դռնբաց դատական նիստում, քննության առնելով ամբաստանյալ Սմբատ Սեյրանի Թորոսյանի վերաբերյալ ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի՝ 2019 թվականի հոկտեմբերի 22-ի որոշման դեմ ՀՀ գլխավոր դատախազ Ա.Դավթյանի վճռաբեկ բողոքը,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

Գործի դատավարական նախապատմությունը.

1. ՀՀ քննչական կոմիտեի Երևան քաղաքի քննչական վարչության ճանապարհատրանսպորտային հանցագործությունների քննության բաժնում, 2019 թվականի փետրվարի 17-ին, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 242-րդ հոդվածի 2-րդ մասի հատկանիշներով հարուցվել է թիվ 60101819 քրեական գործը:

2019 թվականի ապրիլի 15-ի որոշմամբ Սմբատ Սեյրանի Թորոսյանը ներգրավվել է որպես մեղադրյալ, և նրան մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 242-րդ հոդվածի 2-րդ մասով:

2019 թվականի ապրիլի 26-ին քրեական գործը մեղադրական եզրակացությամբ ուղարկվել է Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարան (այսուհետ` նաև Առաջին ատյանի դատարան):

2. Առաջին ատյանի դատարանի՝ 2019 թվականի հուլիսի 15-ի դատավճռով Սմբատ Թորոսյանը մեղավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 242-րդ հոդվածի 2-րդ մասով, և նրա նկատմամբ պատիժ է նշանակվել ազատազրկում՝ 1 (մեկ) տարի 6 (վեց) ամիս ժամկետով` տրանսպորտային միջոցներ վարելու իրավունքից զրկելով՝ 2 (երկու) տարի ժամկետով:

3. Ամբաստանյալ Ս.Թորոսյանի պաշտպան Ա.Քոչարյանի վերաքննիչ բողոքի քննության արդյունքում, ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանը (այսուհետ` նաև Վերաքննիչ դատարան), 2019 թվականի հոկտեմբերի 22-ի որոշմամբ պաշտպանի բողոքը բավարարել է,
Առաջին ատյանի դատարանի՝ 2019 թվականի հուլիսի 15-ի դատավճիռը պատժի մասով բեկանել և փոփոխել է, Ս.Թորոսյանի նկատմամբ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 242-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նշանակված՝ 1 (մեկ) տարի 6 (վեց) ամիս ժամկետով ազատազրկումը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 70-րդ հոդվածի հիման վրա պայմանականորեն չի կիրառել՝ սահմանելով փորձաշրջան` 2 (երկու) տարի ժամկետով:

4. Վերաքննիչ դատարանի՝ 2019 թվականի հոկտեմբերի 22-ի որոշման դեմ ՀՀ գլխավոր դատախազ Ա.Դավթյանը բերել է վճռաբեկ բողոք, որը Վճռաբեկ դատարանի՝ 2020 թվականի մարտի 24-ի որոշմամբ ընդունվել է վարույթ։

Վճռաբեկ դատարանը 2020 թվականի սեպտեմբերի 15-ին որոշում է կայացրել ՀՀ գլխավոր դատախազ Ա.Դավթյանի վճռաբեկ բողոքի քննությունը դատական նիստում իրականացնելու մասին։

Դատավարության մասնակիցների կողմից վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել։

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը.

5. Սմբատ Թորոսյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 242-րդ հոդվածի 2-րդ մասով մեղադրանք է առաջադրվել հետևյալ արարքի համար. «[Ն]ա, վարելով իրեն պատկանող «Մերսեդես» մակնիշի 35 ZS 896 հաշվառման համարանիշի ավտոմեքենան, թույլ է տվել ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովմանն ուղղված պահանջների և ճանապարհային երթևեկության կանոնների խախտում, ինչի հետևանքով վրաերթի է ենթարկել Լարիսա Դիմիտրիի Կյուրեղյանին, որն անզգուշությամբ առաջացրել է վերջինիս մահը։

Այսպես.

Սմբատ Սեյրանի Թորոսյանը, 2013 թվականի հուլիսի 18-ից ծառայելով ՀՀ ոստիկանության պետական պահպանության գլխավոր վարչության կարևորագույն օբյեկտների և հիմնարկ-ձեռնարկությունների պահպանության գնդի 1-ին գումարտակի ավագ ոստիկանի պաշտոնում, ունենալով ոստիկանության ավագի կոչում, այսինքն՝ հանդիսանալով պետական ծառայություն իրականացնող պաշտոնատար անձ, չունենալով տրանսպորտային միջոցներ վարելու վարորդական վկայական, 2019 թվականի փետրվարի 17-ին՝ ժամը 19:30-ի սահմաններում, վարելով իրեն պատկանող «Մերսեդես» մակնիշի 35 ZS 896 հաշվառման համարանիշի ավտոմեքենան, Երևան քաղաքի Արշակունյաց պողոտայով շուրջ 60կմ/ժամ արագությամբ երթևեկել է դեպի Բագրատունյաց փողոցի ուղղությամբ։ Երթևեկության ընթացքում, Արշակունյաց պողոտայի թիվ 272 հասցեի դիմաց, չկարգավորվող հետիոտնային անցումից առաջ՝ բջջային հեռախոսն ավտոմեքենայի ցուցիչների վահանակին ամրացնելու հետևանքով շեղելով ուշադրությունը երթևեկությունից և շարունակելով երթևեկությունը՝ այդ կերպ խոչընդոտ ստեղծելով չկարգավորվող հետիոտնային անցումով երթևեկելի մասը հատող հետիոտնի համար, Սմբատ Թորոսյանը թույլ է տվել «ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովման մասին» ՀՀ օրենքի 23-րդ հոդվածի 3-րդ կետի, ՀՀ կառավարության 2007 թվականի հունիսի 28-ի թիվ 955-Ն որոշմամբ հաստատված «ճանապարհային երթևեկության կանոնների» 67-րդ և 103-րդ կետերի պահանջներին հակասող գործողություններ, տեխնիկական տեսակետից ստեղծել է վթարային իրադրություն, դրանով իսկ պայմանավորել վրաերթի առաջացում՝ ինքն իրեն զրկելով այն կանխելու տեխնիկական հնարավորությունից։ Մասնավորապես, թույլ տված ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովմանն ուղղված պահանջների և ճանապարհային երթևեկության կանոնների խախտման հետևանքով Արշակունյաց պողոտայի թիվ 272 հասցեի դիմաց՝ ճանապարհահատվածում, Սմրատ Թորոսյանն իր վարած ավտոմեքենայի առջևի ձախ մասով վրաերթի է ենթարկել չկարգավորվող հետիոտնային անցումով երթևեկելի մասը հատող հետիոտն Լարիսա Կյուրեղյանին, որն անզգուշությամբ առաջացրել է վերջինիս մահը»1:

6. Առաջին ատյանի դատարանն արձանագրել է հետևյալը. «(...) Դատարանը, հաշվի առնելով Սմբատ Սեյրանի Թորոսյանի կատարած արարքի` հանրության համար վտանգավորության աստիճանը և բնույթը, այդ թվում` նրա գործողությունների վտանգավորության աստիճանը, նրա անձը՝ այն, որ ծառայելով ՀՀ ոստիկանության պետական պահպանության գլխավոր վարչության կարևորագույն օբյեկտների և հիմնարկ-ձեռնարկությունների պահպանության գնդի 1-ին գումարտակի ավագ ոստիկանի պաշտոնում, չունենալով տրանսպորտային միջոցներ վարելու վարորդական վկայական, վարել է ավտոմեքենա, կատարած հանցագործությունից հետո դրսևորած վարքագիծը, պատասխանատվությունն ու պատիժը մեղմացնող և պատասխանատվությունն ու պատիժը ծանրացնող հանգամանքների բացակայությունը, ինչպես նաև այն հանգամանքը, որ կատարել է հասարակական անվտանգության դեմ ուղղված հանցագործություն` դատարանը հանգում է այն համոզման, որ Սմբատ Սեյրանի Թորոսյանի ուղղվելը հնարավոր է միայն՝ նշանակված պատիժը փաստացի կրելու դեպքում (…)։ [Մ]իաժամանակ (…) ամբաստանյալ Սմբատ Սեյրանի Թորոսյանի նկատմամբ պետք է նշանակել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 242-րդ հոդվածի 2-րդ մասի սանկցիայով նախատեսված լրացուցիչ պատիժը` որոշակի գործունեությամբ` վարորդությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելը (...)»2։

7. Վերաքննիչ դատարանը, իր որոշմամբ անդրադառնալով Ս.Թորոսյանի նկատմամբ նշանակված պատիժը պայմանականորեն չկիրառելու հարցին, արձանագրել է. «(...) [Ք]ննության առնելով ամբաստանյալ Սմբատ Սեյրանի Թորոսյանի նկատմամբ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 242-րդ հոդվածի 2-րդ մասով ազատազրկման ձևով նշանակված պատիժը պայմանականորեն չկիրառելու հնարավորության հարցը, հաշվի է առնում ինչպես կատարած հանցագործության բնույթն ու հասարակական վտանգավորության աստիճանը, կատարման հանգամանքները, այնպես էլ ամբաստանյալ Սմբատ Սեյրանի Թորոսյանի անձը բնութագրող տվյալներն, այն, որ և ծառայության, և բնակության վայրերում բնութագրվում է դրականորեն, նախկինում դատապարտված և արատավորված չի եղել, իրեն մեղավոր է ճանաչել, զղջում է կատարածի համար, ինչպես նաև պատասխանատվությունը և պատիժը ծանրացնող հանգամանքներ չարձանագրելը:

Որպես պատասխանատվությունը և պատիժը մեղմացնող հանգամանքներ Վերաքննիչ դատարանը հաշվի է առնում նաև այն, որ ամբաստանյալ Սմբատ Սեյրանի Թորոսյանը իրեն լիովին մեղավոր է ճանաչել, զղջացել է կատարած արարքի համար, ինչպես նաև տուժողի իրավահաջորդի կողմից ամբաստանյալ Սմբատ Սեյրանի Թորոսյանի նկատմամբ բողոք, որևէ պահանջ չներկայացնելը:

 (...) [Տ]ուժողի իրավահաջորդ Լիանա Իրիցյանը (...) դատարանին խնդրել է ամբաստանյալ Սմբատ Թորոսյանի նկատմամբ նշանակված պատիժը մեղմացնել և նրա նկատմամբ կիրառել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 70-րդ հոդվածը և պատիժը պայմանականորեն չկիրառել: Սմբատ Թորոսյանի նկատմամբ քաղաքացիական պահանջ չունի:

(...)

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը, վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ Դատարանն ամբաստանյալ Սմբատ Սեյրանի Թորոսյանի նկատմամբ ազատազրկման ձևով նշանակված պատիժը ռեալ կրելու նպատակահարմարության հարցում, կոնկրետ դեպքում, հանգել է ոչ ճիշտ եզրակացության, ինչը հանգեցրել է նյութական իրավունքի այնպիսի խախտման, որը հիմք է վիճարկվող դատական ակտն այդ մասով բեկանելու և փոփոխելու, ազատազրկման ձևով նշանակված պատիժը` 1 (մեկ) տարի 6 (վեց) ամիս ժամկետով ազատազրկումը պայմանականորեն չկիրառելու և 2 (երկու) տարի ժամկետով փորձաշրջան սահմանելու համար (...)»3։

Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը.

Վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում` ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

8. Բողոքաբերը նշել է, որ Վերաքննիչ դատարանը, բեկանելով և փոփոխելով Առաջին ատյանի դատարանի դատավճիռը, թույլ է տվել նյութական և դատավարական իրավունքի նորմերի այնպիսի խախտումներ, որոնք ազդել են գործի ելքի վրա և խաթարել արդարադատության բուն էությունը:

Բողոքի հեղինակը փաստել է, որ Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է Վճռաբեկ դատարանի կողմից մի շարք նախադեպային որոշումներով արտահայտված իրավական դիրքորոշումները, մասնավորապես, ուշադրության չի արժանացրել այն հանգամանքը, թե տվյալ խախտումների արդյունքում, ինչպես ընդհանուր առմամբ, այնպես էլ կոնկրետ իրադրությունում, որքանով էր հավանական անձանց կյանքին կամ առողջությանը վնաս պատճառելու հնարավորությունը և որքանով էր ակնհայտ թույլ տված խախտման ու հանրորեն վտանգավոր հետևանքների առաջացման միջև պատճառական կապի զարգացման հավանականությունը:

Բողոքաբերի կարծիքով, Վերաքննիչ դատարանը պատշաճ գնահատման չի ենթարկել կատարված հանցագործության բնույթն ու հանրային վտանգավորության աստիճանը, մասնավորապես, չի գնահատել թույլ տրված խախտման բնույթը, ծանրության աստիճանը, դրա նկատմամբ հանցավորի դրսևորած հոգեբանական վերաբերմունքը: Բացի այդ, որևէ կարևորություն չի տրվել նաև հանցագործության արդյունքում վրա հասած հանրորեն վտանգավոր հետևանքին, այն է՝ դրսևորված անզգուշության արդյունքում վնասվել է օրենքով առավել խիստ պաշտպանվող բարիք՝ պատճառվել է մարդու մահ։

Ավելին՝ ըստ բողոքաբերի, Ս.Թորոսյանի նկատմամբ պատիժը պայմանականորեն չկիրառելու մասին որոշում կայացնելիս Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել, որ ամբաստանյալը տրանսպորտային միջոցը վարել է՝ չունենալով վարորդական իրավունքի վկայական, ինչն էլ ավելի է բարձրացնում կատարված արարքի և հանցավորի անձի վտանգավորությունը:

9. Վերոշարադրյալի հիման վրա, բողոքաբերը խնդրել է պատիժը պայմանականորեն չկիրառելու մասով բեկանել Վերաքննիչ դատարանի՝ 2019 թվականի հոկտեմբերի 22-ի որոշումը և օրինական ուժ տալ Առաջին ատյանի դատարանի՝ 2019 թվականի հուլիսի 15-ի դատավճռին:

Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

10. Սույն գործով Վճռաբեկ դատարանի առջև բարձրացված իրավական հարցը հետևյալն է. հիմնավո՞ր է արդյոք ամբաստանյալ Ս.Թորոսյանի նկատմամբ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 242-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նշանակված պատիժը պայմանականորեն չկիրառելու վերաբերյալ Վերաքննիչ դատարանի հետևությունը:

⚖11. ՀՀ քրեական օրենսգրքի 242-րդ հոդվածը սահմանում է. «1. Ավտոմոբիլի կամ մեխանիկական այլ տրանսպորտային միջոցի վարորդի կողմից ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովմանն ուղղված պահանջները կամ ճանապարհային երթևեկության կամ տրանսպորտային միջոցների շահագործման կանոնները խախտելը, որը մարդու առողջությանն անզգուշությամբ պատճառել է ծանր կամ միջին ծանրության վնաս՝ (…):

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է մարդու մահ (…)»:

Վճռաբեկ դատարանը, հիմք ընդունելով ՀՀ քրեական օրենսգրքի 242-րդ հոդվածով նախատեսված հանցանք կատարած անձանց նկատմամբ պատիժ նշանակելիս, ինչպես նաև նշանակված պատիժը պայմանականորեն չկիրառելու հարցը լուծելիս հաշվի առնվող հանգամանքների վերաբերյալ իր նախադեպային իրավունքում ձևավորված իրավական դիրքորոշումները, Գագիկ Ղուկասյանի վերաբերյալ որոշման շրջանակներում փաստել է, որ վերոնշյալ հանցագործությունների վերաբերյալ գործերով «դատարանները, ի թիվս այլոց, պետք է հատկապես հաշվի առնեն`

ա. հանցագործության կատարման եղանակը և հանգամանքները, հանցագործության կատարման մեջ ամբաստանյալի մեղավորության աստիճանը, հանցանքը կատարելուն նպաստող պայմանները (...),

բ. ճանապարհային երթևեկության կանոնների խախտման բնույթը: Մասնավորապես` Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ ճանապարհային երթևեկության կանոնների խախտման բնույթը բացահայտելու համար դատարանները, յուրաքանչյուր դեպքում ելնելով կոնկրետ գործի փաստական հանգամանքներից, պետք է գնահատման ենթարկեն, թե ճանապարհային երթևեկության կանոնների տվյալ խախտումը ինչպես ընդհանուր առմամբ, այնպես էլ կոնկրետ իրադրությունում որքանով էր հավանական դարձնում ճանապարհային երթևեկության մասնակիցների կյանքին կամ առողջությանը վնաս պատճառելու հնարավորությունը (...): Միևնույն ժամանակ Վճռաբեկ դատարանը կրկնում է, որ, ի թիվս այլոց, լուսացույցի կամ կարգավորողի արգելող ազդանշանին չենթարկվելը, սահմանված արագությունը գերազանցելը, տրանսպորտային միջոցը ոչ սթափ վիճակում վարելը, տրանսպորտային միջոցներ վարելու իրավունքից զրկված անձանց կողմից տրանսպորտային միջոցներ վարելը վտանգ են առաջացնում ճանապարհային երթևեկության մասնակիցների համար և առավել հավանական դարձնում հանրության համար վտանգավոր հետևանքների առաջացման հնարավորությունը: (...),

գ. ճանապարհային երթևեկության կանոնների խախտման նկատմամբ հանցավորի դրսևորած հոգեբանական վերաբերմունքը: Մասնավորապես` Վճռաբեկ դատարանն իր նախադեպային իրավունքում փաստել է, որ դատարանները հատուկ ուշադրություն պետք է դարձնեն այն հանգամանքին, թե տրանսպորտային միջոցի վարորդը ճանապարհային երթևեկության կանոնների խախտումն արդյոք գիտակցաբար է թույլ տվել (...):

Զարգացնելով սույն իրավական դիրքորոշումը` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ կարևոր նշանակություն ունի այն հարցի պարզումը, թե ճանապարհային երթևեկության կանոնները Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 10-11-րդ հոդվածների իմաստով դիտավորությամբ, թե անզգուշությամբ են խախտվել: Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ճանապարհային երթևեկության կանոնները դիտավորությամբ խախտելը վկայում է հանցավորի անձնավորության և կատարված հանցագործության հանրային վտանգավորության առավել բարձր աստիճանի մասին,

դ. հանրորեն վտանգավոր հետևանքների նկատմամբ հանցավորի դրսևորած հոգեբանական վերաբերմունքը (...),

ե. հանցագործությամբ պատճառված վնասը (...),

զ. հանցանքի կատարումից անմիջապես հետո, ինչպես նաև հետագայում հարուցված քրեական գործի քննության ընթացքում հանցավորի դրսևորած վարքագիծը (...):

Հիմք ընդունելով վերոշարադրյալը` Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 242-րդ հոդվածով նախատեսված հանցավոր արարք կատարած անձանց նկատմամբ պատժի տեսակի ու չափի, ինչպես նաև նշանակված պատիժը կրելու նպատակահարմարության հարցի վերաբերյալ եզրահանգումները սույն որոշման նախորդ կետում նշված հանգամանքների` իրենց ամբողջության մեջ վերլուծության հիման վրա կառուցելն ունի առանձնապես կարևոր նշանակություն: Ուստի այդ հանգամանքները հաշվի չառնելը, դրանք անտեսելը կարող է հանգեցնել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 358-րդ հոդվածով սահմանված պահանջներին չհամապատասխանող դատական ակտի կայացմանը (...)»4:

Բացի այդ, Վճռաբեկ դատարանը Էդմոն Ասատրյանի վերաբերյալ որոշմամբ արձանագրել է, որ տրանսպորտային միջոցի վարորդի կողմից հետիոտնային անցումների հատման կանոնները խախտելը, այդ թվում` հետիոտնին չզիջելը, պարունակում է ճանապարհային երթևեկության մասնակիցների կյանքին կամ առողջությանը վնաս պատճառելու մեծ հավանականություն: Նշված իրադրությունում, որպես կանոն, խախտումը թույլ տվողի համար բավականաչափ ակնհայտ է լինում խախտման արդյունքում վտանգավոր հետևանքների առաջացման հավանականությունը5:

12. Սույն գործի նյութերի ուսումնասիրությունից երևում է, որ Ս.Թորոսյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 242-րդ հոդվածի 2-րդ մասով մեղադրանք է առաջադրվել այն արարքի համար, որ նա, չունենալով տրանսպորտային միջոցներ վարելու վարորդական վկայական, իրեն պատկանող «Մերսեդես» մակնիշի ավտոմեքենայով շուրջ 60 կմ/ժամ արագությամբ երթևեկել է Երևանի Արշակունյաց պողոտայով դեպի Բագրատունյաց փողոցի ուղղությամբ, չկարգավորվող հետիոտնային անցումից առաջ շեղել է ուշադրությունը երթևեկությունից՝ բջջային հեռախոսն ավտոմեքենայի ցուցիչների վահանակին ամրացնելու պատճառով, և շարունակել երթևեկությունը՝ թույլ տալով «ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովման մասին» ՀՀ օրենքի 23-րդ հոդվածի 3-րդ կետի, ՀՀ կառավարության՝ 2007 թվականի հունիսի 28-ի թիվ 955-Ն որոշմամբ հաստատված «ճանապարհային երթևեկության կանոնների» 67-րդ և 103-րդ կետերի պահանջներին հակասող գործողություններ, ինչի հետևանքով վրաերթի է ենթարկել հետիոտնային անցումով երթևեկելի մասը հատող հետիոտն Լ.Կյուրեղյանին և վերջինիս անզգուշությամբ մահ պատճառել6:

Առաջին ատյանի դատարանը, Ս.Թորոսյանի նկատմամբ պատիժ նշանակելիս, հաշվի է առել նրա կատարած արարքի բնույթն ու հանրային վտանգավորության աստիճանը, հանցավորի անձը, մասնավորապես այն, որ վարել է ավտոմեքենան՝ չունենալով վարորդական վկայական, հանցագործությունից հետո նրա դրսևորած վարքագիծը, պատասխանատվությունն ու պատիժը մեղմացնող և ծանրացնող հանգամանքների բացակայությունը։ Արդյունքում, Առաջին ատյանի դատարանը եզրահանգել է, որ Ս.Թորոսյանի նկատմամբ անհրաժեշտ է նշանակել ազատազրկման ձևով պատիժ, որը նա պետք է կրի՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 48-րդ հոդվածով սահմանված պատժի նպատակների իրացումն ապահովելու համար7:

Վերաքննիչ դատարանը, քննության առնելով ամբաստանյալ Ս.Թորոսյանի նկատմամբ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 242-րդ հոդվածի 2-րդ մասով ազատազրկման ձևով նշանակված պատիժը պայմանականորեն չկիրառելու հնարավորության հարցը, արձանագրել է, որ Ս.Թորոսյանի ուղղվելը հնարավոր է առանց ազատազրկման ձևով նշանակված պատիժը փաստացի կրելու՝ հաշվի առնելով, մասնավորապես, վերագրվող հանցագործության բնույթն ու հանրային վտանգավորության աստիճանը, կատարման հանգամանքները, ամբաստանյալի անձը բնութագրող տվյալներն առ այն, որ ծառայության և բնակության վայրերում բնութագրվում է դրական, նախկինում դատապարտված չի եղել, իրեն մեղավոր է ճանաչել, զղջացել է կատարածի համար, պատասխանատվությունն ու պատիժը ծանրացնող հանգամանքներ չեն արձանագրվել, բացի այդ, տուժողի իրավահաջորդի կողմից ամբաստանյալ Ս.Թորոսյանի նկատմամբ որևէ բողոք կամ պահանջ չի ներկայացվել8:

13. Սույն որոշման նախորդ կետում շարադրված փաստական տվյալները գնահատելով սույն որոշման 11-րդ կետում արտահայտված իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Ս.Թորոսյանի նկատմամբ նշանակված պատիժը պայմանականորեն չկիրառելիս, Վերաքննիչ դատարանը պատշաճ իրավական վերլուծության չի ենթարկել ամբաստանյալի կողմից կատարված հանցավոր արարքի հանրային վտանգավորության աստիճանի վրա ազդող մի շարք գործոններ:

Մասնավորապես, Վերաքննիչ դատարանը պատշաճ գնահատման և վերլուծության չի ենթարկել ամբաստանյալի կողմից թույլ տրված երթևեկության կանոնների խախտման բնույթը, ինչպես նաև դրանց արդյունքում վրա հասած հանրորեն վտանգավոր հետևանքները: Այսպես` շուրջ 60 կմ/ժամ արագությամբ ընթանալու պարագայում, ամբաստանյալը չկարգավորվող հետիոտնային անցումից առաջ շեղել է ուշադրությունը երթևեկությունից՝ բջջային հեռախոսն ավտոմեքենայի ցուցիչների վահանակին ամրացնելու նպատակով, այդ ընթացքում միջոցներ չի ձեռնարկել արագությունն իջեցնելու համար և շարունակել է երթևեկությունը՝ խոչընդոտ առաջացնելով չկարգավորվող հետիոտնային անցումի երթևեկելի մասը հատող հետիոտնի համար, արդյունքում ստեղծել է վթարային իրադրություն՝ դրանով իսկ պայմանավորել վրաերթի առաջացումը։ Վճռաբեկ դատարանն ընդգծում է, որ վերոնշյալ խախտումները, կոնկրետ իրադրությունում, ավելի հավանական են դարձրել ճանապարհային երթևեկության մասնակիցների կյանքին կամ առողջությանը վնաս պատճառելու հնարավորությունը, և արդյունքում տուժողին անզգուշությամբ մահ է պատճառվել։

Բացի այդ, Վերաքննիչ դատարանի կողմից համարժեք իրավական գնահատականի չի արժանացվել այն, որ ամբաստանյալը տրանսպորտային միջոցը վարել է՝ չունենալով տրանսպորտային միջոցներ վարելու վարորդական իրավունքի վկայական, ինչպես նաև տուժողին վրաերթի է ենթարկել հետիոտնային անցումի երթևեկելի մասը հատելիս, այսինքն՝ Լ.Կյուրեղյանին անզգուշությամբ մահ է պատճառվել՝ ճանապարհի երթևեկելի մասը վերջինիս կողմից օրենքով սահմանված կարգով հատելու ընթացքում։ Վճռաբեկ դատարանի համոզմամբ՝ վերոնշյալ հանգամանքները ևս էականորեն բարձրացնում են ինչպես հանցավորի, այնպես էլ կատարված արարքի հանրային վտանգավորության աստիճանը։ Ուստի, նման պայմաններում, Վերաքննիչ դատարանի կողմից հաշվի առնված հանգամանքներն ինքնին չեն կարող բավարար լինել՝ ազատազրկման ձևով նշանակված պատիժը պայմանականորեն չկիրառելու և պատժի նպատակների իրացումն ապահովելու համար։

14. Ընդհանրացնելով սույն որոշման նախորդ կետում կատարված վերլուծությունը` Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ Վերաքննիչ դատարանը, ամբաստանյալ Ս.Թորոսյանի նկատմամբ նշանակված պատիժը պայմանականորեն չկիրառելով, պատշաճ վերլուծության չի ենթարկել կատարված արարքի հանրային վտանգավորության աստիճանի վրա ազդող այնպիսի կարևոր գործոններ, ինչպիսիք են վերջինիս կողմից թույլ տրված ճանապարհային երթևեկության կանոնների խախտման բնույթը և դրանց արդյունքում վրա հասած հանրորեն վտանգավոր հետևանքը, այն է` տուժողին անզգուշությամբ մահ պատճառելը: Միևնույն ժամանակ, վերոնշյալի համատեքստում համարժեք գնահատականի չեն արժանացվել հանցավորի անձի և կատարված արարքի հանրային բարձր վտանգավորության աստիճանի մասին վկայող այնպիսի հանգամանքներ, ինչպիսիք են ամբաստանյալի կողմից տրանսպորտային միջոց վարելը՝ առանց տրանսպորտային միջոցներ վարելու վարորդական վկայական ունենալու, ինչպես նաև տուժողին վրաերթի ենթարկելը՝ հետիոտնային անցումը հատելու ընթացքում։

Մինչդեռ, ամբաստանյալ Ս.Թորոսյանի նկատմամբ նշանակված պատժի տեսակի ու չափի, ինչպես նաև պատիժը կրելու նպատակահարմարության հարցի վերաբերյալ եզրահանգումները պետք է կառուցվեին վերոնշյալ հանգամանքների` իրենց ամբողջության մեջ մանրամասն վերլուծության արդյունքում, իսկ դրանք անտեսելը հանգեցրել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 358-րդ հոդվածով սահմանված պահանջներին չհամապատասխանող դատական ակտի կայացման:

15. Հիմք ընդունելով վերոշարադրյալը՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ամբաստանյալ Ս.Թորոսյանի նկատմամբ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 242-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նշանակված պատիժը պայմանականորեն չկիրառելու վերաբերյալ Վերաքննիչ դատարանի հետևությունը հիմնավոր չէ:

16. Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով Վերաքննիչ դատարանը, բեկանելով Առաջին ատյանի դատարանի դատական ակտը, թույլ է տվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 70-րդ հոդվածի ոչ ճիշտ կիրառում, արդյունքում կայացնելով ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 358-րդ հոդվածի պահանջներին չհամապատասխանող դատական ակտ: Այսինքն, թույլ են տրվել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 397-398-րդ հոդվածներով նախատեսված նյութական և դատավարական իրավունքի խախտումներ, որոնք հիմք են Վերաքննիչ դատարանի դատական ակտը բեկանելու համար։

Միևնույն ժամանակ, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով Առաջին ատյանի դատարանը կայացրել է գործն ըստ էության ճիշտ լուծող դատական ակտ, թույլ չի տվել գործի ելքի վրա ազդեցություն ունեցող դատական սխալ, ուստի անհրաժեշտ է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի` 2019 թվականի հոկտեմբերի 22-ի որոշումը և օրինական ուժ տալ Առաջին ատյանի դատարանի՝ 2019 թվականի հուլիսի 15-ի դատավճռին։

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 162-րդ, 163-րդ, 171-րդ հոդվածներով, «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական օրենքի 11-րդ հոդվածով, Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 16-րդ, 39-րդ, 43-րդ, 3611-րդ, 403-406-րդ, 419-րդ, 422-423-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել։ Ամբաստանյալ Սմբատ Սեյրանի Թորոսանի վերաբերյալ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 242-րդ հոդվածի 2-րդ մասով ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի` 2019 թվականի հոկտեմբերի 22-ի որոշումը բեկանել և օրինական ուժ տալ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի՝ 2019 թվականի հուլիսի 15-ի դատավճռին` հիմք ընդունելով Վճռաբեկ դատարանի որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշումները։

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում դատական նիստերի դահլիճում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման։

________________

Պաշտոնական հրապարակման օրը՝ 26 հուլիսի 2021 թվական: