ոչ պաշտոնական թարգմանություն
գործող բանակներում վիրավորների եվ հիվանդների վիճակի բարելավման մասին ժնեվի 1949 թվականի օգոստոսի 12-ի
կ ո ն վ ե ն ց ի ա ն
Ընդունվել է 1949 թվականի ապրիլի 21-ից մինչև օգոստոսի 12-ը ժնևում պատերազմի զոհերի պաշտպանության մասին միջազգային Կոնվենցիա կազմող դիվանագիտական կոնֆերանսի կողմից` 1949 թվականի օգոստոսի 12-ին
Ուժի մեջ է մտել 1950 թվականի հոկտեմբերի 21-ին
գ լ ու խ 1
ընդհանուր դրույթներ
հոդված 1.
Բարձր Պայմանավորվող Կողմերը պարտավորվում են ցանկացած հանգամանքներում պահպանել և ստիպել պահպանելու սույն Կոնվենցիան:
հոդված 2.
Բացի այն որոշումներից, որոնք պետք է ուժի մեջ մտնեն դեռ խաղաղ ժամանակ, սույն Կոնվենցիան կկիրառվի պատերազմ հայտարարելու և ցանկացած զինված կոնֆլիկտի դեպքում, որը ծագում է Երկու կամ մի քանի Բարձր Պայմանավորվող Կողմերի միջև, անգամ այն դեպքում, եթե դրանցից մեկը չի ընդունում պատերազմական դրությունը:
Կոնվենցիան կկիրառվի նաև Բարձր Պայմանավորվող Կողմի ամբողջ տարածքի կամ դրա մի մասի օկուպացման դեպքերում, անգամ եթե այդ օկուպացումը ոչ մի զինված դիմադրության չհանդիպի:
Եթե կոնֆլիկտի մեջ գտնվող տերություններից մեկը չի հանդիսանում սույն Կոնվենցիայի մասնակից, այդ կոնֆլիկտին մասնակից տերությունները իրենց փոխհարաբերություններում, այնուամենայնիվ, կապված կմնան այդ Կոնվենցիայով: Դրանից բացի, դրանք Կոնվենցիայով կապված կլինեն վերը նշված տերության վերաբերմամբ, եթե վերջինս ընդունում և կիրառում է դրա դրույթները:
հոդված 3.
Այն զինված կոնֆլիկտի դեպքում, որը չի կրում միջազգային բնույթ և ծագել է բարձր պայմանավորված կողմերից մեկի տարածքում, ապա կոնֆլիկտի մեջ գտնվող յուրաքանչյուր կողմ պարտավոր կլինի որպես նվազագույն կիրառել հետևյալ դրույթները:
1. Անձինք, որոնք անմիջականորեն մասնակցություն չեն ունենում ռազմական գործողություններին, ներառյալ զինված ուժերի կողմից այն անձինք, ովքեր զենքը ցած են դրել, ինչպես նաև նրանք, ովքեր ռազմական գործողություններին մասնակցելուց դադարել են հիվանդության հետևանքով, պետք է բոլոր հանգամանքներում օգտվեն մարդասիրական վարվելակերպից` առանց որևէ խտրականության ռասայի, կաշվի գույնի, կրոնի կամ հավատի, սեռի, ծագման կամ գույքային դրության կամ ցանկացած այլ համանման չափանիշների պատճառներով:
Այդ նպատակով վերը նշված անձանց նկատմամբ արգելվում են մշտապես ու ամենուրեք կարգելվեն հետևյալ գործողությունները.
a/ ոտնձգությունը կյանքի և ֆիզիկական անձեռնմխելիության հանդեպ, մասնավորապես, սպանության, խեղության ամեն մի տեսակը, դաժան վերաբերմունքը, տանջահարությունները և խոշտանգումները,
b/ պատանդներ վերցնելը,
c/ ոտնձգությունը մարդկային արժանապատվության հանդեպ, մասնավորապես, վիրավորական և նվաստացուցիչ վերաբերմունքը,
d/ դատապարտումը և պատժի կիրառումը, առանց քաղաքակիրթ ազգերի կողմից ճանաչված անհրաժեշտ երաշխիքների առկայությամբ հանդերձ պատշաճ կերպով կազմված դատարանի նախապես կայացրած դատավճռի:
2. Վիրավորներին և հիվանդներին կհավաքեն, և նրանց ցույց կտրվի օգնություն:
Անկողմնակալ մարդասիրական կազմակերպությունը, այնպիսին, ինչպիսին Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեն է, կարող է կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերին առաջարկել իր ծառայությունները:
Դրանից բացի, կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերը կձգտեն հատուկ համաձայնագրերի միջոցով գործողության մեջ դնել սույն Կոնվենցիայի բոլոր մնացյալ դրույթները կամ դրանց մի մասը:
Նախորդող դրույթների կիրառումը չի կարող շոշափել կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերի իրավական կարգավիճակը:
հոդված 4.
Չեզոք պետությունները սույն Կոնվենցիայի դրույթները համանման ձևով կկիրառեն այն վիրավորների և հիվանդների, ինչպես նաև սանիտարական և հոգևոր անձնակազմի նկատմամբ, որոնք պատկանում են կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերի զինված ուժերին, և որոնք ընդունվել կամ ներկալվել են իրենց տարածքում, ինչպես նաև հավաքված մահացածների նկատմամբ:
հոդված 5.
Սույն Կոնվենցիան կկիրառվի հակառակորդի ձեռքն ընկած հովանավորվող անձանց նկատմամբ` մինչև նրանց հայրենադարձության պահը:
հոդված 6.
Բացի այն համաձայնագրերից, որոնք հատկապես նախատեսված են 10, 15, 23, 28, 31, 36, 37 և 52 հոդվածներով, Բարձր Պայմանավորվող Կողմերը կարող են կնքել ուրիշ հատուկ համաձայնագրեր որևէ հարցի առթիվ, որը նրանք նպատակահարմար կգտնեին կարգավորել առանձին: Ոչ մի հատուկ համաձայնագիր չպետք է վնաս հասցնի հիվանդների և վիրավորների, ինչպես նաև սանիտարական և հոգևոր անձնակազմի` սույն Կոնվենցիայով սահմանված վիճակին, ոչ էլ սահմանափակի այդ Կոնվենցիայով նրանց տրամադրված իրավունքները:
Հիվանդները և վիրավորները, ինչպես նաև սանիտարական և հոգևոր անձնակազմը այդ համաձայնագրերի առավելություններից շարունակում են օգտվել այն ամբողջ ժամանակի ընթացքում, քանի դեռ նրանց նկատմամբ կիրառելի կլինի Կոնվենցիան, բացի վերոհիշյալ կամ ավելի ուշ կնքված համաձայնագրերի մեջ հակադիր դրույթներ հատկապես մտցնելու դեպքերի և, հավասարապես, կոնֆլիկտի մեջ գտնվող այս կամ այն պետության կողմից նրանց նկատմամբ առավել նպաստավոր միջոցառումներ կիրառելու դեպքերի:
հոդված 7.
Հիվանդները և վիրավորները, ինչպես նաև սանիտարական և հոգևոր անձնակազմը ոչ մի դեպքում չեն կարող մասնակիորեն կամ լիովին հրաժարվել նախորդ հոդվածում նախատեսված այն իրավունքներից, որոնք նրանց համար ապահովում են սույն Կոնվենցիան կամ հատուկ համաձայնագրերը, եթե այդպիսիք գոյություն ունեն:
հոդված 8.
Սույն Կոնվենցիան կկիրառվի այն հովանավոր տերությունների աջակցությամբ և դրանց վերահսկողության ներքո, որոնց վրա է դրված կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերի շահերի պաշտպանությունը: Դրա համար հովանավոր պետությունները կարող են, բացի իրենց դիվանագիտական կամ հյուպատոսական անձնակազմից, նշանակել պատվիրակներ իրենց սեփական քաղաքացիների կամ այլ չեզոք տերությունների քաղաքացիների թվից: Այդ պատվիրակների նշանակման համար պետք է ստացվի այն տերության համաձայնությունը, որին առընթեր նրանք պետք է կատարեն իրենց առաքելությունը:
Կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերը, հնարավորության առավելագույն սահմաններում, կդյուրացնեն հովանավոր տերությունների ներկայացուցիչների կամ պատվիրակների աշխատանքը:
Հովանավոր տերությունների ներկայացուցիչները կամ պատվիրակները ոչ մի դեպքում չպետք է դուրս գան իրենց այն առաքելության շրջանակներից, որը սահմանված է սույն Կոնվենցիայով. նրանք, մասնավորապես, պետք է ուշադրության առնեն այն պետության անվտանգության անհետաձգելի կարիքները, որին առընթեր նրանք կատարում են իրենց ֆունկցիաները: Ռազմական անհետաձգելի պահանջները միայն կարող են տալ դրանց գործողությունը ժամանակավորապես և բացառության կարգով սահմանափակելու իրավունք:
հոդված 9.
Սույն Կոնվենցիայի դրույթները խոչընդոտ են հանդիսանում այն մարդասիրական գործողությունների համար, որոնք Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեն կամ ցանկացած այլ անկողմնակալ մարդասիրական կազմակերպություն կձեռնարկեն վիրավորների և հիվանդների, ինչպես նաև սանիտարական և հոգևոր անձնակազմի պաշտպանության համար և դրանց օգնություն ցույց տալու համար` կոնֆլիկտի մեջ գտնվող շահագրգիռ կողմերի համաձայնությամբ:
հոդված 10.
Բարձր Պայմանավորվող Կողմերը կարող են ուզած ժամանակ համաձայնության մեջ մտնել այն մասին, որպեսզի անկողմնակալության և գործունեության լիակատար երաշխիք ներկայացնող որևէ կազմակերպության վստահեն հովանավոր տերության վրա սույն Կոնվենցիայով դրվող պարտականությունները:
Եթե վիրավորների և հիվանդների կամ սանիտարական և հոգևոր անձնակազմի վրա չի տարածվում կամ ինչ-որ պատճառով դադարել է տարածվել որևէ հովանավոր տերության կամ առաջին պարբերության մեջ նախատեսված կազմակերպության գործունեությունը, ապա այն տերությունը, որի իշխանության տակ են գտնվում հովանավորվող անձինք, պետք է դիմի չեզոք պետությանը կամ այդպիսի կազմակերպությանը` խնդրելով ստանձնել կոնֆլիկտի մեջ գտնվող պետությունների նշանակված հովանավոր տերության կողմից սույն Կոնվենցիային համապատասխան կատարվող ֆունկցիաները:
Եթե չի հաջողվում նշված ձևով իրականացնել հովանավորություն, ապա տերությունը, որի իշխանության տակ են գտնվում հովանավորվող անձինք, պետք է խնդրանքով դիմի որևէ մարդասիրական կազմակերպության, այնպիսի կազմակերպության, ինչպիսին է, օրինակ, Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեն, կամ, սույն հոդվածի դրույթների հաշվառմամբ, ընդունի այն մարդասիրական ֆունկցիաների կատարումն ստանձնող այդպիսի կազմակերպության առաջարկությունը, որոնք իրականացվում են հովանավոր տերությունների կողմից` սույն Կոնվենցիային համապատասխան:
Ցանկացած չեզոք տերություն կամ ցանկացած կազմակերպություն, որը հրավիրված է շահագրգիռ տերության կողմից, կամ որն իրեն առաջարկել է այդ նպատակների համար, պետք է գործի կոնֆլիկտի մեջ գտնվող այն կողմի նկատմամբ պատասխանատվության գիտակցումով, որի մոտ են գտնվում սույն Կոնվենցիայի հովանավորությունից օգտվող անձինք, և տրամադրել այն բանի երաշխիքը, որ ինքն ի վիճակի է ստանձնել համապատասխան ֆունկցիաներ և դրանք կատարել անաչառ կերպով:
Նախորդ դրույթները չեն կարող խախտվել տերությունների միջև հատուկ համաձայնագրերով, եթե այդ տերություններից մեկը, անգամ ժամանակավորապես, սահմանափակված է մյուս տերության կամ դրա դաշնակիցների հետ ազատորեն բանակցություններ վարելու հնարավորություններում` պատերազմական իրադրության բերումով, հատկապես այն դեպքերում, երբ տվյալ տերության ամբողջ տարածքը կամ դրա զգալի մասն օկուպացված է:
Ամեն անգամ, երբ սույն Կոնվենցիայի մեջ հիշատակվում է հովանավոր տերություն, այդ անվանումը նշանակում է նաև դրան փոխարինող կազմակերպություն` համաձայն սույն հոդվածի:
հոդված 11.
Հովանավոր տերությունները, բոլոր դեպքերում, երբ նրանք դա կհամարեն օգտակար ի շահ հովանավորվող անձանց, և, մասնավորապես, սույն Կոնվենցիայի դրույթների կիրառման կամ մեկնաբանման առթիվ կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերի միջև տարաձայնությունների դեպքում, իրենց բարի ծառայությունները կմատուցեն տարաձայնությունները կարգավորելու նպատակով:
Այդ նպատակով, հովանավոր տերություններից յուրաքանչյուրը կողմերից մեկնումեկի խնդրանքով կամ սեփական նախաձեռնությամբ կարող է կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերին առաջարկել հնարավոր չեզոք, հարկ եղածին պես ընտրված տարածքում կազմակերպելու դրանց ներկայացուցիչների խորհրդակցություն, մասնավորապես, այն իշխանությունների խորհրդակցություն, որոնց վրա է դրված վիրավորների և հիվանդների, ինչպես նաև սանիտարական և հոգևոր անձնակազմի վիճակի հոգսը: Կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերը պարտավոր են ընդառաջել այն առաջարկություններին, որոնք այդ իմաստով կտրվեն նրանց: Հովանավոր տերությունները կարող են, անհրաժեշտության դեպքում, կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերի հավանությանը ներկայացնել չեզոք պետությանը պատկանող կամ էլ կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի կողմից որպես պատվիրակ ուղարկվող անձին, որը կարող է հրավիրվել մասնակցելու այդ խորհրդակցությանը:
գ լ ու խ 2
վիրավորները եվ հիվանդները
հոդված 12.
Զինված ուժերի անձնական կազմը և հաջորդ հոդվածում նշված այլ անձինք, նրանց վիրավորվելու կամ հիվանդանալու դեպքում, պետք է օգտվեն հովանավորությունից և պաշտպանությունից բոլոր հանգամանքներում:
Կոնֆլիկտի մեջ գտնվող այն կողմը, որի իշխանության տակ կհայտնվեն նրանք, նրանց համար կապահովի մարդասիրական վարվելակերպ և խնամք` առանց այնպիսի պատճառներով խտրականության, ինչպիսիք են` սեռը, ռասան, ազգությունը, կրոնը, քաղաքական համոզմունքները կամ մյուս համանման չափանիշները: Խիստ արգելվում է ոտնձգությունը նրանց կյանքի և անձի հանդեպ և, մասնավորապես, արգելվում է նրանց վերջ տալ կամ ոչնչացնել, նրանց ենթարկել տանջանքների, նրանց նկատմամբ կատարել կենսաբանական փորձեր, միտումնավոր կերպով նրանց թողնել առանց բժշկական օգնության և խնամքի, կանխամտածված կերպով պայմաններ ստեղծել նրանց վարակման համար:
Միայն անհետաձգելի բնույթի բժշկական պատճառներով է թույլատրվում բժշկական օգնություն ցուցաբերելու հերթականության մեջ տրվող առավելությունը:
Կանանց նկատմամբ կվարվեն նրանց սեռին վայել առանձնահատուկ հարգանքով:
Կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմը, որն ստիպված է վիրավորներին և հիվանդներին թողնել հակառակորդին, նրանց հետ միասին, որքան հնարավորություն կտան ռազմական պահանջները, կթողնի իր սանիտարական անձնակազմի և հանդերձանքի մի մասը` նրանց խնամքին աջակցելու համար:
հոդված 13.
Սույն Կոնվենցիան կկիրառվի հետևյալ կատեգորիաներին պատկանող վիրավորների և հիվանդների նկատմամբ.
1. Կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմի զինված ուժերի անձնական կազմը, ինչպես նաև այդ զինված ուժերի կազմի մեջ մտնող աշխարհազորային և կամավորական ջոկատների անձնական կազմը:
2. Մյուս աշխարհազորայինների և կամավորական ջոկատների անձնական կազմը, ներառյալ դիմադրության կազմակերպված այն շարժումների անձնական կազմը, որոնք պատկանում են կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմին, և գործում են դրանց սեփական տարածքում կամ դրանից դուրս, եթե անգամ այդ տարածքն օկուպացված է, եթե այդ աշխարհազորայինները և կամավորական ջոկատները, ներառյալ դիմադրության կազմակերպված շարժումները, համապատասխանում են ներքոհիշյալ պայմաններին.
a/ ունեն ղեկավար անձ, որը պատասխանատու է իր ենթակաների համար,
b/ ունեն որոշակի և հեռվից բացահայտ երևացող տարբերիչ նշան,
c/ զենքը կրում են բացեիբաց,
d/ իրենց գործողություններում պահպանում են պատերազմի օրենքներն ու սովորույթները:
3. Այն կանոնավոր զինված ուժերի անձնական կազմը, որոնք իրենց համարում են այն կառավարության կամ իշխանության ենթակայության տակ, որոնք չեն ճանաչվել գերության մեջ պահող տերության կողմից:
4. Զինված ուժերի հետևից ընթացող, բայց անմիջականորեն դրանց կազմի չմտնող անձինք, ինչպես օրինակ, ռազմական ինքնաթիռների անձնակազմի մեջ մտնող քաղաքացիական անձինք, զինվորական թղթակիցները, մատակարարները, աշխատանքային խմբերի և ծառայությունների անձնական կազմը, որոնց վրա դրված է զինված ուժերի կենցաղային սպասարկումը, պայմանով, որ նրանք դրա թույլտվությունը ստացել են այն զինված ուժերի կողմից, որոնց նրանք ուղեկցում են:
5. Առևտրական նավատորմի նավերի անձնակազմերի անդամները, ներառյալ նավապետները, նավատարներն ու նավի փոքրավորները, և կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերի քաղաքացիական ավիացիայի այն անձնակազմերի անդամները, որոնք միջազգային իրավունքի ինչ-ինչ դրույթների բերումով այլևս չեն օգտվում արտոնյալ ռեժիմից:
6. Օկուպացված տարածքի բնակչությունը, որը հակառակորդի մոտենալուն համեմատ տարերայնորեն զենք է վերցնում պայքարելու համար ներխուժող զորքերի դեմ, բայց դեռ չի հասցնում ձևավորվել որպես կանոնավոր զորք, եթե նա զենքը կրում է բացեիբաց և պահպանում պատերազմի օրենքները և սովորույթները:
հոդված 14.
Նախորդ հոդվածի դրույթները հաշվի առնելով, պատերազմող կողմի` հակառակորդի իշխանության տակ հայտնված վիրավորները և հիվանդները կհամարվեն ռազմագերիներ, և նրանց նկատմամբ կկիրառվեն միջազգային իրավունքի` ռազմագերիներին վերաբերող նորմաները:
հոդված 15.
Ամեն ժամանակ, և հատկապես մարտերից հետո, կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերը, անմիջապես բոլոր հնարավոր միջոցները կձեռնարկեն այն բանի համար, որպեսզի որոնեն և հավաքեն վիրավորներին և հիվանդներին, և նրանց պաշտպանեն կողոպտելուց և անվայելուչ վերաբերմունքից, նրանց համար ապահովեն խնամք, ինչպես նաև այն բանի համար, որպեսզի որոնեն մահացածներին և նրանց պատսպարեն կողոպտելուց:
Ամեն անգամ, երբ թույլ տան հանգամանքները, կկնքվեն հաշտության մասին կամ հրադադարի մասին համաձայնագրեր կամ էլ տեղական համաձայնագրեր, որպեսզի թույլ տրվի հավաքել մարտի դաշտում մնացած վիրավորներին, նրանց տեղափոխել, ինչպես նաև կատարել վիրավորների փոխանակում:
Հավասարապես, կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերի միջև կարող են կնքվել համաձայնագրեր պաշարված կամ շրջապատված գոտուց վիրավորներին և հիվանդներին էվակուացնելու մասին, նրանց փոխանակելու մասին և սանիտարական այդ գոտին և հոգևոր անձնակազմ և գույք ներս թողնելու մասին:
հոդված 16.
Կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերը պետք է, հենց որ դա հնարավոր կլինի, գրանցեն հակառակորդ կողմի` իրենց ձեռքն ընկած վիրավորների, հիվանդների և մահացածների ինքնությունը պարզելուն նպաստող բոլոր տվյալները: Այդ տեղեկությունները պետք է, ըստ հնարավորին, արտացոլեն հետևյալ տվյալները.
a/ տերությունը, որին պատկանում է տվյալ անձը,
b/ զինվորական կամ անձնական համարը,
c/ ազգանունը,
d/ անունը կամ անունները,
e/ ծննդյան թիվը,
f/ նրա անձնական վկայականի մեջ կամ ճանաչման մեդալիոնի վրա բովանդակված մյուս բոլոր տեղեկությունները,
g/ գերի ընկնելու կամ մահանելու թվականը և տեղը,
h/ վիրավորվելուն, հիվանդությանը կամ մահվան պատճառներին վերաբերող տեղեկությունները:
Վերը հիշատակված տվյալները պետք է, ըստ հնարավորին, արագորեն հասցվեն ռազմագերիների հետ վարվելակերպի մասին 1949 թվականի օգոստոսի 12-ի ժնևի Կոնվենցիայի 122 հոդվածում նախատեսված Տեղեկատու բյուրոյի գիտությանը, որը հովանավոր տերության և Ռազմագերիների գործերի Կենտրոնական գործակալության միջնորդությամբ, այդ տեղեկությունները կհանձնի այն տերությանը, որին պատկանում է այդ անձը:
Կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերը պետք է պատրաստեն և այդ նույն բյուրոյի միջնորդությամբ միմյանց ուղարկեն մահվան մասին վկայությունները կամ մահացածների` հարկ եղածին պես հաստատված ցուցակները: Նրանք կհավաքեն և հենց այդ նույն բյուրոյի միջնորդությամբ միմյանց կհանձնեն կրկնակի ճանաչման մեդալիոնի կեսը, կտակները և մահացածի ընտանիքի համար նշանակություն ունեցող այլ փաստաթղթերը, դրամը և առհասարակ մահացածի մոտ գտնված բոլոր այն առարկաները, որոնք ունեն օբյեկտիվ կամ սուբյեկտիվ արժեք: Այդ իրերը, ինչպես նաև չճանաչված իրերը, կուղարկվեն կնքված, փաթեթներով, որոնց կհավելվեն դրանց մահացած տերերի ինքնությունը պարզելու համար անհրաժեշտ բոլոր տեղեկությունները բովանդակող հայտարարությունը և փաթեթների պարունակության լրիվ ցանկը:
հոդված 17.
Կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերը կձեռնարկեն բոլոր անհրաժեշտ միջոցներն այն բանի համար, որպեսզի մահացածներին հողին հանձնելը կամ նրանց հրկիզումը տեղի ունենա, որքան դա հնարավոր է, անհատապես և, որպեսզի դրա նախորդի աճյունների ուշադիր և, եթե հնարավոր է, բժշկական զննություն` մահվան արձանագրման, ինքնության հաստատման և այդ մասին հնարավոր հաշվետվության նպատակով: Կրկնակի ճանաչման մեդալիոնի կեսը կամ ճանաչման բուն մեդալիոնը, եթե այն սովորական մեդալիոն է, պետք է մնա հանգուցյալի վրա:
Դիակները կհրկիզվեն միայն այն դեպքում, եթե դա թելադրված է սանիտարական կարգի անխուսափելի նկատառումներով կամ մահացածների կրոնի հետ կապված դրդապատճառներով: Հրկիզման դեպքում` այդ մասին մանրամասն, հրկիզման պատճառները ցույց տալով, պետք է նշվի մահվան մասին ակտում և մահացածների հաստատված ցուցակում:
Դրանից բացի, կոնֆլիկտի մեջ մտնող կողմերը պետք է հետևեն, որպեսզի մահացածները թաղվեն պատվով և, եթե դա հնարավոր է, այն կրոնի ծիսակատարության համաձայն, որին նրանք պատկանում են, որպեսզի գերեզմանները հարգվեն, հնարավորության սահմաններում կենտրոնացվեն ըստ մահացածների ազգության, պահպանվեն հարկ եղածին պես և նշվեն այն ձևով, որպեսզի միշտ հնարավոր լինի դրանք գտնել: Այդ նպատակով և ռազմական գործողությունների սկզբից կողմերը կազմակերպում են գերեզմանների պաշտոնական ծառայություն, որպեսզի հնարավոր դարձնեն ապագայում դիակը շիրմից հանելը, ապահովեն, ինչպիսին էլ որ լինի գերեզմանների գտնվելու վայրը, դիակների ճանաչումը և նրանց հնարավոր ուղարկումը հայրենիք: Այդ որոշումները կարող են տարածվել նաև մոխրի վրա, որը գերեզմանների ծառայության կողմից կպահվի այնքան ժամանակ, քանի դեռ դրա վերաբերմամբ հարկ եղածին պես տնօրինություն չի լինի մահացածների հայրենիքի ցանկություններին համապատասխան:
Հենց որ թույլ տան հանգամանքները, և ամենաուշը ռազմական գործողությունների ավարտմանը, այդ ծառայությունները 16 հոդվածի երկրորդ պարբերության մեջ հիշատակված Տեղեկատու բյուրոյի միջնորդությամբ, կփոխանակեն ցուցակներ, որոնցում ցույց կտրվեն գերեզմանների գտնվելու ճշգրիտ վայրը և դրանց նշանները, ինչպես նաև տվյալներ դրանցում ամփոփված հանգուցյալների մասին:
հոդված 18.
Զինվորական իշխանությունները կարող են կոչով դիմել տեղական բնակիչների մարդասիրությանը` կամավոր հավաքել և իրենց հսկողության ներքո խնամել վիրավորներին և հիվանդներին, այդ կոչին արձագանքած անձանց տրամադրելով անհրաժեշտ հովանավորություն և արտոնություններ: Այն դեպքում, եթե հակառակորդ կողմը սահմանի կամ վերականգնի իր վերահսկողությունը տվյալ շրջանների նկատմամբ, ապա նա այդ անձանց կտրամադրի այդ նույն հովանավորությունը և այդ նույն արտոնությունները:
Զինվորական իշխանությունները բնակչությանը և բարեգործական ընկերություններին պետք է թույլատրեն, նույնիսկ ներխուժման շրջաններում և օկուպացված շրջաններում, իրենց սեփական նախաձեռնությամբ հավաքելու վիրավորներին և հիվանդներին` անկախ նրանց ազգությունից, և խնամեն նրանց: Քաղաքացիական բնակչությունը պետք է հարգանքով վերաբերվի այդ հիվանդների և վիրավորների նկատմամբ և, մասնավորապես, նրանց վերաբերմամբ չկիրառի բռնության որևէ գործողություն:
Ոչ ոք չի կարող հետապնդման ենթարկվել կամ դատվել այն բանի համար, որ նա խնամք է ցուցաբերել վիրավորների և հիվանդների նկատմամբ:
Սույն հոդվածի դրույթները օկուպացրած տերությանը չեն ազատում նրա այն պարտականություններից, որոնք նրա վրա դրված են վիրավորների և հիվանդների վերաբերմամբ սանիտարական և բարոյական բնույթի հարցերում:
գ լ ու խ 3
սանիտարական կազմավորումները եվ հիմնարկները
հոդված 19.
Բժշկական ծառայության մշտական սանիտարական հիմնարկները և շարժական սանիտարական կազմավորումները ոչ մի հանգամանքներում չեն կարող ենթարկվել հարձակման, բայց ամեն ժամանակ կօգտվեն կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերի հովանավորությունից և պաշտպանությունից: Ընկնելով հակառակորդի կողմի ձեռքը, նրանք կարող են շարունակել գործել այնքան ժամանակ, քանի դեռ նրանց վերցրած տերությունն ինքը չի ապահովի այդ հիմնարկներում և կազմավորումներում գտնվող վիրավորների և հիվանդների անհրաժեշտ խնամքը:
Համապատասխան իշխանությունները հոգ կտանեն այն մասին, որպեսզի վերը նշված սանիտարական հիմնարկները և կազմավորումները տեղավորվեն, որքան դա հնարավոր է, այնպես, որպեսզի ռազմական օբյեկտների վրա հարձակման դեպքում դրանք չենթարկվեն վտանգի:
հոդված 20.
Հոսպիտալային նավերը, որոնք գտնվում են ծովում զինված ուժերի կազմից վիրավորների, հիվանդների և նավաբեկության ենթարկված անձանց վիճակի բարելավման մասին 1949 թվականի օգոստոսի 12-ի Ժնևի Կոնվենցիայի հովանավորության տակ, չպետք է հարձակման ենթարկվեն ցամաքից:
հոդված 21.
Հովանավորությունը, որի իրավունքն ունեն բժշկական ծառայության մշտական հիմնարկները և շարժական սանիտարական կազմավորումները, կարող է դադարել միայն այն դեպքում, եթե դրանք, բացի իրենց մարդասիրական պարտականություններից, օգտագործվեն հակառակորդի դեմ ուղղված ռազմական գործողություններ կատարելու համար: Հովանավորությունը, սակայն, կդադարի բոլոր անհրաժեշտ դեպքերում բանական ժամկետ սահմանող համապատասխան նախազգուշացումներից հետո, և այն բանից հետո, եթե այդ նախազգուշացումն արդյունք չի տվել:
հոդված 22.
Որպես սանիտարական կազմավորումը կամ հիմնարկը 19 հոդվածով ապահովված հովանավորությունից զրկող հանգամանքներ չեն դիտվի.
1/ եթե սանիտարական կազմավորման կամ հիմնարկի անձնական կազմը զինված է, և իր զենքից օգտվում է ինքնապաշտպանության կամ իր վիրավորների և հիվանդների պաշտպանության համար,
2/ եթե զինված սանիտարների բացակայության պատճառով կազմավորումը կամ հիմնարկը պահպանում է ուղեկալների, ժամապահների կամ պահակախմբի օգնությամբ,
3/ եթե կազմավորումում կամ հիմնարկում գտնվեն ձեռքի զենք և զինամթերք, որոնք վերցված են վիրավորներից և հիվանդներից և դեռ չեն հանձնված ըստ պատկանելույն,
4/ եթե կազմավորումում կամ հիմնարկում գտնվում են անասնաբուժական ծառայության անձնական կազմը և գույքը, որոնք չեն հանդիսանում դրանց անբաժանելի մասը,
5/ եթե սանիտարական կազմավորումների ու հիմնարկների և դրանց անձնակազմի մարդասիրական գործունեությունը տարածվում է քաղաքացիական անձանց վիրավորների և հիվանդների վրա:
հոդված 23.
Խաղաղ ժամանակ Բարձր Պայմանավորվող Կողմերը, և ռազմական գործողություններ սկսելուց հետո, կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերը կարող են իրենց սեփական տարածքում, իսկ անհրաժեշտության դեպքում, օկուպացված տարածքում, ստեղծել սանիտարական գոտիներ և վայրեր` կազմակերպված այնպես, որպեսզի պատերազմի գործողություններից պաշտպանվեն վիրավորները և հիվանդները, ինչպես նաև այն անձնակազմը, որի վրա են դրված այդ գոտիների և վայրերի կազմակերպումն ու կառավարումը և այն անձանց խնամքը, որոնք կհամակենտրոնացվեն այնտեղ:
Ռազմական գործողությունների սկզբում և դրանց ընթացքում շահագրգիռ կողմերը կարող են կնքել համաձայնագրեր` նրանց կողմից ստեղծված սանիտարական գոտիների և վայրերի փոխադարձ ճանաչման մասին: Այդ նպատակով նրանք կարող են կիրառել սույն Կոնվենցիային հավելված համաձայնագրի նախագծում նախատեսվող դրույթները, դրանց մեջ մտցնելով փոփոխություններ, որոնք նրանք անհրաժեշտ կհամարեին:
Հովանավոր տերությունները և Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեն հրավիրվում են ծառայություններ մատուցելու այդ սանիտարական գոտիների և վայրերի ստեղծումը և ճանաչումը դյուրացնելու համար:
գ լ ու խ 4
անձնական կազմը
հոդված 24.
Սանիտարական անձնակազմը, որը նախատեսված է բացառապես վիրավորներին և հիվանդներին գտնելու և հավաքելու, տեղափոխելու և բուժելու համար կամ հիվանդացումները կանխարգելելու համար, և որը պատկանում է բացառապես սանիտարական կազմավորումների և հիմնարկների վարչությանը, ինչպես նաև զինված ուժերին առընթեր հոգևորականները հարգանքից և հովանավորությունից կօգտվեն բոլոր հանգամանքներում:
հոդված 25.
Զինված ուժերի անձնակազմը, որը հատկապես ուսանել է կարիք առաջանելու դեպքում որպես օժանդակ սանիտարներ, սանիտարուհիներ կամ վիրավորներին ու հիվանդներին որոնելու, հավաքելու, տեղափոխելու համար որպես փոխադրողներ օգտագործվելու նպատակով, կամ վիրավորներին և հիվանդներին բուժելու համար, այդ պարտականությունները նրանց կողմից կատարելու դեպքում, հարգանքից ու հովանավորությունից հավասարապես կօգտվեն այն պահին, երբ նրանք մտնեն հակառակորդի հետ շփման մեջ կամ ընկնեն նրա իշխանության տակ:
հոդված 26.
24 հոդվածում հիշատակված անձնակազմին հավասարեցվում է Կարմիր խաչի` իրենց կառավարության կողմից հարկ եղածին պես ճանաչված և լիազորված ազգային ընկերությունների և օգնության մյուս կամավոր ընկերությունների անձնակազմը, որն օգտագործվում է այդ նույն ֆունկցիաների համար, ինչպես որ նշված հոդվածում հիշատակված անձնակազմի ֆունկցիաներն են, պայմանով, որ այդ ընկերությունների անձնակազմը ենթարկվում է պատերազմի օրենքներին և կարգադրություններին:
Յուրաքանչյուր Բարձր Պայմանավորվող Կողմ խաղաղ ժամանակ, կամ ռազմական գործողությունների սկզբում կամ դրանց ընթացքում, բայց, համենայն դեպս, հիշատակված ընկերությունների փաստական գործունեությունն սկսելուց առաջ կհայտնի այդ ընկերությունների անվանումը, որոնց իր պատասխանատվության ներքո կլիազորի աջակցություն ցույց տալ իր զինված ուժերին առընթեր պաշտոնական սանիտարական ծառայությանը:
հոդված 27.
Չեզոք երկրի ճանաչված ընկերությունը իր անձնակազմով և իր սանիտարական կազմավորումներով կարող է կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմին աջակցություն ցույց տալ ոչ այլ կերպ, քան իր սեփական կառավարության նախնական համաձայնությամբ և իր` կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմի թույլտվությամբ: Այդ անձնակազմը և այդ կազմավորումները կդրվեն կոնֆլիկտի մեջ գտնվող այդ կողմի վերահսկողության տակ:
Չեզոք կառավարությունն այդ համաձայնության մասին հայտնում է այդ համաձայնությունն ընդունող պետության հակառակորդ հանդիսացող կողմին: Կոնֆլիկտի մեջ գտնվող այդ աջակցությունն ընդունած կողմը պարտավոր է այդ մասին հակառակորդ կողմին ծանուցել մինչ այն ժամանակ, երբ նա կսկսի օգտվել այդ աջակցությունից:
Այդ աջակցությունը ոչ մի հանգամանքներում չպետք է դիտվի որպես միջամտություն կոնֆլիկտին:
Առաջին պարբերության մեջ հիշատակված անձնակազմը պետք է 40 հոդվածում նախատեսված անձնական վկայականներով հարկ եղածին պես ապահովված լինի մինչ այն ժամանակը, երբ նա կթողնի չեզոք երկիրը, որին նա պատկանում է:
հոդված 28.
24 և 25 հոդվածներում թվարկված անձնակազմը, հակառակորդ կողմի իշխանության տակ ընկնելիս, կարող է կալանվել միայն այն չափով, որչափ կպահանջեն ռազմագերիների սանիտարական վիճակը, հոգևոր պահանջմունքները և նրանց թվաքանակը:
Այդ ձևով ետ պահված անձնակազմին պատկանող անձինք չեն համարվի ռազմագերիներ: Սակայն նրանք կօգտվեն, ամենաքիչը, ռազմագերիների հետ վարվելակերպի մասին 1949 թվականի օգոստոսի 12-ի ժնևի Կոնվենցիայի բոլոր դրույթների առավելություններից: Նրանց կալանած պետության ռազմական օրենքների և կարգադրությունների շրջանակներում և դրա իրավասու ծառայության ղեկավարությամբ, ինչպես նաև իրենց պրոֆեսիոնալ էթիկային համապատասխան, այդ անձինք կշարունակեն իրականացնել իրենց սանիտարական և հոգևոր պարտականությունները գերադասելիորեն հօգուտ այն զինված ուժերի կազմի ռազմագերիների, որոնց և պատկանում են հենց իրենք: Իրենց սանիտարական և հոգևոր պարտականությունների կատարման նպատակով նրանք կօգտվեն, դրանից զատ, հետևյալ արտոնություններից.
a/ նրանց կթույլատրվի պարբերաբար այցելել ճամբարից դուրս տեղավորված աշխատախմբերում կամ հոսպիտալներում գտնվող ռազմագերիներին: Այդ նպատակով գերության մեջ պահող տերությունը նրանց տրամադրության տակ կդնի տրանսպորտի անհրաժեշտ միջոցներ,
b/ յուրաքանչյուր ճամբարում կոչումով և ստաժով ավագ բժիշկը ճամբարի զինվորական իշխանությունների առջև պատասխանատվություն կկրի այն ամենի համար, որը վերաբերում է կալանված սանիտարական անձնակազմի պրոֆեսիոնալ գործունեությանը: Այդ նպատակով կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերը ռազմական գործողությունների սկզբից կպայմանավորվեն իրենց սանիտարական անձնակազմի, այդ թվում և 26 հոդվածում հիշատակված ընկերությունների անձնակազմի կոչումների հարաբերակցության առթիվ: Նրանց պրոֆեսիոնալ պարտականությունների բոլոր հարցերով այդ բժիշկը և, հավասարապես, հոգևորականները ուղղակի մուտք կունենան ճամբարի զինվորական և բժշկական իշխանությունների մոտ, որոնք նրանց կտրամադրեն անհրաժեշտ հնարավորություններ այդ հարցերով գրագրություն վարելու համար,
c/ թեև կալանված անձնակազմը կենթարկվի այն ճամբարի ներքին կարգապահությանը, որտեղ նա գտնվում է, սակայն չի կարելի նրան ստիպել կատարելու աշխատանք, որը կապված չէ նրա բժշկական կամ հոգևոր պարտականությունների հետ:
Ռազմական գործողությունների ժամանակ կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերը կպայմանավորվեն կալանված անձնակազմի հնարավոր փոփոխման առթիվ և կսահմանեն այդ փոփոխման կարգը:
Նախորդ դրույթներից և ոչ մեկը գերության մեջ պահող տերությանը չի ազատում այն պարտավորություններից, որոնք դրված են նրա վրա ռազմագերիների սանիտարական և հոգևոր կարիքների բավարարման բնագավառում:
հոդված 29.
25 հոդվածում նշված անձնակազմի մեջ մտնող անձինք, հայտնվելով հակառակորդի իշխանության տակ, կհամարվեն ռազմագերիներ, բայց, քանի դեռ դրա անհրաժեշտությունը կլինի, կօգտագործվեն սանիտարական պարտականություններ կատարելու համար:
հոդված 30.
Անձնակազմի այն անդամները, որոնց կալանումն անհրաժեշտ չի համարվում 28 հոդվածի դրույթների տեսակետից, կոնֆլիկտի մեջ գտնվող այն կողմին, որին նրանք պատկանում են, կվերադարձվեն , հենց որ ուղի բացվի նրանց վերադարձի համար և հենց որ դա թույլ տա ռազմական դրությունը:
Իրենց վերադարձին սպասողները չեն համարվի ռազմագերիներ, բայց, այնուամենայնիվ, կօգտվեն, ամենաքիչը այն առավելություններից, որոնք նախատեսված են ռազմագերիների հետ վարվելակերպի մասին 1949 թվականի օգոստոսի 12-ի ժնևի Կոնվենցիայի որոշումներում: Նրանք կշարունակեն կատարել իրենց պարտականությունները հակառակորդ կողմի ղեկավարությամբ և կօգտագործվեն կոնֆլիկտի մեջ գտնվող այն կողմի վիրավորներին և հիվանդներին խնամելու համար, որին նրանք պատկանում են:
Մեկնելիս նրանք իրենց հետ կվերցնեն իրենց պատկանող իրերը, անձնական գույքը, արժեքավոր առարկաները և գործիքները:
հոդված 31.
30 հոդվածի համապատասխան, վերադարձման ենթակա անձնակազմի ընտրությունը պետք է կատարվի ռասայի, կրոնի կամ քաղաքական համոզմունքների հետ կապված որևէ նկատառումից անկախ, ելնելով առավելապես նրանց կալանման ժամկետների վաղեմիությունից և նրանց առողջական վիճակից:
Ռազմական գործողությունների հենց սկզբից կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերը կարող են հատուկ համաձայնագրերի միջոցով սահմանել այն անձնակազմի տոկոսային հարաբերակցությունը, որը ենթակա է կալանման, ելնելով գերիների թվաքանակից և ըստ ճամբարների նրանց բաշխումից:
հոդված 32.
27 հոդվածում նշված անձինք, ընկնելով հակառակորդի կողմի ձեռքը, չեն կարող կալանվել:
Հարկադիր բնույթի համաձայնագրերի բացակայության դեպքում, նրանց կթույլատրվի իրենց երկիրը կամ, եթե դա անհնար է, ապա` կոնֆլիկտի մեջ գտնվող այն կողմի տարածքը վերադառնալ, որտեղ նրանք ծառայության մեջ են եղել, հենց որ ուղի բացվի նրանց վերադարձի համար և հենց որ դա թույլ տա ռազմական դրությունը:
Իրենց ետ ուղարկելուն սպասելիս, նրանք կշարունակեն կատարել իրենց պարտականությունները` հակառակորդ կողմի ղեկավարությամբ, նրանք առավելապես կօգտագործվեն կոնֆլիկտի մեջ գտնվող այն կողմի վիրավորներին և հիվանդներին խնամելու համար, որի մոտ նրանք ծառայության մեջ են գտնվել:
Մեկնելիս նրանք իրենց հետ կվերցնեն իրենց պատկանող իրերը, անձնական գույքը և արժեքավոր առարկաները, գործիքները, զենքը և, եթե դա հնարավոր է, փոխադրամիջոցները:
Կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերը այդ անձնակազմի համար կապահովեն, քանի դեռ նա կգտնվի իրենց իշխանության տակ, իրենց զինված ուժերի համապատասխան անձնակազմին հատկացվող միատեսակ պարենավորումով, բնակարանային պայմաններով, պահպանումով և ռոճիկներով: Իր քանակով, որակով և բազմազանությամբ սնունդը, համենայնդեպս, պետք է լինի բավարար` ապահովելու համար նշված անձնակազմի առողջական նորմալ վիճակը:
գ լ ու խ 5.
շենքերը եվ գույքը
հոդված 33.
Զինված ուժերի այն շարժական սանիտարական կազմավորումների գույքը, որոնք կընկնեն հակառակորդի ձեռքը, կթողնվի դրանց մոտ վիրավորներին և հիվանդներին խնամելու համար:
Զինված ուժերի մշտական սանիտարական հիմնարկների շենքերը, գույքը և պահեստները ենթակա կմնան պատերազմի օրենքների գործողությանը, բայց չեն կարող ուրիշ նշանակություն ստանալ, քանի դեռ դրանք հարկավոր կլինի վիրավորներին և հիվանդներին:
Սակայն գործող բանակի զորամասերի հրամանատարները կարող են դրանք տնօրինել ռազմական ծայրահեղ անհրաժեշտության դեպքում, նախապես ապահովելով այն վիրավորների և հիվանդների վիճակը, որոնք այնտեղ են գտնվում բուժվելու համար:
Սույն հոդվածում նշված գույքը և պահեստները չեն կարող ենթարկվել միտումնավոր ոչնչացման:
հոդված 34.
Օգնության ընկերությունների շարժական և անշարժ գույքը, որի վրա տարածվում են Կոնվենցիայով սահմանված առավելությունները, կդիտվեն որպես մասնավոր սեփականություն:
Բռնագրավման` պատերազմի օրենքներով և սովորույթներով պատերազմող կողմերի համար ճանաչված իրավունքը կիրականացվի միայն ծայրահեղ անհրաժեշտության դեպքում այն բանից հետո, երբ վիրավորների և հիվանդների ճակատագիրն ապահովված կլինի:
գ լ ու խ 6
սանիտարական տրանսպորտները
հոդված 35.
Վիրավորներով և հիվանդներով կամ սանիտարական գույքով բեռնավորված տրանսպորտները հովանավորությունից և պաշտպանությունից կօգտվեն այդ նույն հիմունքներով, ինչպես որ շարժական սանիտարական կազմավորումները: Ընկնելով հակառակորդի ձեռքը, այդպիսի տրանսպորտները և փոխադրամիջոցները պատերազմի օրենքների տակ են ընկնում այն պայմանով, որ դրանք գրաված` կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմը, բոլոր դեպքերում հոգ կտանի դրանց վրա գտնվող վիրավորների և հիվանդների մասին: Բռնագրավման միջոցով ձեռք բերված քաղաքացիական անձնակազմը և բոլոր տրանսպորտային միջոցները ենթարկվում են միջազգային իրավունքի ընդհանուր նորմաներին: հոդված 36.
Սանիտարական թռչող ապարատները, այսինքն բացառապես վիրավորների և հիվանդների էվակուացման համար և սանիտարական և անձնական կազմի ու գույքի փոխադրման համար օգտագործվող ապարատները հարձակման չեն ենթարկվի այն դեպքում, եթե դրանք թռչեն շահագրգիռ պատերազմող կողմերի միջև կնքված համաձայնագրերով հատուկ նախատեսված բարձրությամբ, ժամանակով և երթուղիներով:
Դրանք կունենան 38 հոդվածում նախատեսված պարզորոշ երևացող տարբերիչ նշան` ներքևի, վերևի և կողքերի հարթություններում ազգային գույների հետ մեկտեղ: Դրանք կապահովվեն ցանկացած այլ այնպիսի ազդանշանով կամ տարբերիչ նշանով, որոնք սահմանվել են պատերազմի սկզբին կամ ռազմական գործողությունների ժամանակ կռվող կողմերի միջև կնքված համաձայնագրով:
Բացի հարկադիր բնույթի համաձայնագրի դեպքերից, հակառակորդի տարածքի կամ հակառակորդի կողմից գրավված տարածքի վրայով թռիչքը արգելվում է:
Սանիտարական թռչող ապարատները պետք է ենթարկվեն վայրէջք կատարելու մասին ցանկացած պահանջի: Պահանջով վայրէջք կատարելու դեպքում, թռչող ապարատը` իր ուղևորներով հանդերձ, կարող է շարունակել իր թռիչքը` հնարավոր ստուգումից հետո:
Հակառակորդի տարածքում կամ հակառակորդի կողմից գրավված տարածքում հարկադրական վայրէջք կատարելու դեպքում, վիրավորները և հիվանդները, ինչպես նաև թռչող ապարատի անձնակազմը դառնում են ռազմագերիներ: Սանիտարական անձնակազմի հետ կվարվեն 24 հոդվածի և հաջորդ հոդվածների համաձայն:
հոդված 37.
Կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերի սանիտարական թռչող ապարատները կարող են սույն հոդվածի երկրորդ պարբերության մեջ շարադրված պայմանները պահպանելով, թռչել չեզոք տերությունների տարածքով և, անհրաժեշտության դեպքում կամ միջանկյալ կանգառի համար, այնտեղ վայրէջք կատարել: Նրանք պետք է չեզոք տերություններին նախապես տեղյակ պահեն նրանց տարածքով իրենց թռիչքի մասին և ենթարկվեն վայրէջք կատարելու կամ ջրի վրա նստելու ամեն մի պահանջի: Նրանք հարձակումից պաշտպանված կլինեն միայն այն դեպքում, եթե դրանք թռչեն ըստ այն երթուղիների, բարձրությունների և այն ժամանակ, որոնք հատուկ սահմանված են կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերի և շահագրգիռ չեզոք տերությունների միջև կնքված համաձայնագրով:
Սակայն չեզոք տերությունները կարող են սանիտարական թռչող ապարատների` իրենց տարածքով թռիչք կամ վայրէջք կատարելու վերաբերմամբ սահմանել պայմաններ կամ սահմանափակումներ: Այդ հնարավոր պայմանները կամ սահմանափակումները հավասարապես կկիրառվեն կոնֆլիկտի մեջ գտնվող բոլոր կողմերի նկատմամբ:
Տեղի իշխանությունների համաձայնությամբ, չեզոք տարածքում սանիտարական թռչող ապարատից իջեցված վիրավորները և հիվանդները, եթե չեզոք պետության և կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերի միջև չկա այլ բնույթի պայմանավորվածություն, չպետք է չեզոք պետության կողմից պահվեն այնպես, որպեսզի այն դեպքերում, երբ դա պահանջում է միջազգային իրավունքը, նրանք չկարողանան նորից մասնակցություն ունենալ ռազմական գործողություններին: Հոսպիտալացման և ներկալման ծախսերը պետք է կատարի այն տերությունը, որին պատկանում են այդ վիրավորները և հիվանդները:
գ լ ու խ 7
տարբերիչ խորհրդանշանը
հոդված 38.
Շվեյցարիայի նկատմամբ հարգանքից ելնելով, սպիտակ դաշտում Կարմիր խաչի հերալդիկ նշանը, որը կազմվում է դաշնակցային գույների հակառակ դասավորմամբ, պահպանվում է որպես բանակների սանիտարական ծառայության խորհրդանշան և տարբերիչ նշան:
Սակայն, այն երկրների վերաբերմամբ, որոնք Կարմիր խաչի փոխարեն արդեն որպես տարբերիչ նշան օգտագործում են սպիտակ դաշտում կարմիր կիսալուսինը կամ կարմիր առյուծը և արևը, այդ խորհրդանշանները հավասարապես թույլատրվում են սույն Կոնվենցիայի իմաստով:
հոդված 39.
Իրավասու զինվորական իշխանությունների վերահսկողության ներքո, խորհրդանշանը կպատկերվի դրոշակների, թևակապերի վրա և բոլոր այն առարկաների վրա, որոնք վերաբերվում են սանիտարական ծառայությանը:
հոդված 40.
24, 26 և 27 հոդվածներում հիշատակված անձնակազմը ձախ թևին կկրի խոնավությունից չփչացող տարբերիչ նշանով թևակապ, որը տրվում և կնիքով հաստատվում է զինվորական իշխանությունների կողմից:
Այդ անձնակազմն, ի լրումն 16 հոդվածում նշված ճանաչման մեդալիոնների, իր մոտ կունենա նաև տարբերիչ նշանով` անձնական հատուկ վկայական: Այդ վկայականը չպետք է փչանա խոնավությունից և պետք է լինի այնպիսի չափերի, որպեսզի կարելի լինի այն կրել գրպանում: Այդ վկայականը պետք է կազմված լինի համապատասխան երկրի լեզվով, և որի մեջ պետք է նշվեն դրա տիրոջ առնվազն ազգանունը և անունը, ծննդյան թիվը, կոչումը և զինվորական համարը, ինչպես նաև պետք է նշվի, թե որպես ինչ նա ունի սույն Կոնվենցիայի հովանավորությունից օգտվելու իրավունք: Վկայականում պետք է լինեն դրա տիրոջ լուսանկարը, ինչպես նաև նրա ստորագրությունը կամ մատնահետքերը, կամ թե մեկը և թե մյուսը: Վկայականի վրա պետք է լինի զինվորական իշխանությունների ուռուցիկ կնիքը:
Անձնական վկայականները յուրաքանչյուր բանակում պետք է լինեն միատեսակ և միատիպ, որքան դա հնարավոր է, Բարձր Պայմանավորվող Կողմերի բոլոր բանակներում: Կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերը կարող են ղեկավարվել այն նշումով, որը որպես օրինակ կցված է սույն Կոնվենցիային: Ռազմական գործողությունների սկզբում նրանք միմյանց տեղյակ կպահեն իրենց կողմից ընդունված նմուշի մասին: Ամեն մի վկայական, ըստ հնարավորին, պետք է պատրաստված լինի երկու օրինակից ոչ պակաս, որոնցից մեկը կպահվի այն տերության կողմից, որին պատկանում է տվյալ անձը:
Ոչ մի դեպքում վերոհիշյալ անձնակազմը չի կարող զրկվել իր տարբերանշաններից կամ վկայականներից և թևակապ կրելու իրավունքից: Դրանք կորսվելու դեպքում նա իրավունք կունենա ստանալու վկայականների և տարբերանշանների կրկնօրինակները:
հոդված 41.
25 հոդվածում նշված անձնակազմը, բայց միայն այն ժամանակ, երբ նա կատարում է իր սանիտարական պարտականությունները, կկրի սպիտակ թևակապ` կենտրոնում ոչ մեծ չափի տարբերիչ նշանով: Այդ թևակապը պետք է տրվի զինվորական իշխանությունների կողմից և հաստատվի դրանց կնիքով:
Զինվորական վկայականները, որոնք կունենան այդ անձնակազմը, կբովանդակի նշում դրա տիրոջ կողմից ստացված սանիտարական պատրաստության մասին, նրա պարտականությունների ժամանակավոր բնույթի մասին, ինչպես նաև թևակապ կրելու նրա իրավունքի մասին:
հոդված 42.
Կոնվենցիայի տարբերիչ դրոշակը կարող է բարձրացվել այն սանիտարական կազմավորումների և հիմնարկների վրա, որոնց համար այդ Կոնվենցիան ապահովում է հովանավորություն, ընդսմին` միայն զինվորական իշխանությունների համաձայնությամբ:
Շարժական կազմավորումներում, ինչպես և մշտական հիմնարկներում, վերոհիշյալ դրոշակի հետ մեկտեղ, կարող է բարձրացվել կոնֆլիկտի մեջ գտնվող այն կողմի ազգային դրոշը, որին պատկանում է տվյալ կազմավորումը կամ հիմնարկը:
Սակայն հակառակորդի ձեռքն ընկած սանիտարական կազմավորումները կբարձրացնեն միայն Կոնվենցիայի դրոշակը:
Կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերը, որքանով դա թույլ կտան ռազմական պահանջները, կձեռնարկեն անհրաժեշտ միջոցներ այն բանի համար, որպեսզի սանիտարական կազմավորումներ և հիմնարկներ ցույց տվող տարբերիչ նշանները պարզորոշ երևան հակառակորդի ցամաքային, օդային և ծովային ուժերին` բացառելու համար ամեն մի ագրեսիվ գործողության հնարավորություն:
հոդված 43.
Չեզոք երկրների այն սանիտարական կազմավորումները, որոնք թույլատրվել են 27 հոդվածով նախատեսված ծառայություններ մատուցելու պատերազմող կողմերից մեկին, պետք է Կոնվենցիայի դրոշակի հետ միասին բարձրացնեն այդ պատերազմող կողմի ազգային դրոշը, եթե այդ կողմն օգտվում է 42 հոդվածով իրեն տրվող իրավունքից:
Բացի այն դեպքերից, երբ գոյություն ունի համապատասխան զինվորական իշխանությունների հակադիր բնույթի հրաման, դրանք կարող են բոլոր հանգամանքներում բարձրացնել իրենց ազգային դրոշը, անգամ եթե դրանք հայտնվեն հակառակորդի կողմի իշխանության տակ:
հոդված 44.
Բացառությամբ սույն հոդվածի վերջին երեք պարբերություններում հիշատակված դեպքերի, սպիտակ դաշտում` Կարմիր խաչի խորհրդանշանը և «Կարմիր խաչ» ու «Ժնևի խաչ» բառերը չեն կարող օգտագործվել ոչ խաղաղության ժամանակ, ոչ պատերազմի ժամանակ, բացի միայն սույն Կոնվենցիայով և համանման հարցերին վերաբերող մյուս Կոնվենցիաներով պաշտպանվող սանիտարական կազմավորումների և հիմնարկների, անձնակազմի և նյութական մասի պաշտպանության կամ նշման համար: Այդ նույն բանը վերաբերում է նաև 38 հոդվածում (երկրորդ պարբերություն) հիշատակված խորհրդանշաններին` դրանցից օգտվող երկրների վերաբերմամբ: Կարմիր խաչի Ազգային ընկերությունները և 26 հոդվածում հիշատակված մյուս ընկերությունները իրավունք կունենան Կոնվենցիայի հովանավորություն տրամադրող տարբերիչ նշանից օգտվել միայն այդ պարբերության դրույթների շրջանակներում:
Դրանից բացի, Կարմիր խաչի (Կարմիր կիսալուսնի, Կարմիր առյուծի և Արևի) ազգային ընկերությունները խաղաղ ժամանակ, իրենց ազգային օրենսդրությանը համապատասխան, կարող են Կարմիր խաչի անունից և խորհրդանշանից օգտվել իրենց գործունեության և մյուս այն տեսակների համար, որոնք համապատասխանում են Կարմիր խաչի միջազգային կոնֆերանսների կողմից ձևակերպված սկզբունքներին: Եթե գործունեության այդ մյուս տեսակները իրականացվում են պատերազմի ժամանակ, ապա խորհրդանշանից օգտվելու պայմանները պետք է լինեն այնպիսիք, որպեսզի անկարելի լինի ենթադրել, որ այդ խորհրդանշանը նպատակ ունի ապահովել Կոնվենցիայի հովանավորություն, խորհրդանշանը պետք է լինի համեմատաբար ոչ մեծ, և դրանից չի կարելի օգտվել թևակապերի վրա և շենքերի տանիքների վրա:
Կարմիր խաչի միջազգային մարմիններին և դրանց կողմից պատշաճ ձևով լիազորված անձնակազմին կթույլատրվի ամեն ժամանակ օգտվել սպիտակ ֆոնի վրա` Կարմիր խաչի նշանից:
Որպես բացառություն, ազգային օրենսդրությանը համապատասխան և Կարմիր խաչի (Կարմիր կիսալուսնի, Կարմիր Առյուծի և Արևի) ազգային ընկերություններից որևէ մեկի հատուկ թույլտվությամբ Կոնվենցիայի խորհրդանշանը կարող է կիրառվել խաղաղ ժամանակ որպես սանիտարական տրանսպորտ օգտագործվող փոխադրամիջոցները, և բացառապես վիրավորներին և հիվանդներին անվճար օգնություն ցույց տալու նպատակով նախատեսված օգնության կետերի գտնվելու տեղերը նշելու համար:
գ լ ու խ 8
Կոնվենցիայի կատարումը
հոդված 45.
Կոնֆլիկտի մեջ գտնվող յուրաքանչյուր կողմ իր գլխավոր հրամանատարների միջոցով պետք է հոգ տանի նախորդ հոդվածների կատարման մանրամասների մասին, հավասարապես և չնախատեսված դեպքերի կապակցությամբ` սույն Կոնվենցիայի ընդհանուր դրույթներին համապատասխան:
Կոնվենցիայի պաշտպանության տակ գտնվող վիրավորների, հիվանդների, անձնակազմի հանդեպ, շենքերի և գույքի նկատմամբ բռնությունների կիրառումն արգելվում է:
հոդված 47.
Բարձր Պայմանավորվող Կողմերը պայմանավորվում են ինչպես խաղաղ ժամանակ, այնպես էլ պատերազմի ժամանակ հնարավորին չափ լայնորեն տարածել սույն Կոնվենցիայի տեքստն իրենց երկրներում, և, մասնավորապես, Կոնվենցիայի ուսումնասիրումը մտցնել ռազմական և, եթե հնարավոր է, քաղաքացիական կրթության ծրագրերի մեջ այնպես, որպեսզի Կոնվենցիայի սկզբունքներին ծանոթանա ընդհանուր առմամբ ամբողջ բնակչությունը և, մասնավորապես, կռվող զինված ուժերը, սանիտարական անձնակազմը և հոգևորականները:
հոդված 48.
Բարձր Պայմանավորվող Կողմերը շվեյցարական դաշնակցային խորհրդի միջնորդությամբ, իսկ ռազմական գործողությունների ժամանակ` հովանավոր տերությունների միջոցով միմյանց կհանձնեն սույն Կոնվենցիայի տեքստերի պաշտոնեական թարգմանությունները, ինչպես նաև այն օրենքներն ու որոշումները, որոնք նրանք կարող են ընդունել Կոնվենցիայի կիրառման ապահովման նպատակով:
գ լ ու խ 9
չարաշահումների եվ խախտումների կասեցումը
հոդված 49.
Բարձր Պայմանավորվող Կողմերը պարտավորություն են ստանձնում գործողության մեջ դնել օրենսդրություն, որն անհրաժեշտ է այն անձանց քրեական արդյունավետ պատիժների ապահովման համար, ովքեր կատարել կամ հրամայել են կատարել սույն Կոնվենցիայի այս կամ այն լուրջ խախտումները, որոնք նշված են հաջորդ հոդվածում:
Յուրաքանչյուր Բարձր Պայմանավորվող Կողմ պարտավորվում է որոնել այն անձանց, ովքեր մեղադրվում են այն բանի մեջ, որ նրանք կատարել կամ հրամայել են կատարել հիշատակված լուրջ խախտումներից այս կամ այն խախտումը և, ինչպիսին էլ որ լինի քաղաքացիությունը, նրանց հանձնել իր դատարանին: Այդ կողմը նաև կարող է, եթե նա դա ցանկանա, իր օրենսդրության դրույթներին համապատասխան, դատելու համար մյուս շահագրգիռ Բարձր Պայմանավորվող Կողմին նրանց հանձնել այն դեպքում, եթե այդ պայմանավորվող կողմը այդ անձանց մեղադրելու համար ունի հիմքեր տվող ապացույցներ:
Յուրաքանչյուր պայմանավորվող կողմ կձեռնարկի միջոցներ, որոնք անհրաժեշտ են կասեցնելու համար սույն Կոնվենցիայի դրույթներին հակասող մյուս այլ գործողությունները, անկախ հաջորդ հոդվածում թվարկված լուրջ խախտումներից: Բոլոր հանգամանքներում ամբաստանյալ անձինք կօգտվեն դատական պատշաճ ընթացակարգի երաշխիքներից և պաշտպանության իրավունքից, որոնք չեն կարող նվազ նպաստավոր լինել, քան այն երաշխիքները, որոնք նախատեսված են ռազմագերիների հետ վարվելակերպի մասին 1949 թվականի օգոստոսի 12-ի Ժնևի Կոնվենցիայի 105 հոդվածում և հաջորդ հոդվածներում:
հոդված 50.
Նախորդ հոդվածում հիշատակված լուրջ խախտումների թվին են պատկանում այն խախտումները, որոնք կապված են հետևյալ գործողություններից մեկն ու մեկի հետ այն դեպքում, եթե այդ գործողություններն ուղղված են սույն Կոնվենցիայի հովանավորությունից օգտվող անձանց կամ գույքի դեմ. կանխամտածված սպանությունը, տանջահարությունը և անմարդկային վարվելակերպը, ներառյալ կենսաբանական փորձերը, կանխամտածված կերպով ծանր տառապանքի և լուրջ խեղման ենթարկելը, առողջությանը վնաս հասցնելը, գույքի անօրինական, կամայական և մեծ չափերի հասցնող ավերումը և յուրացումը, որոնք չեն բխում ռազմական անհրաժեշտությունից:
հոդված 51.
Ոչ մի Բարձր Պայմանավորվող Կողմի թույլ չի տրվի իրեն կամ որևէ մյուս Բարձր Պայմանավորվող Կողմի ազատել այն պատասխանատվությունից, որը նրա վրա կամ մյուս Բարձր Պայմանավորվող Կողմի վրա է դրվում նախորդ հոդվածում նախատեսված խախտումների հետևանքով:
հոդված 52.
Կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերից մեկնումեկի խնդրանքով Կոնվենցիայի խախտման մասին ցանկացած պնդման առթիվ պետք է հետաքննություն սկսվի այն ընթացակարգով, որը ենթակա է շահագրգիռ կողմերի միջև սահմանման:
Հետաքննության ընթացակարգի հարցում համաձայնություն ձեռք չբերելու դեպքում, կողմերը, փոխադարձ պայմանավորվածությամբ, ընտրում են արբիտր, որը որոշում է ընթացակարգի հարցը:
Հենց որ խախտումը բացահայտվի, կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերը կկասեցնեն այն և հնարավոր կարճ ժամկետում միջոցներ կձեռնարկեն դրա համար պատժելու:
հոդված 53.
Մասնավոր անձանց, ընկերությունների, ինչպես նաև հասարակական, այնպես էլ մասնավոր ֆիրմաների կողմից, բացի նրանցից, որոնք սույն Կոնվենցիայի ուժի բերումով այդ իրավունքն ունեն, խորհրդանշանից կամ «Կարմիր խաչ» կամ «Ժնևի խաչ» անվանումից կամ դրանց նմանակը ներկայացնող ամեն մի նշանից և ամեն մի անվանումից օգտվելն արգելվում է ցանկացած ժամանակ, ինչպիսին էլ որ լինի այդ օգտագործման նպատակը և անկախ այն բանից, թե երբվանից են դիմել այդ օգտագործմանը:
Հակառակ կարգի դասավորությամբ դաշնակցային գույների ընդունումով Շվեյցարիայի նկատմամբ ցուցաբերված հարգանքի առթիվ, և խուսափելու համար Կոնվենցիայի տարբերիչ նշանը շվեյցարիայի զինանշանով հնարավոր փոխարինելուց, մասնավոր անձանց, ընկերությունների կամ ֆիրմաների կողմից Շվեյցարական Կոնֆեդերացիայի զինանշանից, հավասարապես և ցանկացած դրա նմանակը հանդիսացող նշանից ինչպես առևտրային անբարեխղճությանը հակասող նպատակներով, այնպես էլ այն պայմաններում, որոնք կարող են դիպչել շվեյցարական ազգային զգացումներին, կամ որպես գործարանային կամ ապրանքային նշաններ, կամ էլ որպես այդ նշանների բաղկացուցիչ մասեր օգտագործվելն արգելվում է ամեն ժամանակ:
Եվ այնուամենայնիվ, այն Բարձր Պայմանավորվող Կողմերը, որոնք չեն հանդիսացել 1929 թվականի հուլիսի 27-ի Ժնևի Կոնվենցիայի մասնակիցներ, կարող են նրանց տրամադրել` ովքեր ավելի վաղ օգտվել են առաջին պարբերության մեջ հիշատակված խորհրդանշաններից, անվանումներից կամ մակնիշներից, երեք տարվա առավելագույն ժամկետ` հաշված սույն Կոնվենցիան ուժի մեջ մտնելու պահից, որպեսզի դադարեցնեն դրանցից օգտվելը, ընդսմին, հասկանալի է, որ այդ ժամկետի ընթացքում այդ խորհրդանշաններից օգտվելը պետք է լինի այնպիսին, որպեսզի այն չթողնի տպավորություն, թե հավակնում է այն բանին, որ պատերազմական ժամանակ իրենց ներկայացնում է Կոնվենցիայի հովանավորություն:
Սույն հոդվածի առաջին պարբերությամբ սահմանված արգելքը, որևէ իրավունքի վրա առանց ազդեցություն գործելու, հավասարապես կտարածվի ուժ ձեռք բերած` նախկինում օգտագործվող այն խորհրդանշանների և անվանումների վրա, որոնք նախատեսված են 38 հոդվածի երկրորդ պարբերության մեջ:
հոդված 54.
Բարձր Պայմանավորվող Կողմերը, այն դեպքում, եթե նրանց գործող օրենսդրությունը բավարար չէ, կձեռնարկեն անհրաժեշտ միջոցներ ամեն ժամանակ կանխելու և կասեցնելու համար 53 հոդվածում նշված չարաշահումները:
հոդված 55.
Սույն Կոնվենցիան կազմված է ֆրանսերեն և անգլերեն լեզուներով: Երկու տեքստերն էլ հավասարապես նույնական են:
Շվեյցարական Դաշնակցային Խորհուրդը կապահովի Կոնվենցիայի պաշտոնական թարգմանությունները ռուսերեն և իսպաներեն լեզուներով:
հոդված 56.
Սույն թվով թվագրված սույն Կոնվենցիան մինչև 1950 թվականի փետրվարի 12-ը կարող է ստորագրվել բոլոր տերությունների կողմից, որոնք ներկայացված են այն կոնֆերանսում, որը բացվել է Ժնևում 1949 թվականի ապրիլի 21-ին, ինչպես նաև այն տերությունները, որոնք թեև չեն ներկայացվել այդ կոնֆերանսում, բայց եղել են գործող բանակներում վիրավորների և հիվանդների վիճակի բարելավման մասին Ժնևի 1964, 1906 կամ 1929 թվականների կոնֆերանսների մասնակիցներ:
հոդված 57.
Սույն Կոնվենցիան կվավերացվի հնարավորին չափ ավելի արագորեն, և վավերագրերը կհանձնվեն ի պահ Բեռնում:
Յուրաքանչյուր վավերագրի հանձնման մասին կկազմվի արձանագրություն, որի հաստատված պատճենը Շվեյցարական Դաշնակցային Խորհրդի կողմից կհանձնվի բոլոր այն տերություններին, որոնց անունից կստորագրվի Կոնվենցիան կամ հայտարարություն կտրվի դրան միանալու մասին:
հոդված 58.
Սույն Կոնվենցիան ուժի մեջ կմտնի վեց ամիս անց այն բանից հետո, երբ առնվազն երկու վավերագիր կհանձնվի ի պահ:
Հետագայում Կոնվենցիան յուրաքանչյուր Բարձր Պայմանավորվող Կողմի համար ուժի մեջ կմտնի նրա վավերագիրը ի պահ տալուց հետո վեց ամիս անց:
հոդված 59.
Սույն Կոնվենցիան Բարձր Պայմանավորվող Կողմերի միջև հարաբերություններում իրենով փոխարինում է 1864 թվականի օգոստոսի 22-ի, 1906 թվականի հուլիսի 6-ի և 1929 թվականի հուլիսի 27-ի Կոնվենցիաները:
հոդված 60.
Ուժի մեջ մտնելու օրից սույն Կոնվենցիան բաց կլինի դրան միանալու համար ամեն մի տերության առջև, որի անունից այդ Կոնվենցիան չի ստորագրվել:
հոդված 61.
Յուրաքանչյուր միանալու մասին գրավոր կհայտնվի Շվեյցարական Դաշնակցային Խորհրդին, և միանալը ուժի մեջ կմտնի վերջինիս կողմից այդ հայտարարությունն ստանալու օրից վեց ամիս հետո:
Շվեյցարական Դաշնակցային Խորհուրդը միանալու մասին կհաղորդի այն բոլոր տերություններին, որոնց անունից ստորագրվել է Կոնվենցիան կամ միանալու մասին հայտարարություն է արվել:
հոդված 62.
2 և 3 հոդվածներում նախատեսված դեպքերն անմիջապես ուժի մեջ կդնեն ի պահ տրված վավերագրերը, ինչպես նաև միանալու հայտարարությունները, որոնց մասին կոնֆլիկտի մեջ գտնվող պետությունների կողմից կհայտնվի մինչև ռազմական գործողություններն սկսվելը կամ օկուպացումը կամ դրանից հետո: Շվեյցարական Դաշնակցային Խորհուրդը ամենաարագ կերպով կհաղորդի կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերից ստացված վավերացումների կամ միանալու մասին:
հոդված 63.
Բարձր Պայմանավորվող Կողմերից յուրաքանչյուրը հնարավորություն կունենա չեղյալ հայտարարել սույն Կոնվենցիան:
Չեղյալ հայտարարելու մասին պետք է գրավոր հայտնվի Շվեյցարական Դաշնակցային Խորհրդին, որն այդ մասին կհաղորդի բոլոր Բարձր Պայմանավորվող Կողմերի կառավարություններին:
Չեղյալ հայտարարվելը ուժի մեջ կմտնի միայն Շվեյցարական Դաշնակցային Խորհրդին արված հայտարարությունից հետո մեկ տարի անց: Սակայն, չեղյալ հայտարարվելը, որի մասին հայտարարությունն արվել է այն ժամանակ, երբ չեղյալ հայտարարող տերությունը մասնակցելիս է եղել կոնֆլիկտին, չի կարող ուժ ունենալ մինչև հաշտություն կնքելը, և համենայն դեպս, մինչև այն ժամանակը, քանի դեռ չեն ավարտվել սույն Կոնվենցիայի հովանավորությունից օգտվող անձանց ազատման և հայրենադարձման օպերացիաները:
Չեղյալ հայտարարվելը ուժ կունենա միայն չեղյալ հայտարարող տերության վերաբերմամբ: Այդ չեղյալ հայտարարվելը ոչ մի կերպ չի կարող ազդել այն պարտավորությունների վրա, որոնք կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերը պարտավոր կլինեն միջազգային իրավունքի սկզբունքների ուժով, շարունակել կատարել, քանի որ դրանք բխում են քաղաքակիրթ ժողովուրդների մեջ սահմանված սովորույթներից, մարդկայնության օրենքներից և հանրային խղճի հրամայականից:
հոդված 64.
Շվեյցարական Դաշնակցային Խորհուրդը սույն Կոնվենցիան կգրանցի Միավորված Ազգերի Կազմակերպության քարտուղարությունում: Շվեյցարական Դաշնակցային Խորհուրդը Միավորված Ազգերի Կազմակերպությանը կհաղորդվի նաև այն բոլոր վավերացումների, միանալու և չեղյալ հայտարարելու մասին, որոնք սույն Կոնվենցիայի կապակցությամբ կստացվեն նրա կողմից:
Ի հավաստումն որի, համապատասխան լիազորություններ ներկայացնելով ներքոստորագրյալները ստորագրեցին սույն Կոնվենցիան:
Արված է ժնևում 1949 թվականի օգոստոսի 12-ին ֆրանսերեն և անգլերեն լեզուներով, սույն Կոնվենցիայի բնագիրը կպահվի շվեյցարական կոնֆեդերացիայի արխիվներում, իսկ Կոնվենցիայի հաստատված պատճենները Շվեյցարական Դաշնակցային Խորհրդի կողմից կհանձնվեն Կոնվենցիան ստորագրած կամ դրան միացած յուրաքանչյուր պետության:
հավելված 1.
սանիտարական գոտիների ԵՎ վայրերի մասին համաձայնագրի նախագիծ
հոդված 1.
Սանիտարական գոտիները նախատեսվում են բացառապես այն անձանց համար, որոնք հիշատակված են գործող բանակներում վիրավորների և հիվանդների վիճակի բարելավման մասին 1949 թվականի օգոստոսի 12-ի Ժնևի Կոնվենցիայի 23 հոդվածում, ինչպես նաև այն անձնակազմի համար, որի վրա դրված են այդ գոտիների և վայրերի կազմակերպումը, դրանց կառավարումը և այն անձանց խնամքը, որոնք կհամակենտրոնացվեն այնտեղ:
Սակայն այդպիսի գոտիների տարածքում մշտապես բնակվող անձինք իրավունք կունենան գտնվել այդ գոտիներում:
հոդված 2.
Ոչ մի անձ, ինչ հիման վրա էլ, որ գտնվելիս լինի սանիտարական գոտիներից որևէ մեկում, ինչպես այդ գոտու ներսում, այնպես էլ դրանից դուրս չպետք է զբաղվի ոչ մի այնպիսի աշխատանքով, որն ուղղակի առնչություն ունի ռազմական օպերացիաների և ռազմական նյութերի արտադրության հետ:
հոդված 3.
Սանիտարական գոտի ստեղծած տերությունը կձեռնարկի բոլոր հարկ եղած միջոցներն այն բանի համար, որպեսզի արգելի բոլոր այն անձանց մուտքն այդ գոտու տարածք, որոնք չունեն այդ գոտին այցելելու կամ այնտեղ գտնվելու իրավունք:
հոդված 4.
Սանիտարական գոտիները պետք է համապատասխանեն հետևյալ պայմաններին.
a/ դրանք պետք է զբաղեցնեն այն ստեղծած տերության կողմից վերահսկվող միայն ոչ մեծ տարածություն,
b/ բնակչության թվաքանակի համեմատությամբ, որը դրանք կարող են տեղավորել, դրանք պետք է լինեն թույլ բնակեցված,
c/ դրանք պետք է գտնվեն հեռու ամեն տեսակի ռազմական օբյեկտներից և արդյունաբերական կամ վարչական որևէ խոշոր հիմնարկներից, ինչպես նաև չունենան այդպիսիք:
հոդված 5.
Սանիտարական գոտիների նկատմամբ ներկայացվում են հետևյալ պահանջները.
a/ հաղորդակցման ուղիները և տրանսպորտային միջոցները, որոնք կարող են լինել այդ գոտիներում, չպետք է օգտագործվեն զորքերի կամ ռազմական նյութերի օգտագործման համար, անգամ տարանցիկ ձևով:
b/ ոչ մի հանգամանքներում դրանք չպետք է պաշտպանեն ռազմական միջոցներով:
հոդված 6.
Սանիտարական գոտիները կնշվեն Կարմիր խաչով (Կարմիր կիսալուսնով, Կարմիր առյուծով և Արևով)` սպիտակ դաշտում, որը կտեղավորվի գոտու ծայրամասերում և կառույցների վրա:
Գիշերը դրանք կարող են նշվել այդ նույն ձևով` համապատասխան լուսավորության օգնությամբ:
հոդված 7.
Խաղաղ ժամանակ կամ ռազմական գործողությունների սկզբին յուրաքանչյուր տերություն Բարձր Պայմանավորվող Կողմերին կհաղորդի իր կողմից վերահսկվող տարածքում հիմնված սանիտարական գոտիների ցուցակը: Նա պետք է նրանց հաղորդի նաև կոնֆլիկտի ժամանակ ստեղծված յուրաքանչյուր նոր գոտու մասին:
Հակառակորդ կողմից վերոհիշյալ հաղորդումն ստանալու պահից գոտին հանդիսանում է իրավապես գոյություն ունեցող:
Սակայն, եթե հակառակ կողմը գտնի, որ սույն համաձայնագրի պայմաններից որևէ մեկը բացահայտ կերպով չի կատարված, նա կարող է հրաժարվել գոտին ճանաչելուց, իր հրաժարման մասին շուտափույթ հայտնելով այն կողմին, որի տնօրինության տակ է գտնվում այդ գոտին, կամ իր կողմից դրա ճանաչումը պայմանավորել է 8 հոդվածում նախատեսված վերահսկողություն սահմանելով:
հոդված 8.
Հակառակորդ կողմից հիմնված մեկ կամ մի քանի սանիտարական գոտի ճանաչած յուրաքանչյուր տերություն իրավունք կունենա պահանջելու, որպեսզի մեկ կամ մի քանի հատուկ հանձնաժողովներ ստուգեն, թե այդ գոտիները համապատասխանոևւմ են սույն համաձայնագրի մեջ շարադրված պայմաններին և պահանջներին:
Դրա համար հատուկ հանձնաժողովների անդամներն ամեն ժամանակ ազատ մուտք կունենան տարբեր գոտիներ և նույնիսկ կարող են այնտեղ մշտապես բնակվել: Նրանց համար կստեղծվեն բոլոր պայմաններն այն հաշվով, որպեսզի նրանք կարողանան կատարել վերահսկողության իրականացման իրենց պարտականությունները:
հոդված 9.
Այն դեպքում, եթե հատուկ հանձնաժողովներն արձանագրեն փաստեր, որոնք նրանց կարծիքով, հակասում են սույն համաձայնագրի պայմաններին, նրանք պետք է այդ մասին իսկույն հայտնեն այն տերությանը, որի տնօրինության տակ է գտնվում գոտին, և նրան տան ամենաշատը հնգօրյա ժամկետ, որի ընթացքում այդ փաստերը պետք է վերացվեն. նրանք այդ մասին կհայտնեն գոտին ճանաչած տերությանը: Եթե այդ ժամկետի ավարտի պահին տերությունը, որի տնօրինության տակ է գտնվում գոտին, միջոցներ չձեռնարկի իրեն հասցեագրված զգուշացման ուղղությամբ, ապա հակառակորդ կողմը կարող է հայտարարել, որ այդ գոտու վերաբերմամբ ինքն այլևս կապված չէ սույն պայմանագրով:
հոդված 10.
Մեկ կամ մի քանի սանիտարական գոտիներ և վայրեր ստեղծած տերությունը, ինչպես նաև հակառակորդ կողմերը, որոնց կհայտնվի այդպիսի գոտիների գոյության մասին, կնշանակեն կամ չեզոք տերություններին կխնդրեն նշանակել անձանց, որոնք կարող են մտնել 8 և 9 հոդվածներում հիշատակված հատուկ հանձնաժողովների կազմի մեջ:
հոդված 11.
Ոչ մի հանգամանքներում սանիտարական գոտիները չեն կարող ենթարկվել հարձակման, դրանք ամեն ժամանակ կօգտվեն կոնֆլիկտի մեջ գտնվող կողմերի հովանավորությունից և պաշտպանությունից:
հոդված 12.
Որևէ տարածքի օկուպացման դեպքում, այնտեղ գտնվող սանիտարական գոտիները պետք է առաջվա պես օգտվեն հարգանքից և օգտագործվեն որպես այդպիսիք:
Սակայն, օկուպացված տերությունը կարող է փոխել դրա նշանակությունը, նախապես ապահովելով դրանցում տեղավորված անձանց ճակատագիրը:
հոդված 13.
(տես էջ 20-ում)
