նույն անցումային կետերով:

Դիտման ճառագայթի նորմալ երկարությունը պետք է կազմի 50 մետր: Ճառագայթի բարձրությունը պետք է լինի 0.8 մետրից ոչ պակաս:

Նիվելիրի տեղադրման տեղից մինչև նշաձողը եղած հեռավորությունն անհրաժեշտ է չափել պողպատյա ժապավենով կամ չափերիզով: Նիվելիրից մինչև նշաձողը եղած հեռավորության անհավասարությունները կայանի համար թույլատրելի է 0.5 մետրից ոչ ավելի, ըստ կայանների այդ անհավասարությունները սեկցիայում չպետք է գերազանցեն 1 մետրից: I դասի նիվելիրացումն անհրաժեշտ է կատարել Շվեյցարական Leica ֆիրմայի NA-3003 մակնիշի նոր ստացված երկու թվային նիվելիրներով կամ H-05, HI, Ni 007 տիպի նիվելիրներով և ստվերագծված ինվարային նշաձողերով:

Նիվելիրացման աշխատանքներն սկսելուց առաջ նիվելիրները և նշաձողերը պետք է հետազոտվեն և ստուգվեն` համաձայն գործող հրահանգի պահանջների:

(ենթաբաժինը լրաց. 31.08.06 N 1309-Ն)

Բարձունքային I դասի նիվելիրային ցանցում ընդգրկված աշխատանքների ամփոփ տվյալները

աղյուսակ N 4

2.3. II դասի նիվելիրացում

Սույն ծրագրով նախատեսվում է կատարել II դասի նիվելիրացում նախկին II դասի նիվելիրացման, ինչպես նաև նախատեսված նոր նիվելիրացման գծերով:

Նախատեսված աշխատանքների վերաբերյալ բոլոր տվյալները տրված են աղյուսակ N 5-ում:

Բարձունքային I դասի նիվելիրային ցանցում ընդգրկված աշխատանքների ամփոփ տվյալները

աղյուսակ N 5

II դասի նիվելիրացումն անհրաժեշտ է կատարել ուղիղ և հակադարձ ուղղություններով` կեռաբևեռներով (կոստիլ): Կայանների վրա դիտարկումներն անհրաժեշտ է կատարել համատեղման եղանակով:

II դասի նիվելիրացումն անհրաժեշտ է կատարել Շվեյցարական Leica ֆիրմայի NA-3003 երկու նոր թվային նիվելիրով կամ HA-1, H-2 տիպի նիվելիրներով և ստվերագծված ինվարային նշաձողերով:

Աշխատանքներն սկսելուց առաջ նիվելիրները պետք է հետազոտվեն և ստուգվեն` համաձայն գործող նորմատիվ տեխնիկական փաստաթղթերի պահանջների:

3. Գրավիմետրիական չափումներ

I և II դասերի նիվելիրացման աշխատանքներն սկսելուց առաջ անհրաժեշտ է պարզաբանել, թե լեռնային շրջաններում բավարարում է արդյոք գոյություն ունեցող գրավիմետրիական չափումների ճշտությունը նորմալ բարձրությունների համակարգին անցնելու ուղղումները հաշվելու համար:

Ծանրության ուժի արագացումն անհրաժեշտ է չափել բոլոր հենանիշերի վրա` ռելիեֆի կտրտված տեղերում, որտեղ գծի թեքությունը փոխվում է ոչ ավել, քան 2<sup>օ</sup>-ով, իսկ գծի շրջադարձի կետերը` ոչ ավել, քան 30^օ: Այն անհրաժեշտ է չափել նաև I դասի նիվելիրացման գծի լրացուցիչ կետերում, երբ թեքությունը` 0.02, իսկ II դասինը` 0.04:

Գրավիմետրիական կետերի հաճախականությունը կախված է գծի թեքությունից և պետք է համապատասխանի հրահանգի պահանջներին:

Նախօրոք անհրաժեշտ է նշել այն կետերը, որոնց վրա պետք է կատարել գրավիմետրիական չափումներ: Գրավիմետրիական չափումներն անհրաժեշտ է կատարել նեղ դիապազոնային կվարցային գրավիմետրով` GP/ K-1 և GP/ K-2 կամ մագնիտաչափումներով M-17 և M-29: Նորմալ բարձրությունների համակարգին անցնելու ուղղումները կհաշվարկվեն հստակ բանաձևերով:

Ծրագրով նախատեսվում է 0-ական դասի 5 կետերում կատարել գրավիմետրիական չափումներ` 0.1 мГал ճշտությամբ:

4. Հաշվարկային աշխատանքներ

I և II դասերի նիվելիրացման հաշվարկային աշխատանքներն անհրաժեշտ է սկսել ստուգիչ ամփոփագրերի կազմումով:

I դասի նիվելիրացման գծերը հավասարակշռել փակ ընթացքների (պոլիգոնների) կամ առանձին ընթացքների տեսքով: Ելակետեր վերցնել I դասի նիվելիրացման հին հենանիշերը: Հավասարակշռման ընթացքում բարձրությունների տարբերությունների մեջ հենանիշերի միջև տալ ուղղումներ` նորմալ բարձրությունների համակարգին անցնելու համար: Դրա համար օգտագործել գրավիմետրիական քարտեզները, որոնք կազմված են Բուգեի ռեդուկցիայով` 1:50000 կամ 1:200000 մասշտաբներով:

II դասի նիվելիրացման գծերի հավասարակշռման համար ելակետեր կհանդիսանան I դասի նիվելիրացման հենանիշերը:

Աշխատանքների ավարտից հետո սահմանված կարգով կազմել I և II դասերի նիվելիրացման հենանիշերի կատալոգներ:

ՀՀ պետական բյուջետային I և II դասի ցանցերի վերակառուցման աշխատանքների ծավալները, ֆինանսական միջոցները և իրականացման ժամանակացույցը տրված են սույն ծրագրի NN 1, 2, 3, 4 հավելվածներում:

(բաժինը լրաց. 03.02.05 N 105-Ն)

Հ Ա Շ Վ Ա Ր Կ

ծրագրով նախատեսված աշխատանքների միավորի եվ ընդհանուր ծավալների արժեքի

Ժ Ա Մ Ա Ն Ա Կ Ա Ց ՈՒ Յ Ց

ԾՐԱԳՐՈՎ ՆԱԽԱՏԵՍՎԱԾ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ

Հ Ա Շ Վ Ա Ր Կ

ԾՐԱԳՐՈՎ ՆԱԽԱՏԵՍՎԱԾ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԾԱՎԱԼՆԵՐԻ ԵՎ ՄԻԱՎՈՐԻ ԱՐԺԵՔԻ

(հավելվածը լրաց. 03.02.05 N 105-Ն)

(ծրագիրը լրաց. 03.02.05 N 105-Ն, 31.08.06 N 1309-Ն)