Գլխավոր տեղեկություն
Տիպ
Որոշում
Ակտի տիպ
Հիմնական ակտ (04.03.2011-մինչ օրս)
Կարգավիճակ
Գործում է
Սկզբնաղբյուր
ՀՀՊՏ 2011.04.26/22(825).1 Հոդ.450.46
Ընդունող մարմին
Վճռաբեկ դատարան
Ընդունման ամսաթիվ
04.03.2011
Ստորագրող մարմին
Նախագահող
Ստորագրման ամսաթիվ
04.03.2011
Ուժի մեջ մտնելու ամսաթիվ
04.03.2011

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

ՀՀ վարչական դատարանի վճիռ
Վարչական գործ թիվ
 ՎԴ/0683/05/10

Վարչական գործ թիվ ՎԴ/0683/05/10
2011 թ.

Նախագահող դատավոր՝  Ա. Միրզոյան

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

  Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան)

նախագահությամբ

Ե. Խունդկարյանի

մասնակցությամբ դատավորներ

Ե. Սողոմոնյանի

 

Վ. Աբելյանի

Ս. Անտոնյանի

Վ. Ավանեսյանի

ա. Բարսեղյանի

Մ. ԴՐՄԵՅԱՆԻ

Գ. ՀԱԿՈԲՅԱՆԻ

Է. Հայրիյանի

Տ. ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԻ

2011 թվականի մարտի 4-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով ՀՀ Կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի Քանաքեռ-Զեյթուն հարկային տեսչության (այսուհետ` Տեսչություն) վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վարչական դատարանի 09.08.2010 թվականի վճռի դեմ` ըստ անհատ ձեռնարկատեր Լիլիթ Կարապետյանի հայցի ընդդեմ Տեսչության` վարչական ակտը վերացնելու պահանջի մասին և ըստ Տեսչության հակընդդեմ հայցի ընդդեմ Լիլիթ Կարապետյանի` գումար բռնագանձելու պահանջի մասին,

 

 Պ Ա Ր Զ Ե Ց

 

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան` Լիլիթ Կարապետյանը պահանջել է վերացնել Տեսչության 19.01.2010 թվականի թիվ 2315030 ակտը:

Հակընդդեմ հայցով դիմելով դատարան` Տեսչությունը պահանջել է բռնագանձել Լիլիթ Կարապետյանից 600.000 ՀՀ դրամ:

ՀՀ վարչական դատարանի (այսուհետ` Դատարան) 09.08.2010 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է, իսկ հակընդդեմ հայցը` մերժվել:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Տեսչությունը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

 

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Դատարանը սխալ է մեկնաբանել «Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման և անցկացման մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 3-րդ մասը, 6-րդ հոդվածը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Դատարանն անտեսել է այն հանգամանքը, որ օրենսդիրը հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների կիրառման ճշտության ստուգման դեպքում ընդհանուր կարգից սահմանել է բացառություն, այն է` մինչև նշված ստուգումը սկսելը դրա վերաբերյալ հանձնարարագրի մեկ օրինակը չի տրամադրվում տնտեսվարող սուբյեկտի ղեկավարին կամ նրան փոխարինող պաշտոնատար անձին:

Դատարանն անտեսել է նաև, որ հսկիչ գնումը «Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման և անցկացման մասին» ՀՀ օրենքով կարգավորվող առանձին ինստիտուտ է, որը որևէ կապ չունի հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների կտրոնների տրամադրմանն ուղղված ստուգման հետ:

Դատարանը չի անդրադարձել գործի քննության ընթացքում Լիլիթ Կարապետյանի կողմից կատարված այն հայտարարությանը, որ նա հսկիչ-դրամարկղային մեքենա չունի և չի կիրառում միայն այն բանի համար, որ ստանում է քիչ եկամուտ:

Դատարանը նշել է, որ վիճարկվող ակտը չի բովանդակում տնտեսվարող սուբյեկտի անունից ապրանքներ վաճառող և ծառայություններ մատուցող աշխատողի վերաբերյալ որևէ տվյալ, որից կատարվել է գնումը, ինչպես նաև առկա չէ որևէ արձանագրություն` վիճարկվող ակտում նշված բջջային հեռախոսակապի ծառայությունից օգտվելու և դրա դիմաց 100 ՀՀ դրամ վճարելու մասին: Մինչդեռ, Դատարանի նշված պատճառաբանությունն անհիմն է, քանի որ վիճարկվող ակտում հստակ նշված է, որ Լիլիթ Կարապետյանը գործունեություն էր ծավալում առանց հսկիչ-դրամարկղային մեքենայի:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է Դատարանի 09.08.2010 թվականի վճիռը բեկանել և փոփոխել` հայցը մերժել, իսկ հակընդդեմ հայցը` բավարարել:

 

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.

1) Տեսչության պետի 19.01.2010 թվականի թիվ 2315030 հանձնարարագրի հիման վրա Լիլիթ Կարապետյանի մոտ կատարվել է հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների կիրառման ճշտության ստուգում (գ.թ. 5):

2) Նշված ստուգման արդյունքում Տեսչությունը 19.01.2010 թվականին կազմել է թիվ 2315030 ակտը, որի 2-րդ կետի համաձայն` 19.01.2010 թվականին Երևանի մետրոպոլիտենի «Զ. Անդրանիկ» կայարանի մուտքի մոտ գտնվող Լիլիթ Կարապետյանին պատկանող կրպակից տրամադրվել է բջջային հեռախոսակապ, որի համար վճարվել է 100 ՀՀ դրամ, որը չի մուտքագրվել հսկիչ-դրամարկղային մեքենա և չի տրամադրվել հսկիչ-դրամարկղային մեքենայի կտրոն` հսկիչ-դրամարկղային մեքենայի բացակայության պատճառով, Լիլիթ Կարապետյանը գործունեություն էր իրականացնում առանց հսկիչ-դրամարկղային մեքենայի: Խախտվել են ՀՀ Կառավարության 26.08.2004 թվականի թիվ 1325-Ն որոշման պահանջները: «Հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների կիրառման մասին» ՀՀ օրենքի 11-րդ հոդվածի «1-ին կետի «ա» ենթակետ»-ի համաձայն` հարկ վճարողից գանձվում է տուգանք` 300.000 ՀՀ դրամի չափով, իսկ նույն հոդվածի ««ե» ենթակետ»-ի համաձայն` նշված տուգանքը երկամսյա ժամկետում չվճարելու դեպքում կրկնապատկվում է (գ.թ. 6-7):

 

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

Քննելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքի սահմաններում` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ այն հիմնավոր է մասնակիորեն հետևյալ պատճառաբանությամբ.

«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 63-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ա» ենթակետի համաձայն` անվավեր է առ ոչինչ չհանդիսացող այն ոչ իրավաչափ վարչական ակտը, որն ընդունվել է օրենքի խախտմամբ, այդ թվում` օրենքի սխալ կիրառման կամ սխալ մեկնաբանման հետևանքով:

«Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման և անցկացման մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ պարբերության համաձայն` ստուգման ակտում պետք է նկարագրվեն արձանագրված խախտումները, այն իրավական նորմերը, որոնց պահանջները չեն կատարվել, խախտման կոնկրետ ժամանակը, հղում` համապատասխան փաստաթղթերին, պատասխանատվության կիրառման համապատասխան իրավական հիմքերը:

Վիճելի իրավահարաբերության պահին գործող խմբագրությամբ «Հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների կիրառման մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետության տարածքում կազմակերպությունների և անհատ ձեռնարկատերերի կողմից առևտրի օբյեկտների, առևտրի իրականացման վայրերում վաճառատեղերի միջոցով մանրածախ վաճառք իրականացնելիս կամ բնակչությանը ծառայություններ մատուցելիս կանխիկ դրամով իրականացվող դրամական հաշվարկների բոլոր դեպքերում հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների կիրառումը, նույն հոդվածի 3-րդ մասում նշված ժամանակացույցին համապատասխան, պարտադիր է, բացառությամբ նույն հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված դեպքերի:

Վիճելի իրավահարաբերության պահին գործող խմբագրությամբ «Հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների կիրառման մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին պարբերության «բ» ենթակետի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետությունում հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների պարտադիր կիրառմամբ գործունեություն իրականացնող կազմակերպությունները և անհատ ձեռնարկատերերը կանխիկ դրամով դրամական հաշվարկները պետք է իրականացնեն Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած կարգով հարկային մարմնի գրանցած և կապարակնքած հսկիչ-դրամարկղային մեքենաներով:

Վիճելի իրավահարաբերության պահին գործող խմբագրությամբ «Հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների կիրառման մասին» ՀՀ օրենքի 11-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին պարբերության համաձայն` նույն օրենքով սահմանված դեպքերում հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների կիրառումը պարտադիր լինելու դեպքում կանխիկ դրամով դրամական գործարքներ իրականացնելու վայրում հսկիչ-դրամարկղային մեքենայի բացակայության համար կազմակերպությունը կամ անհատ ձեռնարկատերը տուգանվում է երեք հարյուր հազար դրամի չափով:

Վերոգրյալ նորմերի վերլուծությունից հետևում է, որ հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների պարտադիր կիրառմամբ գործունեության իրականացման դեպքում կանխիկ դրամով դրամական գործարքների վայրում հսկիչ-դրամարկղային մեքենայի բացակայության համար նախատեսված է 300.000 ՀՀ դրամ տուգանք: Այսինքն` նշված տուգանքի նշանակման համար բավարար է կանխիկ դրամով դրամական գործարքների իրականացման վայրում հսկիչ-դրամարկղային մեքենայի բացակայության փաստի հայտնաբերումը, որը պետք է արձանագրվի ստուգման ակտում: Մասնավորապես` ստուգման ակտում նկարագրվում են արձանագրված խախտումները, խախտված իրավական նորմերը, խախտման կոնկրետ ժամանակը, ինչպես նաև հղում է կատարվում համապատասխան փաստաթղթերին, և նշվում են պատասխանատվության կիրառման իրավական հիմքերը: Միաժամանակ, ստուգման ակտի անվավեր ճանաչման համար պետք է հիմնավորվի դրա` օրենքի խախտմամբ ընդունված լինելու հանգամանքը, քանի որ հակառակ դեպքում այն համարվում է իրավաչափ վարչական ակտ:

Սույն գործով Դատարանը հայցը բավարարելու, իսկ հակընդդեմ հայցը մերժելու հիմքում դրել է այն հիմնավորումը, որ վիճարկվող ակտը չի բովանդակում այն բոլոր էական փաստական հանգամանքները և հիմքերը, որոնց հիման վրա այն կազմվել է: Մասնավորապես` վիճարկվող ակտից պարզ չէ, թե ում կողմից է կատարվել գնումը և ում է մատուցվել բջջային հեռախոսակապի ծառայությունը, այն մատուցվել է ստուգումն իրականացնող պաշտոնատար անձանց, թե այլ անձի, ինչպես նաև արդյոք տվյալ դեպքում բջջային հեռախոսակապից օգտվելը հանդիսացել է այդպիսի ծառայության մատուցում: Վիճարկվող ակտը չի բովանդակում նաև տնտեսվարող սուբյեկտի անունից ապրանքներ վաճառող և ծառայություններ մատուցող աշխատողի վերաբերյալ որևէ տվյալ, որից կատարվել է գնումը, ինչպես նաև առկա չէ որևէ արձանագրություն` բջջային հեռախոսակապի ծառայությունից օգտվելու և դրա դիմաց 100 ՀՀ դրամ վճարելու մասին:

Մինչդեռ, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Դատարանն անտեսել է այն հանգամանքը, որ տվյալ դեպքում Լիլիթ Կարապետյանը պատասխանատվության է ենթարկվել ոչ թե հսկիչ-դրամարկղային մեքենայի շահագործման կանոնների խախտման համար, որի դեպքում միայն վիճարկվող ակտում Դատարանի մատնանշած փաստերի արձանագրումը կլիներ անհրաժեշտ, այլ վերջինս պատասխանատվության է ենթարկվել հսկիչ-դրամարկղային մեքենայի կիրառումը պարտադիր լինելու դեպքում կանխիկ դրամով դրամական գործարքներ իրականացնելու վայրում դրա բացակայության համար, որի հետ կապված վիճարկվող ակտն ամբողջությամբ համապատասխանում է ստուգման ակտին ներկայացվող պահանջներին:

Այսպես, սույն գործի փաստերի համաձայն` Տեսչության պետի 19.01.2010 թվականի թիվ 2315030 հանձնարարագրի հիման վրա Լիլիթ Կարապետյանի մոտ կատարված հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների կիրառման ճշտության ստուգման արդյունքում Տեսչությունը 19.01.2010 թվականին կազմել է թիվ 2315030 ակտը, որի 2-րդ կետով արձանագրվել է, որ 19.01.2010 թվականին Երևանի մետրոպոլիտենի «Զ. Անդրանիկ» կայարանի մուտքի մոտ գտնվող Լիլիթ Կարապետյանին պատկանող կրպակից տրամադրվել է բջջային հեռախոսակապ, որի համար վճարվել է 100 ՀՀ դրամ, որը չի մուտքագրվել հսկիչ-դրամարկղային մեքենա և չի տրամադրվել հսկիչ-դրամարկղային մեքենայի կտրոն` հսկիչ-դրամարկղային մեքենայի բացակայության պատճառով, Լիլիթ Կարապետյանը գործունեություն էր իրականացնում առանց հսկիչ-դրամարկղային մեքենայի: Նույն կետով որպես խախտված իրավական նորմ է նշվել ՀՀ Կառավարության 26.08.2004 թվականի թիվ 1325-Ն որոշումը, իսկ որպես պատասխանատվության կիրառման իրավական հիմք` «Հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների կիրառման մասին» ՀՀ օրենքի 11-րդ հոդվածի 1-ին մասը: Այսինքն` վիճարկվող ակտից ակնհայտ է, որ տվյալ դեպքում Լիլիթ Կարապետյանը պատասխանատվության է ենթարկվել վիճելի իրավահարաբերության պահին գործող խմբագրությամբ «Հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների կիրառման մասին» ՀՀ օրենքի 11-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին պարբերությամբ` հսկիչ-դրամարկղային մեքենայի կիրառումը պարտադիր լինելու դեպքում կանխիկ դրամով դրամական գործարքներ իրականացնելու վայրում դրա բացակայության համար:

Վերոգրյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Տեսչության 19.01.2010 թվականի թիվ 2315030 ակտը կազմվել է «Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման և անցկացման մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ պարբերությամբ ստուգման ակտին ներկայացվող պահանջների պահպանմամբ, այն անվավեր ճանաչելու որևէ իրավական հիմք տվյալ դեպքում առկա չէ, և դրա պահանջները ենթակա են կատարման:

 

Ինչ վերաբերում է հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների կիրառման ճշտության ստուգման ժամանակ դրա վերաբերյալ հանձնարարագրի ներկայացման ժամկետի, ինչպես նաև հսկիչ գնման կարգի վերաբերյալ Դատարանի և բողոք բերած անձի փաստարկներին, ապա Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ նշված պատճառաբանություններից ելնելով` դրանք սույն գործի լուծման տեսանկյունից չունեն որևէ իրավական նշանակություն:

 

Այսպիսով, սույն վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը համարում է բավարար` «Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության 2010 թվականի հոկտեմբերի 28-ի թիվ ՀՕ-135-Ն օրենքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 118-րդ և 118.3-րդ հոդվածների, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 227-րդ հոդվածի ուժով Դատարանի վճիռը բեկանելու համար:

 

Միաժամանակ, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-րդ հոդվածի 1-ին կետի 4-րդ ենթակետով սահմանված` ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելու Վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը հետևյալ հիմնավորմամբ.

ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածի և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի ողջամիտ ժամկետում իր գործի քննության իրավունք: Սույն գործով վեճի լուծումն էական նշանակություն ունի գործին մասնակցող անձանց համար: Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ գործը ողջամիտ ժամկետում քննելը հանդիսանում է ՀՀ Սահմանադրության և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի նշված հոդվածներով ամրագրված` անձի արդար դատաքննության իրավունքի տարր: Հետևաբար, գործի անհարկի ձգձգումները վտանգ են պարունակում նշված իրավունքի խախտման տեսանկյունից: Տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանի կողմից ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելը բխում է արդարադատության արդյունավետության շահերից, քանի որ սույն գործով վերջնական դատական ակտ կայացնելու համար նոր հանգամանք հաստատելու անհրաժեշտությունը բացակայում է:

Դատական ակտը փոփոխելիս Վճռաբեկ դատարանը հիմք է ընդունում սույն որոշման պատճառաբանությունները, ինչպես նաև գործի նոր քննության անհրաժեշտության բացակայությունը:

 

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 118-րդ և 118.3-րդ հոդվածներով, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-2412 -րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը

 

 ՈՐՈՇԵՑ

 

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Բեկանել ՀՀ վարչական դատարանի 09.08.2010 թվականի վճիռը և այն փոփոխել. Լիլիթ Կարապետյանի հայցը մերժել: ՀՀ Կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի Քանաքեռ-Զեյթուն հարկային տեսչության հակընդդեմ հայցը բավարարել` Լիլիթ Կարապետյանից հօգուտ Հայաստանի Հանրապետության բռնագանձել 600.000 ՀՀ դրամ:

2. Լիլիթ Կարապետյանից հօգուտ Հայաստանի Հանրապետության բռնագանձել 12.000 ՀՀ դրամ` որպես հակընդդեմ հայցադիմումի համար սահմանված պետական տուրք:

3. Լիլիթ Կարապետյանից հօգուտ ՀՀ Կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի Քանաքեռ-Զեյթուն հարկային տեսչության բռնագանձել 18.000 ՀՀ դրամ` որպես վճռաբեկ բողոքի համար վճարված պետական տուրք:

4. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:

 

Նախագահող`

Ե. Խունդկարյան

Դատավորներ՝

Ե. ՍՈՂՈՄՈՆՅԱՆ

 

Վ. Աբելյան

ս. Անտոնյան

Վ. ԱՎԱՆԵՍՅԱՆ

Ա. ԲԱՐՍԵՂՅԱՆ

մ. Դրմեյան

Գ. ՀԱԿՈԲՅԱՆ

Է. ՀԱՅՐԻՅԱՆ

Տ. ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

Փոփոխման պատմություն
Փոփոխող ակտ Համապատասխան ինկորպորացիան
Փոփոխված ակտ
Փոփոխող ակտ Համապատասխան ինկորպորացիան