30 մարտի 2023 թ.

N 39-Ն

Ժ. Անդրեասյան

Հավելված

ՀՀ կրթության, գիտության,

մշակույթի և սպորտի նախարարի

2023 թվականի մարտի 30-ի

 N 39-Ն հրամանի

Հիմնական գաղափար

(1-ին մակարդակ)

Հիմնական գաղափար

(2- րդ մակարդակ)

Հիմնական գաղափար

(3-րդ մակարդակ)

Չափորոշչային վերջնարդյունքներ

8 - րդ դասարան

9 - րդ դասարան

1.ՌԱԶՄԱՐՎԵՍՏ

Բանակ

1.Ռազմավարությունը և մարտավարությունը: 2.Կառուցվածքը

Հին դարերում

1. Ընդհանուր գծերով նկարագրի հին դարերում հայկական բանակի կառուցվածքը («Զորանամակ»), բացատրի դրա դերը և նշանակությունը:

2. Գիտի՝

1) հին և միջնադարի նշանակալից ճակատամարտերը, զորավարներին, ինչ զորատեսակներից էր բաղկացած հայկական բանակը,

2) հայ ազատագրական շարժման գործիչներին:

3. Ներկայացնի hին և միջնադարյան ժամանակաշրջանի հայտնի զորավարների կիրառած մարտավարական հնարքները:

Միջին դարերում

Ստեղծում և զարգացում

Զենքի և զինամթերքի ստեղծումն ու զարգացումը

1.Գիտի ռազմարվեստ հասկացությունը և ելակետային դրույթները:

2.Ներկայացնի զենքի և զինամթերքի ստեղծման ու զարգացման պատմությունը:

2.ՄԱՐՏԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Կառուցվածք

ՀՀ Զինված ուժերը

Զորատեսակներ

Նկարագրի ՀՀ ԶՈՒ ընդհանուր կառուցվածքը և ներկայացնի զորատեսակները:

Ստորաբաժանումներ

Նկարագրի ստորաբաժանումների կառուցվածքային միավորները և թվարկի դրանց անվանումները, մեկնաբանի տարբերությունները:

Աշխարհազոր

Բացատրի աշխարհազորի, կամավորականների և մոբիլ ջոկատների նշանակությունը մարտական գործողությունների ժամանակ:

Մոբիլ ջոկատներ

Կամավորականներ

ՀՀ ԶՈՒ կառուցվածքային սկզբնական միավոր՝ ջոկ

Հրաձգային ջոկ

1.Բացատրի հրաձգային ջոկի և մոտոհրաձգային ջոկի ընդհանրություններն ու տարբերությունները:

2.Նկարագրի հրաձգային և մոտոհրաձգային ջոկերի կազմն ու սպառազինությունը:

Մոտոհրաձգային ջոկ

Զինվոր

Զինվորի պարտականու-թյունները մարտի ընթացքում

Գիտի ով է զինվորը և թվարկի զինվորի պարտականությունները մարտի ընթացքում:

Ֆիզիկական ընդունակությունների մարզում

Մարտում հետիոտն գործողությունները արդյունավետ կատարելու նպատակով՝ տիրապետի անհրաժեշտ ֆիզիոլոգիական որակներին՝ մկանային ուժին, արագաշարժությանը, դիմացկունությանը, ճարպկությանը, ճկունությանը, ցատկունակությանը, կոորդինացիային և հավասարակշռությանը:

Տեղաշարժի ձևերը

Կատարի գլորումներ (աջ, ձախ), անցումներ (վազեվազք և կիսաչորեքթաթ), սողանցումներ (փորսող և կողքի), քողարկված տեղաշարժ մարտի դաշտում, քողարկված սողեսող տեղաշարժ (առաջ, հետ, աջ և ձախ)

Զինվորի գործողությունները (հետախուզությունում, հարձակվելիս)

1.Նկարագրի դիտորդի պարտականությունները, դիտարկման կարգը զինվորի գործողությունները դետքային ջոկի կազմում, դարանակալման և որոնման ժամանակ

2.Նկարագրի ՝

1) հարձակմանը նախապատրաստվելու գործողությունները և գրոհելու կարգը,

2) թշնամու ոչնչացման ձևերը գրոհի ընթացքում,

3) ընթացքից հարձակման ժամանակ առաջխաղացումը և ջոկի մարտակարգում իր տեղը գրավելը,

4) արգելքների հաղթահարումը անցումներով և գրոհը,

5) գիշերային պայմաններում հարձակման առանձնահատ-կությունները,

6) հատուկ պայմաններում (բնակավայրում, լեռներում, ձմռանը,անտառում) հարձակման առանձնահատ-կությունները:

Զինված բախում

Մարտ

Ժամանակակից համազորային մարտ

1.Բացատրի մարտ հասկացությունը և տարբերի ՙժամանակակից համազորային՚ մարտը մարտի մյուս տեսակներից:

2.Նկարագրի մարտի հիմնական սկզբունքները և տեսակները՝ ցույց տալով տեսակային տարբերությունները:

3.ԿՐԱԿԱՅԻՆ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹՅՈՒՆ

Սպառա-զինություն

Զենք

Ընդհանուր բնութագիրը

1. Գիտի կրակային պատրաստության դերն ու տեղը մարտական պատրաստության գործընթացում:

2. Ներկայացնի անվտանգության կանոնները պարապմունքների և հրաձգության ժամանակ:

Հրաձգություն՝ փոքր տրամաչափի հրացանից

1.Ներկայացնի անվտանգության կանոնները հրաձգության ժամանակ:

2.Ծանոթանա հրաձգության կանոններին։

3.Լիցքավորի օդամղիչ հրացանը:

4. Ընդունի կրակ վարելու հիմնական դիրքը:

4.Ճիշտ նշանառությամբ կրակ վարի. անշարժ նշանակետի վրա:

5.Ստուգի և վերացնի հրաձգության ժամանակ ի հայտ եկած (պայմանական) խափանումները։

Կառուցվածքը

1.Ներկայացնի Կալաշնիկովի ինքնաձիգ ԱԿ-74 (ԱԿՄ) և ձեռքի գնդացիր ՌՊԿ-74 (ՌՊԿ) նշանակությունը, մարտավարա-տեխնիկական բնութագրերը:

2.Ցուցադրի (նկարագրի) Կալաշնիկովի ինքնաձիգ ԱԿ-74 (ԱԿՄ) և ձեռքի գնդացիր ՌՊԿ-74 (ՌՊԿ) կառուցվածքը, բացատրի տարբերությունը:

3.Գիտի Կալաշնիկովի ինքնաձիգ ԱԿ-74 (ԱԿՄ) և ձեռքի գնդացիր ՌՊԿ-74 (ՌՊԿ) հետ վարվելու անվտանգության կանոնները:

4. Թվարկի.

1) Կալաշնիկովի ավտոմատի հիմնական մասերը,

2) Կալաշնիկովի ավտոմատի տեսակների մարտական հատկությունները:

5.Կալաշնիկովի ավտոմատը ոչ լրիվ քանդի և հավաքի:

Մասերին ու մեխանիզմների աշխատանքը

Խափանումները և դրանց վերացման կարգը

Ոչ լրիվ քանդումն ու հավաքումը

Փամփուշտների նշանակությունը և տեսակները

1.Տարբերի փամփուշտները ըստ կառուցվածքի և նշանակության:

2.ճիշտ լիցքավորի փամփշտատուփը։

3.Իմանա և կարևորի փամփուշտների հետ վարվելու անվտանգության կանոնները, հրաձգությունից առաջ փամփուշտների վիճակը ստուգելու կարգը:

Փոմփշտատուփի լիցքավորումը

Անվտանգության կանոնները

4.ՌԱԶՄԱԿԱՆ ՏԵՂԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

Տեղանք

Ռելիեֆ

Տեղանքի մարտական հատկությունները և տեսակները

Իմանա և բացատրի ինչ է ռելիեֆը, տեղանքի մարտավարական հատկանիշները։

Կողմնորոշում

Հորիզոնի կողմերի որոշումը

1. Նկարագրի հորիզոնի կողմերը։

2.Որոշի հորիզոնի կողմերը կողմնացույցով, երկնային լուսատուներով, տեղանքի բնական միջոցներով և բնության այլ երևույթներով:

Ազիմուտ

1.Իմանա և բացատրի ինչ է ազիմուտը:

2.Որոշի մագնիսական ազիմուտը կողմնացույցով և տեղագրական քարտեզով:

3.Որոշի ազիմուտը, շարժվի ազիմուտով։

Քարտեզ

Պայմանական նշաններ

Իմանա և բացատրի քարտեզի տեսակները, մասշտաբները, պայմանական նշանները:

Մասշտաբ

Կողմնորոշում

1.Գիտի ինչ է կողմնորոշիչը և ինչպես են այն ընտրում։

2.Կողմնորոշի քարտեզը և որոշի կանգնած կետը:

3.Կազմի տեղանքում տեղաշարժի երթուղու սխեման ըստ շրջադարձային կողմնորոշիչների, դրանց մագնիսական ազիմուտների և եղած հեռավորությունների, տեղաշարժվի դրանցով՝ ընտրելով նաև միջանկյալ կողմնորոշիչներ։

4.Նկարագրի և գնահատի քարտեզի վրա պատկերված որոշակի տեղամասը։

5.ԻՆԺԵՆԵՐԱԿԱՆ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹՅՈՒՆ

Կառույցներ

Ամրաշինական կառույցներ

խրամատ

1.Գիտի ինժեներական անհատական խրամատին ներկայացվող պահանջները: 2.Ընտրի զինվորի անհատական խրամատի տեղը և ճիշտ հերթականությամբ ու չափսերով սարքավորի այն:

6.ՇԱՐԱՅԻՆ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹՅՈՒՆ

Կառուցվածք և գործառույթ

Շարք

Շարքերի տեսակները

Իմանա և բացատրի ինչ է շարքը, ինչ է տողանը, ինչ է շարասյունը:

Անհատ և հարաբե-րություն

Ղեկավարում

Շարքերը և դրանց ղեկավարումը

1.Տա նախնական և կատարողական հրամանները,

2.Իմանա և բացատրի ինչպես է կատարվում տեղում քայլով մարշը:

3.Կատարի դարձումները տեղում:

1.Տա նախնական և կատարողական հրամանները,

2.Իմանա և բացատրի.

1) ինչ է շարային քայլը, ինչով է այն տարբերվում երթայինից,

2) ինչպես անցնել շարային քայլից երթայինի և ընդհակառակն

3) ինչպես է կատարվում տեղում քայլով մարշը:

3. Կատարի․

1) դարձումները տեղում,

2) դարձումները շարժման ժամանակ:

Շարային վարժաձևերն ու շարժումները

7.ԻՐԱՎԱԿԱՆ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹՅՈՒՆ

Պետակա-նություն

Խորհրդանշաններ

Զինանշան

1. Ներկայացնի ՀՀ պետական խորհրդանշանները:

2. Կատարի ՀՀ պետական օրհներգը:

3. Իմանա և բացատրի ՀՀ ԶՈՒ զինանշանի պատկերները:

4.Կատարի ՀՀ բանակի երգը։

Օրհներգ

 (ՀՀ բանակի երգ)

Դրոշ

Անհատ և հարաբերու-թյուններ

Իրավունք և պարտականություն

Պետեր ենթականեր

1. Գիտի ում են շնորհվում զինվորական կոչումները, ինչպե՞ս է շնորհվում դրանք, ի՞նչ իրավունքներ ու պարտականություններ ունեն պետերը զինծառայողների նկատմամբ:

2. Տարբերի պետեր-ենթականեր, ավագներ-կրտսերներ ըստ պաշտոնների և կոչումների։

3. Սահմանի ի՞նչ է հրամանը և ի՞նչ է կարգադրությունը։

4. Թվարկի և ներկայացնի՝

1) զինվորական կոչումները,

2) ենթակաների իրավունքներն ու պարտականությունները:

Զինվորական կոչում, տարբերանշաններ

Կարգապահություն

1. Գիտի զինվորական ծառայության նորմատիվ-իրավական փաստաթղթերը:

2. Թվարկի համազորային կանոնագրքերը և ինչ ոլորտներ են ընդգրկում դրանք:

3. Ներկայացնի զինծառայողների հիմնական իրավունքներն ու պարտականությունները։

4. Գիտի զինվորական պատասխանատվության տեսակները և սահմանումները։

8.ՀՈԳԵԲԱՆԱԿԱՆ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹՅՈՒՆ

Անհատ և հարաբերու-թյուններ

Անձ, քաղաքցի, հասարակություն

Հասարակական գիտակցություն

1.Գիտի անձի, քաղաքացու և հասարակության տարբերությունը:

2.Ունի սեփական դիրքորոշում «Հայրենիք» հասկացության վերաբերյալ:

3.Կարևորի իր էթնիկական ինքնությունը:

4.Կարևորի Հայ զինվորականի վարքականոնը:

Արժեքներ, վարքականոն, օրինակելի անձ,

Փոխհարա-բերություններ

1.Կարևորի առողջ փոխհարաբերությունը զինվորական կոլեկտիվում:

2.Հարգի ընկերների պատիվն ու արժանապատվությունը:

3.Կոնֆլիկտների ժամանակ ցուցաբերի անկողմնակալություն:

4.Գտնի կոնֆլիկտներն առանց հետևանքների հաղթահարման ուղիներ:

9.ԱՆՎՏԱՆԳ ԿԵՆՍԱԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԿԵՆՍԱՊԱՀՈՎՈՒՄ

Արտակարգ իրավիճակ

Բնակչության պաշտպանություն

1.Արտակարգ իրավիճակներ: 2.Վտանգ, ռիսկ, խոցելիություն:

1.Գիտի վտանգավոր երևույթները և կարող է նկարագրել դրանք:

2.Ծանոթ է վտանգավոր երևույթների ազդեցություններին:

3.Ներկայացնի արտակարգ իրավիճակների կանխման, դրանց ազդեցության մեղմացման կամ հետևանքների վերացման միջոցառումները։

1.Բնածին արտակարգ իրավիճակներ: 2.Բնակչության վարքի կանոնները:

1.Գիտի բնածին արտակարգ իրավիճակները և նկարագրի դրանք:

2.Ծանոթ է բնածին արտակարգ իրավիճակների ժամանակ հնարավոր վտանգներին:

3.Գիտի բնածին արտակարգ իրավիճակներում վարքի կանոնները:

1.Կենսապահովումն արտակարգ իրավիճակներում: 2.Ջերմության ապահովումը:

1.Արտակարգ իրավիճակում փոքրացնի մարմնի ջերմության կորուստը:

2.Ստանա կրակ և պահպանի այն:

3.Գիտի բնածին արտակարգ իրավիճակներում վարքի կանոնները:

4.Գիտի հակահրդեհային անվտանգության կանոնները և իրականացնի համապատասխան միջոցառումներ:

1.Տեխնածին բնույթի արտակարգ իրավիճակներ կոմունալ-կենցաղային համակարգում: 2.Վարքի կանոնները:

1.Գիտի բնակելի և ոչ բնակելի կառույցների հանկարծակի փլուզման պատճառները:

2.Տիրապետի կոմունալ կենցաղային համակարգում տեխնածին արտակարգ իրավիճակներում վարքի կանոններին և ներկայացնի դրանք:

1.Կենսաապահովումը արտակարգ իրավիճակներում. 2.Ջրով ապահովումը:

1.Արտակարգ իրավիճակում կանխի ջրազրկումը, պլանավորի ջրի անհրաժեշտ ծախսը:

2.Տեղանքում հայթայթի ջուր, ֆիլտրի, տարբեր ձևերով մանրէազերծի:

10.ԱՌԱՋԻՆ ՕԳՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՈՒՆՔՆԵՐ

Ազդեցություն

Արտաքին ազդեցություն

Օրգանիզմ

1.Ներկայացնի առաջին օգնության նպատակները, խնդիրներն:

2.Գնահատի դեպքի վայրը:

3.Իրականացնի տուժածի զննումը, վիճակի գնահատումը, առաջին օգնության ցուցաբերումը և տեղափոխումը:

4.Նկարագրի սուր-վարակիչ հիվանդությունները։

5.Գիտի դաշտային պայմաններում վարակիչ հիվանդությունների դեմ պայքարելու նպատակով կիրառվող սանիտարահիգիենիկ կանոնները։

6.Պարզագույն իրավիճակներում ցուցաբերի առաջին օգնություն:

7.Ցուցաբերի առաջին օգնություն արտաքին ազդակներից առաջացած վիճակներում:

8.Մշակի այրված մակերեսը առանց մաշկը վնասելու:

9.Ցուցաբերի առաջին օգնություն ՝ կախված այրվածքի (ցրտահարության) աստիճանից:

10.Գիտի արևահարությունից պաշտպանվելու ձևերն ու միջոցները, հատկապես' սարերում:

11.Գիտի ցրտահարությունից պաշտպանվելու ձևերն ու միջոցները, կատարի նախապատրաստական աշխատանքները վատ եղանակին և սարերում:

12.Տեսակավորի, ցուցաբերի առաջին օգնություն և տարահանի հոսանքահարված, կայծակնահարված տուժածներին:

13.Տիրապետի ինքնուրույն փրկվելու և տուժածին փրկելու հմտություններին:

14.Ցուցաբերի առաջին օգնություն ջրահեղձման դեպքում:

Օգնություն

Տուժած

Կենսական կարևոր օրգանների խանգարումներ

1. Իմանա և բացատրի գիտակցության խանգարման տեսակները, տուժածին ԿԱԴ դիրքի բերելու նպատակը, շնչառական սուր խանգարումներ առաջանալու դեպքերը, արհեստական շնչառության ցուցումները, արհեստական շնչառության տեսակները, ինչ է կատարվում վերին շնչուղիներում օտար մարմինների առկայության դեպքերում, շնչուղիների անցանելիությունը վերականգնելու համար գլուխը պահելու դիրքը, սիրտ-անոդային սուր խանգարման տեսակները, օգնություն ցուցաբերելու ձևերը:

2.Ընդունի համապատասխան որոշում, առաջին օգնություն ցուցաբերի կենսական համակարգերի խանգարումներով տուժածին՝

1) կատարի ԿԱԴ դիրքի բերելու վարժությունը,

2) կատարի ներփչման վարժություններ (մանեկենի վրա),

3) կատարի սիրտ-թոքային վերակենդանացումը մեկ կամ երկու հոգով (մանեկենի վրա)։

Հիմնական գաղափար

(1-ին մակարդակ)

Հիմնական գաղափար

(2- րդ մակարդակ)

Հիմնական գաղափար

(3-րդ մակարդակ)

Չափորոշչային վերջնարդյունքներ

10 - րդ դասարան

11 - րդ դասարան

12 - րդ դասարան

1.ՌԱԶՄԱՐՎԵՍՏ

Բանակ

1.Ռազմավարությունը և մարտավարությունը: 2.Կառուցվածքը

Նոր ժամանակներում

1.Նկարագրի.

1) նոր դարաշրջանում հայտնի դարձած զինատեսակները,

2) Դավիթ Բեկի, Անդրանիկ զորավարի, Գարեգին Նժդեհի, ինչպես նաև ֆիդայական շարժման ժամանակ, մայիսյան հերոսամարտերում կիրառած ռազմավարությունը, մարտավարական սկզբունքը և հնարները,

3) 1918-1920 թվականների հայկական բանակի կառուցվածքը:

2.Գծապատկերների տեսքով ներկայացնի ճակատամարտերում կիրառած մարտավարական հնարները:

3.Արժևորի ազատագրական պայքարի համար դուրս ելած նվիրյալներին:

4.Հայտնի դիրքորոշում նոր դարաշրջանում հայ զորավարների կողմից կիրառած ռազմավարության, մարտավարական սկզբունքների և հնարների վերաբերյալ:

Նորագույն ժամանակներում

1.Գիտի II աշխարհամարտում վարած ռազմավարությունն ու մարտավարությունը նոր զինատեսակների կիրառմամբ:

2.Պատկերացում ունի «Սառը» պատերազմի վերաբերյալ:

3.Գիտի Արցախի ազատագրման համար հայ ժողովրդի պայքարի կարևոր հանգամանքները, ծանոթ է Շուշիի ազատագրման օպերացիային։

4.Ներկայացնի 2016 թ. Ապրիլյան ռազմական գործողությունների առանձնահատկությունները և նկարագրի Արցախի դիրքապահների հերոսական գործողությունները։

ՀՀ Զինված ուժերի ստեղծումն ու զարգացումը

1.Կարևորի Հայաստանի Հանրապետության Զինված ուժերի դերն ու նշանակությունն՝ որպես Հայաստանի Հանրապետության ռազմական անվտանգության երաշխավոր:

2.Գիտի Հայաստանի Հանրապետության Զինված ուժերի ստեղծումը և ներկայացնի անցած ուղին:

2.ՄԱՐՏԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Կառուցվածք

ՀՀ ԶՈՒ կառուցվածքային սկզբնական միավոր՝ ջոկ

Մոտոհրաձգային ջոկի ղեկավարումը

1.Նկարագրի ջոկի գործողությունները և սեփական տեղն ու դերը ջոկի կազմում:

2.Գիտի կողմնորոշիչների ընտրության կարգը և կրակի քարտ կազմելը:

3.Ջոկը մարտակարգից վերադասավորի երթակարգի և հակառակը:

4.Նկարագրի հարձակման ղեկավարումը և մարտ վարելը պաշտպանությունում:

Մոտոհրաձգային ջոկի պայքարը տանկերի և զրահամեքենաների դեմ

1.Գիտի

1) տանկերի և զրահամեքենաների մարտավարատեխնիկական բնութագրերը, նրանց խոցելի տեղերը,

2) համապատասխան զենքի և զինամթերքի ընտրությունը զրահատեխնիկան խոցելու համար:

Զինվոր

Զինվորի գործողությունները (պաշտպանությունում, ռազմերթի և տեղաբաշխման ժամանակ)

1.Նկարագրի ՝

1) պաշտպանությանը նախապատրաստվելու գործողությունները և վարման կարգը,

2) դիրքեր ներխուժած թշնամու ոչնչացման ձևերը,

3) պաշտպանության ժամանակ իր տեղը ջոկի մարտակարգում,

4) հրաձգության և խրամատավորման համար տեղի ընտրությունը,

5) արգելքների հաղթահարումը անցումներով՝ հակագրոհի ժամանակ,

6) գիշերային պայմաններում պաշտպանության առանձնահատկությունները,

7) հատուկ պայմաններում (բնակավայրում, լեռներում, ձմռանը,անտառում) պաշտպանության առանձնահատկությունները

1.Սահմանի «Ռազմերթ» և «Տեղաբաշխում» հասկացությունները:

2.Պատկերացնի իր տեղը և սեփական գործողությունները ջոկի կազմում ռազմերթի և տեղաբաշխման ժամանակ:

Զինված բախում

Մարտ

Մարտական ապահովում

Պատկերացում ունի մարտական քողարկման, ինժեներական ապահովման, քիմիական ապահովման և զանգվածային խոցման միջոցներից պաշտպանության մասին:

3.ԿՐԱԿԱՅԻՆ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹՅՈՒՆ

Սպառազինություն

Զենք

Ընդհանուր բնութագիրը

1.Ներկայացնի ՊԿ գնդացրի, ՍՎԴ դիպուկահար հրացանի և ՌՊԳ-7 ձեռքի հակատանկային նռնականետի նշանակությունը, մարտավարատեխնիկական բնութագրերը:

2.Գիտի ՊԿ գնդացրի, ՍՎԴ դիպուկահար հրացանի և

ՌՊԳ-7 ձեռքի հակատանկային նռնականետի կառուցվածքը:

3.Գիտի ՊԿ գնդացրի, ՍՎԴ դիպուկահար հրացանի և ՌՊԳ-7 ձեռքի հակատանկային նռնականետի հետ վարվելու անվտանգության կանոնները, տեղափոխման կարգը:

Կառուցվածքը

Մասերի ու մեխանիզմների աշխատանքը

Նռնակներ

Տեսակները

1.Գիտի ձեռքի նռնակների տեսակները, մարտական բնութագրերը, կառուցվածքը և գործողության սկզբունքը։

2. Տիրապետի ձեռքի բեկորային նռնակի կիրառման անվտանգության կանոններին և նետման տեխնիկային։

3. Ձեռք բերի տարբեր դիրքերից նռնակները նետելու սկզբնական կարողություններ, հմտություններ։

Կառուցվածքը

Նետման կարգը

Անվտանգության կանոնները և տեղափոխման կարգը

Բալիստիկա (Ձգաբանություն)

Կրակոց

Գնդակի (արկի) թռիչք

1.Տարբերի «Կրակոց» հասկացությունը ռազմագիտական այլ հասկացություններից, որոնք օրգանական կապի մեջ են «Կրակոց» հասկացության հետ:

2.Համեմատի և բացատրի ներքին և արտաքին ձգաբանություն (բալիստիկա) հասկացությունը:

3.Ներկայացնի անվտանգության կանոնները հրաձգության ժամանակ:

4.Գիտի հրաձգության կանոնները։

5.Լիցքավորի փամփշտատուփը:

6.Ընդունի ինքնաձիգից կրակ վարելու հիմնական դիրքը:

7.Ճիշտ նշանառությամբ կրակ վարի անշարժ նշանակետի վրա:

8.Ստուգի և վերացնի ինքնաձիգից հրաձգության ժամանակ ի հայտ եկած (պայմանական) խափանումները։

Հետագիծ

Պատսպարված տարածություն

Կրակ վարելը

Մարտական տեխնիկա

Ցամաքային հարձակման միջոցներ

Զրահատեխնիկա

1. Նկարագրի ինչ է զրահատեխնիկան և ինչ նպատակով են կիրառում այն: 2.Գիտի զրահատեխնիկայի ընդհանուր բնութագիրը:

3.Գիտի զրահատեխնիկայի խոցելի տեղերը:

Հրետանային միջոցներ

1. Նկարագրի ինչ է հրետանային միջոցները և ինչ նպատակով են կիրառում:

 2.Գիտի հրետանային միջոցների ընդհանուր բնութագիրը:

Օդային հարձակման միջոցներ

Ինքնաթիռներ

1.Գիտի ցածր թռչող օդային նշանակետերի վրա կրակ բացելու եղանակները, դրանց վրա կրակելու դիրքերը:

2.Գիտի ցածր թռչող օդային հարձակման միջոցների նշանակությունը:

3.Գիտի ինքնաթիռների, ուղղաթիռների և անօդաչու թռչող սարքերի մարտական բնութագրերը:

Ուղղաթիռներ

Անօդաչու թռչող սարքեր

Ռոբոտատեխնիկական միջոցներ

Հեռակառավարվող ռոբոտային միջոցներ

«ՄԱՐԿԵՌ»,

«ՈՒՐԱՆ-6»,

«ՈՒՐԱՆ-9»

Գիտի հեռակառավարվող ռոբոտային միջոցների նշանակությունը և

մարտական բնութագրերը:

4.ՌԱԶՄԱԿԱՆ ՏԵՂԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

Տեղանք

Քարտեզ

Դիրեկցիոն անկյուն

1.Նկարագրի և տարբերի տեղագրական քարտեզի կոորդինատային և կիլոմետրային ցանցերը:

2.Օգտվի տեղագրական քարտեզից (իրականացնի անցումը դիրեկցիոն անկյունից մագնիսական ազիմուտին և հակառակը)

3.Գիտի տեղանքի ուսումնասիրման հերթականության կարգը:

4.Կողմնորոշվի տեղանքում քարտեզով:

Կողմնորոշում

1.Գիտի քարտեզով կողմնորոշվելը տեղանքում:

2.Որոշի սեփական տեղադիրքը:

Չափումներ

Հեռավորության որոշման և այլ չափումներ կատարելու եղանակները

Չափի գետի լայնությունը ծանծաղուտների խորությունը և առարկաների բարձրությունները, ինչպես ժամանակակից չափիչ սարքերով այնպես էլ հնարամիտ եղանակներով:

5.ԻՆԺԵՆԵՐԱԿԱՆ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹՅՈՒՆ

Կառույցներ

Արգելափակոցներ

Պայթյունային

1.Ճանաչի և տարբերի ականապայթյունային և ոչ պայթյունային ինժեներական արգելափակոցները:

2.Գիտի ականապայթյունային և ոչ պայթյունային արգելափակոցների կառուցվածքը, նշանակությունը, մարտավարատեխնիկական բնութագրերը, դրանց հետ վարվելու անվտանգության կանոնները:

3.Նկարագրի ականապայթյունային և ոչ պայթյունային արգելափակոցներից բխող վտանգները։

4.Կարևորի ականապայթյունային և ոչ պայթյունային արգելափակոցների, ականադաշտերի նշանակությունը առաջնագծի պաշտպանության համար:

5.Նկարագրի ականադաշտերի նախազգուշացման նշանները:

Ոչ պայթյունային

Ամրաշինական կառույցներ

Քողարկիչ միջոցներ

1.Տեղանքի առարկաներով պատրաստի զինվորի անհատական խրամատի և մարտական տեխնիկայի քողարկում:

6.ՇԱՐԱՅԻՆ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹՅՈՒՆ

Անհատ և հարաբերություն

Ղեկավարում

Զինվորական ողջույն

Կատարի «Զինվորական ողջույն» տեղում և շարժման ընթացքում՝ շարային կանոնադրության պահանջների համապատասխան:

Պետին մոտենալը և նրանից հեռանալը

1. Կատարի.

1) շարքից դուրս գալը և շարք վերադառնալը,

2) պետին մոտենալը և նրանից հեռանալը

7.ԻՐԱՎԱԿԱՆ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹՅՈՒՆ

Անհատ և հարաբերություններ

Իրավունք և պարտականություն

Կարգապահություն

1.Գիտի զինվորական կարգապահության էությունն ու նշանակությունը:

2.Գիտի զինծառայողներին տրվող խրախուսանքներն ու կարգապահական տույժերը:

3.Կարևորի զինվորական կարգապահության դերը ծառայության ընթացքում:

Վերակարգ

Գիտի շուրջօրյա վերակարգ նշանակելու նպատակը և խնդիրները, ում հրամանով է նշանակվում և ովքեր են նշանակվում շուրջօրյա վերակարգում:

Մարտական հերթապահություն

1.Կարևորի մարտական հերթապահության դերն ու նշանակությունը և բացատրի դրա կազմակերպման հաջորդականությունը:

2.Բացատրի անձնակազմի նախապատրաստումը մարտական հերթապահությանը:

Երդում

1.Գիտի զինվորական երդման նշանակությունը և արժևորի այն:

2.Գիտի զինվորական երդման տեքստը և երդում տալու կարգը։

Մարդասիրական իրավունք

1.Գիտի Ժնևյան կոնվենցիայի դրույթները:

8.ԿԱՊ ԵՎ ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆ

Կառուցվածք և գործառույթ

Հեռահաղորդակցություն

Լարային կապ, Ռադիո կապ, Համակարգչային կապ

1.Գիտի լարային, ռադիո և համակարգչային ու ազդանշանային կապերի նշանակությունն ու կարևորությունը և տարբերի դրանք։

 2.Իրականացնի տվյալների մշակում:

Տվյալների մշակում

Տեղեկատվություն

Տեղեկատվության անվտանգություն

1.Կարևորի գաղտնի տվյալների արտահոսքի հիմնախնդիրը:

2.Պահպանի կապի գաղտնիությունը:

9.ՀՈԳԵԲԱՆԱԿԱՆ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹՅՈՒՆ

Անհատ և հարաբերություններ

Անձ, քաղաքացի, հասարակություն

Ուշադրություն, հույզեր

1.Պատկերացում ունի «Ուշադրություն» հասկացության մասին, տարբերակում է ուշադրության հիմնական տեսակները և ազդեցությունները զինվորական ծառայության վրա։

2.Տիրապետի ուշադրությունը կենտրոնացնելու որոշակի հոգեբանական մեխանիզմների։

3.Ընդհանուր պատկերացում ունի հույզերի վերաբերյալ:

4.Տարանջատի հույզերը և դրանց արտահայտման ձևերը, ինչպես նաև ազդեցությունը զինվորական գործունեության վրա։

Հոգեբանական կայություն

Տեղեկացված է մարտական իրադրությունում զինծառայողներին ճնշող հոգեբանական իրավիճակներին և դրանց հաղթահարման ձևերին:

Հոգեբանական պաշտպանություն

1.Գիտի հոգեբանական պատերազմ հասկացությունը: 2.Նկարագրի տեղեկատվական-հոգեբանական պայքարի ձևերը։

3.Ընկալի հոգեբանական ներգործության տեսակները, մեթոդներն ու պաշտպանության ձևերը:

10.ԼԵՌՆԱՅԻՆ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՈՒՆՔՆԵՐ

Տեղանք, ռելիեֆ

1.Լեռնային պայմաններ: 2.Գործողություն

Մարտավարական հատկանիշները

1.Նկարագրի լեռնային ռելիեֆը:

2.Ներկայացնի լեռնային տեղանքի մարտավարական հատկանիշները:

3.Թվարկի լեռնային վտանգները և դրանց հաղթահարման ձևերը:

Լեռնային արգելքների հաղթահարում

1.Թվարկի լեռնային տեղանքում շարժը ապահովող հիմնական սարքավորումներն ու գործիքները:

2.Գիտի պարանի հանգույցների տեսակները:

Նկարագրի լեռնային գետերով անցման կազմակերպումը:

Լեռնային հանդերձանք

Նկարագրի լեռնային հանդերձանքի նշանակությունը, տարրերը, դրանց ճիշտ կիրառման կարգը:

Լեռնային հրաձգություն

1.Նկարագրի հրաձգության վարման առանձնահատկությունները լեռներում:

2.Բացատրի լեռնային եղանակի կանխատեսումը:

3.Բացատրի լեռնային տեղանքում սննդի հայթայթումը, ճանաչի ուտելու բույսերը, հատապտուղները և միջատները:

Լեռնային եղանակի կանխատեսումը

Լեռնային տեղանքում սննդի հայթայթումը

11.ԱՆՎՏԱՆԳ ԿԵՆՍԱԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԿԵՆՍԱՊԱՀՈՎՈՒՄ

Արտակարգ իրավիճակ

Բնակչության պաշտպանություն

1.Տեխնածին բնույթի արտակարգ իրավիճակներ հատուկ օբյեկտներում: 2.Զանգվածային և ոչ ընտրողական ոչնչացման զինմիջոցների գործադրում։ 3.Վարքի կանոնները:

1.Տիրապետի հատուկ օբյեկտներում ծագած տեխնածին արտակարգ իրավիճակներում վարքի կանոններին:

2.Գիտի զանգվածային և ոչ ընտրողական ոչնչացման զինմիջոցների գործադրման դեպքում առաջ եկած սպառնալիքները և պաշտպանության ձևերը:

1.Բնակչության պաշտպանության պետական միասնական համակարգ: 2.Բնակչության պաշտպանության հիմնական ձևերը (տարհանում, պատսպարում, անհատական պաշտպանության միջոցներով ապահովում), միջոցները և միջոցառումները արտակարգ իրավիճակներում և պատերազմի ժամանակ

1.Գիտի արտակարգ իրավիճակում ազդարարման ազդանշանները:

2. Տիրապետի վարքի կանոններին՝ կախված ազդարարման ազդանշանների տեսակից:

3. Գիտի ինչպես գործել արտակարգ իրավիճակներում, իրականացնի տարահանում:

4. Գիտի անհատական և կոլեկտիվ պաշտպանության ձևերն ու եղանակները, ինչպես նաև ռմբապաստարանի տեղը դպրոցում և բնակության վայրում:

5.Տիրապետի անհատական և կոլեկտիվ պաշտպանության կիրառվող միջոցներին:

6.Գիտի բնակչության պաշտպանության պետական միասնական համակարգի մասին:

Կենսապահովումը արտակարգ իրավիճակներում. սննդային ապահովումը

1. Ճանաչի ուտելու համար պիտանի և բուժիչ հատապտուղները, խոտաբույսերը, արմատապտուղները, սնկերը, դրանք պատրաստի սննդի և բուժական նպատակներով:

2.Գիտի սննդի անվտանգության և սնուցման նվազագույն չափորոշիչները:

Աղետների ռիսկի նվազեցման հիմնական ուղղությունները

1.Պատկերացնի և բացատրի ռիսկերի գնահատման մեխանիզմները:

2.Գիտի խոցելիության նվազեցման հիմնական ուղիները և տարաբնույթ վտանգների ազդեցության առանձնահատկությունները:

Կենսապահովումը արտակարգ իրավիճակներում. կացարանի ձևավորումը բնական պայմաններում

1. Ստեղծված արտակարգ իրավիճակում ըստ ազդող գործոնների որոշի կացարանի տեսակը և դրա ձևավորման վայրը:

2.Տիրապետի կացարանի ձևավորման համար անհրաժեշտ նյութերի հայթայթման կարողություններին և դրանց կիրառական առանձնահատ-կություններին:

3.Կառուցի անվտանգ կացարան՝ հաշվի առնելով բնական միջավայրի պայմանները:

12.ԱՌԱՋԻՆ ՕԳՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՈՒՆՔՆԵՐ

Ազդեցություն

Արտաքին ազդեցություն

Վերքեր, վնասվածքներ

1.Կատարի տուժածների զննումը, արագ կողմնորոշվի տուժածի վիճակում: Կատարի տուժածների տեսակավորում:

2.Կազմակերպի առաջին օգնությունը տարբեր վերքերի դեպքում:

3.Ճիշտ ներկայացնի վնասող ազդակի ազդեցության վերացման եղանակները, վնասված հյուսվածքի առաջնային մշակումը:

4.Իրականացնի տարբեր մարմնամասերում առկա օտար մարմնի անշարժացումը ձեռքի տակ եղած միջոցներով:

5.Իրականացնի առաջին օգնության ցուցաբերումը, տուժածների տարահանումը և տեղափոխումը:

Օգնություն

Տուժած

Արյունահոսություն

1.Իրականացնի տուժածի զննումը, արագ որոշի արյունահոսության տեսակը, առաջացման պատճառը, ծանրության աստիճանը:

2.Տիրապետի արտաքին արյունահոսությունների ժամանակավոր դադարեցմանը ձեռքի տակ եղած և հաշվեցուցակային միջոցներով (ճնշող վիրակապ, առավելագույն տարածում և ծալում, սեղմման կետեր, լարան, ոլորան և այլն):

3.Կողմնորոշվի ներքին արյունահոսության դեպքում և ցուցաբերի առաջին օգնություն:

4.Որոշի քթային արյունահոսության տեսակը և ցուցաբերի առաջին օգնություն:

5.Ցուցաբերի անհետաձգելի օգնություն արյունահոսությունների ժամանակ և իրականացնի արյունահոսություններով տուժածի խնամքը:

6.Տարբերակի շոկերը, ճանաչի նշանները, և ընտրի առաջին օգնության ցուցաբերման հերթականությունը, ելնելով հայտնաբերած վնասվածքներից և տուժածի ծանրության աստիճանից:

Թունավորումներ

Իրականացնի անհետաձգելի օգնություն կենցաղային թունավորումների, օձերի և թունավոր միջատների խայթոցների դեպքում:

1.Հենաշարժիչ համակարգի վնասվածքներ:

2.Վիրակապեր

1.Ճանաչի հենաշարժիչ համակարգի վնասվածքները:

2.Գիտի հենաշարժիչ համակարգի վնասվածքների ընդհանուր նշանները:

3.Գիտի անշարժացման հիմնական սկզբունքները բեկակալների կամ այլ միջոցների օգնությամբ:

4.Կատարի տուժածների զննումը, արագ կողմնորոշվի տուժածի վիճակում, որոշի ծանրության աստիճանը և ուղեկցող գործոնների ներդրումը, տեսակավորումը, ցուցաբերի առաջին օգնություն:

5.Կատարի վիրակապման ձևի ճիշտ ընտրություն և վիրակապի վնասված մարմնամասը:

6.Իրականացնի վիրակապում բինտային վիրակապով և ձեռքի տակ եղած միջոցներով (եռանկյունաձև վիրակապ, պարսատիկներ և այլն):

7.Ստուգի վիրակապված վերջույթի արյան շրջանառությունը:

Տուժածի տեղափոխում

1.Օգտագործի շրջապատում գտնվող առարկաները առաջին օգնության ցուցաբերման ժամանակ (ըստ վնասվածքների):

2.Ճիշտ ներկայացնի տուժածների անվտանգ տեղափոխման եղանակները և միջոցները:

3.Կատարի տուժածների տեղաշարժումը, շտապ դուրսբերումը և տեղափոխումը, որոշի տարահանման ձևը, ելնելով առկա վնասվածքներից:

4.Ընտրի անհրաժեշտ գույքը և մարդկանց քանակը:

5.Ներկայացնի տուժածների անվտանգ տեղափոխման եղանակները՝ պատգարակներով:

6.Կատարի (պայմանական) տուժածների պատգարակումը և տեղափոխումը, ելնելով առկա վնասվածքներից:

7.Ձեռքի տակ եղած միջոցներով պատրաստի պատգարակներ: