□ օրենքով սահմանված ձևին համապատասխանող գործարքի առկայությունը.

□ այդ գործարքը վիճարկելու իրավունք ունենալը (շահագրգիռ անձ հանդիսանալը).

□ գործարքը կնքելիս կողմերի իրական կամարտահայտությունը.

□ վիճարկվող գործարքում նշված քաղաքացիական իրավահարաբերություններից տարբերվող` իրականում այլ քաղաքացիական իրավահարաբերությունների առկայությունը.

□ կողմերի միջև իրականում առկա քաղաքացիական իրավահարաբերությունները վիճարկվող գործարքով քողարկելու նպատակի առկայությունը:

Ընդ որում, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 48-րդ հոդվածի 1-ին կետի ընդհանուր կանոնի համաձայն` նշված հանգամանքները պետք է ապացուցի այդ փաստերը վկայակոչող կողմը (տե′ս, Նունյա Առաքելյանն ընդդեմ Քնարիկ Մարտիրոսյանի և մյուսների թիվ ԵԱՔԴ/1299/02/11 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 08.05.2014 թվականի որոշումը):

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն՝ դատարանը յուրաքանչյուր ապացույց գնահատում է գործում եղած բոլոր ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտության վրա հիմնված ներքին համոզմամբ։

⚖ՀՀ վճռաբեկ դատարանն իր որոշումներում բազմիցս անդրադարձել է դատական ակտերի իրավական հիմնավորվածության հարցին։ Մասնավորապես` ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նշել է, որ յուրաքանչյուր դեպքում դատարանը պարտավոր է տալ որոշման իրավական հիմնավորումը։

Որոշման իրավական հիմնավորումը կայանում է հաստատված փաստերի և իրավահարաբերությունների նկատմամբ իրավունքի համապատասխան նորմի կամ նորմերի ընտրության և կիրառման մեջ, այն նորմի (նորմերի), որի հիման վրա դատարանը եզրակացություն է անում վիճելի իրավահարաբերության առկայության կամ բացակայության մասին։

Որոշման մեջ ոչ միայն պետք է ցույց տալ նորմատիվ ակտի այս կամ այն հոդվածը, որում ամրագրված է կիրառման ենթակա նորմը, այլև պետք է պատճառաբանվի, թե հատկապես ինչու պետք է կիրառվի հենց այդ նորմը։

Որոշման իրավական հիմնավորումը բնութագրում է ինչպես դատարանի, այնպես էլ նրա որոշման իրավակիրառ գործառույթը, ընդգծում դատական գործունեության և դատական որոշման օրինականությունը։

Միաժամանակ ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ դատարանը ոչ միայն պետք է նշի այն ապացույցները, որոնց վրա հիմնվել է վիճելի փաստերը հաստատելիս և արդյունքում որոշում կայացնելիս, այլև պետք է պատճառաբանի, թե ինչու է կողմի ներկայացրած այս կամ այն ապացույցը մերժվում։ Միայն նման հիմնավորումը կարող է վկայել գործի բազմակողմանի հետազոտության մասին (տե՛ս, Ռազմիկ Մարությանն ընդդեմ Ստեփան և Անահիտ Մարությանների, ՀՀ Կենտրոն նոտարական գրասենյակի թիվ 3-54(ՎԴ) քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 27.03.2008 թվականի որոշումը)։

Վերոգրյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը ևս մեկ անգամ փաստում է, որ այս կամ այն հանգամանքի առկայության կամ բացակայության մասին դատարանի եզրահանգումը պետք է լինի կոնկրետ գործով ձեռք բերված բոլոր թույլատրելի և վերաբերելի ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման անմիջական և տրամաբանական հետևությունը՝ հաշվի առնելով դրանց համակցությունը և փոխադարձ կապը:

Սույն գործով Դատարանը, հայցը մասնակիորեն բավարարելով, պատճառաբանել է, որ գործում առկա ապացույցներով հիմնավորվում է, որ Անահիտ Սարգսյանի և Աշոտ Հակոբյանի միջև 24.07.2008 թվականին կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրը ստորագրած անձանց կամքը չի համապատասխանում պայմանագրում շարադրվածին և հանդիսացել է 30.000 ԱՄՆ դոլար փոխառության պարտավորության կատարման ապահովման միջոց, այսինքն՝ կողմերի միջև կնքվել է շինծու գործարք: Միաժամանակ Դատարանը նշել է, որ գործում առկա չէ և հայցվորի կողմից չի ներկայացվել որևէ ապացույց այն մասին, որ Անահիտ Սարգսյանի և Սեյրան Պապիկյանի միջև Երևանի Հ. Էմինի փողոցի թիվ 103 (103/2) անշարժ գույքի վերաբերյալ 28.08.2009 թվականին կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրը կնքվել է իրականում այլ գործարք քողարկելու նպատակով, կամ որ գործարքը ստորագրած կողմերի կամքը չի համապատասխանում պայմանագրում շարադրվածին: Դատարանը, վկայակոչելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 2-րդ հոդվածը, հանգել է նաև այն հետևության, որ Անահիտ Սարգսյանը չի կարող համարվել Սեյրան Պապիկյանի և Հասմիկ Սերգոյանի միջև Երևանի Հ. Էմինի փողոցի թիվ 103 (103/2) հասցեի վերաբերյալ 03.04.2010 թվականին կնքված առուվաճառքի պայմանագրի անվավերության հետևանքներ կիրառելու պահանջով հայց ներկայացնելու համար շահագրգիռ անձ, քանի որ նշված գործարքով նրա իրավունքները որևէ կերպ չէին կարող խախտվել, և այդ պահանջի բավարարման դեպքում նրա որևէ իրավունք չէր կարող վերականգնվել:

Վերաքննիչ դատարանը, մերժելով Անահիտ Սարգսյանի վերաքննիչ բողոքը, հիմնավոր է համարել Դատարանի` վերը շարադրված պատճառաբանությունները: Միաժամանակ Վերաքննիչ դատարանը, անդրադառնալով Անահիտ Սարգսյանի վերաքննիչ բողոքի այն փաստարկին, որ իրականում Երևանի Հ. Էմինի թիվ 103/1 տունը գրավադնելու համար իրեն տրվել է ընդամենը 16.800 ԱՄՆ դոլար, որպիսի պայմաններում 24.07.2008 թվականին կնքված պայմանագիրը պետք է դիտվեր որպես Աշոտ Հակոբյանից ստացված 16.800 ԱՄՆ դոլարին համարժեք ՀՀ դրամի վերադարձելիությունն ապահովելու նպատակով կնքված գրավի պայմանագիր, արձանագրել է, որ թիվ ԵԱՔԴ/0051/01/12 քրեական գործով 08.02.2013 թվականին կայացված օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռով հաստատվել է Աշոտ Հակոբյանի կողմից Անահիտ Սարգսյանին որպես փոխառություն 30.000 ԱՄՆ դոլար տալու հանգամանքը:

Մինչդեռ Վճռաբեկ դատարանը, անդրադառնալով ստորադաս դատարանների եզրահանգումների հիմնավորվածությանը, գտնում է, որ ստորադաս դատարանները սույն գործով չեն իրականացրել գործում առկա ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտում: Մասնավորապես` ստորադաս դատարանները, արձանագրելով, որ գործում առկա չէ որևէ ապացույց այն մասին, որ Անահիտ Սարգսյանի և Սեյրան Պապիկյանի միջև Երևանի Հ. Էմինի փողոցի թիվ 103 (103/2) անշարժ գույքի վերաբերյալ 28.08.2009 թվականին կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրը կնքվել է իրականում այլ գործարք քողարկելու նպատակով, այդ կապակցությամբ որևէ գնահատական չեն տվել գործում առկա` Երևանի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի թիվ ԵԱՔԴ/0051/01/12 քրեական գործով 08.02.2013 թվականին կայացված, օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռին այն պարագայում, երբ նշված դատավճռում արձանագրված փաստերն առնչվում են վիճելի հասցեի վերաբերյալ ինչպես Անահիտ Սարգսյանի և Սեյրան Պապիկյանի միջև 28.08.2009 թվականին կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագրին, այնպես էլ հետագայում` 03.04.2010 թվականին, Սեյրան Պապիկյանի և Հասմիկ Սերգոյանի միջև կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագրին: Այսպես, դատավճռում արձանագրվել է, որ «նախաքննության փուլում Արմեն Հարությունյանն առաջադրված մեղադրանքում իրեն մեղավոր չի ճանաչել, ցուցմունքներ է տվել այն մասին, որ Անահիտ Սարգսյանի հետ ծանոթացել է նրա եղբոր որդու` Արտակ Սարգսյանի միջոցով: Վերջիններս իրենից գումար են խնդրել, և քանի որ իր մոտ գումար չկար, այդ հարցով դիմել է Աշոտ Հակոբյանին: Աշոտ Հակոբյանն այդ գումարի դիմաց գրավ է պահանջել Անահիտ Սարգսյանի` Երևանի Հ. Էմինի փողոցի թիվ 103/1 հասցեում գտնվող տունը, որն առուվաճառքի պայմանագրով ձևակերպվել է Աշոտ Հակոբյանի անվամբ: Որոշ ժամանակ անց, Անահիտ Սարգսյանը կրկին դիմել է իրեն` գումար վերցնելու խնդրանքով, նույն պայմանով, սակայն այս անգամ պետք է գրավադրվեր Երևանի Հ. Էմինի փողոցի թիվ 103 (103/2) տունը, որը կրկին պատկանել է Անահիտ Սարգսյանին: Արմեն Հարությունյանն այս անգամ ևս դիմել է Աշոտ Հակոբյանին և նույն պայմաններով վերջինից վերցրել է 7.000.000 ՀՀ դրամ, որից 11.000 ԱՄՆ դոլարը տվել է Անահիտ Սարգսյանին, իսկ մնացած 14.000 ԱՄՆ դոլարն օգտագործել է գրավատան գործունեության մեջ: Այդ գումարի դիմաց գրավադրվել է Երևանի Հ. Էմինի փողոցի թիվ 103(103/2) տունը, սակայն քանի որ ինքը Սեյրան Պապիկյանին պարտք էր որոշակի գումար, տվյալ տունն առուվաճառքի պայմանագրով ձևակերպվել է Սեյրան Պապիկյանի անվամբ: Վկա Սեյրան Պապիկյանն իր ցուցմունքներում հայտնել է, որ ճանաչել է Արմեն Հարությունյանին և վերջինիս հետ գտնվել է ընկերական հարաբերությունների մեջ: 2009 թվականի օգոստոս ամսին քանի որ իրեն բնակարան էր անհրաժեշտ, Արմեն Հարությունյանն առաջարկել է գնել Երևանի Հ. Էմինի փողոցի թիվ 103(103/2) տունը` 15.000.000 ՀՀ դրամով: Տունը նայելուց հետո նոտարական գրասենյակում Անահիտ Սարգսյանի հետ կնքել է առուվաճառքի պայմանագիր` պայմավորվածություն ձեռք բերելով, որ Անահիտ Սարգսյանը բնակարանը կազատի 6 ամսից: Դրանից հետո, քանի որ Սեյրան Պապիկյանին անհրաժեշտ էր գումար, իսկ Արմեն Հարությունյանն իրեն պարտք էր 79.000 ԱՄՆ դոլար, որը չէր կարողանում վերադարձնել, Սեյրան Պապիկյանին ծանոթացրել է Հասմիկ Սերգոյանի հետ: Վերջինս համաձայնել է գումարը տալ` պայմանով, որ Սեյրան Պապիկյանը կգրավադնի Երևանի Հ. Էմինի փողոցի թիվ 103(103/2) տունը: Վկա Աշոտ Հակոբյանն իր ցուցմունքներում հայտնել է, որ ինքը 2008 թվականին ունեցել է գումար, որը ցանկացել է ներդնել որևէ բիզնեսի մեջ և «Գինդ» թերթում կարդալով հայտարարություն այն մասին, որ փնտրվում է գործընկեր բիզնեսի մեջ` ծանոթացել է Արմեն Հարությունյանի հետ: Վերջինս հայտնել է, որ զբաղվում է գրավատան և անշարժ գույքի գործակալության գործունեությամբ և իրեն առաջարկել է գումար ներդնել այդ գործունեության մեջ: Ինքն Արմեն Հարությունյանին հայտնել է, որ կարող է տրամադրել ընդամենը 30.000 ԱՄՆ դոլար, որին վերջինս համաձայվել է: Իր հարցին, թե որն է լինելու գումարի վերադարձման երաշխիքը, Արմեն Հարությունյանը պատասխանել է, որ նրա ծանոթներից մեկը պատրաստ է այդ գումարի դիմաց իր գույքը գրավ դնել: Գնացել են գրավադրվող գույքը տեսնելու, որը գտնվել է Երևանի Հ. Էմինի թիվ 103/1 հասցեում, որտեղ և ծանոթացել է անշարժ գույքի սեփականատեր Անահիտ Սարգսյանի հետ: Անահիտ Սարգսյանը տվել է համաձայնություն, որ տվյալ գումարի դիմաց իր գույքն առուվաճառքի պայմանագրով ձևակերպվի Աշոտ Հակոբյանի անվամբ: Նոտարական գրասենյակում կնքել են առուվաճառքի պայմանագիր, որտեղ ինքը գումարը հաշվել է և տվել Անահիտ Սարգսյանին: Հետագայում Արմեն Հարությունյանը կրկին դիմել է իրեն`գումար տրամադրելու, սակայն քանի որ ինքը գումար չի ունեցել, դիմել է Հասմիկ Սերգոյանին: Դրանից հետո իրենք հանդիպել են Արմեն Հարությունյանի հետ, վերջինս էլ ծանոթացրել է Սեյրան Պապիկյանի հետ: Իրենք համաձայնության են եկել, որ Հասմիկ Սերգոյանը Սեյրան Պապիկյանին տրամադրում է գումար, որի դիմաց, որպես երաշխիք, գրավադրվում է Երևանի Հ. Էմինի թիվ 103 (103/2) տունը: Պայմանավորվածության համաձայն՝ նոտարական գրասենյակում կնքվել է փոխառության պայմանագիր, ըստ որի՝ Հասմիկ Սերգոյանը Սեյրան Պապիկանին տվել է 13.000.000 ՀՀ դրամ` ամսական 2% տոկոսադրույքով, երեք ամիս ժամկետով: Սեյրան Պապիկյանը, չկարողանալով ժամանակին վերադարձնել Հասմիկ Սերգոյանի գումարը, առաջարկել է Հ. Էմինի թիվ 103 (103/2) տունն առուվաճառքի պայմանագրով պարտքի դիմաց ձևակերպել Հասմիկ Սերգոյանի անվամբ: Տուժող Անահիտ Սարգսյանն իր ցուցմունքներով հայտնել է, որ 2006 թվականին գումարային խնդիրներ ունենալով` իր եղբոր որդու` Արտակ Սարգսյանի միջոցով ծանոթացել է Արմեն Հարությունյանի հետ, որը գրավի դիմաց տրամադրում էր գումարներ: 2008 թվականին ինքը, դրամական խնդիրներ ունենալով, կրկին դիմել է Արմեն Հարությունյանին, որը 24.07.2008 թվականին իրեն տվել է 16.800 ԱՄՆ դոլար` ամսական 10 տոկոս տոկոսադրույքով, որի դիմաց գրավադրել է սեփականության իրավունքով իրեն պատկանող Երևանի Հ. Էմինի թիվ 103/1 տունը, սակայն նոտարական գրասենյակում կնքվել է առուվաճառքի պայմանագիր, և գումարի չափը նշվել է 22.000.000 ՀՀ դրամ: Մինչև 2009 թվականի օգոստոս ամիսն ինքը պարտաճանաչ կերպով կատարել է տոկոսների մարում՝ ամսական 1.680 ԱՄՆ դոլարի չափով: 24.08.2009 թվականին Արմեն Հարությունյանն իրենից պահանջել է բոլոր ստացականները, որոնք գրվել են տոկոսները վճարելու ժամանակ և պատռել է դրանք, և գրվել է նոր ստացական` 20.000 ԱՄՆ դոլարի չափով, որի դիմաց ինքը պետք է վճարեր ամսական 1.000 եվրոյի չափով տոկոսադրույք, իսկ ժամանակին չվճարելու դեպքում պետք է վճարեր ամսական 1.400 եվրոյի չափով տոկոսադրույք: Չկարողանալով ժամանակին վճարել տոկոսագումարները` Արմեն Հարությունյանից ամսական մոտ 5 տոկոս տոկոսադրույքով վերցրել է 10.000 ԱՄՆ դոլար, որի դիմաց գրավադրել է իրեն պատկանող Երևանի Հ. Էմինի թիվ 103 (103/2) տունը: Ինչպես առաջին տունը, այնպես էլ՝ երկրորդ տունն առուվաճառքի պայմանագրով գրացվել է մեկ այլ անձի անունով»:

Նման պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Երևանի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի թիվ ԵԱՔԴ/0051/01/12 քրեական գործով 08.02.2013 թվականին կայացված, օրինական ուժի մեջ մտած դատավճիռը բովանդակում է սույն գործի լուծման համար նշանակություն ունեցող փաստերի, այն է՝ ինչպես Անահիտ Սարգսյանի և Սեյրան Պապիկյանի միջև 28.08.2009 թվականին կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագրի, այնպես էլ հետագայում` 03.04.2010 թվականին, Սեյրան Պապիկյանի և Հասմիկ Սերգոյանի միջև կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագրի վերաբերյալ տեղեկություններ, հետևաբար այն ենթակա էր գնահատման գործում առկա ապացույցների համակցության մեջ, ինչը, սակայն, անտեսվել է ստորադաս դատարանների կողմից:

 Ինչ վերաբերում վճռաբեկ բողոքի այն փաստարկին, որ ստորադաս դատարանները, կիրառելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 2-րդ հոդվածը, հանգել են սխալ հետևության և հաստատված համարել, որ Անահիտ Սարգսյանը չի կարող համարվել Սեյրան Պապիկյանի և Հասմիկ Սերգոյանի միջև 03.04.2010 թվականին կնքված առուվաճառքի պայմանագիրը վիճարկելու պահանջով շահագրգիռ անձ, ապա Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում արձանագրել հետևյալը.

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 303-րդ հոդվածի 3-րդ կետի համաձայն՝ առոչինչ գործարքի անվավերության հետևանքների կիրառման մասին պահանջ կարող է ներկայացնել ցանկացած շահագրգիռ անձ:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 2-րդ հոդվածի համաձայն`շահագրգիռ անձն իրավունք ունի նույն օրենսգրքով սահմանված կարգով դիմելու դատարան` իր իրավունքների, ազատությունների և օրինական շահերի պաշտպանության համար:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանն իր նախկինում կայացրած որոշմամբ անդրադարձել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 2-րդ հոդվածի մեկնաբանությանը: Մասնավորապես` ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ շահագրգռվածությունը դատարան ներկայացված որևէ պահանջի քննության նախապայման է, ուստի դատարանը պետք է պարզի բոլոր քննվող գործերով հայցվորի շահագրգռվածության հարցը: Դատարան դիմելով` հայցվորը պետք է հիմնավորի, իսկ դատարանը` պարզի, թե հայցվորի որ իրավունքներն են իրականում խախտվել և ինչ անբարենպաստ հետևանքների են հանգեցրել այդ խախտումները, ու ներկայացված հայցի նպատակն արդյոք իրավունքների և օրինական շահերի պաշտպանությունն ու վերականգնումն է, և հնարավոր է արդյոք ընտրված միջոցով պաշտպանել կամ վերականգնել հայցվորի իրավունքները (կամ, համապատասխան դեպքերում, նրան պատճառված վնասը փոխհատուցել): Հայցվորն իրավունք ունի դատարան դիմելու իր իրավունքների և օրինական շահերի պաշտպանության և վերականգման համար (տե՛ս, Ստիխտինգ Ադմինիստրատենկանտոր Ֆայնենշլ Փերֆորմանս Հոլդինգս հիմնադրամը, «Լուքսթոնա Լիմիթեդ» ընկերությունը, «Յուկոս Ինթերնեյշնլ ՍK B.V.» ընկերությունը և Արմեն Միքայելյանն ընդդեմ ՀՀ արդարադատության նախարարության իրավաբանական անձանց պետական ռեգիստրի գործակալության Արաբկիրի տարածքային բաժնի և «Նեֆտեննայա կոմպանիա «Ռոսնեֆտ»» ԲԲԸ-ի թիվ ԵԱՔԴ/1494/02/10 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 14.10.2011 թվականի որոշումը):

Սույն գործով Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ստորադաս դատարանները, հաստատված համարելով, որ Անահիտ Սարգսյանը չի կարող համարվել առոչինչ գործարքի, այն է` Սեյրան Պապիկյանի և Հասմիկ Սերգոյանի միջև 03.04.2010 թվականին կնքված առուվաճառքի պայմանագրի անվավերության հետևանքներ կիրառելու պահանջով հայց ներկայացնելու համար շահագրգիռ անձ, հաշվի չեն առել այն հանգամանքը, որ Սեյրան Պապիկյանի և Հասմիկ Սերգոյանի միջև 03.04.2010 թվականին կնքված առուվաճառքի պայմանագիրը կնքվել է Անահիտ Սարգսյանի և Սեյրան Պապիկյանի միջև 28.08.2009 թվականին կնքված առուվաճառքի պայմանագրի արդյունքում: Այսինքն՝ Սեյրան Պապիկյանը վիճելի հասցեի անշարժ գույքը վաճառելու իրավունք ձեռք է բերել 28.08.2009 թվականին կնքված առուվաճառքի պայմանագրի հիման վրա, որի անվավերության պահանջ էլ ներկայացված է սույն գործով: Հետևաբար Անահիտ Սարգսյանի և Սեյրան Պապիկյանի միջև 28.08.2009 թվականին կնքված առուվաճառքի պայմանագրի` որպես առոչինչ գործարքի անվավերության հետևանքների կիրառման պահանջ ներկայացված լինելու պայմաններում Անահիտ Սարգսյանը Սեյրան Պապիկյանի և Հասմիկ Սերգոյանի միջև 03.04.2010 թվականին կնքված առուվաճառքի պայմանագիրը վիճարկելու մասով շահագրգիռ անձ է, քանի որ այդ պայմանագրով վեճի առարկա գույքը, այն է`Երևանի Հովսեփ Էմինի փողոցի թիվ 103 (103/2) հասցեում գտնվող 89,8քմ մակերեսով բնակելի տունը և 0,01175հա մակերեսով հողամասը փոխանցվել են այլ անձի` Հասմիկ Սերգոյանի սեփականությանը:

Միաժամանակ անդրադառնալով վճռաբեկ բողոքի այն փաստարկին, որ Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է Երևանի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի թիվ ԵԱՔԴ/0051/01/12 քրեական գործով 08.02.2013 թվականին կայացված, օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռում արձանագրված Անահիտ Սարգսյանի, Արմեն Հարությունյանի և Աշոտ Հակոբյանի կողմից տրված ցուցմունքները և չի գնահատել դրանք համակցության մեջ, որպիսի պայմաններում հաշվի չի առել, որ առկա չէ որևէ հիմք 24.07.2008 թվականի առուվաճառքի պայմանագիրը հենց այդ չափով գումարի վերադարձելիությունն ապահովելու նպատակով կնքված գրավի պայմանագիր որակելու համար, Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում արձանագրել հետևյալը.

Սույն գործում առկա՝ Երևանի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի թիվ ԵԱՔԴ/0051/01/12 քրեական գործով 08.02.2013 թվականին կայացված, օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռում արձանագրված Արմեն Հարությունյանի ցուցմունքի համաձայն՝ «որքանով ինքը հիշում է, Աշոտ Հակոբյանն իրեն տվել է 20.000 ԱՄՆ դոլար, որը ինքը պետք է տրամադրեր Անահիտ Սարգսյանին: Աշոտ Հակոբյանն այդ գումարի դիմաց գրավ է պահանջել Անահիտ Սարգսյանի` Երևանի Հ. Էմինի փողոցի թիվ 103/1 հասցեում գտնվող տունը, որն առուվաճառքի պայմանագրով ձևակերպվել է Աշոտ Հակոբյանի անվամբ, իսկ այդ գումարը տրվել է Անահիտ Սարգսյանին»: Նշված դատավճռում արձանագրված` Աշոտ Հակոբյանի ցուցմունքի համաձայն՝ «ինքն Արմեն Հարությունյանին հայտնել է, որ կարող է տրամադրել ընդամենը 30.000 ԱՄՆ դոլար, իսկ իր այն հարցին, թե որն է լինելու գումարի վերադարձման երաշխիք, Արմեն Հարությունյանը պատասխանել է, որ նրա ծանոթներից մեկը պատրաստ է այդ գումարի դիմաց իր գույքը գրավ դնել: Գնացել են գրավադրվող գույքը տեսնելու, որը գտնվել է Երևանի Հ. Էմինի թիվ 103/1 հասցեում, որտեղ և ծանոթացել է անշարժ գույքի սեփականատեր Անահիտ Սարգսյանի հետ: Անահիտ Սարգսյանը տվել է համաձայնություն, որ տվյալ գումարի դիմաց իր գույքն առուվաճառքի պայմանագրով ձևակերպվի Աշոտ Հակոբյանի անվամբ: Նոտարական գրասենյակում կնքել են առուվաճառքի պայմանագիր, որտեղ ինքը գումարը հաշվել է և տվել Անահիտ Սարգսյանին»: Նշված դատավճռում արձանագրված` Անահիտ Սարգսյանի ցուցմունքի համաձայն՝ «2008 թվականին ինքը, դրամական խնդիրներ ունենալով, դիմել է Արմեն Հարությունյանին, որը 24.07.2008 թվականին իրեն տվել է 16.800 ԱՄՆ դոլար` ամսական 10 տոկոս տոկոսադրույքով, որի դիմաց գրավադրել է սեփականության իրավունքով իրեն պատկանող Երևանի Հ. Էմինի թիվ 103/2 տունը, սակայն նոտարական գրասենյակում կնքվել է առուվաճառքի պայմանագիր, և գումարի չափը նշվել է 22.000.000 ՀՀ դրամ»:

Վերոգրյալի հաշվառմամբ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ստորադաս դատարանները, արձանագրելով, որ հիմնավորվում է 30.000 ԱՄՆ դոլար փոխառության դիմաց գույքի գրավադրման փաստը, չեն անդրադարձել վերը նշված դատավճռում առկա ցուցմունքներին, չեն գնահատել դրանք համակցության մեջ՝ անտեսելով դրանցում առկա հակասությունները, որպիսի պայմաններում վերջիններիս եզրահանգումը՝ ապահովված պահանջի չափի վերաբերյալ, հիմնավորված համարվել չի կարող:

Նշված պատճառաբանություններով հերքվում են Հասմիկ Սերգոյանի կողմից վճռաբեկ բողոքի պատասխանում նշված փաստարկները:

Ինչ վերաբերում է Աշոտ Հակոբյանի կողմից վճռաբեկ բողոքի պատասխանում բերված՝ փոխառության չափի վերաբերյալ փաստարկին, ապա Երևանի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի թիվ ԵԱՔԴ/0051/01/12 քրեական գործով 08.02.2013 թվականին կայացված, օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռում արձանագրված և սույն գործի լուծման համար նշանակություն ունեցող փաստերի վերաբերյալ տեղեկությունները ստորադաս դատարանների կողմից պատշաճ չհետազոտվելու և չգնահատվելու պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը նշված փաստարկը հիմնավոր չի համարում:

Այսպիսով, վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար՝ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 228-րդ հոդվածի ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու համար և գործը նոր քննության ուղարկելու համար՝ գործում առկա ապացույցները բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվորեն հետազոտելու և համակցության մեջ գնահատելու: Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում նշել, որ գործը նոր քննության է ուղարկվում միայն Անահիտ Սարգսյանի և Աշոտ Հակոբյանի միջև 24.07.2008 թվականին կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագրի՝ որպես շինծու գործարքի հետևանք կիրառելու (գործարքով քողարկված իրավահարաբերության, այն է՝ գրավով ապահոված պարտավորության չափի), Անահիտ Սարգսյանի և Սեյրան Պապիկյանի միջև Երևանի Հ. Էմինի փողոցի թիվ 103 (103/2) անշարժ գույքի վերաբերյալ 28.08.2009 թվականին կնքված առուվաճառքի պայմանագիրը առոչինչ` շինծու լինելու հիմքով անվավերության հետևանքները կիրառելու, ինչպես նաև Սեյրան Պապիկյանի և Հասմիկ Սերգոյանի միջև Երևանի Հ. Էմինի փողոցի թիվ 103 (103/2) հասցեի վերաբերյալ 03.04.2010 թվականին կնքված առուվաճառքի պայմանագիրը առոչինչ` շինծու լինելու հիմքով անվավերության հետևանքները կիրառելու պահանջների մասով, հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Դատարանի վճիռը վերաքննության կարգով, իսկ Վերաքննիչ դատարանի որոշումը վճռաբեկության կարգով բողոքարկվել են միայն այդ մասերով:

5. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները դատական ծախսերի բաշխման վերաբերյալ

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 68-րդ հոդվածի համաձայն՝ դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և փորձագետին, վկային կանչելու, ապացույցները դրանց գտնվելու վայրում զննելու, փաստաբանի խելամիտ վարձատրության և գործի քննության հետ կապված այլ գործողությունների համար վճարման ենթակա գումարներից:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 70-րդ հոդվածի 1-ին կետի 1-ին և 7-րդ ենթակետերի համաձայն` պետական տուրքը վճարվում է հայցադիմումների, դատարանի վճիռների և որոշումների դեմ վերաքննիչ և վճռաբեկ բողոքների համար:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 73-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն՝ դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են բավարարված հայցապահանջների չափին համամասնորեն, իսկ 3-րդ կետի համաձայն՝ վերաքննիչ կամ վճռաբեկ բողոք բերելու հետ կապված դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են նույն հոդվածի կանոններին համապատասխան:

Վճռաբեկ դատարանը, նկատի ունենալով այն, որ վճռաբեկ բողոքը ենթակա է բավարարման, իսկ գործն ուղարկվում է նոր քննության, որպիսի պարագայում դատական ծախսերի բաշխման հարցին հնարավոր չէ անդրադառնալ գործի քննության ներկա փուլում, գտնում է, որ դատական ծախսերի, այդ թվում նաև` վճռաբեկ բողոքի համար սահմանված և ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի 01.04.2015 թվականի որոշմամբ հետաձգված պետական տուրքի բաշխման հարցը, ենթակա է լուծման գործի նոր քննության ընթացքում:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-241.2-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

ՈՐՈՇԵՑ

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել մասնակիորեն։ Բեկանել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 26.11.2014 թվականի որոշումը և գործը` Անահիտ Սարգսյանի և Աշոտ Հակոբյանի միջև 24.07.2008 թվականին կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագրի՝ որպես շինծու գործարքի հետևանք կիրառելու (գործարքով քողարկված իրավահարաբերության, այն է՝ գրավով ապահոված պարտավորության չափի), Անահիտ Սարգսյանի և Սեյրան Պապիկյանի միջև 28.08.2009 թվականին կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրը, Սեյրան Պապիկյանի և Հասմիկ Սերգոյանի միջև 03.04.2010 թվականին կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրը` որպես շինծու գործարքներ ճանաչելու և անվավերության հետևանքներ կիրառելու պահանջների մասով ուղարկել Երևանի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարան` նոր քննության։

2. Դատական ծախսերի բաշխման հարցին, այդ թվում նաև` վճռաբեկ բողոքի համար սահմանված և ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի 01.04.2015 թվականի որոշմամբ հետաձգված պետական տուրքի հարցին անդրադառնալ գործի նոր քննության ընթացքում:

3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման: