Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան)

2009 թվականի օգոստոսի 11-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վարչական դատարանի 19.12.2008 թվականի վճռի դեմ՝ ըստ հայցի Աշոտ Սարդարյանի ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի Գյումրու տարածքային ստորաբաժանման (այսուհետ՝ Կոմիտե)՝ որոշակի գործողություններ կատարելուն պարտավորեցնելու պահանջի մասին,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.

Դիմելով դատարան՝ Աշոտ Սարդարյանը պահանջել է պարտավորեցնել Կոմիտեին կատարելու սեփականության իրավունքի պետական գրանցում Գյումրիի Վ. Սարգսյան փողոցի 19/5 հասցեում գտնվող կիսակառույց անշարժ գույքի և Վ. Սարգսյան ու Կ. Դեմիրճյան փողոցների խաչմերուկի հարևանությամբ գտնվող 240 քմ մակերեսով հողամասի նկատմամբ:

ՀՀ վարչական դատարանի (այսուհետ` Դատարան) 19.12.2008 թվականի վճռով Աշոտ Սարդարյանի հայցը բավարարվել է:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Կոմիտեն:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը.

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Դատարանը չի կիրառել է «Հողային օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» 23.05.2006 թվականի ՀՀ օրենքի 1-ին հոդվածի 8-րդ, 9-րդ, 11-րդ կետերը, որոնք պետք է կիրառեր:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանում է հետևյալ փաստարկներով.

Դատարանը սխալ է գնահատել Աշոտ Սարդարյանի կողմից մուծումները սահմանված ժամկետում կատարված լինելու փաստը, քանի որ Աշոտ Սարդարյանը միայն 25.08.2008 թվականին է Գյումրու քաղաքապետարանից ստացել շինարարության թիվ 149/08 թույլտվությունը և տեղեկանք, որ հողամասը չի մտնում ՀՀ հողային օրենսգրքի 60-րդ հոդվածով սահմանված հողամասերի ցանկում։

Ավելին՝ Աշոտ Սարդարյանը տվյալ պահին գործող հողամասի կադաստրային արժեքի չափով Գյումրու քաղաքապետարանի հաշվին վճարում է կատարել 13.06.2008 թվականին և նոր սեփականության իրավունքի գրանցման համար դիմել է Կոմիտեին։

Մինչդեռ, որպես չկառուցապատված հողամասի վարձակալ՝ սեփականության իրավունք կարող էր ձեռք բերել մինչև 2006 թվականի դեկտեմբերի 31-ը:

Տվյալ դեպքում, հողամասի նկատմամբ Աշոտ Սարդարյանի սեփականության իրավունքի ճանաչումը հակասում է «Հողային օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» 23.05.2006 թվականի ՀՀ օրենքի դրույթներին, քանի որ Գյումրու քաղաքապետի 21.08.2003 թվականի թիվ 1276 որոշման հիման վրա կնքված վարձակալության պայմանագրի գրանցման ժամանակ՝ 28.10.2003 թվականին, հողամասն իրենից ներկայացրել է չկառուցապատված տարածք, և միայն 25.08.2008 թվականին է Աշոտ Սարդարյանին տրվել շինարարության թույլտվությունը։ Որից հետո Աշոտ Սարդարյանը կատարել է շինարարական աշխատանքներ, որը դեռևս գտնվում է կիսակառույց վիճակում։

«Հողային օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» 23.05.2006 թվականի ՀՀ օրենքով թույլատրվել է մինչև 26.11.2005 թվականը հասարակական և արտադրական օբյեկտների կառուցման և սպասարկման համար տրամադրված, սակայն տվյալ պահի դրությամբ դեռևս չկառուցապատված հողամասի վարձակալներին մինչև 31.12.2006 թվականը հողամասերի նկատմամբ սեփականության իրավունք ձեռք բերելու հնարավորությունը։ Փաստորեն, առևտրի սրահի կառուցման և սպասարկման համար տրամադրված, սակայն 26.11.2005 թվականի դրությամբ դեռևս չկառուցապատված հողամասի նկատմամբ Աշոտ Սարդարյանը կարող էր սեփականության իրավունք ձեռք բերել մինչև 31.12.2006 թվականը, ինչը տվյալ դեպքում բաց է թողնվել։

Բացի այդ, Դատարանը հաշվի չի առել, որ կիսակառույցը չի կարող օրինականացվել, եթե առկա չեն այն քաղաքաշինական նորմերին համապատասխանելու վերաբերյալ անհրաժեշտ փաստաթղթեր:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Դատարանի 19.12.2008 թվականի վճիռը:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը.

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը՝

1. Գյումրու քաղաքապետի 21.08.2003 թվականի թիվ 1276 որոշմամբ Աշոտ Սարդարյանին հինգ տարի ժամկետով, վարձակալության իրավունքով, Վ. Սարգսյան և Կ. Դեմիրճյան փողոցների խաչմերուկի հարևանությամբ հատկացվել է 240քմ մակերեսով հողամաս՝ առևտրի սրահ կառուցելու նպատակով (գ.թ. 11):

2. Գյումրու քաղաքապետի 21.08.2003 թվականի թիվ 1276 որոշման հիման վրա 25.09.2003 թվականին Գյումրու քաղաքապետարանի և Աշոտ Սարդարյանի միջև կնքվել է հողի վարձակալության թիվ Մ-185 պայմանագիրը (գ.թ. 13-15): Պայմանագրից ծագած իրավունքները պետական գրանցում են ստացել 28.10.2003 թվականին և տրվել է թիվ 0035958 վկայականը (գ.թ. 18):

3. Աշոտ Սարդարյանը 13.06.2008 թվականի թիվ 447 անդորրագրով վճարել է 298.080 ՀՀ դրամ (գ.թ. 16):

4. Գյումրու քաղաքապետարանի 13.06.2008 թվականի տեղեկանքի համաձայն՝ Վ. Սարգսյան փողոցի թիվ 19/5 հասցեում գտնվող 240քմ մակերեսով հողամասը չի մտնում ՀՀ հողային օրենսգրքի 60-րդ հոդվածով սահմանված հողամասերի ցանկում (գ.թ. 17):

5. 25.08.2009 թվականին Աշոտ Սարդարյանին տրվել է թիվ 149/08 շինարարության թույլտվությունը (գ.թ. 10):

6. Կոմիտեի 04.09.2008 թվականի թիվ Կգ-410 գրությամբ Աշոտ Սարդարյանի՝ իրավունքների պետական գրանցում կատարելու մասին 01.09.2008 թվականի թիվ 3915 դիմումը մերժվել է, այն պատճառաբանությամբ, որ օրենքով սահմանված կարգով չկառուցապատված հողամասերի նկատմամբ սեփականության իրավունքի ձեռք բերումը պետք է կատարվեր մինչև 2006 թվականի նոյեմբեր ամիսը (գ.թ. 12):

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները.

Քննելով վճռաբեկ բողոքը վերը նշված հիմքի սահմաններում` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ վճռաբեկ բողոքը հիմնավոր է հետևյալ պատճառաբանությամբ.

«Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 22-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ պարբերությունների համաձայն՝ պետական գրանցման նպատակով անշարժ գույքի պետական ռեգիստրի տարածքային ստորաբաժանումներ ներկայացված փաստաթղթերն ընդունվում են սեփականատիրոջ կամ օգտագործողի ... դիմումի հիման վրա և գրանցվում են դիմումների հաշվառման մատյանում: Դիմումին կցվում են նաև պետական գրանցման վճարի անդորրագիրը և սույն օրենքի 21-րդ հոդվածով նախատեսված փաստաթղթերը՝ կազմված Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:

Նույն օրենքի 43-րդ հոդվածի համաձայն՝ պետական գրանցումը մերժվում է, եթե գրանցման համար ներկայացված փաստաթղթերը չեն համապատասխանում Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության պահանջներին:

«ՀՀ հողային օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» 23.05.2006 թվականի ՀՕ-97-Ն ՀՀ օրենքի 1-ին հոդվածի 8-րդ կետի (ՀՀ հողային օրենսգրքի 64-րդ հոդվածի 8-րդ կետ) համաձայն՝ մինչև 2005 թվականի նոյեմբերի 26-ը պետական կամ համայնքային սեփականություն հանդիսացող հողամասերի (ներառյալ սույն օրենսգրքի 118-րդ հոդվածի 4-րդ կետի հիմքով ձեռք բերված հողամասերը, բացառությամբ սույն օրենսգրքի 60-րդ հոդվածով նախատեսված հողամասերի) նկատմամբ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով անհատույց (մշտական) օգտագործման կամ վարձակալության իրավունք ձեռք բերած և այդ իրավունքները գրանցած իրավաբանական և ֆիզիկական անձանց սույն օրենքի ուժով սեփականության իրավունքով փոխանցվում են՝

1. տնամերձ, այգեգործական, ինչպես նաև անհատական բնակելի տան կառուցման և սպասարկման համար տրամադրված հողամասերը,

2. հասարակական և արտադրական օբյեկտների կառուցման և սպասարկման համար տրամադրված հողամասերը, եթե դրանց վրա սահմանված կարգով կառուցվել են շենքեր և շինություններ, այդ թվում՝ կիսակառույց շենքեր, շինություններ՝ անկախ դրանց ավարտվածության աստիճանից։

Նույն հոդվածի 11-րդ կետի համաձայն՝ մինչև 2005 թվականի նոյեմբերի 26-ը հասարակական և արտադրական օբյեկտների կառուցման և սպասարկման համար տրամադրված, սակայն 2005 թվականի նոյեմբերի 26-ի դրությամբ դեռևս չկառուցապատված հողամասերի վարձակալները, օգտագործողներն իրենց ցանկությամբ մինչև 2006 թվականի դեկտեմբերի 31-ը հողամասերի նկատմամբ կարող են ձեռք բերել սեփականության իրավունք՝ հողամասի վճարման պահին գործող կադաստրային արժեքն ամբողջությամբ՝ միանվագ վճարելու պայմանով, բացառությամբ սույն օրենսգրքի 60-րդ հոդվածով սահմանված հողամասերի։

Նույն կետի 4-րդ պարբերության համաձայն՝ սույն կետով սահմանված կարգով մեկ տարվա ընթացքում սեփականության իրավունք ձեռք չբերած, ինչպես նաև սույն օրենսգրքի 60-րդ հոդվածով սահմանված հողամասերի օգտագործման իրավունք ունեցող անձինք պահպանում են հողամասի վարձակալության կամ անհատույց օգտագործման իրենց իրավունքը և շենքերի, շինությունների նկատմամբ իրենց սեփականության իրավունքը՝ հողամասի վարձակալության կամ անհատույց օգտագործման պայմանագրով սահմանված ժամկետներում։ Պայմանագրով սահմանված ժամկետները լրանալուց հետո ծագած իրավահարաբերությունները կարգավորվում են Հայաստանի Հանարապետության քաղաքացիական օրենսգրքով սահմանված կարգով։

Նշված դրույթների վերլուծությունից հետևում է, որ վարձակալությամբ տրամադրված և դեռևս չկառուցապատված հողամասի նկատմամբ անձն սեփականության իրավունք կարող էր ձեռք բերել միայն հողամասի վճարման պահին գործող կադաստրային արժեքն ամբողջությամբ միանվագ վճարելու պայմանով՝ մինչև 2006 թվականի դեկտեմբերի 31-ը, բացառությամբ ՀՀ հողային օրենսգրքի 60-րդ հոդվածով սահմանված հողամասերի։ Ընդ որում իրավունքների պետական գրանցման նպատակով լիազոր պետական մարմնին պետք է ներկայացվեն «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածով նախատեսված փաստաթղթերը:

Սույն գործի փաստերի համաձայն՝ Գյումրու քաղաքապետի 21.08.2003 թվականի թիվ 1276 որոշմամբ վարձակալության իրավունքով Աշոտ Սարդարյանին հինգ տարի ժամկետով, առևտրի սրահ կառուցելու նպատակով, հատկացվել է 240քմ մակերեսով հողամաս: Նշված որոշման հիման վրա 25.09.2003 թվականին Գյումրու քաղաքապետարանի և Աշոտ Սարդարյանի միջև կնքվել է հողի վարձակալության թիվ Մ-185 պայմանագիրը, որից ծագած իրավունքները պետական գրանցում են ստացել 28.10.2003 թվականին, և տրվել է թիվ 0035958 վկայականը:

13.06.2008 թվականի թիվ 447 անդորրագրով Աշոտ Սարդարյանը վճարել է 298.080 ՀՀ դրամ: Նույն օրը Գյումրու քաղաքապետարանի կողմից տրված տեղեկանքի համաձայն՝ Վ. Սարգսյան փողոցի թիվ 19/5 հասցեում գտնվող 240քմ մակերեսեվ հողամասը չի մտնում ՀՀ հողային օրենսգրքի 60-րդ հոդվածով սահմանված հողամասերի ցանկում: Այնուհետև՝ 25.08.2009 թվականին Աշոտ Սարդարյանին տրվել է թիվ 149/08 շինարարության թույլտվությունը:

Հողամասի և կիսակառույցի նկատմամբ սեփականության իրավունքը գրանցելու մասին Աշոտ Սարդարյանի 01.09.2008 թվականի թիվ 3915 դիմումը Կոմիտեի 04.09.2008 թվականի թիվ Կգ-410 գրությամբ մերժվել է, այն պատճառաբանությամբ, որ օրենքով սահմանված կարգով չկառուցապատված հողամասերի նկատմամբ սեփականության իրավունքի ձեռք բերումը պետք է կատարվեր մինչև 2006 թվականի նոյեմբեր ամիսը:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով հողամասի նկատմամբ սեփականության իրավունք ձեռք բերելու համար Աշոտ Սարդարյանը դիմել է 01.09.2008 թվականին, այսինքն՝ 31.12.2006 թվականից հետո, հետևաբարհողամասի նկատմամբ սեփականության իրավունքը գրանցելու մասին Աշոտ Սարդարյանի դիմումը Կոմիտեի կողմից մերժելն իրավաչափ է :

Ինչ վերաբերում է վճռաբեկ բողոքի այն փաստարկին, որ Դատարանը հաշվի չի առել, որ կիսակառույցը չի կարող օրինականացվել, եթե առկա չեն այն քաղաքաշինական նորմերին համապատասխանելու վերաբերյալ անհրաժեշտ փաստաթղթեր, ապա Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ այն հիմնավոր է հետևյալ պատճառաբանությամբ՝

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 22-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատարանը նույն oրենuգրքով uահմանված կարգով հավաքված ապացույցների հետազոտման և գնահատման միջոցով պարզում է գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող բոլոր փաuտերը:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 24-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատարանը, անմիջականորեն գնահատելով գործում եղած բոլոր ապացույցները, որոշում է փաuտի հաuտատված լինելու հարցը` բազմակողմանի, լրիվ և oբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված ներքին համոզմամբ: Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ դատարանը վճռի մեջ պետք է պատճառաբանի նման համոզմունքի ձևավորումը:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 113-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ վարչական դատարանը գործն ըստ էության լուծող դատական ակտ կայացնելիս գնահատում է ապացույցները, որոշում է, թե գործի համար նշանակություն ունեցող որ հանգամանքներն են պարզվել, և որոնք չեն պարզվել, որոշում է տվյալ գործով կիրառման ենթակա օրենքները և այլ իրավական ակտերը, որոշում է հայցը լրիվ կամ մասնակի բավարարելու կամ այն մերժելու հարցը:

Վերը նշված նորմերից հետևում է, որ Դատարանը բազմակողմանի, լրիվ և oբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված ներքին համոզման հանգելու համար պարտավոր է հետազոտել և գնահատել գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող բոլոր փաuտերը, և միայն նշված պահանջների պահպանման արդյունքում որոշել հայցը լրիվ կամ մասնակի բավարարելու կամ մերժելու հարցը:

Մինչդեռ, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Դատարանը որևէ կերպ չի պատճառաբանել իր հետևությունն այն մասին, որ Աշոտ Սարդարյանը ներկայացրել է իր իրավունքը հավաստող բոլոր փաստաթղթերը, որի պայմաններում նրա իրավունքը ենթակա էր պետական գրանցման, հետևաբար, Աշոտ Սարդարյանի կողմից որևէ օրենք կամ այլ իրավական ակտ չի խախտվել: Այսինքն, Դատարանը չի պատճառաբանել թե կիսակառույցի օրինականացման մասով գործում առկա ինչ ապացույցների հիման վրա է եկել նման եզրահանգման:

Այսպիսով, սույն վճռաբեկ բողոքի հիմքիառկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար՝ ՀՀ քաղաքացիական դատավարություն օրենսգրքի 227-րդև 228-րդհոդվածների ուժով Դատարանի վճիռը բեկանելու համար:

Միաժամանակ, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ տվյալ դեպքում անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-րդ հոդվածի առաջին մասի 4-րդ կետով սահմանված՝ ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելու ՀՀ վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը հետևյալ հիմնավորմամբ.

ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածի և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի ողջամիտ ժամկետում իր գործի քննության իրավունք: Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ գործը ողջամիտ ժամկետում քննելը հանդիսանում է ՀՀ Սահմանադրության և Կոնվենցիայի վերը նշված հոդվածով ամրագրված անձի արդար դատաքննության իրավունքի տարր, հետևաբար, գործի անհարկի ձգձգումները վտանգ են պարունակում նշված իրավունքի խախտման տեսանկյունից: Տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանի կողմից ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելը բխում է արդարադատության արդյունավետության շահերից: Դատական ակտը փոփոխելիս Վճռաբեկ դատարանը հիմք է ընդունում սույն որոշման պատճառաբանությունները, ինչպես նաև գործի նոր քննության անհրաժեշտության բացակայությունը:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-2412-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Բեկանել ՀՀ վարչական դատարանի 19.12.2008 թվականի վճիռը և այն փոփոխել` Աշոտ Սարդարյանի հայցը մերժել:

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման: