ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

 

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

 

27 դեկտեմբերի 2007 թվականի N 1590-Ն

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԼՈՌՈՒ ՄԱՐԶԻ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ (ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԻ) ԳԼԽԱՎՈՐ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

 

«Քաղաքաշինության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 10-րդ, 14.3-րդ և 17-րդ հոդվածներին համապատասխան` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Հաստատել Հայաստանի Հանրապետության Լոռու մարզի Թումանյանի քաղաքային համայնքի (բնակավայրի) գլխավոր հատակագիծը` համաձայն հավելվածի:

2. Հայաստանի Հանրապետության քաղաքաշինության նախարարին` գլխավոր հատակագծի իրականացման մոնիթորինգն ապահովել համաձայն Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 1999 թվականի դեկտեմբերի 31-ի «Պետական քաղաքաշինական կադաստրի վարման և քաղաքաշինական գործունեության մոնիթորինգի անցկացման կարգը հաստատելու մասին» N 802 որոշմամբ սահմանված կարգի:

3. Հայաստանի Հանրապետության պետական կառավարման մարմինների ղեկավարներին՝ ճյուղային և համայնքային զարգացման ծրագրերում սահմանված կարգով ներառել գլխավոր հատակագծի իրականացման համապատասխան միջոցառումները` ըստ առաջնահերթության:

4. Առաջարկել Հայաստանի Հանրապետության Լոռու մարզի Թումանյանի քաղաքապետին՝ համայնքի զարգացման ծրագրերում սահմանված կարգով ներառել գլխավոր հատակագծի իրականացման միջոցառումները` ըստ առաջնահերթության:

5. Սահմանել, որ գլխավոր հատակագծով նախատեսված հողամասերի նպատակային նշանակության փոփոխությունները կատարվում են Հայաստանի Հանրապետության հողային օրենսդրությամբ սահմանված կարգով` ըստ գլխավոր հատակագծով նախատեսված կառուցապատման հերթականության։

6. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից։

 

Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ	Ս. Սարգսյան
2008 թ. հունվարի 14 Երևան

 

Հավելված ՀՀ կառավարության 2007 թվականի դեկտեմբերի 27-ի N 1590-Ն որոշման

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԼՈՌՈՒ ՄԱՐԶԻ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ (ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԻ) ԳԼԽԱՎՈՐ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾԸ

Բ Ո Վ Ա Ն Դ Ա Կ Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն

ՏԵՔՍՏԱՅԻՆ ՄԱՍ

Ներածություն

Գ լ ու խ  I ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ԳՈՅՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՆԵՑՈՂ ԻՐԱՎԻՃԱԿԻ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ՏԱՐԱԾՔԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆ

I-1. Պատմական ակնարկ և նախկինում մշակված գլխավոր հատակագծերի վերլուծություն

I-1.1. Պատմական ակնարկ

I-1.2. Նախկինում մշակված գլխավոր հատակագծերի վերլուծություն

I-2. Թումանյանի քաղաքային համայնքը Լոռու մարզի տարաբնակեցման համակարգում

I-3. Տարածքի համալիր գնահատականը

I-3.1. Թումանյան քաղաքի քաղաքաշինական զարգացման ռեժիմը

I-3.2. Թումանյան քաղաքի տարածքի բարենպաստության աստիճանը

I-3.2.1. Տարածքի գործոնային գնահատականները

I-3.2.1.1. Կլիմայական պայմաններ

3.2.1.2. Առողջարանային ռեսուրսներ

I-3.2.1.3. Տարածքի գեոմորֆոլոգիական, հիդրոլոգիական, հիդրոերկրաբանական, ինժեներաերկրաբանական, սեյսմատեկտոնական պայմանները:

I-3.2.1.4. Լանդշաֆտների դասակարգումը և գնահատականը

I-3.2.1.5. Ինժեներական նախապատրաստման միջոցառումներ

I-3.2.2. Տարածքի գնահատականն ըստ հատակագծային պայմանների

I-3.2.2.1.Պատմամշակութային հուշարձաններ

Գ լ ու խ  II ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՀԵՌԱՆԿԱՐԱՅԻՆ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄԸ

II-1. Հեռանկարային տնտեսական և տարածքային զարգացման հայեցակարգ

II-1.1. Արդյունաբերության զարգացման հեռանկարները

II-1.2. Արդյունաբերության բազային, կոմպլեքսաստեղծ ճյուղերի զարգացման հնարավորությունները

II-1.3. Ագրոարդյունաբերական համալիրի զարգացման հնարավորությունները

II-1.4. Ռեկրեացիայի քաղաքաշինական հեռանկարային կազմակերպումը

II-2. Բնակչություն և բնակելի ֆոնդ

II-3. Հասարակական սպասարկման ոլորտ

II-4. Քաղաքային տարածքի ճարտարապետահատակագծային կազմակերպում և գործառական կառուցվածք

II-4.1. Քաղաքի տարածքային զարգացման հիմնական սկզբունքները

II-4.2. Հատակագծային հեռանկարային կառուցվածք

II-4.2.1. Հողատեսքերի նպատակային նշանակության փոփոխությունը և կառուցապատման հերթականություն

II-4.3. Քաղաքի տարածքի գործառական գոտիավորում և կառուցապատման ռեժիմներ

II-5. Տրանսպորտային ենթակառուցվածքների հեռանկարային զարգացումը

II-5.1. Արտաքին տրանսպորտ

II-5.2. Ներքին տրանսպորտ

II-6. Ինժեներական ենթակառուցվածքների հեռանկարային զարգացումը

II-6.1. Ջրամատակարարում

II-6.2. Ջրահեռացում (կոյուղի)

II-6.3. Էլեկտրամատակարարում

II-6.4. Գազամատակարարում

II-6.5. Ջերմամատակարարում

II-6.6. Կապ

II-7. Շրջակա միջավայրի պահպանություն

II-7.1.Շրջակա միջավայրի քաղաքաշինական էկոլոգիական վիճակի վերլուծություն

II-7.2. Մթնոլորտային օդի պահպանություն

II-7.3. Մակերևութային և խորքային ջրերի պահպանություն

II-7.4. Տարածքային և հողաբուսական ռեսուրսների պահպանություն

II-7.4.1. Տարածքային ռեսուրսների պահպանություն

II-7.4.2. Հողաբուսական ծածկույթի պահպանություն

II-7.5. Պատմամշակութային հուշարձանների պահպանություն

II-8. Քաղաքացիական պաշտպանության միջոցառումներ

II-9. ՀՀ Լոռու մարզի Թումանյանի քաղաքային համայնքի գլխավոր հատակագծի հիմնական տեխնիկատնտեսական ցուցանիշներ

II-10. ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ԳԼԽԱՎՈՐ ՀԱՏԱԿԱԳԾԻ ՀԻՄՆԱԴՐՈՒՅԹՆԵՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ԱՌԱՋՆԱՀԵՐԹ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐ

Գ Լ ՈՒ Խ  III ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՏԱՐԱԾՔԻ ԳՈՏԻԱՎՈՐՄԱՆ ՆԱԽԱԳԻԾ

III-1. Ընդհանուր դրույթներ

III-1.1. Գոտիավորման նախագծի իրավազորությունը

III-1.2. Գոտիավորման նախագծի հիմնական նպատակները

III-1.3. Գոտիավորման նախագծի կիրառման բնագավառը

III-1.4. Գոտիավորման համակարգի կառուցվածքը

III-1.5. Գոտիավորման նախագծի իրավական հիմքերն են

III-1.6. Գոտիավորման նախագծի կապը գլխավոր հատակագծի հետ

III-2. Տարածքների փաստացի օգտագործման և նախագծային հիմնական բնութագրեր

III-2.1. Սահմաններ

III-2.2. Կլիմայական պայմաններ

III-2.3. Հողածածկույթ

III-2.4. Ինժեներաերկրաբանական պայմաններ

III-2.5. Սեյսմատեկտոնական պայմաններ

III-2.6. Ինժեներական ենթակառուցվածքներ

III-3. Շրջակա միջավայրի պահպանություն

III-4. Գոտիավորման նախագծի կազմը

III-5. Գոտիներում թույլատրելի օգտագործումների (կառուցապատումների) սահմանափակումների հիմնավորումները

III-6. Թույլատրելի օգտագործման ձևերի աղյուսակ

III-7. Գոտիներ

III-8. Կառուցապատման կանոններ

III-9. Տերմիններ և սահմանումներ

ՕԳՏԱԳՈՐԾՎԱԾ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

ՀԱՎԵԼՎԱԾՆԵՐ

ԳԾԱԳՐԱԿԱՆ ՄԱՍ

ԳԾ. N

ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ (ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԻ) ԳԼԽԱՎՈՐ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ
ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ (ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԻ) ԴԻՐՔԸ ՄԱՐԶԻ ՏԱՐԱԲՆԱԿԵՑՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳՈՒՄ ՏՐԱՆՍՊՈՐՏԱՅԻՆ ՀԵՌԱՆԿԱՐԱՅԻՆ ԿԱՊԵՐԸ ԻՆԺԵՆԵՐԱԿԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ ԲՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՏՈՒԿ ՊԱՀՊԱՆՎՈՂ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐ, ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ և ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ	1
ՏԱՐԱԾՔԻ ՓԱՍՏԱՑԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ (ՀԵՆԱԿԵՏԱՅԻՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ)	2
ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ԳՈՏԻՆԵՐ	3
ՏԱՐԱԾՔԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ	4
ՕԳՏԱԿԱՐ ՀԱՆԱԾՈՆԵՐԻ ՏԵՂԱԴԻՐՔԻ ՍԱՀՄԱՆԱԳԾԵՐ	5
ԼԱՆԴՇԱՖՏԱՅԻՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՄԱՆ ՈՒՐՎԱԳԻԾ	6
ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ (ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԳԾԱԳԻՐ)	7
ԿԱՌՈՒՑԱՊԱՏՄԱՆ ՀԱՄԱՐ ՆԱԽԱՏԵՍՎԱԾ ՀՈՂԱՏԵՍՔԵՐԻ ԲԱՇԽՈՒՄՆ ԸՍՏ ՆՊԱՏԱԿԱՅԻՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ	8
ԿԱՌՈՒՑԱՊԱՏՄԱՆ ՀԵՐԹԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՈՒՐՎԱԳԻԾ (ԱՌԱՋՆԱՀԵՐԹ ԵՎ ՀԵՌԱՆԿԱՐԱՅԻՆ)	9
ՏՐԱՆՍՊՈՐՏԻ ՈՒՐՎԱԳԻԾ	10
ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ՈՒՐՎԱԳԻԾ	11
ՇՐՋԱԿԱ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ և ԲԱՐԵԼԱՎՄԱՆ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐ	12
ՌԵԿՐԵԱՑԻՈՆ ԵՆԹԱԳՈՏՈՒ ՀԵՌԱՆԿԱՐԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆԱԿԱՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒՄԸ	13
ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ (ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԻ) ԳՈՏԻԱՎՈՐՄԱՆ ՆԱԽԱԳԻԾ
ՏԱՐԱԾՔԻ ԳՈՏԻԱՎՈՐՄԱՆ ԳԾԱԳԻՐ	14
ԿԱՐՄԻՐ ԳԾԵՐԻ ՆՇԱՀԱՐՄԱՆ ԳԾԱԳԻՐ	15
ԻՆԺԵՆԵՐԱԿԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ	16

ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ

 

Թումանյանի քաղաքային համայնքի գլխավոր հատակագիծը` համատեղված քաղաքային տարածքի գոտիավորման նախագծի հետ մշակվել է ՀՀ Կառավարության որոշմամբ, ՀՀ քաղաքաշինության նախարարության պատվերով (N ԱՇՁԲ-07/206-1, 27 մայիսի, 2007 թիվ):

Նախագծման համար ուղեցույց են ծառայել հետևյալ նորմատիվային և նախագծային փաստաթղթերը.

● ՀՀ օրենքը քաղաքաշինության մասին:

● Կարգ ՀՀ քաղաքային և գյուղական համայնքների գլխավոր հատակագծերի մշակման փորձաքննության, համաձայնեցման, հաստատման և փոփոխման (հաստատված ՀՀ կառավարության 02.05.03 N 609 որոշմամբ):

● Կարգ բնակավայրերի տարածքների գոտիավորման նախագծերի մշակման, փորձաքննության, համաձայնեցման և փոփոխման (հաստատված 14.05.01 N 408 որոշմամբ):

● Տարբեր տարիներին նախագծային ինստիտուտներում քաղաքի տարբեր թաղամասերի մանրամասն հատակագծման և կառուցապատման նախագծերը:

● ՀՀ Կառավարության, շահագրգիռ նախարարությունների, ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի, Ջրային ռեսուրսների պետական կոմիտեի, ՀՀ Լոռու մարզպետարանի, Թումանյանի քաղաքապետարանի, տարբեր կազմակերպությունների Թումանյան քաղաքին վերաբերվող ելակետային նյութերը, որոշումները, ծրագրային փաստաթղթերը:

● ՀՀ Կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի` կադաստրային քարտեզները:

● «Հայնախագիծ» ԲԲԸ-ում մշակված և Կառավարության կողմից հաստատված (10.04.03 N 610-Ն) «ՀՀ տարաբնակեցման գլխավոր նախագծի» հիմնադրույթները:

● Թումանյան քաղաքի տարածքի սեյսմամիկրոշրջանացման քարտեզը` մշակված «Գեոռիսկ» ԳՀԻ-ում և հաստատված ՍՊԱԾ-ի կողմից:

Նախագծում հաշվի են առնված նաև ՍԵՄԱԹ-ի «Հիմնադիր սկզբունքները Եվրոպական մայրցամաքի կայուն զարգացման» և «Հայաստանում Եվրոպական լանդշաֆտային կոնվենցիայի» միջոցառումները և տարածքային պլանավորման փոխկապակցության սկզբունքները, որոնք կարելի է խմբավորել հետևյալ բլոկներով.

● Տնտեսության կայուն զարգացում, որն ընդգրկում է.

- Արդյունաբերության «բազային» կոմպլեքսաստեղծ ճյուղերը,

- Գիտատար արդյունաբերական արտադրությունը,

- Ագրոարտադրական համալիր,

- Ռեկրեացիոն ոլորտը,

- Բնապահպանական միջոցառումների իրականացումը:

● Քաղաքաշինության կայուն զարգացում, որն ընդգրկում է.

- Բնակելի շինարարությունը,

- Բնակելի-կոմունալ շինարարությունը,

- Լանդշաֆտի ռացիոնալ օգտագործումը,

- Բնապահպանական միջոցառումների իրականացումը:

● Ինժեներական, տրանսպորտային և տեխնիկական ենթակառուցվածքների կայուն զարգացում, որն ընդգրկում է.

- Տրանսպորտային ենթակառուցվածքը,

- Ջրամատակարարման, ջրահեռացման համակարգը,

- Էներգամատակարարման համակարգը,

- Թափոնների ուտիլիզացիան,

- Բնապահպանական միջոցառումների իրականացումը:

Թումանյանի քաղաքային համայնքի գլխավոր հատակագծի մշակման հիմնական նպատակը քաղաքի հեռանկարային տնտեսական զարգացման և տարածքային աճի ուղղությունների, տարածքների ֆունկցիոնալ նշանակության որոշումն է` տրանսպորտային, ինժեներական, տեխնիկական ենթակառուցվածքների սկզբունքային լուծումներով, տարածքների հողօգտագործման և կառուցապատման պարտադիր պահանջների սահմանումով:

 

Գ Լ ՈՒ Խ  I

 

ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՏԱՐԱԾՔԻ ԳՈՅՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՆԵՑՈՂ ՎԻՃԱԿԻ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆԱԿԱՆ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ՀԱՄԱԼԻՐ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆ

 

I-1. Պատմական ակնարկ և նախկինում մշակված գլխավոր հատակագծերի վերլուծություն

 

I-1.1. Պատմական ակնարկ

 

Թումանյանի քաղաքային համայնքը գտնվում է Լոռու մարզի Թումանյանի տարածաշրջանում, Դեբետ գետի աջ ափին, Ալավերդի քաղաքից 18 կմ հարավ: Թումանյան բնակավայրը (Ձաղիձոր) 1921 թ. հուլիսի 20-ի «ՀԽՍՀ վարչական վերաբաժանումների» դեկրետով եղել է Լոռու գավառի Դսեղ գավառամասի կազմում, 1930 թ. սեպտեմբերի 9-ից` Ալավերդու վարչական շրջանի կազմում, որը կազմավորվել է Ալավերդու և Դսեղի գավառամասերից, 1969 թ.-ից` Թումանյանի վարչական շրջանի կազմում: Թումանյան քաղաքը (նախկին Ձաղիձորը) 1947թվականից մինչև 1995 թ. ունեցել է քաղաքատիպ ավանի կարգավիճակ, որի ավանային խորհրդին վարչատարածքային առումով ենթարկվում էր նաև Քոբեր երկաթուղային կայարանին կից ավանը:

1995 թ.-ից «ՀՀ վարչատարածքային բաժանման մասին» օրենքով Թումանյան քաղաքատիպ ավանին տվել է քաղաքի կարգավիճակ Լոռու մարզի կազմում:

Թումանյանի վարչական շրջանը հնում (II-IV դարերում) մտնում էր Մեծ Հայքի Գուգարք նահանգի մեջ` կազմելով Տաշիր կամ Տաշիրք գավառի արևելյան մասը: Այստեղ իշխում էին Գուգարքի բդեշխները, իսկ VII-VIII դարերում` Բագրատունիները, Օրբելյանները, Զաքարյանները և մասամբ Մամիկոնյանների շառավիղները: XIX և XX դարի սկզբին Բորջալուի հետ միասին կազմում էր Թիֆլիսի նահանգի Լոռի-Բորջալուի գավառը: 1919 թ. մինչև 1924 թ. փետրվարը Լոռու մեծ մասը գտնվում էր «Չեզոք գոտու» մեջ և վերածվել էր անգլոամերիկյան գաղութի:

1921 թ. փետրվարին «Չեզոք գոտու» տարածքն արդեն բռնկված ժողովրդական ապստամբության և Սովետական Ռուսաստանի զորքերի օգնությամբ ազատագրվում է: Կոռին միացվում է Սովետական Հայաստանին:

 

I-1.2. Նախկինում մշակված գլխավոր հատակագծերի վերլուծություն

 

Թումանյան բնակավայրի առաջին գլխավոր հատակագիծը մշակվել է 1947 թ. (հեղինակ Սոս Մանուկյան):

Ըստ գլխավոր հատակագծերի, Դեբեդ գետի աջ լանջի վերին դարավանդի վրա, որը գեոմորֆոլոգիական տեսակետից ներկայացնում է հարթեցված տարածք, նախատեսվել է նոր բնակելի թաղամաս` վարչական կենտրոնով: Վարչական կենտրոնի հրապարակի կանաչապատ տարածքն աստիճանաբար իջնում է մինչև Դեբեդ գետի ողողահունը` ավարտվելով Թումանյանի հուշահամալիրով:

Վարչական կենտրոնի շուրջը նախատեսվել և կառուցապատվել է բնակելի գոտին` բազմաբնակարան շենքերով:

Թումանյանի (Ձաղիձորի) տարածքում գտնվող հրակայուն կավային ապարների հանքավայրի բազայի վրա 1951 թ. կառուցվում է Թումանյանի հրակայուն աղյուսի գործարանը, որը գործում էր մինչև սովետական կարգերի փլուզումը: Հրակայուն կավերի գործարանն արտադրում էր հրակայուն աղյուս, եռաշերտ ծայրակալներ, ընկալափոխանցիկ սարքեր:

Հրակայուն աղյուսի գործարանի կառուցումից հետո ՍՍՀՄ գունավոր մետալուրգիայի նախարարության ջանքերով (որի ենթակայության տակ էր գտնվում գործարանը) կառուցապատվում են վարչական կենտրոնից ավելի հարավ ընկած տարածքները: Բնակավայրի հետագա կառուցապատումն ընթացել է մանրամասն հատակագծման առանձին նախագծերով: Բավականին խոշոր թաղամաս քաղաքի կենտրոնական մասում կառուցապատվել է 1988 թ. Սպիտակի երկրաշարժից հետո:

 

I-2. Թումանյանի քաղաքային համայնքը Լոռու մարզի տարաբնակեցման համակարգում

 

Թումանյանի քաղաքային համայնքի տարածքը տեղակայված է Լոռու մարզի հյուսիսարևելյան մասում, Դեբեդի աջ ափին, Երևան-Սևան-Դիլիջան-Ալավերդի-Վրաստանի սահման միջպետական ճանապարհի աջ մասում: Հաշվի առնելով քաղաքի տեղադրվածությունը մարզի ինտենսիվ յուրացված գոտում, մարզի ինժեներական, տրանսպորտային ենթակառուցվածքների ընդհանրությունը, ռեսուրսների համատեղ օգտագործման անհրաժեշտությունը, Թումանյան քաղաքի զարգացման տնտեսական և քաղաքաշինական ուղղությունները դիտարկվել են «ՀՀ տարաբնակեցման գլխավոր նախագծի» Լոռու մարզին վերաբերվող հիմնախնդիրների հետ փոխկապակցված:

Մարզը կազմավորվել է 1995 թ. դեկտեմբերի 4-ին ընդունված «ՀՀ վարչատարածքային բաժանման մասին» օրենքով Գուգարքի, Սպիտակի, Ստեփանավանի, Տաշիրի, Թումանյանի նախկին վարչական շրջանների ընդգրկումով: Մարզն ունի 113 համայնք, որից 8-ը` քաղաքային (Վանաձոր, Ստեփանավան, Ալավերդի, Սպիտակ, Տաշիր, Ախթալա, Թումանյան, Շամլուղ) և 105-ը` գյուղական համայնք:

Մարզի տարածքն ըստ քաղաքաշինական-տնտեսական յուրացվածության աստիճանի բաժանվում է ինտենսիվ, թույլ յուրացված, ռեկրեացիոն-բնապահպանական, տարաբնակեցման համար անբարենպաստ գոտիների («ՀՀ տարաբնակեցման գլխավոր նախագծի» հիմնադրույթների):

- Ինտենսիվ յուրացված գոտիները ձգվում են Փամբակ, Աղստև, Դեբեդ, Ձորագետ, Տաշիր գետերի հովիտներով, գոտիների տարածքները զբաղեցված են արժեքավոր գյուղատնտեսական հողերով, տարածված են խմելու, հանքային ջրերի աղբյուրներ, արտեզյան ջրերի հորիզոններ, ինչպես նաև մետաղային, ոչ մետաղային օգտակար հանածոների հանքավայրեր, առկա են էկոլոգիական կոնֆլիկտային իրավիճակներ:

Գոտու համար սահմանված է զարգացման սահմանափակման ռեժիմ (բնակավայրեր, այդ թվում Թումանյան քաղաքի տարածքային աճի սահմանափակում, միջազգային ստանդարտներին համապատասխանող տեխնոլոգիաներով արդյունաբերական օբյեկտների տեղադրում, գյուղատնտեսական արժեքավոր հողերի օտարման արգելում` շինարարական նպատակների համար, բնապահպանական միջոցառումների լայն համալիրի կիրառում):

- Թույլ յուրացված գոտիները զբաղեցնում են ինտենսիվ յուրացված գոտիներին հարող լեռնալանջերը (մինչև 2000-2100 մ նիշերը), որտեղ բնակվում է բնակչության 10.4 %-ը: Թույլ յուրացված գոտիներում սահմանված է առաջնահերթ զարգացման ռեժիմ (բնակավայրերի տարածքային աճ, ռեսուրսների ռացիոնալ օգտագործում, ինժեներական, տրանսպորտային ենթակառուցվածքների զարգացում և կատարելագործում, բնապահպանական միջոցառումների իրականացում):

- Ռեկրեացիոն-բնապահպանական գոտին զբաղեցնում է մարզի տարածքի 26.3 %, զբաղեցված է հիմնականում անտառտնտեսության հողերով (ըստ 1993 թ. անտառային հողերի հաշվեկշռի` 983 հա) և ռեկրեացիոն օբյեկտներով: Այժմ, երկրաշարժից հետո ընկած ժամանակահատվածում, խիստ փոքրացել է անտառտնտեսության հողերում անտառածածկվածության տոկոսը (մոտ 40-50 %):

- Տարաբնակեցման համար անբարենպաստ գոտին սկսվում է 2000 մետրից մինչև լեռնագագաթները (2500-35500) և զբաղեցնում է մարզի 18.5 %-ը: Գոտու ռեժիմը նախատեսում է անասնապահության և ձմեռային ռեկրեացիայի զարգացում` բնապահպանական միջոցառումների կիրառումով (հակահեղեղային, պայքար ձյունահյուսքերի դեմ, արոտների օգտագործման շեմային ժամկետների որոշում):

Մարզն ապահովված է հաղորդակցության ուղիներով: Մարզի տարածքով են անցնում Հյուսիս-Հարավ և Արևելք-Արևմուտք միջպետական նշանակության Մարգարա-Վանաձոր-Տաշիր-Վրաստանի սահման, Վանաձոր-Ալավերդի-Վրաստանի սահման և Վանաձոր-Դիլիջան-Ադրբեջանի սահման մայրուղիները, ինչպես նաև Երևան-Գյումրի-Վանաձոր-Ալավերդի-Թբիլիսի և Հրազդան-Իջևան երկաթգծերը: Գործում է նաև օդանավակայանը Սարատովկա գյուղից հարավ ընկած տարածքում:

Մարզում կան անհամամասնություններ ավտոմայրուղիների բարենպաստ ազդեցության գոտում (5 կմ) տարածքների ընդգրկելու տեսանկյունից: Ինտենսիվ յուրացված գոտու բնակավայրերի մոտ 89 %-ը գտնվում է ավտոմայրուղիների բարենպաստ ազդեցության գոտում, իսկ թույլ յուրացված գոտու բնակավայրերի` միայն 23 %-ը: Այս անհամամասնությունները վերացնելու համար անհրաժեշտ է առաջնահերթ տեղական և հանրապետական նշանակության ճանապարհային ցանցի կատարելագործում:

Մարզը հարուստ է ջրային, հումքային, ռեկրեացիոն ռեսուրսներով: Խմելու ջրի ընդհանուր պաշարները կազմում են 327.2 հազ. մ³/օր, որից միայն Լոռու սարահարթի հանքավայրինը կազմում է 150.2 հազ. մ³/օր:

Մարզի դեմոգրաֆիական տարողունակությունը` ըստ խորքային և մակերեսային ջրերի օգտագործման, կազմում է 962.0 հազ. մարդ: Մարզի ընդունված դեմոգրաֆիական տարողունակությունն` ըստ տարածքային ռեսուրսների առկայության, կազմում է 518.7 հազ. մարդ (գոյություն ունեցող բնակչությունն ըստ 2001 թ. մարդահամարի կազմում է 286.4 հազ. մարդ), իսկ 2006 թ. տվյալներով` 283.4 հազ. մարդ:

Մարզի հումքային ռեսուրսներից արժանի է նշել Ալավերդու, Շամլուղի,Տեխուտի պղնձի, պղինձ-մոլիբդենային հանքավայրերը, Արմանիսի, Մարցիգետի ոսկու, ոսկի-բազմամետաղային խոշոր հանքավայրերը, Թումանյանի հրակայուն կավերի, բազմաթիվ շինարարական քարերի և շինանյութերի հանքավայրեր:

«Լեռնամետալուրգիայի» ինստիտուտում հատուկ ուսումնասիրության են ենթարկվել Թումանյան քաղաքի տրանսպորտային բարենպաստ մատչելիության գոտում (Թումանյանի տարածաշրջան) գտնվող հանքավայրերը, որոնք կարող են առաջնային հումք ծառայել արդյունաբերության «բազային» ճյուղերի զարգացման համար, որոնց վերջնական արտադրանքը կարելի կլինի օգտագործել Թումանյան քաղաքի արդյունաբերական օբյեկտներում (մանրամասն տրված է «Արդյունաբերության «բազային» ճյուղերի զարգացման պոտենցիալ հնարավորությունները» ենթագլխում):

Մանրամասն ուսումնասիրվել են նաև Թումանյանի տարածաշրջանի ռեկրեացիոն ռեսուրսները, որոնք ներկայացված են կլիմայաբուժության, ձմեռային սպորտի տարբեր ձևերի, ձմեռային հանգստի զարգացման համար բարենպաստ պայմաններով և տեղամասերի պատմամշակութային, հնագիտական հուշարձաններով:

Ըստ «ՀՀ տարաբնակեցման գլխավոր նախագծի» հիմնադրույթների Թումանյանի տարածաշրջանն ընդգրկված է Լոռու մարզային ռեկրեացիոն գոտու Դեբեդի միջին հոսանքի ենթագոտում (մանրամասն տրված է «Ռեկրեացիոն ենթագոտու հեռանկարային քաղաքաշինական կազմակերպումը» ենթագլխում):

Այսպիսով, Թումանյանի տարածաշրջանի հումքային և ռեկրեացիոն ռեսուրսների պոտենցիալ հնարավորությունների օգտագործումը` համակցված մարզի հեռանկարային ինժեներական-տրանսպորտային ենթակառուցվածքների հետ, վստահելի բազա են ստեղծում Թումանյան քաղաքում տնտեսության ճյուղերի (արդյունաբերություն, ռեկրեացիա) և սպասարկման ոլորտի զարգացման համար:

 

I-3. Տարածքի համալիր գնահատականը

 

Տարածքի համալիր գնահատականը տրվել է երկու փուլով: Առաջին փուլում հիմնավորվել է քաղաքային համայնքի զարգացման քաղաքաշինական ռեժիմը (Համաձայն «ՀՀ տարաբնակեցման գլխավոր նախագծի» հիմնադրույթների), իսկ երկրորդ փուլում որոշվել է քաղաքապատկան տարածքների բարենպաստության աստիճանը կառուցապատման համար:

 

I-3.1. Թումանյան քաղաքի քաղաքաշինական զարգացման ռեժիմը սահմանվել է` ելնելով քաղաքի դիրքից, դերից մարզի տարաբնակեցման համակարգում: Տարաբնակեցման անհավասարակշռված համակարգի աստիճանական կարգավորման, ինչպես նաև տարածքային դեֆիցիտի հաշվառումով սահմանված է քաղաքի տարածքային աճի սահմանափակման ռեժիմ` հատակագծային կառուցվածքի ինտենսիվացումով, բնապահպանական, ինժեներական նախապատրաստման միջոցառումների իրականացումով:

 

I-3.2. Թումանյան քաղաքի տարածքի բարենպաստության աստիճանը կառուցապատման համար որոշվել է բնական և հատակագծային պայմանների համադրությամբ:

 

I-3.2.1. Տարածքի գործոնային գնահատականները

 

Ըստ բնական գործոնների, տարածքը գնահատվել է կլիմայական, գեոմորֆոլոգիական, ինժեներաերկրաբանական, սեյսմատեկտոնական, լանդշաֆտային պայմաններում և ինժեներական պաշտպանության միջոցառումների հաշվառումով:

 

I-3.2.1.1. Կլիմայական պայմաններ

 

Թումանյան քաղաքը գտնվում է (ըստ ՀՀՇՆ II-7.01-96 «Շինարարական կլիմայաբանության» նորմերի), չափավոր կլիմայական շրջանում, բացարձակ բարձրությունը ծովի մակերևույթից 1200 մետր:

Ձմեռը չափավոր ցուրտ է, ձյան խորը և կայուն շերտով: Ձմեռը սկսվում է դեկտեմբերի երկրորդ կեսին և ավարտվում մարտի առաջին տասնօրյակում: Հունվարի միջին ջեմաստիճանը -2.2⁰C, բացարձակ նվազագույնը` -23⁰C: Ձմեռային եղանակները փոփոխական են, գերակշռում են չափավոր սառնամանիքային և ձնհալքային եղանակները:

Գարունը խոնավ է, երկարատև: Տեղումների ամսական քանակը 50-100 մմ: Գարնանային ցրտահարությունները ավարտվում են ապրիլի երկրորդ, երրորդ տասնօրյակում:

Ամառը տաք է, համեմատաբար խոնավ: Օգոստոսի միջին ջերմաստիճանը 14.9⁰C, ամառային առավելագույնը` 35⁰C: Տեղումների ամսական քանակը կազմում է 40-60 մմ: Ամպամած եղականների թիվը մեծ է:

Աշունը չափավոր է, երկրորդ կեսին` խոնավ: Առաջին աշնանային ցրտահարությունները սկսվում են հոկտեմբերի վերջին, նոյեմբերի սկզբին (ամենավաղը` հոկտեմբերի սկզբին):

Անսառնամանիք օրերի թիվը տատանվում է 200-170 օր, տեղումների տարեկան քանակը 600-650 մմ:

Ստորև բերվում է Թումանյան քաղաքի կլիմայական ռեժիմը բնութագրող աղյուսակները (ըստ Թումանյանի և Ալավերդիի, Օձուն օդերևութաբանական կայանների տվյալների):

 

Օդի ջերմաստիճանը

 

աղ. N Վ-1

Միջին ամսական, ըստ ամիսների												միջին տարե- կան	բացարձակ նվազա- գույնը	բացարձակ առավե- լագույնը
I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII
-2.2	-0.7	2.5	7.7	11.8	14.9	17.9	18.1	14.5	9.9	5.1	-0.4	8.3	-23	35

 

Օդի խոնավությունը

 

աղ. N Վ-2

Օդի հարաբերական խոնավությունն  ըստ ամիսների (%)												միջին տարեկան
I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII
64	65	71	69	75	76	71	69	74	76	75	66	71

 

Մթնոլորտային տեղումները և ձյունածածկույթը

 

աղ. N Վ-3

Տեղումների քանակը միջին ամսական/օրական առավելագույնը, մմ

տա- րե- կան

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

16/-

22/-

39/-

56/-

88/-

93/-

60/-

43/-

39/-

44/-

35/-

16/-

551

 

Հաշվարկային կլիմայական հարաչափեր

Տարվա ցուրտ ժամանակաշրջանի կլիմայական հարաչափերը

 

աղ. N Վ-4

Օդի ջերմաստիճանը, 0C										Ամենա- ցուրտ ամսվա խոնավութ- յունը (%)		Մթն. տեղումները և գրունտի սառածության խորությունը		Քամի
Ամենա- ցուրտ օրվա	Ամենա- ցուրտ հնգօր- յակի			Ամենացուրտ ժամանա- կաշրջանի միջինը	Բացար- ձակ նվազա- գույնը	Ամենա- ցուրտ ամսվա օրական միջին ամպլի- տուդը	Տևողությունը (օր)			միջին ամսա- կան	միջին ամսա- կան ժ. 15-ին	Տեղում- ների քանակը նոյեմբեր-մարտ ամիս- ներին (մմ)	Գրունտի սառչման առավե- լագույն խորու- թյունը (սմ)	Գերա- կշռող ուղղ. դեկ- տեմբեր-փետըր- վար ամիս- ներին	Միջին արագու- թյուն- ներից առավե- լագույնն ըստ ուղղ. հունվարին (մ/վրկ)
Ապահովվածու- թյունը							միջին ջերմ. ժամանակա- շրջանի
0.98	0.92	0.98	0.92				0	8	10
-16	-14	-14	-11	-13	-24	-	56/-0.8	167/2.1	193/3.0	65	-	132	42	-	-

Տարվա տաք ժամանակաշրջանի կլիմայական հարաչափերը

 

աղ. N Վ-5

Օդի ջերմաստիճանը (0C)					ամենատաք ամսվա հարաբարեկան խոնավությունը (%)		մթնոլորտային տեղումները (մմ)		քամի
ապահով- վածությամբ		բացար- ձակ առավե- լագույնը	ամենա- տաք ամսվա միջին առավե- լագույնը	ամենա- տաք ամսվա միջին օրական ամպլի- տուդը	միջին ամսա- կան	միջին ամսա- կան ժ.15-ին	տեղում- ների քանակը ապրիլ-հոկտեմ- բեր	տեղում- ների օրվա առավե- լագույնը	գերա- կշռող ուղղութ. հունիս-օգոստոս ամիս- ներին	միջին արագու- թյունների նվազա- գույնն ըստ ուղղ. հուլիսին (մ/վրկ)
0.95	0.99
26	28	37	25	11.7	72	46	461	102

 

Այսպիսով, կլիմայական պայմանները բարենպաստ են բնակության համար:

 

I-3.2.1.2. Առողջարանային ռեսուրսներ

(բնական լանդշաֆտներ, կլիմայաբուժության պայմաններ)

 

Թումանյանի քաղաքային համայնքը գտնվում է Դեբետ գետի վերին հոսանքի ավազանում, գետի աջ ափին, Դեբեդի միջին, ստորին հոսանքի ռեկրեացիոն գոտում, որը նախատեսված է «ՀՀ տարաբնակեցման գլխավոր նախագծի» հիմնադրույթներով:

Դեբեդի ձախ ափին ձգվում են Վիրահայոց լեռնաշղթայի կենտրոնական և արևելյան հատվածները, աջ ափին` Գուգարաց լեռնաշղթան: Ռելիեֆի հիմնական տարրերից է Դեբեդի կիրճը (մինչև 350 մ խորությամբ), որի աջ լանջը միջին հոսանքներում հիմնականում ուղղաձիգ է, ձախ լանջը` զառիթափ, աստիճանաձև: Դեբեդի վերին հոսանքում, Թումանյան քաղաքի շրջակայքում կիրճը լայն է, արկղաձև: Կիրճի աջ դարավանդների վրա տեղակայված է Թումանյան քաղաքի տարածքը: Ռեկրեացիոն տեսանկյունից շատ մեծ է անտառների դերը, որոնք տարածված են Սևորդյաց լեռնաշղթայի և Վիրահայոց լեռների դեպի գետի կիրճն իջնող լանջերին: Հիմնական ծառատեսակներն են լորենին, բոխին և հացենին: Ծառերն աճում են փոքրիշատե հողածածկ, թեպետ մեծ թեքություն ունեցող լանջերի վրա: Ժայռոտ մերկացումներում քարերի արանքից բուսնում են ենթաանտառի թփուտները` մասրենի, հոնի, ցաքիի մացառուտներով և միջին խտության խոտածածկույթով: Գետափնյա հարթ տարածությունների վրա հանդիպում են պտղատու այգիներ (խնձորի, դեղձի, սալորի, ընկույզի և այլն):

Վերը նշված անտառները մեղմացնում են կլիմայական պայմանները` ստեղծելով բարենպաստ միկրոկլիմայական պայմաններ կլիմայաբուժության համար:

Կլիմայաբուժության պայմանները տրված են «Կուրորտաբանության և ֆիզիկական բժշկության» ԳՀԻ մշակումների համաձայն, ըստ որի կլիմայաբուժության օպտիմալ պայմանները որոշված են քամու, օդի ջերմաստիճանի և հարաբերական խոնավության համատեղ ազդեցությամբ մարդու օրգանիզմի վրա (ջերմային զգացողություն, որը բնորոշվում է էկվիվալենտ-էֆեկտիվ ջերմաստիճաններով` ԷԷՋ):

Կլիմայաբուժության պայմանները ստորաբաժանվում են.

ԷԷՋ-ն < 8⁰ C - ցուրտ պայմաններ

ԷԷՋ-ն 9-16⁰ C - ինդիֆերենտ (չեզոք) պայմաններ

ԷԷՋ-ն 17-22⁰ C - կոմֆորտային պայմաններ

ԷԷՋ-ն >23⁰ C - գերտաքացման պայմաններ

Տարածքը հարուստ է արեգակնային ճառագայթումով, որը կազմում է տարեկան 2011 ժամ, արեգակնային ուղիղ ճառագայթման ինտենսիվությունը համեմատաբար փոքր է` կապված ամպամած եղանակների հաճախականության հետ:

● Ձմռանը ձնհալքային եղանակների կրկնվածությունը (երբ միջին օրական ջերմաստիճանը տատանվում է -2.5⁰ մինչև -12⁰ C) հունվարին կազմում է 8-10 օր:

Ձմեռային եղանակների ռեժիմում խիստ բնորոշ է «սառնամանիքային» եղանակների (երբ միջին օրական ջերմաստիճանն իջնում է -12⁰ C-ից ցածր) բացակայությունը, իսկ «չափավոր ցուրտ» եղանակները շատ փոքր տոկոս են կազմում (հունվարին` 22-37 %, փետրվարին` 22-33%):

Ձմեռը (հատկապես հունվար ամիսը) բնորոշվում է եղանակների փոփոխությամբ (30 %):

Թթվածնի խտությունը ձմռանը կազմում է 268 գր/մ³:

Ձմռանը կլիմայաբուժության պրոցեդուրաների կազմակերպումը սահմանափակ է: Ամսվա մեջ 8-10 օր կարելի է կազմակերպել օդաբուժություն ապակեպատ շինություններում կամ կազմակերպել մաքուր օդում սպորտային խաղեր:

● Գարնան սկզբին գերակշռում են ձնհալքային եղանակները (70-72 %), իսկ արևոտ, չափավոր խոնավ եղանակները կազմում են 18-19 %: Եղանակները կտրուկ փոխվում են ապրիլից մինչև մայիս, երբ ձնհալքային եղանակները 26 %-ից իջնում են 3 % (մայիս):

Գարնան երկրորդ կեսին հաճախակի են ամպրոպները, որոնք հանդիսանալով օդի բնական իոնիզատոր` դրական են ազդում մարդու առողջության վրա:

Գարնան վերջում, մայիս ամսին կարելի է կազմակերպել կլիմայաբուժություն: Քամու ազդեցությունը տարբեր միջոցներով (ծառատնկում, պատնեշներ, հատուկ տաղավարներ) փոքրացնելուց հետո կլիմայաբուժության կոմֆորտային պայմանները (ԷԷՋ-17-22⁰ C) կարելի է հասցնել մինչև 43 %:

● Ամռանը լրիվ բացակայում են «շատ շոգ» և «շատ չոր» (երբ միջին օրական ջերմաստիճանը 22.5⁰ և ավելի), իսկ «շոգ» և «չոր» եղանակները (միջին օրեկան ջերմաստիճանը 12.5-22⁰C) դիտվում է 3-4 օր ամսվա ընթացքում: Գերակշռում են «արևոտ, չափավոր խոնավ» եղանակները:

Ամռան ամիսներն աչքի են ընկնում կլիմայաբուժության համար կոմֆորտային պայմանների մեծ տոկոսով (հունիսին` 25%, հուլիս-օգոստոսին 30-42%), այսինքն ամսվա մեջ 10-13 օր կարելի է կազմակերպել կլիմայաբուժություն կոմֆորտային պայմաններում, իսկ քամու սառեցնող ազդեցությունը վերացնելուց հետո կոմֆորտային պայմանները կարելի է հասցնել 60 % (30 օր ամսվա ընթացքում):

Տարածքում ամռանը կարելի է կազմակերպել մանկական հասակի երեխաների կլիմայաբուժություն: Հանձնարարվում է օգտագործել պտտվող վահաններ, որոնք պահպանելով ուլտրամանուշակագույն ճառագայթման բուժիչ էֆֆեկտը, պահպանում են երեխաներին արևի ուղիղ ճառագայթների ազդեցությունից:

● Աշնանային եղանակների ռեժիմը կայուն է: Աշնան առաջին կեսն ավելի բարենպաստ է, եղանակների կտրուկ փոփոխության տոկոսը կազմում է 8-9 օր ամսվա ընթացքում: Նոյեմբերի սկզբից արևոտ, չափավոր խոնավ եղանակների տոկոսը փոքրանում է, իսկ միջին ամսական ջերմաստիճանները հասնում են 2-3⁰ C-ի:

Նոյեմբերի վերջին ջերմաստիճանն անցնում է 0⁰ C-ից:

Թթվածնի կշռային քանակը կազմում է 246 գ/մ³:

Աշնան սկզբին սկսված կլիմայաբուժության օպտիմալ պայմանները ձգվում են մինչև հոկտեմբեր:

Այսպիսով, Թումանյանի քաղաքային համայնքի տարածքում և շրջակայքում օդաբուժության ժամանակահատվածը ձգվում է վեց ամիս` մայիսից մինչև հոկտեմբեր, ընդ որում օդաբուժության կոմֆորտային պայմանները ամռանը կազմում են 46 %-60 % (քամու ազդեցությունը վերացնելուց հետո): Արևաբուժության պրոցեդուրաներ կարելի է կազմակերպել մայիս-հոկտեմբերի առաջին կեսը ժամանակահատվածում: Հուլիս. օգոստոս ամիսներին դիտվում են գերտաքացման պայմաններ (ԷԷՋ մեծ 23): Բուժական համալիրում կարելի է ընդգրկել նաև կլիմայաբուժության ձմեռային ձևերը` դահուկային, սահնակային զբոսանքներ:

Կլիմայաբուժության պրոցեդուրաներն առաջարկվում է ընդունել ժ. 13-ին, երբ ուլտրամանուշակագույն ճառագայթումն ուժեղ է:

Հնարավոր է կազմակերպել նաև ձմեռային սպորտի տարբեր ձևեր` օգտագործելով շրջակա հարթ սարահարթերը դահուկային հարթավայրային երթուղիների համար:

 

I-3.2.1.3. Տարածքի գեոմորֆոլոգիական, հիդրոլոգիական, հիդրոերկրաբանական, ինժեներաերկրաբանական, սեյսմատեկտոնական պայմանները

 

● Թումանյանի քաղաքային համայնքի տարածքը գեոմորֆոլոգիական տեսակետից զբաղեցնում է Դեբեդի ստորին հոսանքի ավազանի աջափնյա մասը, Դեբեդի կիրճի աջափնյա դարավանդները, որոնք ներկայացված են ալյուվիալ կոշտ բեկորային ապարներով: Դարավանդներից հյուսիս, հյուսիս-արևելք, արևելք լեռնալանջերը թեք են (30⁰-40⁰) ծածկված անտառներով և թփուտներով:

Դեբեդի կիրճը քաղաքի տարածքի երկարությամբ խորն է: Կիրճի արևմտյան լանջերը շատ թեք են (40⁰-50⁰) ծածկված անտառներով:

● Տարածքի գլխավոր գետը Դեբեդն է, որը հոսում է քաղաքի արևմտյան մասով: Դեբեդի երկարությունը Թումանյանի տարածաշրջանում 50 կմ: Գետը ջրառատ է, տարեկան հոսքը կազմում է 1100 մլն մ³: Դեբեդի կիրճի մորֆոլոգիական առանձնահատկությունների` մեծ խտության, զառիթափ լանջերի և այլն, հետևանքով գետի ջրերի տնտեսական օգտագործումը կապված է մեծ դժվարությունների հետ: Գետը հեղեղաբեր է, հեղեղները հիմնականում ցեխաքարային կազմի են: Գետի լանջերն անկայուն են, հաճախ են հանդիպում փլուզումներ, քարահոսքեր:

● Տարածքի հիդրոերկրաբանական պայմանները բարենպաստ են: Գրունտային ջրերը գետի ողողահունի լայնացած մասում տեղադրված են 0-5 մ, դարավանդների վրա` 5-15 մ խորության վրա:

● Տարածքի ինժեներաերկրաբանական պայմանները բարենպաստ են: Տարածքը հիմնականում ներկայացված է ժայռային ապարներով (տուֆաբրեկչիաներ, պորֆիրիտներ, կոնգլոմերատներ, տուֆեր և այլն) ծածկված մակերեսային նստվածքների (խճա-ավազաքարային, կավաավազային գրունտներ) փոքր շերտով:

● Սեյսմատեկտոնական պայմանները:

Քաղաքի տարածքի սեյսմատեկտոնական պայմանները բարենպաստ են: Տարածքի սեյսմատեկտոնական պայմանների գնահատման ընթացքում խիստ կարևորվել է ակտիվ խզվածքների ազդեցության գոտիների բացահայտումը և գրունտային պայմանների հաշվառումով սեյսմիկ վտանգի ելակետային արժեքների որոշումը:

Գրունտների առավելագույն արագացումները տատանվում են 0.2-ից մինչև >0.25 g, որը համապատասխանում է 8-8.25 բալի: (Հիդրոերկրաբանական, ինժեներաերկրաբանական, սեյսմատեկտոնական պայմանները մանրամասն տրված են նախագծին կից առանձին գրքով` մշակված «Գեոռիսկ» գիտահետազոտական ընկերությունում):

 

I-3.2.1.4. Լանդշաֆտների դասակարգումը և գնահատականը

 

Թումանյանի քաղաքային համայնքի տարածքը տեղադրված է Գուգարքի լեռնահովտային լանդշաֆտային շրջանի, Փամբակ-Դեբեդի հովտասարավանդային անտառատափաստանային ենթաշրջանում:

Ենթաշրջանն ընդգրկում է հետևյալ լանդշաֆտային գոտիները.

● Դեբեդի կիրճի գոտի,

● Դարավանդների և լեռնալանջերի գոտի:

● Դեգրադացված և դեգրադացվող լանդշաֆտներ:

● Դեբեդի կիրճի տեղում հոսել է Պալեո-Դեբեդը, որն ունեցել է լայն հովիտ: Հովիտը հետագայում լցվել է բազալտային լավաներով, իսկ այնուհետև կտրվել է Դեբեդի էռոզիայի շնորհիվ: Դեբեդի կիրճը Թումանյան քաղաքի մոտ քիչ լայնացած է:

Կիրճի լանջերի քարափներում հողմնահարության հետևանքով առաջացել են ընդարձակ խոռոչներ, որոնք պատմական ժամանակներում բնակիչների համար ծառայել են որպես թաքստոցներ: Դեբեդի ձախ ձորալանջի բարձրադիր դարավանդների վրա կառուցված է «Քոբայր» եկեղեցական համալիրը:

Մեծ թեքություն ունեցող, փոքրիշատե հողածածկ լանջերի վրա աճում են լորենի, բոխի, հացենի, թփուտներ (մասրենի, հոնի, ցաքի):

● Դարավանդների և լեռնալանջերի լանդշաֆտային գոտին տարածված է Դեբեդի կիրճի աջ ափին, որտեղ հանդիպում են նաև փոքր թեքություն ունեցող տեղամասեր: Լեռնալանջերը թեք են` ծածկված անտառներով, թփուտներով: Լեռնալանջերը ներկայացված են ժայռային և կիսաժայռային ապարներով` ծածկված փոքր հզորության մակերեսային նստվածքներով:

● Դեգրադացված և դեգրադացվող լանդշաֆտներն ընդգրկում են համայնքի հարավային մասում տեղակայված հրակայուն կավերի հանքավայրի տեղամասը, որի շահագործման հետևանքով առաջացել են հանքափոսեր: Այդ հանքափոսերը կարելի է օգտագործել որպես աղբավայր, քանի որ համապատասխանում է աղբավայրի գործարկման սանիտարական նորմերին (Կավային ապարների առկայությունը բացառում է աղտոտված ջրերի ներծծումը, պահպանվում է կառուցապատումից սանպահպանման գոտու շառավիղը):

Դեգրադացված լանդշաֆտներն ընդգրկում են նաև շատ թեք, համարյա ուղղաձիգ պատեր ունեցող, հողաբուսական ծածկույթից զուրկ լեռնալանջերը, որոնք անընդհատ հողմնահարվում և քայքայվում են:

Հաշվի առնելով լանդշաֆտային միևնույն գոտու տարբեր տեղամասերի ռելիեֆային տարբերության պատճառով օգտագործման տարբեր ձևերը, հետագա դասակարգման տաքսոնոմիական միավոր է ընդունվել լանդշաֆտների քաղաքաշինական օգտագործման ձևերը, ըստ որի տարբերակվում են.

● Կառուցապատված և կառուցապատման ենթակա լանդշաֆտներ,

● Ռեկրեացիոն նշանակության լանդշաֆտներ:

● Կառուցապատված և կառուցապատման ենթակա լանդշաֆտները տարածված են Դեբեդ գետի աջ ափի դարավանդների վրա:

Կառուցապատումն ունի խիստ մասնատված բնույթ: Առանձին կառուցապատված թաղամասերն իրարից բաժանվում են թեք լեռնալանջերի հատվածներով, որոնք հիմնականում թփուտներ են կամ անօգտագործելի հողեր: Կառուցապատված խոշոր զանգվածը տեղակայված է քաղաքային համայնքի հյուսիսային մասում և արևելյան լանջերից դեպի Դեբեդ հոսող հեղեղատով բաժանվում է հյուսիս-արևմտյան և հյուսիս-արևելյան հատվածների:

Կառուցապատումն ընթացել է հիմնականում կանոնավոր փողոցային ցանցով: Հյուսիսարևմտյան հատվածում փողոցները ձգվում են գետին զուգահեռ, իսկ հյուսիսարևելյան հատվածում` գետին ուղղահայաց: Հեղեղատի երկու կողմերում կառուցված են բազմահարկ տներ և հասարակական օբյեկտներ, մնացած հատվածները կառուցապատված են անհատական բնակելի տներով:

Արդյունաբերական տարածքը (հրակայուն աղյուսների գործարանը) տեղադրված է քաղաքային համայնքի հարավային մասում: Գործարանային տարածքը (մոտ 200 հա) ձգվում է գետին զուգահեռ: Գործարանային տարածքի արևելյան ծայրամասում կա անհատական տներով անկանոն կառուցապատված մի փոքր թաղամաս, որը թփուտներով բաժանված է քաղաքային համայնքի տարածքի ծայր հարավ-արևմուտքում` դարձյալ անհատական տներով կառուցապատված թաղամասից:

Վերը նշված հեղեղատի միջին հոսանքում, հեղեղատի աջ ափին տեղակայված է դեռևս չկառուցապատված թաղամաս` բաժանված տարբեր չափի տնամերձ հողամասերի: Թաղամասի հարավային մասում կառուցված է հանգստի օբյեկտը: Կառուցապատված և կառուցապատման ենթակա լանդշաֆտների օգտագործման ռեժիմը նախատեսում է.

- Կառուցապատման կանոնակարգում` բնակչության և կառուցապատման համապատասխան խտությունների կիրառումով, խուսափելով լանջերը գերծանրաբեռնելուց:

- Հարմարավետ կապերի ստեղծում:

- Տարբեր օբյեկտների և կառուցվածքների սանպահպանման նորմերի կիրառում:

- Ինժեներական նախապատրաստման միջոցառումների կիրառում (մակերևութային ջրերի հեռացում, լանջերի խորը կտրումների արգելում, հենապատերի կառուցում, գետի ափերի ամրացումներ և այլն):

● Ռեկրեացիոն նշանակության լանդշաֆտները քաղաքային համայնքի տարածքը բոլոր կողմերից շրջափակող լեռնալանջերն են` ծածկված անտառներով և թփուտներով: Այս լանդշաֆտներում ռեկրեացիոն կառուցապատման ենթակա են հիմնականում քիչ թեքություն ունեցող լեռնալանջերը` ծածկված թփուտներով:

Ռեկրեացիոն նշանակության լանդշաֆտների օգտագործման ռեժիմը նախատեսում է.

- Անտառների բոնիտետի բարելավում,

- Անտառտնտեսությունում անտառածածկ տարածքների մեծացում,

- Առողջարանային և հանգստյան օբյեկտների ցանցի ստեղծում:

 

I-3.2.1.5. Ինժեներական նախապատրաստման միջոցառումներ

 

Տարածքի ռելիեֆային պայմանների բարդության պատճառով մարդու տնտեսական գործունեությունը (ճանապարհների, ինժեներական գծերի անցկացում, թեք ռելիեֆի կառուցապատում` լանջերի խորը կտրումով և այլն) ուղեկցվում է փլուզումներով, սահքերով, քարահոսքերով: Քաղաքի տարածքով հոսող գետակները հեղեղաբեր են:

● Հակահեղեղային միջոցառումներ

Համայնքի տարածքով հոսում են Դեբեդի 5 վտակներ, որոնք համարակալված են հռոմեական I-V թվանիշերով: Վտակները մշտական հոսք չունեն և գործում են միայն ձնհալի և անձրևների ժամանակ:

Դրանցից երկուսը` II-ը և V-ը, ունեն բավականին մեծ ավազաններ` 6, 27 և 5.1 կմ² մակերեսով և տեղատարափների ժամանակ մեծ ելքեր կունենան:

Աղյուսակում բերված են բոլոր 5 վտակների հիդրոլոգիական բնութագրերը: Ելքերը հաշվված են ՀՀ Հիդրոտեխնիկայի և Ջրային Պրոբլեմների Գիտահետազոտական ինստիտուտի կողմից մշակված մեթոդով` 10; 20; 33; 50 և 100 տարին մեկ սպասվող տեղատարափ անձրևներին համապատասխան:

Հիդրավլիկական հաշվարկների հիման վրա որոշված են բոլոր հինգ հուներում` բնակավայրի սահմաններում հոսքի հիմնական պարամետրերը, այն է հոսքի խորությունը, լայնությունը, կտրվածքի կենդանի մակերեսը և արագությունը: Տվյալները բերված են աղյուսակում:

 

Թումանյանի քաղաքային համայնքի տարածքով անցնող Դեբեդ գետի աջակողմյան հինգ վտակների հիդրոլոգիական և հիդրավլիկական բնութագրերը

 

Աղ.Վ-6

Ավա- զանի անվա- նումը	Ավա- զանի մակե- րեսը կմ2	Ավա- զանի անտա- ռապատ մակե- րեսը կմ2	Հունի երկարու- թյունը կմ	Հունի միջին թեքու- թյունը, %	Ելքն ըստ կրկնության հավանակա- նության, մ3/վրկ	Հոսանքի խորու- թյունը, մ	Հոսանքի լայնու- թյունը, մ	Հոսանքի կենդանի կտրվածքը, մ2	Ջրի հոսանքի արագու- թյունը մ/վրկ
I	0.63	-	1.75	211	1%-12.01	0.8	5.33	2.13	5.64
					2%-9.76	0.75	5.0	1.87	5.21
					3%-8.38	0.71	4.73	1.69	5.0
					5%-6.21	0.63	4.20	1.32	4.70
					10%-4.60	0.58	3.86	1.12	4.11
II	6.27	5.6	5.0	234	1%-42.08	1.39	8.34	5.80	7.26
					2%-32.82	1.28	7.68	4.92	6.68
					3%-29.23	1.23	7.38	4.54	6.44
					5%-21.63	1.03	6.54	3.56	6.07
					10%-16.0	0.97	5.82	2.82	5.67
III	0.75	0.35	2.0	250	1%-11.91	0.82	4.92	2.02	5.90
					2%-9.68	0.76	4.56	1.73	5.60
					3%-8.29	0.72	4.32	1.56	5.33
					5%-6.12	0.65	3.90	1.27	4.83
					10%-4.52	0.58	3.48	1.01	4.49
IV	0.88	0.4	2.25	198	1%-12.76	0.88	4.38	1.91	6.67
					2%-10.38	0.83	4.13	1.70	6.10
					3%-8.38	0.77	3.85	1.48	5.65
					5%-6.56	0.69	3.45	1.19	5.51
					10%-4.85	0.62	3.10	0.96	5.05
V	5.10	3.8	5.75	147	1%-34.82	1.58	5.06	4.0	8.72
					2%-28.32	1.5	4.80	3.6	7.87
					3%-24.23	1.42	4.54	3.23	7.51
					5%-17.90	1.28	4.10	2.62	6.83
					10%-13.23	1.10	3.52	1.94	6.80

 

Քանի որ բնակավայրի սահմաններում ձորերի լանջերը բավականաչափ թեք են, ուստի հոսքերի լայնություններն այնքան էլ մեծ չեն, սակայն դրա փոխարեն, բարձր են հոսքերի արագությունը:

Ուշագրավ է, որ 10 տարին մեկ սելավի կրկնության հավանականության դեպքում ջրի հոսքի արագությունը 100 տարին մեկ կրկնության հավանականության համեմատ պակասում է ընդամենը 20-25 %-ով, այն դեպքում, երբ ելքերը պակասում են մոտ 3 անգամ (տես, աղյուսակի վերջին սյունակը): Դա նշանակում է, որ նույնիսկ փոքր ելքերի դեպքում հեղեղների ավերածության պոտենցիալը բավականաչափ վտանգավոր է: Քանի որ բնակավայրի սահմաններում էլ ձորերի երկայնական թեքությունները շատ մեծ են (10-14.7 %) և հոսքի արագությունը` բարձր, ուստի հուների ամրացումը հենապատերով նպատակահարմար միջոցառում չէ, դա նույնիսկ վտանգավոր է, որովհետև հոսքի արագությունը ուղղորդված հունում ավելի կմեծանա:

Բացի առաջինից, մյուս 4 ձորերի ավազանները անտառապատ են, ուստի սելավների դեմ պայքարի հիմնական միջոցառումը առաջին ձորի անտառապատումն է և հոսքերին ուղղահայաց մինչև բնակավայր հասնելը արգելապատնեշների կառուցումն է, ինչը կնպաստի ջրի արագության փոքրացմանը և բերվածքների կուտակմանը:

Ավելի կոնկրետ միջոցառումների ձեռնարկումը կպահանջի մանրակրկիտ տեղագրական, երկրաբանական և հիդրոլոգիական հետազոտություններ: Մինչ այդ հետազոտությունների կատարումն ու միջոցառումների կիրառումը, համայնքների սահմաններում բոլոր 5 ձորերի հուներից աջ և ձախ կողմերում, 8-ական մետր տարածության մեջ ոչ մի կառուցապատում չպետք է նախատեսել:

 

I-3.2.2. Տարածքի գնահատականն ըստ հատակագծային պայմանների

 

Քաղաքային համայնքի տարածքը գնահատվել է ըստ ջրամատակարարման, ջրահեռացման, էներգամատակարարման պայմանների, հաղորդակցության ուղիներով ապահովվածության և պատմամշակութային հուշարձանների առկայության:

● Քաղաքի ջրամատակարարումն իրականացվում է «Լոռի-Բերդ-Ալավերդի» կենտրոնական ջրատարից, ջուրը համապատասխանում է «Խմելու ջուր, ջրամատակարարման կենտրոնացված համակարգի ջրի որակին ներկայացվող հիգիենիկ պահանջներ, որակի հսկողություն 2-111-Աշ-1» սաննորմերի պահանջներին: Սակայն անբարենպաստ է ջրամատակարարման համակարգի տեխնիկական վիճակը հաճախ են վթարները, մեծ են ջրակորուստները; Ջրահեռացման համակարգը չի գործում, կեղտաջրերը չեն վարակազերծվում, կոյուղու մաքրման կայանը բացակայում է:

Անհրաժեշտ է ջրամատակարարման, ջրահեռացման համակարգերի վերակառուցում, վերազինում, կոյուղու նոր մաքրման կայանի կառուցում` կեղտաջրերի եռաստիճան մաքրումով:

● Քաղաքի էներգետիկ բազան ունի ռեզերվային հզորություններ, որոնք կարելի է օգտագործել նոր շինարարության տեղաբաշխման ժամանակ:

Քաղաքային համայնքի հեռավորությունը էներգամատակարարման աղբյուրներից (220 և 110 կվ բարձր լարման էլեկտրահաղորդալարերը և բարձր ճնշման գազատարը) չի գերազանցում 5-10 կմ-ը:

Ներկայումս քաղաքը գազ չի ստանում:

Հետագա շինարարության իրականացման համար և քաղաքի արդյունաբերական, ինչպես նաև կենցաղային կարիքները բավարարելու համար անհրաժեշտ է համակարգերի վերազինում, բազմահարկ, սակավահարկ տների և արդյունաբերական օբյեկտների գազաֆիկացման ապահովում:

Ջերմամատակարարման համակարգի վերականգնումը նախատեսվում է հիմնականում լոկալ ջեռուցիչներով և կաթսայատներով:

(Մանրամասն տրված է «II-6. Ինժեներական ենթակառուցվածքների հեռանկարային զարգացումը» ենթագլխում):

● Թումանյանի քաղաքային համայնքը գտնվում է հաղորդակցության ուղիներով ապահովվածության բարենպաստ գոտում: Անհրաժեշտ է հաղորդակցության ուղիների կատարելագործում, հատկապես տեղական նշանակության ճանապարհային ցանցի ընդլայնում: (Մանրամասն տրված է II-5. Տրանսպորտի հեռանկարային զարգացումը ենթագլխում):

 

I-3.2.2.1. Պատմամշակութային և բնական հուշարձաններ

 

Լոռու մարզը, ինչպես նաև Թումանյանի քաղաքային համայնքի տարածքը հարուստ է պատմամշակութային հուշարձաններով:

Բնական հուշարձաններն են Դեբեդի խորը ձորը, գետի երկու ափերին խիստ թեք և աստիճանաձև բարձրացող լանջերի վրա տարբեր չափի քարախորշերը` շրջապատված խիստ թեք, անտառապատ լանջերով: (Բնական հուշարձանները դեռևս չունեն պետական գրանցում):

Պատմամշակութային հուշարձանները տարբեր են ըստ կառուցման ժամանակահատվածի (Ք.ա. 2-1 հազ. մինչև 13-15-րդ դար), ավելի բազմազան են 13-14-րդ դարի հուշարձանները (եկեղեցիներ, ամրոցներ, գյուղատեղիներ):

Տարբեր են նաև հուշարձանների պահպանվածության աստիճանները` սկսած ավերակներից մինչև լավ պահպանվածները:

Պատմամշակութային և բնական հուշարձաններն ընդգրկված են Դեբեդ գետի միջին, ստորին հոսանքի ռեկրեացիոն գոտու Թումանյանի ենթագոտում (մանրամասն տրված է «Ռեկրեացիոն ենթագոտու քաղաքաշինական կազմակերպումը» ենթագլխում):

Ստորև բերվում է Թումանյանի քաղաքային համայնքի պատմամշակութային հուշարձանների ՀՀ Կառավարության կողմից հաստատված ցուցակը:

 

Աղ. Վ-7

հ/հ	ե/հ	Հուշարձանը, հուշարձա- նախումբը	Ժամանակը	Տեղը բնակավայրի նկատմամբ	Նշանա- կութ- յունը	Ծանոթու- թյուն
1	2	3	4	5	6	7
Թումանյան քաղաք
1		Գերեզմանոց	9-15 դդ.	քաղաքի ամ եզրին	Հ
	1.1	Խաչքար	9-10 դդ.		Հ
	1.2	Խաչքար	14 դ.		Հ
2		Խաչքար	1247 թ.	քաղաքի հվ եզրին	Հ	արձա- նագիր
3		Խաչքար	12-13 դդ.	Կարի գործարանից ոչ հեռու, քարայրի մուտքի մոտ	Հ
4		Խաչքար	13 դ.	Կարի գործարանից 50 մ հս-ամ	Հ
5		Խաչքար	13 դ.	քաղաքի մեջ	Հ
6		Խաչքար	13-14 դդ.	եկեղեցու կամրջի մոտ	Հ
7		Խաչքար	14 դ.	նոր գերեզմանոցում	Հ
8		Խաչքար	14-15 դդ.	քաղաքի հվ-ամ եզրին	Հ
9		Հուշարձան Հովհաննես Թումանյանի	1986 թ.	քաղաքի մեջ	Հ

 

Գ Լ ՈՒ Խ  II

 

ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՀԵՌԱՆԿԱՐԱՅԻՆ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄԸ

 

II-1. Հեռանկարային տնտեսական և տարածքային զարգացման հայեցակարգ

 

Թումանյան քաղաքի, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության բոլոր քաղաքների տնտեսական և տարածքային զարգացման հիմնախնդիրները քաղաքաշինական գործունեության ներկա փուլի առավել սուր և բարդ պրոբլեմներից է: Այս կապակցությամբ քաղաքի զարգացման հիմնախնդիրները դիտարկվում են հետևյալ գործոնների հետ փոխկապակցված.

- Քաղաքի դիրքը Լոռու մարզի տարաբնակեցման համակարգում:

- Բնակչության աճի դինամիկան:

- Տարածքային ռեսուրսների օգտագործման տենդենցները և արդյունավետությունը:

- Տրանսպորտային կապերը, դրանց կատարելագործման հնարավորությունները:

- Տրանսպորտային մատչելիության գոտում գտնվող ռեսուրսային (հումքային, ռեկրեացիոն, գյուղատնտեսական) պոտենցիալի օգտագործման հնարավորությունները և արդյունավետությունը:

- Տնտեսության տարբեր ճյուղերի փոխկապակցվածության, գերակա ճյուղերի զարգացման խնդիրները:

- Ինժեներական, տեխնիկական ենթակառուցվածքների զարգացման և կատարելագործման հնարավորությունները:

● Թումանյանի քաղաքային համայնքի տարածքը, գտնվելով Լոռու մարզի ինտենսիվ յուրացված գոտում, հրակայուն կավերի խոշոր հանքավայրի և հրակայուն աղյուսի գործարանի առկայության պայմաններում կարող է վերաճել գունավոր մետալուրգիան սպասարկող արդյունաբերական ենթակենտրոնի:

- Հաշվի առնելով տարածքի հարուստ ռեկրեացիոն ռեսուրսները (գեղատեսիլ կիրճ, շինարարության համար պիտանի սարահարթեր, փշատերև անտառ, կլիմայաբուժության, ձմեռային սպորտի բարենպաստ պայմաններ), միջպետական ճանապարհի, երկաթգծի առկայությունը, օդանավակայանի կառուցման հնարավորությունը (Օձունի սարահարթ), բազմաթիվ և բազմաբնույթ պատմամշակութային հուշարձանները, Թումանյան քաղաքը կարող է վերաճել ռեկրեացիոն ենթակենտրոնի` Դեբեդի ստորին, միջին հոսանքի ռեկրեացիոն գոտու Թումանյանի ենթագոտում:

- Ագրոարդյունաբերական համալիրի զարգացման համար կարևոր գործոններ են քաղաքի տրանսպորտային մատչելիության գոտում` Օձուն, Դսեղ, Լորուտ, Աթան գյուղական համայնքների տարածքներում զարգացած անասնապահությունը, ոչխարաբուծությունը, պտղաբուծությունը, ինչպես նաև անտառի և ենթանտառի հատապտուղները:

Ագրոարդյունաբերական համալիրը կարող է սպասարկել նաև ռեկրեացիոն ոլորտին:

 

II-1.1. Արդյունաբերության զարգացման հեռանկարները

 

Սույն նախագծով արդյունաբերության զարգացման հեռանկարները դիտարկվում են բնական (հումքային, ռեկրեացիոն, գյուղատնտեսական) ռեսուրսների, հանրապետության արդի տնտեսական-քաղաքական փուլի վերափոխումների ընձեռած լայն հնարավորությունների, տնտեսական գործունեության նոր մոտեցումների տեսանկյունով, որոնցից կարևորագույնն են.

● Տարածաշրջանի հումքային ռեսուրսների ռացիոնալ օգտագործումն արդյունաբերության «բազային» ճյուղերի զարգացման համար:

● Տարածաշրջանի գյուղատնտեսական արտադրության օգտագործումը` ագրոարդյունաբերական ճյուղի զարգացման համար:

● Փոքր և միջին բիզնեսի (գործարարության) խթանումը և աջակցումը` ներդրումների համար բարենպաստ միջավայրի ձևավորմամբ: Փոքր և միջին բիզնեսի օբյեկտները շատ հարմար կառույցներ են հանդիսանում հատկապես բարձր տեխնոլոգիաներով արտադրությունների ներդրման և սպասարկման համար, քանի որ համեմատաբար արագ և փոքր ծախսերով յուրացնել նոր տեխնոլոգիաները և նորարարությունները, արագ են հարմարվում շուկայի պահանջներին և սպասարկման արդիական ձևերին:

● Գիտատեխնիկական ճյուղի արդյունաբերական օբյեկտների տեղադրում:

● Տարածաշրջանային և միջմարզային ինտեգրման ճանապարհով տնտեսական կապերի ստեղծում:

● Արդյունաբերական օբյեկտներում ժամանակակից, միջազգային ստանդարտներին համապատասխանող, շրջակա միջավայրին նվազագույն վնաս հասցնող տեխնոլոգիաների կիրառում:

● Աշխատունակ բնակչության բարձր ներուժի կիրառում:

● Իրավական և գործարարական կենտրոնի ստեղծում` բնակչությանը, հիմնականում ներդրողներին, իրազեկելու նպատակով:

 

II-1.2. Արդյունաբերության «բազային» կոմպլեքսաստեղծ ճյուղերի զարգացման հնարավորությունները

 

Թումանյանի քաղաքային համայնքի տարածքի զարգացումը և նրա հեռանկարները, ինչ խոսք, անմիջապես կապված են որոշ սկզբունքային հարցադրումների հետ.

1. Դա Ալավերդու լեռնամետալուրգիական (պղնձաձուլական) համալիրի նորմալ գործունեությունն է, որը կնպաստի տարածաշրջանի գոյություն ունեցող ենթակառուցվածքների զարգացմանը ու նորի ստեղծմանը: Նախատեսվում է Ալավերդու պղնձաձուլական համալիրի հզորությունը մեծացնել 2-2,5 անգամ, որը հնարավորություն կտա ապահովել ներքին և արտաքին շուկայի պահանջները: Միաժամանակ կստեղծվեն նոր աշխատատեղեր և կօգտագործվեն համայնքի աշխատանքային ռեսուրսները:

2. Համայնքի ավտոնոմ զարգացման համար սկզբունքային նշանակություն ունեն առկա արտադրական հզորությունների ռացիոնալ և հանքահումքային ռեսուրսների լիարժեք օգտագործումը: Թումանյանի համայնքի զարգացման համար կարևոր գործոն է հանդիսանում հրակայուն նյութերի գործարանի առկայությունը: Այդ բազայի վրա ստեղծվել են 50000տ (1951 թ. դեկտեմբերից) տարեկան արտադրողականությամբ գործարան և նոր բանավան, միաժամանակ ստեղծվել են համապատասխան տեղական (համայնքային) միկրոինֆրաստրուկտուրաներ, ինչը ապահովել է բնակչության զբաղվածությունը և զարգացրել է հողագործությունը համայնքի տարածքում: Գործարանը հիմնված է եղել Թումանյանի հրակայուն ապարների բազայի վրա և գործել է շուրջ 70 տարի: Հանքավայրի պաշարները հաստատված են նախկին Խորհրդային միության օգտակար հանածոների պաշարների Համամիութենական հանձնաժողովի կողմից՝ մոտ 1220 հազ.մ³ ընդհանուր քանակությամբ: 1963 թ. ԽՍՀՄ-ի Պաշարների պետական հանձնաժողովը վերագնահատել է հանքավայրի արդյունաբերական պաշարները 2523 հազ.տ քանակով՝ ընդ որում կոնդիցիոն հումքի ելքը ընդունվել է մոտ 70%: Նշենք, որ Թումանյանի հրակայուն ապարների հանքավայրը, իր հումքի բարձր որակով հանդիսացել է Խորհրդային միության եզակի հանքավայրը, որը փաստացի ներկայացված է բնական շամոտով, այսինքն՝ ապարները բնականից թրծված են և հանդիսանում են ԱՄՆ-ի Օհայո նահանգի հրակայուն ապարների (ֆլինտ-կլեյ) նմանատիպը: Այս ձեռնարկությունը սովետական տարիներին ունեցել է բազային ձեռնարկության կարգավիճակ: Առանձնացվում են հումքի երկու տարատեսակ՝ գորշ և սպիտակ, որոնք բացի գույնից` տարբերվում են ամրությամբ, կառուցվածքով և քիմիական կազմով:

Հետագայում՝ հումքի նոր պաշարներ որոնելու նպատակով, աշխատանքներ են տարվել գործարանից դեպի արևելք ընկած տարածքում, որտեղ և հայտնաբերվել ու շահագործվել են բաց եղանակով փոքր բացահանքեր: Համաձայն նորագույն տվյալների, Թումանյանի հրակայուն ապարների հանքավայրում առկա են մի շարք թանկարժեք (միներալներ) մետաղներ (Cu, Au, Ag, МПГ), որոնք նախկին հետազոտությունների ժամանակ անտեսվել կամ ուշադրության չեն արժանացել: Հրակայուն ապարների մետաղաբերությունը կարող է ունենալ սկզբունքային նշանակություն, քանի որ հարևանությամբ գտնվող Ձաղիձորի տեղամասը պղինձ-ոսկեբեր է:

3. Թումանյանի համայնքի հեռանկարները՝ կապված տեղական հումքի լիարժեք օգտագործման հետ, նոր խնդիրներ են առաջ քաշում՝ ներկայումս գործարանի ազատ հզորությունների օգտագործմամբ: Այս տեսակետից, մեծ հետաքրքրություն է ներկայացնում Մարցիգետի հանքավայրի Ձաղիձորի տեղամասի ոսկի-պղինձային հանքաքարի վերամշակման հնարավորությունները, որը գտնվում է 1043մ բարձրություն ունեցող բարձրունքի շրջակայքում՝ գործարանից անմիջապես արևելք ընկած հարակից տարածքում: Որոնողահետախուզական աշխատանքներով այստեղ՝ Ձաղիձորի տեղամասում, հետախուզված է շուրջ 100 հազ.տ հանքաքար, որը պարունակում է շուրջ 200կգ ոսկի, 500կգ արծաթ և մոտ 1000տ պղինձ: Գործարանի հզորությունները հնարավորություն են տալիս նախատեսել այս փոքրիկ տեղամասի բավականին հարուստ հանքաքարի նախնական վերամշակման հնարավորությունները, որը կնպաստի Ալավերդու պղնձաձուլական գործարանի ռեսուրսների որոշակի ամրապնդմանը: Նշենք, որ տեղամասի հեռանկարային ռեսուրսները գնահատվում են շուրջ 200 հազ.տ:

4. Սկզբունքային նշանակություն ունի գործարանից դեպի հյուսիս-արևմուտք, Դեբեդ գետին զուգահեռ ձգվող, երկրորդական քվարցիտների զանգվածը, որն՝ ըստ լայնության, հետամտվում է 250-300մ, ըստ խորության` 100-120մ իսկ երկարությամբ՝ մինչև 800մ՝ ստեղծելով էկզոտիկ ժայռերի տպավորություն: Այս զանգվածը հանդիսանում է բարձրորակ սիլիկատային հումք և կարող է օգտագործվել տարբեր տեսակի ապակիների ստացման համար: Հայաստանի ժողտնտեսության մեջ ներկայումս զգալի պահանջարկ ունի բարձրորակ սիլիկատային հումքը, որը լայնորեն կիրառվում է ապակու արդյունաբերության, հրակայուն սիլիկահողային աղյուսների` դինասների, թթվակայուն նյութերի, մաքուր սիլիցիումի բյուրեղների աճեցման, ֆերոսիլիցիումի արտադրությունների մեջ, ինչպես նաև որպես հավելահումք (ֆլյուս) պղնձի արդյունաբերության մեջ, որպես հղկող և շինարարական նյութ, որպես ալյումինի ու բարձր հրակայուն նյութերի հումք և այլն: Բարձրորակ սիլիկահողային հումքի մեծ պահանջարկ կա Երևանի, Չարենցավանի, Գյումրիի, Աբովյանի, Արթիկի, Բյուրեղավանի և այլն ապակու տարատեսակ արտադրություններում: Առաջատար ձեռնարկություններից են հանդիսանում Հայխրուստալ, Գապեքս, Վիտրաժների աշխարհում, МБЦ խումբ (քարհատ մեքենա` Գյումրի), Армгласс (Աբովյան), Ուռենի գործարանները և արտադրական տեղամասերը, որոնք ունեն զգալի արտադրական հզորություններ ու սիլիկատային որակյալ հումքի մեծ պահանջարկ:

Սիլիկահողային հումքի պահանջարկը շատ դեպքերում բավարարվում է արտերկրից բարձրորակ հումքի ներմուծումով: Ոչ վաղ անցյալում Հանրապետություն էր ներմուծվում շուրջ 750հազ.տ քվարցային մանրունք, որից 120-150 հազ.տ օգտագործվում էր որպես ապակու արտադրության հումք, իսկ մնացածը` ձուլման կաղապարների պատրաստման համար:

Նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որը այդ ապարները հարում են անմիջապես հյուսիսից գործարանի տարածքին, այս նախագծի իրականացումը բավականին շահավետ կարող է լինել: Այս նախագծի շահավետությունը կլինի բարձր նաև այն պատճառով, որ նորագույն տվյալներով երկրորդական քվարցիտների զանգվածում հայտնաբերված են թանկարժեք մետաղների (ոսկի, արծաթ, պլատինա) զգալի պարունակություններ:

5. Թումանյանի բանավանից դեպի հյուսիս ընկած տարածքը ներկայացված է ավազակրաքարային, անդեզիտային և կավավազային կազմի ապարներով, որոնք հանդիսանում են շինանյութերի արդյունաբերության համար լավ հումք: Որոշ երկրաբանական աշխատանքներ կատարելուց հետո, կարելի է այդ ռեսուրսները լիարժեք օգտագործել տեղական շինարարության մեջ: Որոշ քանակի քարհանույթ տեղի բնակիչները իրականացնում են իրենց ուժերով:

6. Թումանյանի հրակայուն կավերի գործարանի հեռանկարները մեծապես պայմանավորված են նաև հարևանությամբ գտնվող՝ Աթանի կավերի հանքավայրի շահագործման հետ: Այդ կավերը բարձրորակ են և իրենց որակով չեն զիջում հանրահայտ հրակայուն հումքերին: ԽՍՀՄ-ի պաշարների հանձնաժողովը 1982 թ. հաստատել է Աթանի կավերի պաշարները` 9113 հազ.տ ընդհանուր ծավալով` որպես հումք շենքերի երեսպատման, դիմային ու հատակային և ներքին հարդարման սալերի, ինչպես նաև հախճապակյա ու ճենապակյա խոհարարական սպասքերի պատրաստման համար:

Բացի վերը նշվածից, Թումանյանի համայնքի տարածքում հայտնի են որոշ ոչ մետաղային հանքերևակումներ, որոնք կարող են հիմք հանդիսանալ համայնքային արտադրություն ստեղծելու համար: Դրանց թվին են պատկանում գիպսատար ապարները, հանքային գունաներկերը, ինչպես նաև բնական շիբը (ալունիտ):

Թումանյանի քաղաքային համայնքը, գտնվելով հումքային ռեսուրսներով հարուստ տարածքում (Ձաղիձորի ոսկի-պղնձային, ապակու հումք հանդիսացող երկրորդական կվարցիտների, շինանյութի հանքավայրերը, ինչպես նաև Ախթալա-Ալավերդի-Թեղուտ հանքային գոտին) միջմարզային, տարածաշրջանային ինտեգրման ճանապարհով կարող է ստեղծել տնտեսական կապեր` օգտագործելով հանքահումքային կենտրոնների վերջնական արտադրանքը և վերը նշված սեփական ռեսուրսները արդյունաբերական ազատ հզորություններում:

 

II-1.3. Ագրոարդյունաբերական համալիրի զարգացման հնարավորությունները

 

Թումանյանի քաղաքային համայնքի տրանսպորտային մատչելիության գոտում (Թումանյանի տարածաշրջան) անցած սոցիալ-տնտեսական փուլում խիստ զարգացած էր անասնապահությունը և պտղաբուծությունը: Բացի դրանից, հողային ֆոնդի մասը զբաղեցնում են անտառները (29.7 հազ. հա, որից անտառածածկ` 26.7): Անտառների գերակշռող ծառատեսակներն են կաղնին (26 %), հաճարենին (19.5 %), սոճին (18.6 %), լորենին, բոխին, հացենին:

Անտառում աճում են արժեքավոր ծառատեսակներ` արջընկուզենի, ընկուզենի, գիհի, տանձենի, խնձորենի, հոնի: Անտառը և ենթանտառը հարուստ են հատապտուղներով: Անտառը և ենթանտառը հարուստ են հատապտուղներով: Ենթանտառում աճում է հոնի, ճապկի, թանթրվենի, սզնի:

Գյուղատնտեսական արտադրության ճյուղերից զարգացած է խոզաբուծությունը, ոչխարաբուծությունը (հիմնականում Օձունում, Լորուտում, Դսեղում, Աթանում):

Պտղաբուծությունը հիմնականում զարգացած է Շնողում, Ճոճկանում, Մեծ և Փոքր Այրումներում:

Թումանյան քաղաքում կարելի է կազմակերպել ագրոարդյունաբերական արտադրություն` օգտագործելով շրջակա գյուղական համայնքներում արտադրած ագրոարդյունաբերական հումքը: Ագրոարդյունաբերական արտադրությունը կարող է սպասարկել նաև սույն նախագծով նախատեսվող ռեկրեացիոն ոլորտին:

Թումանյան քաղաքում ագրոարդյունաբերական համալիրի զարգացումն ապահովելու նպատակով անհրաժեշտ է տեղական ինքնակառավարման մարմինների և ներկրողների համագործակցությունը` տարածաշրջանային և միջմարզային տնտեսական կապերի ստեղծումով, տարածաշրջանային մեծածախ շուկայի ստեղծումով:

 

II-1.4. Ռեկրեացիայի քաղաքաշինական հեռանկարային կազմակերպումը

 

Թումանյանի քաղաքային համայնքի տնտեսության զարգացման կարևորագույն ուղղություններից է ռեկրեացիան:

Ռեկրեացիոն ոլորտի զարգացումը նպատակահարմար է ռեկրեացիոն բոլոր ռեսուրսների ռացիոնալ, համատեղ օգտագործումով, էսթետիկական արժեքավոր միջավայրի ստեղծումով` փոխկապակցված գոյություն ունեցող տրանսպորտային, ինժեներական, տեխնիկական, սոցիալական ենթակառուցվածքների զարգացման և կատարելագործման հետ:

Թումանյանի համայնքի նախատեսվող ռեկրեացիոն ենթագոտին ընդգրկված է «ՀՀ տարաբնակեցման գլխավոր նախագծով» նախատեսված Դեբեդի վերին հոսանքի ռեկրեացիոն գոտու մեջ:

Թումանյանի ռեկրեացիոն ենթագոտին ընդգրկում է Ձորագյուղից մինչ Ախթալա քաղաքն ընկած Դեբեդի վերին հոսանքի աջափնյա անտառապատ լանջերը, ինչպես նաև ողողահունի լայնացած հատվածները:

Ռեկրեացիոն ենթագոտու կազմակերպման համար ակտիվ գործոններն են.

Ø Կլիմայաբուժության բարենպաստ պայմանները (օդաբուժություն, արևաբուժություն):

Ø Պատմամշակութային հուշարձանները:

Ø Ջրային ռեսուրսների առկայությունը:

(Ռեկրեացիոն ռեսուրսների բնութագիրը, ռեկրեացիայի տարբեր ձևերի բարենպաստության աստիճանը տրված է I-3.2.1.2., I-3.2.1.4., I-3.2.2. ենթագլուխներում):

Ռեկրեացիոն ենթագոտու ուղղվածությունը` շուրջտարյա կլիմայաբուժություն, կարճատև, երկարատև հանգիստ, տուրիզմի տարբեր ձևեր:

Հաշվարկված է նաև ռեկրեացիոն ենթագոտւ ֆունկցիոնալ տարողունակությունը (տեղացի և եկվոր բուժվողների, հանգստացողների, տուրիստների ընդհանուր քանակը, որոնք կարող են միաժամանակ օգտվել ռեկրեացիոն տարածքներից և ռեսուրսներից` առանց խախտելու բնապահպանության սահմանված կանոնները և հանգստացողների հոգեբանական կոմֆորտը):

Ֆունկցիոնալ տարողունակության որոշման համար հիմք են ծառայել.

Ø Կլիմայաբուժության համար բարենպաստ օրերի թիվը յուրաքանչյուր ամսում:

Ø Ռեկրեացիայի տարբեր ձևերի կազմակերպման համար հողատարածքների միջինացված չափերը:

Ø Բնական լանդշաֆտների բեռնվածության թույլատրելի նորմերը:

Ø Ճանաչողական տուրիզմի օբյեկտների առկայությունը, դրանց կուտակման հենակետային վայրերը:

Ստորև բերված աղյուսակում տրված են ռեկրեացիոն համալիրների միջինացված տեխնիկական ցուցանիշները.

 

Աղ.Հ-1

N	Ռեկրեացիոն համալիր	Տարածք (հա) տարողունա- կություն (հազ.մարդ)	1 մարդ/տեղ (մ2)	Լանդշաֆտներ	Լանդշաֆտի թույլատրված բեռնվածությունը (մարդ/հա)
1	Բալնեոլոգիա, կլիմայաբուժություն	60.0 5.0	120	մերձլճային, մերձգետային լողափ	1000-2000
2	Հանգիստ, տուրիզմ	30.0 2.5	100	անտառ-այգի	20
3	Ճանաչողական տուրիզմ	25.0 3.0	100	մարգագետին-այգի	70

 

Այսպիսով, ռեկրեացիոն ենթագոտու ֆունկցիոնալ տարողունակությունը կազմում է 0.5-0.6 հազ. տեղ:

Թումանյանի ռեկրեացիոն ենթագոտու օգտագործման ռեժիմը նախատեսում է.

● Ռեկրեացիոն օբյեկտների շինարարություն (շուրջտարյա կլիմայաբուժական առողջարաններ, հանգստյան տներ, կեմպինգներ, մոթելներ, տուրիստական հանգրվաններ, վրանային հանգրվաններ և այլն):

● Սպասարկման և մշակույթի օբյեկտների շինարարության (հյուրանոցներ, ռեստորաններ, սննդի օբյեկտներ, զվարճանքի տներ, թանգարաններ և այլն):

● Ինժեներական, տրանսպորտային, տեխնիկական ենթակառուցվածքների զարգացում և կատարելագործում:

● Բնապահպանական միջոցառումների լայն համալիրի կիրառում.

Ø Անտառածածկ տարածքների մեծացում,

Ø Անտառի որակական կազմի (բոնիտետի) բարելավում,

Ø Անտառահատման արգելում,

Ø Ինժեներական նախապատրաստման, բարեկարգման աշխատանքների իրականացում, թափոնների ռեկուլտիվացիա, հակահեղեղային միջոցառումներ:

Ռեկրեացիոն ենթագոտու կազմակերպումը կնպաստի.

● ՀՀ տուրիստական քաղաքականության ռազմավարական ուղղությունների իրականացմանը հետևյալ երթուղիներով.

Ø Վրաստանի սահման-Ալավերդի-Թումանյան-Քարինջ-Մարց-Շամուտ-Աթան-Տավուշի մարզ,

Ø Երևան-Վանաձոր-Թումանյան-Ալավերդի-Վրաստանի սահման,

Ø Վրաստանի սահման-Ալավերդի-Թումանյան-Վանաձոր-Դիլիջան-Իջևան-Ադրբեջանի սահման,

Ø Վրաստանի սահման-Ալավերդի-Թումանյան-Վանաձոր-Սևանի ավազան-Արցախ,

Ø Թումանյան քաղաքից կարող է ճյուղավորվել տեղական նշանակության երթուղի` Թումանյան-Քարինջ-Մարց-Դսեղ-Դեբեդ-Եղեգնուտ-Վահագնի-Անտառամուտ ուղղությամբ:

Ռեկրեացիոն ենթագոտու կազմակերպումը կնպաստի նաև.

● Տեղական բնակչության ամենօրյա հանգստի կազմակերպմանը:

● Նոր տիպի առողջարանների ստեղծմանը (կլիմայաբուժություն):

● Նոր աշխատատեղերի ստեղծմանը:

● Կրթական մակարդակի բարձրացմանը:

● Բժշկական սպասարկման կատարելագործմանը:

● Տեղեկատվության տարածման նոր ձևերի ներմուծմանը:

● Տարածաշրջանի գյուղական բնակավայրերի խոշորացմանը:

 

II-2. Բնակչություն և բնակելի ֆոնդ

 

Թումանյան քաղաքի բնակչությունը (ըստ ՀՀ Ազգային վիճակագրական ծառայության 2001 թ. մարդահամարի տվյալների) կազմում է 1.954 հազ. մարդ, իսկ 01.01.07 թ. տվյալներով կազմում է 2.1 հազար մարդ:

Թումանյան քաղաքի բնակչության թվաքանակի դինամիկան (1990-2006 թթ. ժամանակահատվածում) տրված է ստորև բերված աղյուսակում:

 

Աղ.Հ-2

Թվականը	բնակչությունը (հազ.մարդ)	Ծանոթություն
1990	2.1
1991	2.1
1992	2.1
1993	2.4
1994	2.4
1995	2.4
1996	2.4
1997	2.4
1998	2.4
1999	2.5
2000	2.5
2001	2.5
2002	1.954-մշտական, 1.750-առկա	2001 թ. մարդահամարի տվյալներով
2003
2004
2005
2006

 

Ինչպես երևում է աղյուսակի տվյալներից, բնակչության քանակի մեծ տատանումներ չեն դիտվել 1990-2000 թթ.: Բնակչության որոշակի աճ տեղի է ունեցել 1993 թ. հետո` կապված Ադրբեջանից հայերի բռնագաղթի հետ:

Մարդահամարի տվյալները ցույց են տալիս, որ կատարվել է բնակչության արտահոսք (առկա բնակչությունը 2002 թ. կազմել է 1.7 հազ. մարդ):

Հաշվարկային ժամանակահատվածի (15 տարի) համար բնակչության թվաքանակը ընդունված է 5500 մարդ: Հաշվի առնելով Թումանյանի համայնքի տարածքի հանքահումքային հարուստ ռեսուրսները և դրանց մի մասի օգտագործման անհրաժեշտությունը՝ որպես Ալավերդու պղնձամոլիբդենային կոմբինատի լրացուցիչ հումք, մյուս մասի օգտագործումը որպես հազվագյուտ ապակու հումք (եզակի ՀՀ տարածքում), ինչպես նաև մետալուրգիական կոմբինատներին սպասարկող հրակայուն աղյուսի արտադրության վերականգնման անհրաժեշտությունը, ՀՀ կառավարության և գործարար ընկերությունների (Valex) հետաքրքրություններն այդ հումքերի նկատմամբ, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության տարածքի բազմակենտրոն զարգացման անհրաժեշտությունը (որպես տարաբնակեցման անհավասարակշռությունը վերացնելու գործոն), «ՀՀ տարաբնակեցման գլխավոր նախագծով» (հաստատված ՀՀ Կառավարության կողմից), քաղաքի բնակչությունը հաշվարկային ժամկետից հետո ընդունվել է 10000 մարդ (դեմոգրաֆիական տարողունակության հաշվարկի մեթոդով):

Բնակչության աճի միտումները կախված են քաղաքի, մարզի, հանրապետության սոցիալ-տնտեսական զարգացման տեմպերից:

Քաղաքի բնակելի ֆոնդի մակերեսը կազմում է 21.0 հազ.մ², ընդ որում բազմաբնակարան շենքերի քանակը կազմում է 94 , բնակարանների քանակը` 455:

Բնակչության միջին ապահովվածությունը բնակելի ֆոնդով կազմում է 11.1 մ²/մարդ:

 

II-3. Հասարակական սպասարկման ոլորտ

 

Նոր սոցիալ-տնտեսական փուլում հասարակական ոլորտի օբյեկտների զարգացումը հիմնականում ընթացել է բուժական և կրթական շենքերի վերականգնման ուղղությամբ: Կուլտուր-կենցաղային օբյեկտների ցանցն ընդլայնվում է հիմնականում շուկայական տնտեսության պահանջներին համապատասխան:

Հասարակական սպասարկման օբյեկտների հեռանկարային տեղադրման հիմնական գոտիները տրված են գոտիավորման նախագծում:

 

Սպասարկման հաստատությունների ցուցանիշները և հողամասերի չափերը*

(Հեռանկարային բնակչության հաշվառումով)

 

հհ	Անվանումը	Չափ. միավ.	Քանակը	Զբաղեցրած տարածքը (հա)
1	2	3	4	5
Կրթության հիմնարկություններ
1	Մանկական նախադպրոցական հիմնարկություններ, այդ թվում	տեղ	595	2.1
	ա)ընդհանուր տիպի	-//-	490	1.7
	բ)մասնագիտացված	-//-	21	0.07
	գ)կազդուրիչ-առողջարարական	-//-	84	0.3
2	Նախադպրոցականների համար ծածկած լողավազաններ	օբյեկտ	ըստ նախագծային առաջադրանքի	-
3	Հանրակրթական դպրոցներ, այդ թվում	աշակերտ	1200	2.5
	ա) I-VIII-րդ դասարաններ բ)IX-XII-րդ դասարաններում	-//-	1200 900	-
4	Մասնագիտացված**	-//-	ըստ նախագծային առաջադրանքի	ըստ նախագծային առաջադրանքի*
5	Մանկապատանեկան սպորտային դպրոց**	-//-	27	-//-
6	Արվեստի մանկական դպրոց, երաժշտական, գեղարվեստական պարարվեստի դպրոց**	-//-	32	-//-
4	Գիշերօթիկ դպրոցներ	-//-	ըստ նախագծային առաջադրանքի	-//-
5	Միջնակարգ մասնագիտական և մասնագիտատեխնիկական ուսումնական հաստատութուններ, բարձրագույն ուսումնական հաստատություններ	սովորող	ըստ նախագծային առաջադրանքի՝ հաշվի առնելով քաղաք-կենտրոնի և դրա ազդեցության գոտու այլ բնակավայրերի բնակչությունը	-//-
Առողջապահական, սոցիալական ապահովության հիմնարկություններ
6	Գիշերօթիկ տներ մեծահասակների, հաշմանդամների համար	տեղ	ըստ նախագծային առաջադրանքի	-//-
7	Հատուկ տիպի բնակելի տներ և բնակարաններ ծերերի, վետերանների, հաշմանդամների ու միայնակների համար	տեղ	ըստ նախագծային առաջադրանքի	-//-
8	Առողջապահական ստացիոնարներ (հիվանդանոց)	մահճակալ	տարողությունը և կառուցվածքը որոշվում է առողջապահական մարմնի կողմից և ներկայացվում է նախագծման առաջադրանքում	-//-
9	Պոլիկլինիկաներ, ամբուլատորիաներ, առանց ստացիոնարի դիսպանսերներ	հերթում հաճախում	-//-	-//-
10	Շտապ բուժական օգնության կայաններ	ավտոմեքենա	1	0.1
Առողջարանակուրորտային և կազդուրչական, հանգստի և տուրիզմի հիմնարկություններ
11	Առողջարանակուրորտային և կազդուրչական, հանգստի և զբոսաշրջության հիմնարկություններ, հյուրանոցներ	տեղ	ըստ նախագծային առաջադրանքի	ըստ նախագծային առաջադրանքի*
Մարմնակրթական, սպորտային կառույցներ
12	Մարմնակրթական-սպորտային կառույցներ, այդ թվում	հա	-	7.0
	ա) ընդհանուր օգտագործման սպորտային դահլիճներ	մ2	600	ըստ նախագծային առաջադրանքի*
13	Ընդհանուր օգտագործման բաց և ծածկած լողավազաններ	մ2	200	-//-
Մշակույթի և արվեստի հիմնարկություններ
14	Համերգային դահլիճներ	տեղ	35	-//-
15	Պարային դահլիճներ	-//-	60	-//-
16	Կինոթատրոններ	-//-	250
17	Թատրոններ	-//-	50	-//-
18	Քաղաքային գրադարաններ	ընթերցատեղ	20	-//-
Առևտրի, հասարակական սննդի և կենցաղային սպասարկման հիմնարկություններ
19	Շուկայական համալիրներ	մ2 առևտրական մակերես	240	0.16
20	Հասարակական սննդի ձեռնարկություններ	տեղ	400	0.4
21	Կենցաղային սպասարկման ձեռնարկություններ	աշխատատեղ	90	-
22	Կոմունալ սպասարկման ձեռնարկություններ, այդ թվում
	ա) լվացքատներ	կգ սպիտակեղեն	1200	ըստ նախագծային առաջադրանքի*
23	Քիմմաքրման կետեր	-//-	114	-//-
24	Քաղաքային բաղնիք	տեղ	50	0.2
Կառավարման կազմակերպություններ և հիմնարկություններ, վարկաֆինանսական հիմնարկություններ և կապի ձեռնարկություններ
25	Կապի հանգույց	Ըստ Կապի նախարարության նորմերի և կանոնների
26	Բանկի բաժանմունք	Ըստ նախագծային առաջադրանքի*
27	Կառավարման կազմակերպություններ և հիմնարկություններ	-//-
28	Քաղաքային դատարան	տեղ	-	-
29	Իրավաբանական կոնսուլտացիա, նոտարական գրասենյակ	-//-	-//-	ըստ նախագծային առաջադրանքի*
Բնակելի-կոմունալ տնտեսության հիմնարկություններ
30	Հրշեջ դեպո	հրշեջ ավտոմեքենա	2	0.6
31	Հյուրանոցներ	տեղ	60	0.33
32	Հանրային զուգարաններ	սարք.	10	-
33	Ավանդական թաղման գերեզմանատուն	հա	-	2.4

*- Строительные нормы и правила, Градостроительство, Планировка и застройка городских и сельских поселений СНиП 2.07.01.-89, Москва, 1989 г.

**-միևնույն շենքային համալիրում տեղակայված (արտադպրոցական կենտրոն)

 

II-4. Քաղաքային տարածքի ճարտարապետահատակագծային կազմակերպում և գործառական կառուցվածք

 

II-4.1. Քաղաքի տարածքային զարգացման հիմնական սկզբունքները

 

● Քաղաքի հատակագծային հեռանկարային կառուցվածքի մեթոդական հիմք են ծառայել.

Ø «ՀՀ տարաբնակեցման գլխավոր նախագծի» հիմնադրույթներով ամրագրված քաղաքի տարածքային աճի սահմանափակման սկզբունքը,

Ø Սեյսմիկ վտանգի պայմաններում քաղաքի բոլոր կառուցվածքային-հատակագծային տարրերի հուսալիությունն ու կայունությունն ապահովող սկզբունքները (բնակելի գոտու ռելիեֆին և սեյսմիկ վտանգին համապատասխանեցված խտություններ, ներքին ռեզերվային տարածքների ընդգրկում, կանաչ գոտու ընդլայնում),

Ø Հին և նոր թաղամասերի հատակագծային օրգանական կապերի ապահովումը` ընդգրկելով քաղաքի գործառական տարածքում ռեկրեացիայի համար բարենպաստ տեղամասերը և պատմամշակութային հուշարձանները:

 

II-4.2. Հատակագծային հեռանկարային կառուցվածք

 

Թումանյանի քաղաքային համայնքը տեղակայված է Դեբեդ գետի աջափնյա բարձրադիր լանջին։ Քաղաքի գոյություն ունեցող հատակագծային կառուցվածքը պայմանավորված է ռելիեֆային բարդ պայմաններով (մեծ թեքություններ, կտրտվածություն` հեղեղատներով): Կառուցապատված են հիմնականում հարթ տերրասաները (դարավանդ) և քիչ թեք լանջերը: Փողոցային ցանցը կազմակերպված է մեկ հիմնական փողոց-առանցքից ճյուղավորվող կանոնավոր, միմյանց զուգահեռ մոտեցումներով։ Մոտեցումների շուրջ բնակելի կառուցապատումը կազմակերպված է երկշարք անհատական հողամասերով տներով, ընդ որում հողամասերի չափերը զգալիորեն տարբեր են՝ կենտրոնական հատվածում` 400-1000 ք.մ., առավել ծայրամասային հատվածներում հասնում են մինչև 3000 ք.մ.։

Քաղաքի հասարակական կառուցապատումը կենտրոնացած է մշակույթի պալատի, բազմաբնակարան բնակելի կառույցներով (առաջին հարկում կապի բաժանմունքի և թանգարանի տեղակայմամբ) ձևավորված տարածքի շուրջ։ Բազմաբնակարան կառույցների միջև ընկած տարածքի սիմետրիայի առանցքով տեղակայված է Ի. Թևոսյանի կիսանդրին։ Նույն առանցքի շարունակության վրա գտնվում է նախկին կարի ֆաբրիկան։ Կենտրոնական և 3-րդ փողոցների հատման վայրում տեղակայված է քաղաքապետարանի շենքը։ Մշակույթի պալատի և քաղաքապետարանի շենքի միջև գտնվում է հանրային զբոսայգին։ Կենտրոնական փողոցից աջ տեղակայված է քաղաքային մարզադաշտը՝ խաղահրապարակներով, հանդերձարանի ու բաղնիքի շենքերով։ Քաղաքի բազմաբնակարան կառուցապատումը թեև կենտրոնացած ձևով, սակայն գրեթե հավասրաչափ տեղաբաշխված է քաղաքի կենտրոնական, արևելյան և հյուսիս-արևմտյան հատվածներում։

Սոցիալական ոլորտի հաստատությունների տեղաբաշխումը հետևյալն է՝

ուսումնակրթական օբյեկտների (մսուր-մանկապարտեզը տեղակայված է թանգարանից հարավ ընկած տարածքում, Խ. Աբովյանի անվան դպրոցը՝ հյուսիսարևելյան մասում, կիսաքանդ գոմերի հարևանությամբ) հատակագծային բաշխվածության դիտարկումը ցույց է տալիս, որ վերջիններս գտնվում են քաղաքի տարբեր մասերից բարենպաստ մատչելիության գոտում, սակայն հաշվի առնելով ռելիեֆային զգալի տարբերությունները՝ 800-1100 մ, առկա են մատչելիության որոշակի անհարմարություններ։

4-րդ և 5-րդ փողոցների միջև ընկած թաղամասի անմիջապես դիմաց՝ հյուսիսային հատվածում, տեղակայված է քաղաքային հիվանդանոցի տարածքը (չգործող)։

Քաղաքի մուտքը կազմակերպվում է կամրջով, որի առանցքով տեղակայված է Հ. Թումանյանի կիսանդրին։ Քիչ հյուսիս տեղակայված է մաքրման կայանը, որը ներկայումս չի գործում։ Քաղաքի հարավային հատվածում է տեղակայված նախկին հրակայուն աղյուսի գործարանը (ներկայումս սեփականաշնորհված է)։ Գործարանից արևելք և հարավ ձևավորված են ևս երկու բնակելի հատվածներ։ Հարավ-արևելյան թաղամասից հարավ տեղակայված է պանսիոնատի շենքը, որը ներկայումս չի գործում։

Հեռանկարային հատակագծային կառուցվածքով առաջարկվում է կառուցապատման նպատակով օգտագործել քաղաքի հյուսիսային հատվածում տեղակայված բնակավայրի անօգտագործելի հողերը որպես բազմաբնակարան կառուցապատման տարածք՝ ճանապարհային ցանցը կազմակերպելով ռելիեֆին ներգծված մոտեցումներով, որոնք երկու օղակներով եզրափակում են քաղաքի հյուսիսային հատվածի կառուցապատումը։ Ռելիեֆային պայմաններից ելնելով, այս հատվածի բազմաբնակարան կառուցապատումը նախատեսվում է կազմակերպել ռելիեֆի օգտագործմամբ տների շախմատաձև դասավորությամբ՝ մասնակիորեն օգտագործելով նաև հարակից տարածքում անկանոն բաժանված խոշոր հողակտորները։ Նորաստեղծ թաղամասի կենտրոնական հատվածում նախատեսվում է հետիոտն տերրասաներով ճեմուղի հետևյալի հաշվառմամբ՝ կազմակերպելով այն 4-րդ փողոցի Թևոսյանի կիսանդրու և նախկին պոլիկլինիկան միացնող առանցքով, որը հիանալի ընկալվում է նաև մայրուղով շարժվելիս՝ բացելով տարբեր անկյուններից դիտադաշտեր` տերրասաձև կանաչապատ ճեմուղու և հարկերի անկմամբ բազմաբնակարան թաղամասի նկատմամբ։ Առանցքի վերջնամասում, ռելիեֆի բարձրադիր կետում նպատակահարմար է ճարտարապետական դոմինանտի (օր. եկեղեցու), տեղադրում։

Քաղաքի հասարակական կենտրոնը ձևավորված է, անհրաժեշտություն կա միայն որոշ ֆունկցիաների զարգացման և աշխուժացման։ Քաղաքապետարանի և մշակույթի պալատի միջև ընկած զբոսայգու տարածքում նախատեսվում է եկեղեցու կամ մատուռի տեղադրում։ Մշակույթի տան՝ մայրուղուն ուղղահայաց քաղաքաշինական առանցքի վրա նախատեսվում է նախկինում արդեն իսկ որպես զբոսայգի նախատեսված (ներկայումս ապօրինի մշակվող հողամասեր) տարածքի կազմակերպումը որպես հանրային օգտագործման կանաչապատ զբոսայգի, որից դեպի գետն ընկած տարածքում առանցքը կեզրափակվի ևս մեկ հասարակական կառույցով, այն է՝ հասարակական սպասարկման համալիրով (ռեստորան, հանգստի, զվարճանքի օբյեկտներ, մոթել)։ Վերջինս ևս հիանալի ընկալվում է մայրուղով շարժվելիս։ Հասարակական-վարչական կենտրոնից անմիջապես կից և միասնական համալիր կազմող մարզադաշտի տարածքում առաջարկվում է ծածկած սպորտային դահլիճի կառուցումը` շուրջտարյա օգտագործումով (ծածկած լողավազան, մարզադահլիճ, ֆիտնես-առողջարարական դահլիճ և այլն)։

Բնակելի կառուցապատման պահուստային տարածք է նախատեսված նաև դպրոցին կից տարածքում կիսաքանդ գոմերի տեղում, հաշվի առնելով վերջինիս մոտիկության բացասական ազդեցությունը ուսումնական օբյեկտի հարևանությամբ, ինչպես նաև տարածքի բարենպաստությունը բնակելի (բազմաբնակարան) կառուցապատման համար։ Ռելիեֆի հաշվառումով մշակված է նաև տեղական մոտեցումների ցանց։

Բնակելի կառուցապատման համար տարածքների սղությունը ծածկելու նպատակով որոշ տարածք է նախատեսված նաև պանսիոնատի հարակից տարածքում, որի նշանակությունը և առաջնահերթությունը կմեծանա պանսիոնատի վերագործարկման դեպքում՝ սպասարկող անձնակազմի բնակության համար։ Պանսիոնատի հարևանությամբ նախատեսվում է նաև կոտեջային հանգստի գոտու կազմակերպում։ Հանգստի համար պահուստային տարածք է նախատեսված նաև աղյուսի գործարանից արևելք ընկած լեռնալանջին։

Հեռանկարային կառուցապատման համար հիմնականում օգտագործվել են բնակավայրի այլ հողերը և գյուղատնտեսական հողերից, որոնք ներկայացնում են գյուղատնտեսության համար ոչ արժեքավոր հողեր (այլ հողերի կատեգորիա)։

Ընդհանուր օգտագործման տարածքների պահանջը Համաձայն СНИП 2.07.01-89 4.2 կետի փոքր քաղաքային բնակավայրերի նախատեսվում են միայն համայնքային նշանակության, և կազմում են 8 մ²/մարդ։ Նույն կետի ծանոթության համաձայն հաշվի առնելով բնակավայրի շրջապատվածությունը անտառային զանգվածներով այս ցուցանիշը կրճատվում է 20 %-ով, ստացվում է 6.4 մ² յուրաքանչյուր մարդու հաշվով։ Բնակչության հեռանկարային թվաքանակի հաշվառումով կստացվի 6.4 հա ընդհանուր օգտագործման կանաչապատում, որը նախատեսվել է տեղաբաշխել վերոնշյալ հասարակական նշանակության հողատարածքներում։

 

II-4.2.1. Հողատեսքերի նպատակային նշանակության փոփոխությունը

 

Թումանյան քաղաքի տարածքի հատակագծային կառուցվածքի կանոնակարգման նպատակով կատարվել են մի շարք հողատեսքերի նպատակային նշանակության փոփոխություններ, որը ներկայացվում է ստորև բերված աղյուսակում (տես նաև նպատակային նշանակության փոփոխությունների ուրվագիծը)։

 

NN	ՏԱՐԱԾՔԸ ՀԱ	ՆՊԱՏԱԿԱՅԻՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆԸ
		ՆԵՐԿԱ ՎԻՃԱԿ	ՀԵՌԱՆԿԱՐ
1	5.7	ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ (անօգտագործելի հողեր)	ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԻ
2	0.01	ԱՐՏԱԴՐԱԿԱՆ (գյուղատնտեսական)	ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԻ
3	2.9	ԱՆՏԱՌԱՅԻՆ (թփուտներ)	ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԻ
ԸՆԴԱՄԵՆԸ	9.5

 

Հողամասերի նպատակային նշանակության փոփոխությունների հերթականությունը տրված է նույնանուն ուրվագծում։

 

II-4.3. Քաղաքի տարածքի գործառական գոտիավորում և կառուցապատման ռեժիմներ

 

Հաշվի առնելով գերակշռող գործառական օգտագործումը, կառուցապատման կանոնակարգման անհրաժեշտությունը, քաղաքային տարածքը բաժանված է հետևյալ հիմնական գոտիների.

● Բնակավայրերի հողեր, որոնք ըստ գործառական նշանակության դասակարգվում են հետևյալ օժանդակ գոտիների.

- բնակելի կառուցապատման,

- հասարակական կառուցապատման,

- խառը կառուցապատման,

- ընդհանուր օգտագործման հողերի,

- այլ հողերի:

● Արդյունաբերության և այլ արտադրական նշանակության հողեր, որոնք ըստ գործառական նշանակության դասակարգվում են հետևյալ օժանդակ գոտիների.

- արդյունաբերական օբյեկտների,

- գյուղատնտեսական արտադրական օբյեկտների,

- պահեստարանների:

● Էներգետիկայի, տրանսպորտի, կապի, կոմունալ ենթակառուցվածքների օբյեկտների հողեր:

● Հատուկ պահպանվող տարածքների հողեր, որոնք ըստ գործառական նշանակության դասակարգվում են հետևյալ օժանդակ գոտիների.

- բնապահպանական,

- առողջարարական նպատակներով նախատեսված,

- հանգստի համար նախատեսված,

- պատմական և մշակութային:

● Հատուկ նշանակության հողեր:

● Անտառային, ջրային և պահուստային հողեր:

Հաշվի առնելով հիմնական գոտիների քաղաքաշինական, բնապահպանական, սեյսմատեկտոնական, ինժեներաերկրաբանական և այլ բնույթի սահմանափակումները, վերջիններս դասակարգվել են ըստ գործառական նշանակության և թույլատրված օգտագործումների, հողամասերի ծավալատարածական չափորոշիչների.

● Բնակելի կառուցապատման գոտիները նախատեսված են հիմնականում բնակելի կառուցապատման, դրանց ենթակառուցվածքների, հասարակական նշանակության օբյեկտների առաջնային տեղակայման համար: Բնակվելու տարածքն ըստ ծավալատարածական (օժանդակ) գոտիավորման բաժանվում է ցածր խտության, բարձր խտության բնակելի գոտիների:

- Ցածր խտության բնակելի գոտիները նախատեսված են տնամերձ հողամասեր ունեցող 1-2 հարկանի առանձնատներով կառուցապատման համար: Այս գոտիներն առանձնացված են հիմնականում արդեն կազմավորված և նախատեսվող առանձնատնային կառուցապատման հատվածների համար: Այս գոտիներում բնակչության խտությունը չպետք է գերազանցի 100 մարդ/հա:

- Միջին խտության բնակելի գոտիներն ընդգրկում են և նախատեսված են բազմահարկ և առանձնատներով խառը կառուցապատման տարածքների համար: Բնակչության խտությունը չպետք է գերազանցի 200 մարդ/հա:

- Բարձր խտության բնակելի գոտիներն ընդգրկում են բազմահարկ տներով կառուցապատված տարածքները (հասարակական կենտրոնի շրջակայքը): Բնակչության խտությունը չպետք է գերազանցի 300 մարդ/հա:

Բնակելի գոտու ռեժիմը նախատեսում է համապատասխան շինությունների (բնակելի տներ, սպասարկման օբյեկտներ) խտությունների պահպանում, սանիտարական պահպանման գոտիների սահմանում, ինժեներական ենթակառուցվածքների կատարելագործում:

● Հասարակական կառուցապատման (գործառույթների) զարգացման գոտիները նախատեսված են բնակչության սոցիալական սպասարկման, ինչպես նաև համաքաղաքային նշանակության գործառույթների կազմակերպման համար, վարչական և տեղական կառավարման շենքերի կենտրոնացման, գործարարական, ֆինանսական գործունեությունը քաղաքի տարածքում կենտրոնացնելու համար` քաղաքի զարգացմանը զուգընթաց:

● Խառը կառուցապատման գոտիները նախատեսված են ինչպես բնակելի, այնպես էլ հասարակական կառուցապատման համար, առանց որևէ մեկի գերակայության:

● Ընդհանուր օգտագործման գոտիները նախատեսված են բնակչության ժամանցի և կապերի (տրանսպորտային և հետիոտն) կազմակերպման համար:

● Այլ հողերը նախատեսված են որպես պահուստներ` հեռանկարային կառուցապատման համար:

Քաղաքը շրջապատող անտառային և գյուղատնտեսական հողերը, որոնք կարող են ծայրահեղ իրավիճակների դեպքում օգտագործվել հրատապ միջոցառումների իրականացման համար, նախատեսված են որպես բուֆերային գոտիներ` բացառելով հետագա կառուցապատումը:

● Արդյունաբերության և այլ արտադրական նշանակության տարածքները նախատեսված են արդյունաբերական, արտադրական և պահեստային օբյեկտների, դրանց ենթակառուցվածքների առաջնային տեղակայման համար: Գոյություն ունեցող արդյունաբերական և արտադրական օբյեկտները պահպանվում են: Գոտու ռեժիմը նախատեսում է առաջավոր, շրջակա միջավայրին նվազագույն վնաս հասցնող տեխնոլոգիաների կիրառում (թափոնների կրկնակի վերամշակում, թափոնների վնասազերծում, փակ ցիկլեր և այլն):

● Էներգետիկայի, տրանսպորտի, կապի, կոմունալ ենթակառուցվածքների օբյեկտների տարածքները նախատեսված են համապատասխան ենթակառուցվածքների, դրանց համապատասխան կառույցների տեղակայման համար: Գոտու ռեժիմը նախատեսում է սանիտարական և անվտանգության գոտիների սահմանում և պահպանում և հատուկ իրավական ռեժիմների (սերվիտուտների) կիրառում:

Սանիտարական գոտիները նախատեսվում է կանաչապատել` աղմուկի ազդեցությունը և մթնոլորտային օդի, հողային և ջրային ավազանների աղտոտվածությունը փոքրացնելու նպատակով:

● Հատուկ պահպանվող տարածքների հողերը նախատեսված են ռեկրեացիոն` հանգստի, բուժ-առողջարարական (կլիմայաբուժություն, օդաբուժություն), զբոսաշրջության, սպորտային գործունեության կազմակերպման համար:

Գոտին ընդգրկում է քաղաքի տարածքում տեղակայված պատմական արժեք ներկայացնող հուշարձանները, բնական հուշարձանները, ինչպես նաև մեմորիալ (կոնսերվացված կամ կոնսերվացման ենթակա գերեզմանոցներ, դրանց պահպանման գոտիներ) տարածքները, նախատեսելով սահմանափակումներ` դրանց ընկալման, ազդեցության գոտիների քաղաքաշինական կազմակերպման և բնապահպանական նկատառումներով:

● Հատուկ նշանակության գոտին ընդգրկում է քաղաքի տարածքում տեղակայված զինվորական օբյեկտները, դրանց սպասարկող ենթակառուցվածքների տարածքները: Գոտու ռեժիմը` ըստ վարչական պատկանելիության:

● Անտառային, ջրային և պահուստային հողերն ընդգրկում են անտառտնտեսությանը պատկանող (ինչպես անտառապատ, այնպես էլ ոչ անտառապատ) տարածքները, գետերը, ոռոգման ջրանցքները, աղբրակապման կառուցվածքները, դրանց սանիտարական գոտիները: Գոտու ռեժիմները տրված են նախագծի համապատասխան բաժիններում:

 

II-5. Տրանսպորտային ենթակառուցվածքների հեռանկարային զարգացումը

 

II-5.1. Արտաքին տրանսպորտ

 

Թումանյանի համայնքն ընկած է Դեբեդ գետի աջ ափին, Ալավերդի քաղաք չհասած 15 կմ հեռավորությամբ: Բնակավայրի բացարձակ բարձրությունը կազմում է 825-900 մ:

Համայնքի վերգետնյա տրանսպորտային կապերը բավականին զարգացած են:

Բնակավայրի հարևանությամբ է անցնում Մ-6 միջպետական նշանակության Վանաձոր-Ալավերդի-Վրաստանի սահման ճանապարհը: Մ-3` Մարգարա-Վանաձոր-Տաշիր-Վրաստանի սահման և Մ-6 միջպետական նշանակության ճանապարհներին է միանում Հ-24 հանրապետական նշանակության Գյուլագարակ-Թումանյան կայարան 20.5 կմ երկարությամբ ճանապարհը: Դեբեդ գետի ձախ ափով է անցնում Հ-35 Սանահին-Օձուն-Արևածագ-Հ-24 ճանապարհը:

Հանրապետական նշանակության մեկ այլ ճանապարհ միացնում է Ստեփանավան քաղաքը Հ-35-ին, այն է` 23.6 կմ երկարությամբ Ստեփանավան-Յաղդան-Այգեհատ:

Դեբեդ գետի հովիտով է անցնում Երևան-Թբիլիսի երկաթուղին: Դա Հայաստանի միակ երկաթուղին է, որը հանրապետությունը կապում է արտերկրի (Վրաստան) հետ: Չնայած վերջին տարիներին կատարված որոշ ներդրումների, երկաթուղին լուրջ ներդրումների կարիք ունի: Գործող երկաթուղու հիմնական թերությունը հաղորդակցության ցածր արագությունն է, ինչը պատճառ է դառնում գծի ցածր արդյունավետության:

Մոտակա օդանավակայանը Ստեփանավանինն է` 35 կմ հեռավորությամբ: Սակայն այդ օդանավակայանից թռիչքները շատ սակավ են, իսկ մինչև Ստեփանավան` ճանապարհը շատ անբարեկարգ է:

 

II-5.2. Ներքին տրանսպորտ

 

Թումանյան քաղաքն ընկած է Դեբեդ գետի աջ ափին, տարածվում է հյուսիսից հարավ մոտ 3 կմ երկարությամբ: Գետի ձախ ափով են անցնում Երևան-Թբիլիսի երկաթուղին և Մ-6 միջպետական նշանակության Վանաձոր-Ալավերդի-Վրաստանի սահման ճանապարհը: Քանի որ քաղաքով բացակայում է տարանցիկ երթևեկությունը դիպվածային բնույթ է կրում և նույնիսկ կենտրոնական փողոցով, այն սկսվում է Մ-6-ից և ոլորապտույտ մոտենում վարչական կենտրոնին, մեկ ժամում ավտոմոբիլների անցուդարձը չի գերազանցում 10-15-ը:

Ընդհանուր առմամբ քաղաքը հաջող է հատակագծված, սակայն փողոցների երթևեկային մասը խիստ անբարեկարգ է: ՀՀ Կառավարությունն այս տարի նախատեսել է 30 մլն դրամ հատկացնել գլխավոր փողոցի բարեկարգման համար:

Քաղաքում հասարակական տրանսպորտ չի աշխատում և մոտակա տարիներին դրա կարիքը չի զգացվի:

Քաղաքի փողոցային ցանցը երեք կամուրջով միանում է Մ-6 մայրուղուն:

2007 թ. օգոստոս ամսվա տվյալներով, քաղաքի հարևանությամբ անցնող Մ-6 մայրուղով տրանսպորտային միջոցների ժամային անցուդարձը մեկ ժամում կազմել է 117 միավոր:

 

II-6. Ինժեներական ենթակառուցվածքների հեռանկարային զարգացումը

 

Ինժեներական ենթակառուցվածքների ուրվագծերը նախագծելու համար որպես ելակետային տվյալներ օգտագործվել են.

- Թումանյան քաղաքի նոր գլխավոր հատակագծի հորինվածքը, կատարված «Հայնախագիծ» ԲԲԸ-ի կողմից:

- ՀՀ «Հայջրմուղկոյուղի» ՓԲԸ-ի 17.04.07 թ. NԿԱ1-03/455 պատասխան գրությունը:

- ՊՀՀ տեսչության Լոռու մարզային կենտրոնի պետ` Կ.Միրզոյանի Թիվ 233 18.04.2007 թ. պատասխան գրությունը:

 

II-6.1. Ջրամատակարարում

 

Ներկայումս Թումանյան քաղաքի ջրամատակարարումն իրականացվում է «Ագարակ-Ալավերդի» ջրամատակարարման համակարգի ջրատարից, ջրի որակը համապատասխանում է «խմելու» ջուր ջրամատակարարման կենտրոնացված համակարգերի ջրի որակին ներկայացվող հիգիենիկ պահանջներին: Ջուրն ինքնահոս եղանակով, 3 կմ երկարություն և 100 մմ տրամագիծ ունեցող խողովակաշարով տրվում է 4 հատ, յուրաքանչյուրը 250 մ³ ծավալով օրվա կարգավորիչ ջրամբարներին, այնտեղից բնակավայրերի ներքին բաշխիչ ցանցին, որի ընդհանուր երկարությունը 15 կմ է, տրամագծերը` 50-150 մմ:

Բնակավայրը չունի շուրջօրյա ջրամատակարարում: Քաղաքի 2-րդ և 3-րդ թաղամասերի ջրամատակարարումն իրականացվում է 3 տեղական (Սղնախ, Խառատանոց ու Ս.Գրիգոր), ինչպես նաև «Ագարակ-Ալավերդի» ջրագծից, որն անցնում է քաղաքի աղբավայրի և գերեզմանատան տակով: Նշված ջրագծի հետագա շահագործումը կբերի բազմաթիվ վթարների և համաճարակային հիվանդությունների բռնկման վտանգի:

Վերը նշված 2-րդ և 3-րդ թաղամասերի ջրամատակարարումն իրականացվում է օրական 1.5-3 ժամ: Անմխիթար վիճակում են գտնվում ջրամատակարարման ու ջրահեռացման ներքին ցանցերը, որոնք ենթակա են վերակառուցման:

 

Ջրամատակարարման նորմերը և հաշվարկային ժամանակաշրջանի ջրապահանջը և ջրահեռացման քանակը

 

Ջրամատակարարումը նախատեսվում է բնակչության խմելու, տնտեսակենցաղային, արտադրական այն ձեռնարկությունների համար, որոնց արտադրական կարիքների համար անհրաժեշտ է խմելու որակի ջուր, ինչպես նաև բնակավայրի հակահրդեհային կարիքների բավարարման համար:

Բնակչության մեկ մարդու միջին օրական ջրապահանջի քանակը, համաձայն ներկայումս գործող նորմերի, ընդունված է 200 լ/օր:

Չունենալով արտադրական ձեռնարկությունների արտադրանքի տեսականու և քանակի վերաբերյալ տվյալներ, որոնք հիմնականում չեն գործում, արտադրական կարիքների համար պահանջվող խմելու որակի ջրի քանակն ընդունված է բնակչության հաշվարկային ջրապահանջի 25 %-ի չափով:

Հակահրդեհային կարիքների համար պահանջվող ջրաքանակը հաշվարկված է համաձայն գործող նորմերի պահանջների (10 հազ. բնակչությամբ բնակավայրերի համար, միաժամանակյա արտաքին հրդեհների քանակը 2x15 լ/վրկ, իսկ ներքին հրդեհների համար` 2x2.5 լ/վրկ):

Հակահրդեհային նպատակների համար ջրապահանջը կազմում է` 2x15+2x2.5=35 լ/վրկ: Հրդեհի տևողությունն ընդունվում է 3 ժամ:

Q=(35x3x3600):1000=378 մ³

Հակահրդեհային ջրապահանջի վերականգնումը 24 ժամվա ընթացքում, որի համար անհրաժեշտ է`

Q=(378x1000):(24x3600)=4.4 լ/վրկ

Այդ նպատակով ընդհանուր ջրամատակարարման պահանջարկում հաշվարկված է 4.4 լ/վրկ լրացուցիչ ջրաքանակ:

 

Խմելու, տնտեսական, արտադրական ձեռնարկությունների և հակահրդեհային կարիքների համար պահանջվող միջին օրական ջրաքանակի հաշվարկը

 

Աղ. Հ-3

N	Ջրասպառողները	Քանակը (հազ.)	Ջրասպառման նորման (լ/օր)	Ջրապահանջը		Ջրահեռացումը
				մ3/օր	լ/վրկ	մ3/օր	լ/վրկ
1	Բնակչությունը	10.0	200	2000	23.1	2000	23.1
2	Արտադրություն* 25%			500.0	5.8	400	4.6
3	Հակահրդեհային կարիքների համար			378	4.4	-	-
Ընդամենը				2878	33.3	2400	27.7
4	Կորուստները ցանցում 20 %			400	4.6	-	-
Ամբողջը				3278	38	2400	27.7

 

* Արդյունաբերության համար հաշվարկված ջրապահանջը հետագայում անհրաժեշտ կլինի ճշտել

 

Այսպիսով, ըստ կատարված հաշվարկների, Թումանյան քաղաքի խմելու որակի ջրապահանջը հեռանկարային ժամանակաշրջանի համար կկազմի 3278 մ³/օր (38 լ/վրկ), կեղտաջրերի քանակը` 2400.0 մ³/օր (27.7 լ/վրկ):

Քաղաքի հեռանկարային զարգացման խմելու որակի ջրապահանջը հետագայում նախատեսվում է բավարարել Ագարակ-Ալավերդի, Սղնախ, Խառատանոց աղբյուրներից:

 

Ջրամատակարարման համակարգը և գոտիները

 

Թումանյան քաղաքի ջրամատակարարման համակարգը կենտրոնացված է` բնակչության խմելու-կենցաղային, արդյունաբերական և հակահրդեհային ջրապահանջներն իրականացվում են մեկ ջրատարով:

Հաշվի առնելով քաղաքի տարածքի ռելիեֆային պայմանները և կառուցապատված հատվածների միմյանցից կտրտվածությունը, ջրմուղի ցանցում անհրաժեշտ թույլատրելի ճնշում և պահանջվող ջրաքանակ ապահովելու համար նպատակահարմար է ջրամատակարարումն իրականացնել 4 գոտիներով` համապատասխան ծավալներով ՕԿՋ-ների միջոցով:

Ըստ կատարված հաշվարկների, Թումանյան քաղաքում շուրջօրյա ջրամատակարարում ապահովելու, ինչպես նաև հակահրդեհային կարիքների համար անհրաժեշտ ջրաքանակ պաշարելու համար հարկավոր է ունենալ 2500 մ³ ընդհանուր տարողունակությամբ ՕԿՋ-ներ: Ստորև բերվում է հաշվարկը.

Ø կարգավորման ծավալը` W_կ=3278x0.3=983 մ³

Ø հակահրդեհային կարիքներ` W_հհ=378 մ³

Ø վթարային` W_վթ=(3278x8):24=1093 մ³

Ø Ընդհանուր ծավալը` W_ընդ=983+378+1093=2454 մ³

 

II-6.2. Ջրահեռացում (կոյուղի)

 

Թումանյան քաղաքը կոյուղացված է: Ջրահեռացումն իրականացվում է 200-400 մմ տրամագծի 2.3 կմ երկարության թուջե խողովակաշարով: Քաղաքը չունի կոյուղու կեղտաջրերի մաքրման կայան և կեղտաջրերը լցվում են Դեբեդ գետն` առանց համապատասխան մաքրման և վնասազերծման:

Ըստ կատարված նախնական հաշվարկների, քաղաքի մաքրման ենթակա կեղտաջրերի միջին օրական քանակը հեռանկարային զարգացման ժամանակաշրջանի համար կազմում է 2400.0 մ³/օր:

Փողոցային և միջթաղամասային կոյուղատարներով կենցաղային և արտադրական կեղտաջրերը կհավաքվեն, կենթարկվեն լրիվ կենսաբանական մաքրման, որից հետո միայն կթափվեն Դեբեդ գետը` պահպանելով շրջակա միջավայրի պահպանության սանիտարական պայմաններն ու պահանջները, ինչպես նաև հաշվի առնելով «Մակերևութային ջրերը հոսքային ջրերով աղտոտումից պահպանելու կանոններ»-ի պահանջները:

Արդյունաբերական ձեռնարկությունների կեղտաջրերն անհրաժեշտության դեպքում միայն կմիացվեն քաղաքի կոյուղու ցանցին:

 

Նախագծային առաջարկություններ

 

- Ջրամատակարարման ներքին ցանցի գոտիավորում` իրենց օրվա կարգավորիչ ջրամբարներով (համապատասխան ծավալներով և հատակի նիշերով, համաձայն սույն գլխավոր հատակագծով ներկայացված ուրվագծի):

- Ջրամատակարարման ներքին բաշխիչ ցանցի վերակառուցում, վերականգնում համաձայն հիդրավլիկական հաշվարկների:

- Տեղական ինքնահոս լեռնային սառնորակ աղբյուրների ջրերի նպատակային օգտագործում,

- Ագարակ-Ալավերդի ջրատարի` գերեզմանոցի և աղբավայրի տարածքով անցնող ջրագծի հատվածի տեղափոխում, «Սղնախ» և «Խառատանոց» կապտաժների վերանորոգում:

- 1860 մ նոր ջրագծի նախատեսում (այն միացնելով 2-րդ և 3-րդ թաղամասերի ջրամբարներին, կապահովվի նշված թաղամասի բնակիչների շուրջօրյա ջրամատակարարումը):

- Համայնքի բնակչությանը մատուցվող ծառայությունների որակի բարձրացում:

- Ջրի որակի նկատմամբ ամենօրյա լաբորատոր հսկողության սահմանում:

- ՕԿՋ-ների, կապտաժային կառույցների խիստ ռեժիմի սանիտարական պահպանության գոտիների ապահովում:

- Անհատական ջրաչափերի տեղադրում բոլոր սպառողների մոտ:

- Քաղաքի չկոյուղացված տարածքների կոյուղացում:

- Վթարված և շարքից դուրս եկած կոյուղագծերի և դիտահորերի վերակառուցում:

- Կոյուղու գործարանային տիպի կենսաբանական մաքրման կայանների նախատեսում. 1) գետի աջ ափին` քաղաք մուտք գործող կամուրջից գետի շարժման ուղղությամբ 400-500 մ հեռավորության վրա (տես գրաֆիկական մաս), 2) արդյունաբերական տարածքում` նախկինում գործող կայանի տեղում:

- Հաշվի առնելով մակերևութային ջրերն աղտոտումից պահպանելու պահանջները` կեղտաջրերը լրիվ մաքրումից և վնասազերծումից հետո միայն թափել գետը:

- Արտադրական ձեռնարկությունների տեխնիկական ջրերի նախնական մաքրում (քաղաքի կոյուղու ցանցի մեջ լցնելուց առաջ):

 

II-6.3. Էլեկտրամատակարարում

 

Էլեկտրամատակարարումը ներկայումս իրականացվում է «Հրակայուն» 35/6 կվ լարման 2x6300 ԿՎԱ հզորությամբ ենթակայանից: Կապը «Ալավերդի» 110/35/6 կվ լարման ենթակայանի հետ իրականացվում է 35 կվ լարման օդային գծով: Բնակավայրի բնակելի, հասարակական, արտադրական և արտաքին լուսավորության պահանջարկը բավարարվում է գործող 6/0.4 լարման միատրանսֆորմատորային ենթակայաններից:

 

Էլեկտրական բեռնվածքների հաշվարկը հաշվարկային ժամանակաշրջանի համար

Առավելագույն հզորությունների քանակի որոշման համար հիմք է հանդիսացել ներկայացվող գլխավոր հատակագծի տվյալները, ըստ որի Թումանյան քաղաքի հեռանկարային ժամանակաշրջանի բնակչության քանակը 10.0 հազար է:

Հաշվարկային առավելագույն հզորությունը հաշվված է որպես հզորությունների գումար.

Ø Կոմունալ-կենցաղային պահանջների, հասարակական, կուլտուր-կենցաղային շինությունների, ինչպես նաև արտաքին լուսավորության,

Ø Արդյունաբերական ձեռնարկությունների բեռնվածությունների: (Ներկայումս չի գործում քաղաքի միակ արտադրական ձեռնարկությունը` հրակայուն աղյուսի գործարանը):

Կոմունալ-կենցաղային, հասարակական, կուլտուր-կենցաղային շինությունների, արտաքին լուսավորության, ինչպես նաև ինժեներական ենթակառուցվածքների պահանջների հաշվարկը կատարված է համաձայն գործող նորմերի, ըստ որի մեկ մարդուն տարեկան հասանելիք էլեկտրաէներգիայի խոշորացված ցուցանիշն ընդունված է 1700 կվտ ժամ/տարի, իսկ տարվա ընթացքում օգտագործվող ժամերի քանակը` 5200:

Արտադրական ձեռնարկությունների կողմից պահանջվող էլեկտրաէներգիայի քանակը հետագայում կճշտվի` կախված արտադրանքի տեսականուց և քանակից:

 

Թումանյան քաղաքային համայնքի էլեկտրաէներգիայի գումարային պահանջարկի հաշվարկը` զարգացման հաշվարկային ժամանակաշրջանի համար

 

աղ. Հ-4.

N	Սպառողները	քանակը հազ.	մեկ մարդու համար պահանջվող էլ.էներգիայի քանակը կվտ ժամ/տարի	էլ.էներգիայի գումարային ծախսը հազ.կվտ/ժամ/տարի	Տարվա օգտագործվող ժամերի քանակը ժամ	մաքսիմալ պահանջվող հզորությունը կվտ
1	Բնակչությունը	10.0	1700	17000	5200	3270
2	Կորուստները և չնախատեսված ծախսեր 30 %			5100		980
Ընդամենը				22100		4250
3	Արտադրություն 25%			4250		817
Ամբողջը				26350		5060

 

Ըստ կատարված հաշվարկների քաղաքի հեռանկարային զարգացման ժամանակաշրջանի համար պահանջվող հզորությունը կազմում է մոտ 5.0 Մվա.

Ø կոմունալ-կենցաղայինը` 4.2 Մվա,

Ø արտադրական կարիքներինը` 0.8 Մվա:

Վերը նշված պահանջարկը, ինչպես ներկայումս, այնպես էլ հեռանկարային զարգացման ժամանակաշրջանի համար կբավարարվի գործող «Հրակայուն» 35/6 կվ լարման 2x6300 ԿՎԱ հզորությամբ ենթակայանից:

 

Նախագծային առաջարկություններ

 

- Էլեկտրական համակարգի արդիականացում, վերազինում ժամանակակից պահանջներին համապատասխան:

- Համակարգի համապատասխանեցում անվտանգության տեխնիկայի պահանջներին:

- 10/0.4 լարման ցանցային ենթակայանների անցում երկտրանսֆորմատորային կայանների:

- 10 և 0.4 կվ փայտյա հենասյուների փոխարինում նորերով:

 

II-6.4. Գազամատակարարում

 

Թումանյան քաղաքը գազիֆիկացված չէ:

Բնակիչները օգտագործում են հեղուկ գազ:

Ներկայումս կատարվում են վերագազիֆիկացման աշխատանքներ:

 

Գազի ծախսը հաշվարկային ժամանակաշրջանի համար

 

Գազի ընդհանուր պահանջարկի նախնական հաշվարկները կատարելիս հաշվի է առնված բնական գազով ապահովել.

- Բոլոր բնակելի և հասարակական նշանակության շենքերի (կրթական, առողջապահական, մշակութային, վարչական) ջեռուցման համար անհրաժեշտ կարիքների բավարարումը:

- Բնակչության տաք ջրամատակարարման և սննդի պատրաստման համար անհրաժեշտ պահանջարկը:

- Հասարակական նշանակության օբյեկտների և բնակչության սպասարկման ձեռնարկությունների համար անհրաժեշտ պահանջարկը:

- Արտադրական ձեռնարկությունների ջեռուցման, օդափոխության և տեխնոլոգիական կարիքների համար պահանջարկը:

Արտադրական ձեռնարկությունների պահանջարկը հետագայում կարիք կլինի ճշգրտել, քանի որ ներկայումս դրանք հիմնականում չեն գործում:

Ըստ կատարված հաշվարկների, Թումանյան քաղաքի գազի ընդհանուր տարեկան ծախսը հեռանկարային ժամանակաշրջանի համար կազմում է 18700 հազ. մ³:

 

Նախագծային առաջարկություններ

 

Ներկայացվող գլխավոր հատակագծի ուրվագծով քաղաքի բնակչության կենցաղային, տնտեսական, ինչպես նաև արտադրական կարիքների բավարարման համար որպես ջերմային աղբյուր նախատեսվում է բնական գազը, ինչի արդյունավետ և անվտանգ շահագործման համար առաջարկվում է.

- Գազափոխադրման համակարգի վերակառուցում:

- Միջբնակարանային ցանցի անվտանգ շահագործում և հուսալիության բարձրացում:

- Գազամատակարարման ներտնային ցանցի տեխնիկական վիճակի բարելավում:

- Ծխաօդատար ուղիների հաճախակի ստուգումներ:

- Գազասպառման ճշգրիտ և թափանցիկ հաշվառում:

- Կառուցապատման տակ դրվող տարածքների գազամատակարարման նախագծա-նախահաշվային փաստաթղթերի կատարում և իրականացում:

 

II-6.5. Ջերմամատակարարում

 

Թումանյան քաղաքի բազմաբնակարան, քոթեջային, հասարակական, առողջապահական, մշակութային, վարչական շենքերի ջեռուցման կարիքների բավարարումը նախատեսվում է իրականացնել ապակենտրոնացված ջերմամատակարարման համակարգով:

Առանձին բնակարաններում ջերմային կարիքները ապահովելու համար փոքր հզորության կաթսայի կամ վառարանի տեղադրման դեպքում անհրաժեշտ է անվտանգության պահանջների խստագույն պահպանում:

 

II-6.6. Կապ

 

Ներկայումս Թումանյան քաղաքի բնակչությունը արտաքին աշխարհի հետ անմիջական հեռախոսակապ չունի: Այն իրականացվում է կամ Ալավերդի քաղաքի կոմուտատորի միջոցով, կամ բջջային հեռախոսակապով:

Հեռանկարային զարգացման ժամանակաշրջանի համար Թումանյան քաղաքում նախատեսվում է նոր թվային ավտոմատ ժամանակակից կայանի կառուցում, որի մաքսիմալ հզորությունը կարող է հասցվել մինչև 2500 համարի:

 

II-7. Շրջակա միջավայրի պահպանություն

 

II-7.1. Շրջակա միջավայրի քաղաքաշինական-էկոլոգիական վիճակի վերլուծություն

 

● Շրջակա միջավայրի պահպանության հիմնական պահանջները սկզբունքորեն կիրառվել են նախագծման ընթացքում: Յուրաքանչյուր քաղաքաշինական-հատակագծային լուծում (քաղաքային տարածքի աճի սահմանափակում անտառտնտեսության և գյուղատնտեսական հողերի առավելագույն պահպանում, բնական լանդշաֆտների գնահատում, բնական ռեսուրսների պոտենցիալ հնարավորությունների բացահայտում, ռեկրեացիոն գոտիների կազմակերպում, ինժեներական պաշտպանության միջոցառումների մշակում, ինժեներական, տրանսպորտային, տեխնիկական ենթակառուցվածքների կատարելագործում) իր մեջ ներառել է շրջակա միջավայրի բարելավման, տարածքային և բնական ռեսուրսների ռացիոնալ օգտագործման հիմունքներ:

● Շրջակա միջավայրի պահպանության հիմնական սկզբունքները (կառուցապատման համար տարածքների բարենպաստության աստիճանները, գեոդինամիկ պրոցեսներ, երևույթներ, սեյսմատեկտոնական պայմաններ, լանդշաֆտների դասակարգում և գնահատում) դիտարկված են նաև «Տարածքի համալիր գնահատական» (II-3.1, I-3.2.) և «Քաղաքի դիրքը մարզի տարաբնակեցման համակարգում» ենթագլուխներում:

● Սույն ենթագլխում տրված են շրջակա միջավայրի պահպանության միջոցառումները` հաշվի առնելով.

Ø Անտրոպոգեն բեռնվածության չափը (մթնոլորտային օդի, հողածածկույթի, մակերևութային և խորքային ջրերի, բնական այլ տարրերի աղտոտվածության աղբյուրները և աղտոտվածության բնութագիրը):

Ø Բնական միջավայրի ինքնամաքրման հատկանիշները:

 

II-7.2. Մթնոլորտային օդի պահպանություն

 

Թումանյան քաղաքի տեղադրվածությունը Դեբեդ գետի վերին հոսանքի լեռնաշղթաներով շրջափակված նեղ գետահովտում և լեռնալանջերին (բացարձակ բարձրությունները տատանվում են 860-950 մ), բարձր հարաբերական խոնավությունը (միջին տարեկան 71 %), քամիների գերակշռող ուղղությունները (հարավային, հյուսիսային), քամու մեծ արագությունը` 6-7 մ/վրկ (ըստ անալոգիաների, տարբեր տեղեկատվական ատլասների) պայմանավորել են մթնոլորտի աղտոտվածության միջին պոտենցիալը (ամռանը` 3-րդ կարգի, ձմռանը` 4-րդ կարգի), որը սահմանափակում է մթնոլորտային օդն աղտոտող արդյունաբերական օբյեկտների տեղադրումը:

Ըստ «Էկոմոնիտորինգ» ՊՈԱԿ-ի 2007 թ. տվյալների, Թումանյան քաղաքի մթնոլորտն աղտոտող հիմնական նյութերի ֆոնային կոնցենտրացիաներն են (մգ/մ³).

փոշի-0.2 (ՍԹԿ-0.5)

ծծմբի երկօքսիդ-0.02 (ՍԹԿ-0.5)

ազոտի երկօքսիդ-0.008 (ՍԹԿ-0.085)

ածխածնի օքսիդ-0.4 (ՍԹԿ-5.0)

Թումանյան քաղաքում գոյություն ունեցող «Հրակայուն կավերի գործարանը», որը նախկին սոցիալ-տնտեսական Փուլում ուներ 50000տ/տարի արտադրողականություն, ներկա դրությամբ չի գործում: Աշխատում են 2 արտադրամաս, որտեղ զբաղված են ընդամենը15-20 մարդ: Մեկ արտադրամասը արտադրում է աղյուս` օգտագործելով նախկին մնացած պահեստավորված կավը (բերված Վորոնեժ քաղաքից) և շամուտի (թրծած կավ) ջարդոնը: Աղյուսն արտադրվում է քիչ քանակությամբ` պահանջարկի դեպքում: Երկրորդ արտադրամասում արտադրում են տիգելներ` դարձյալ պահանջարկի դեպքում:

Այսպիսով, ներկա դրությամբ օդն աղտոտող արդյունաբերական օբյեկտները չեն գործում, թափոններ չեն առաջանում (ըստ ՊՀՀ տեսչության Լոռու մարզային կենտրոնի պետի N233 17.04.2007 թ. նամակի):

Գործարանը վերագործարկելու դեպքում անհրաժեշտ է կիրառել առաջավոր տեխնոլոգիաներ:

Մթնոլորտային օդի աղտոտվածության վրա միջպետական ճանապարհային ցանցն ազդեցություն չի ունենում: Տարանցիկ փոխադրումները կատարվում են Երևան-Վանաձոր-Ալավերդի միջպետական մայրուղով, որն անցնում է Դեբեդի ձախ ափով` շրջանցելով քաղաքը արևմուտքից: Քաղաքի փողոցային ցանցը կապվում է միջպետական ճանապարհի հետ կամրջով:

Աղմուկի դիսկոմֆորտ ներկայումս չկա: Բնակչության լրիվ դեմոգրադիական տարողունակության (10.0 հազ. մարդ) տեղաբաշխման, փողոցային ցանցի ընդլայնման, գործարանների վերագործարկման և նորերի կառուցման պայմաններում կառաջանա աղմուկի դիսկոմֆորտային պայմաններ: Հաշվի առնելով, որ աղմուկի էկվիվալենտ չափման տվյալներ չկան, կատարվել են հաշվարկներ ըստ գործող ստանդարտների և մեթոդական հանձնարարականների միջինացված տվյալների (տրված է «Տրանսպորտի հեռանկարային զարգացումը» ենթագլխում):

Քաղաքի բնակելի մասում աղմուկի հաշվարկային մակարդակը կարող է հասնել 60 ԴԲԱ, որը շատ քիչ է գերազանցում թույլատրելի նորմերը (55 ԴԲԱ ցերեկը և 45 ԴԲԱ գիշերը):

Հասարակական կանաչը ներկա դրությամբ կազմում է 1.1 հա:

Հեռանկարային բնակչության համար նախագծով կանաչի քանակը համապատասխանեցված է նորմերին (10մ²/մարդ):

Այսպիսով, նախագծով մթնոլորտային օդն աղտոտվածությունից պահպանելու նպատակով նախատեսված է.

Ø Արդյունաբերական օբյեկտների վերագործարկում և նորերի կառուցում` միջազգային չափանիշներին համապատասխանող, շրջակա միջավայրին նվազագույն վնաս հասցնող, հասանելի տեխնոլոգիաներով:

Ø Մթնոլորտային օդի աղտոտվածության և աղմուկի դիսկոմֆորտի ազդեցության փոքրացման նպատակով նախատեսված է.

Ø Հասարակական կանաչ զանգվածների մեծացում` համապատասխանեցված գործող նորմերին: Ճանապարհների, գերեզմանոցների, արդյունաբերական, ագրոարդյունաբերական օբյեկտների սանպահպանման գոտիների կանաչապատում (տրված է «Քաղաքի հատակագծային կառուցվածքը» ենթագլխում և համապատասխան գծագրում):

 

II-7.3. Մակերևութային և խորքային ջրերի պահպանություն

 

Թումանյան քաղաքի արևմտյան մասով հոսում է Դեբեդ գետը, իսկ քաղաքի տարածքով անցնում են 3 խոշոր հեղեղատներ, որոնց ժամանակավոր հոսքերը (հաճախ հեղեղաբեր) անցնում են քաղաքի տարածքով և թափվում Դեբեդ գետը: Սույն նախագծով մշակված են հակահեղեղային միջոցառումներ (տրված է «Ինժեներական նախապատրաստման միջոցառումներ» ենթագլխում):

Դեբեդ գետը Թումանյան քաղաքի հատվածում աղտոտվում է քաղաքի ջրահեռացման համակարգից, որը չունի մաքրման կայան: Կոյուղատարներից կեղտաջրերն, առանց մաքրման, թափվում են գետը: Անբավարար է ջրահեռացման համակարգի (կոյուղատարների) տեխնիկական վիճակը:

Ստորև տրվում է Դեբեդի վտակ Մարցիգետ գետի (Թումանյանի հարավ) գետաբերանի հատվածից 2005-2006 թթ. վերցված փորձանմուշներում որոշված միացությունների միջին տարեկան կոնցենտրացիաները (Հայէկոմոնիտորինգ ՊՈԱԿ-ի տվյալներով).

 

Աղ.Հ-5

Միացությունները	Կոնցենտրացիաները (մգ/դմ3)
ԹԿՊ5 (ՍԹԿ-3.0մգ/դմ3)	2.5
Կախված մասնիկներ	12.4
Լուծված թթվածին (ՍԹԿ-ոչ պակաս 6.0 մգ/դմ3-ից)	8.16
Սուլֆատ իոն (ՍԹԿ-100 մգ/դմ3)	37.2
Քլոր իոն (ՍԹԿ-300 մգ/դմ3)	6.5
Ամոնիում իոն (ՍԹԿ-0.39 մգ N / դմ3)	0.31 (մգ N /դմ3)
Նիտրիտ իոն (ՍԹԿ-0.024 մգ N / դմ3)	0.014 (մգ N /դմ3)
Նիտրատ իոն (ՍԹԿ-9.0 մգ N / դմ3)	1.86 (մգ N /դմ3)
Իոնների գումար (ՍԹԿ-1000 մգ/դմ3)	283
Երկաթ (ՍԹԿ-0.5 մգ/դմ3)	0.23
Պղինձ (ՍԹԿ-0.001 մգ/դմ3)	0.004
Ցինկ (ՍԹԿ-0.01 մգ/դմ3)	0.008
Ֆոսֆոր	0.02
Կոշտություն	2.66

 

Ջրամատակարարման ցանցը սնվում է «Լոռի Բերդ-Ալավերդի» կենտրոնական ջրատարից, որը սկիզբ է առնում Լոռու մարզի հզոր աղբյուրներից: Ջուրը համապատասխանում է «Խմելու ջուր: Ջրամատակարարման կենտրոնացված համակարգերի ջրի որակին ներկայացվող հիգիենիկ պահանջներ, որակի հսկողություն 2-111-Ա2-1» ՍՆ և Կ-ի պահանջներին:

Բայց ջրամատակարարման ցանցի տեխնիկական վիճակը բավարար չէ, հաճախ են վթարները:

Քաղաքի տարածքում խորքային ջրերը տեղադրված են խորը, հիմնականում ծածկված են կավային շերտերով, որոնք կանխարգելում են կեղտաջրերի ներթափանցմանը:

Այսպիսով, մակերևութային ջրերն աղտոտումից պաշտպանելու նպատակով նախագծով նախատեսվում է.

Ø Կոյուղու մաքրման կայանի կառուցում միջազգային չափանիշներին համապատասխանող տեխնոլոգիայով, որը կապահովի կեղտաջրերի եռաստիճան մաքրումը` մեխանիկական, ֆիզիկական-քիմիական, կենսաբանական, հետագա խորը մաքրումով:

Ø Կոյուղու ցանցի վերանորոգում, վերազինում:

Ø Ջրամատակարարման ցանցի վերանորոգում, վերազինում, որպես վթարների կանխման առաջնահերթ միջոցառում ճնշման կարգավորիչների տեղադրում ջրատարների վրա:

Ø Ջրի որակի վերահսկման նպատակով բակտերոլոգիական և քիմիական լաբորատորիաների կառուցում, նոր տիպի քլորակայանների տեղադրում:

Ø Ջրամատակարարման, ջրահեռացման տվյալների բազային ստեղծում (տրված է «Ինժեներական ենթակառուցվածքների հեռանկարային զարգացումը» ենթագլխում):

 

II-7.4. Տարածքային և հողաբուսական ռեսուրսների պահպանություն

II-7.4.1. Տարածքային ռեսուրսների պահպանություն

 

Թումանյան քաղաքի տարածքը տեղակայված է Դեբեդ գետի վերին հոսանքի աջ ափին, Դեբեդի նեղ գետահովտում և աջափնյա թեք լանջերին, լանջերի հարթեցված տեղամասերում: Քաղաքը շրջապատված է արևելյան մասում անտառտնտեսության հողերով և հյուսիսային մասում մերկացած վերտիկալ ժայռերով:

Տարածքի էկոլոգիական հավասարակշռության պահպանման, ինչպես նաև տարաբնակեցման համակարգի անհավասարակշռության աստիճանական վերացման նպատակով քաղաքի համար սահմանված է տարածքային աճի սահմանափակման ռեժիմ` ներքաղաքային ռեզերվային տարածքների օգտագործմամբ:

Բնակելի բոլոր թաղամասերի համար ընտրված են բնակչության և կառուցապատման նորմերին համապատասխան խտություններ, մշակված են ինժեներական նախապատրաստման միջոցառումներ` տարածքների անվտանգությունն ապահովելու նպատակով:

 

II-7.4.2. Հողաբուսական ծածկույթի պահպանություն

 

Դեբեդի խորը կիրճի լանջերը, որտեղ տեղակայված են Թումանյան քաղաքի տարբեր տեղամասերը, ասիմետրիկ են: Ձախափնյա լանջերը, որի ստորոտում տեղակայված է Քոբեր կայարանը, զառիթափ է, մյուսը` աջափնյա լանջերը, որտեղ տեղակայված են քաղաքի մյուս թաղամասերը, թեք են, աստիճանաձև, գագաթները` հարթեցված (սարահարթեր): Աստիճանաձև լանջերի (դարավանդների) վրա աճում է առատ բուսականություն, տարածված են անտառներ, իսկ զառիթափ լանջերը լերկ են, ունեն մռայլ տեսք:

Քաղաքը շրջապատող լեռների դեպի Դեբեդն իջնող լանջերը ծածկված են անտառներով: Անտառներում անտառագոյացող ծառատեսակներն են` վրացական կաղնին (Quercus iberica) և արևելյան կաղնին (Q. macranthera): Կաղնուն ուղեկցում են թխկին, բոխին, լորենին, հացենին: Կաղնու անտառի լուսաթափանց սաղարթի ներքո լավ զարգանում է խոտային ծածկույթը:

Ժայռոտ մերկացումներում, քարերի արանքից բուսնում են ենթանտառի թփուտները` մասրենի, հոնի, ցաքի, դժնիկի, ալոճենու մացառուտներով և միջին խտության խոտածածկույթով: Սրանց հետ խառը հանդես են գալիս պիստակենի, փոշնի, երբեմն դրախտածառ, որով նոսրանտառներն անցնում են շիբլյակի բուսականության:

Ընդհանրապես գերակշռում են հացազգիները, բայց առատ են տարախոտերը: Անտառների բոնիտետը III կարգի է, սակայն վերջին տարիների տնտեսական դժվարությունների (անտառահատումներ, անտառմելիորատիվ միջոցառումների բացակայություն) հետևանքով անտառների բոնիտետն իջել է IV-V կարգի:

Սարահարթերի վրա զարգացած են լեռնային սևահողերը: Դրանք ծածկված են եղել տափաստաններով, որոնք ներկայումս հերկված են կամ կառուցապատված:

Դեբեդի հովտի տափաստանների բուսականությունն ավելի չորասեր է, մարգագետնային խմբակցությունները փոխարինվում են հացազգի-տարխոտային տափաստաններով:

Հարթ և բոլոր տեղանքներում շատ տարածված է փետրախոտը` նեղտերև և պոնտոսյան տարատեսակներով:

Դրա հետ աճում են փրփրուկը, սղոցուկը, բավեղը, իշակաթնուկը: Դեբեդի քարքարոտ հատվածին բնորոշ են տափաստանային բոշխը, ուրցը, եզան լեզուն, մագլցող առվույտը:

● Թումանյանի քաղաքային համայնքի հողաբուսական ծածկույթին վնաս են հասցնում լեռնալանջերից դեպի Դեբեդը ձգվող հեղեղատները, որոնք սելավաբեր են: Նախագծով մշակված են հակահեղեղային միջոցառումներ (տրված է I-3.2.1.4. և I-3.2.1.5. ենթագլուխներում):

● Քաղաքում չեն գործում արդյունաբերական օբյեկտները, կոշտ թափոններ չեն առաջանում: Կենցաղային կոշտ թափոնները տեղափոխվում են գործող աղբավայր, որը չի համապատասխանում գործող սանիտարական նորմերին:

Սույն նախագծով նախատեսվում է նոր աղբավայր քաղաքի հարավարևմտյան ծայրամասում, հրակայուն կավերի հանքավայրի սահմաններում, նախկինում շահագործված հանքափոսի տեղում: Նոր նախատեսվող աղբավայրի հատակը ծածկված է կավային ապարների հզոր շերտով, որը բացառում է աղտոտող նյութերի ներթափանցումը:

Նոր աղբավայրն ունի 50 մ խորություն և 0.5-0.6 հա տարածք: Աղբավայրի սանիտարական գոտում կառուցապատում չկա: Աղբավայրը կարող է սպասարկել հարևան համայնքներին:

Նախագծով աղբամշակման պահանջը հաշվարկված է ըստ գործող նորմերի (СНuП 2-07.01.89) գոյություն ունեցող (1.9 հազար) և հեռանկարային (10.0 հազար) բնակչության համար:

 

Աղ.Հ-6

 

Կենցաղային կոշտ թափոններ	Կենցաղային աղբը 1 մարդ/տարի հաշվարկով (կգ)	Գոյություն ունեցող բնակչության համար հազ.տոննա/տարի	Հեռանկարային բնակչության համար հազ.տոննա/տարի
Քաղաքային համայնքում ընդհանուր քանակը հասարակական շենքերի հաշվառումով	200-250	0.4-0.5	2.0-2.5

 

● Հողային ծածկույթի, ինչպես նաև մակերևութային ջրերի աղտոտման աղբյուր են հանդիսանում կոնսերվացված և նոր գերեզմանոցները, որոնք գտնվում են կառուցապատված տարածքներից մոտ 3 կմ հեռու, հիմնականում անտառային գոտում: Նոր գերեզմանոցն ունի ընդլայնման հնարավորություն: Որպես առաջնային միջոցառում նախատեսվում է գերեզմանոցները ցանկապատել և ցանկապատի երկարությամբ խիտ ծառապատել:

● Թումանյանի քաղաքային համայնքի հողային ծածկույթի որակական կազմը բարենպաստ է կանաչապատման համար: Թեք լանջերի կանաչապատման, որտեղ ուժեղ են էռոզիոն պրոցեսները, առաջարկվում է տնկել բարդի սպիտակաթև, գիհի և դրախտածառ

Քաղաքի հասարակական կանաչը հեռանկարում նախատեսվում է հասցնել 6.4 հա-ի` հեռանկարային բնակչության հաշվառումով:

● Ավտոմոբիլային ճանապարհներից հողաբուսական ծածկույթն աղտոտվում է նվազագույն չափով, քանի որ միջպետական ճանապարհը շրջանցում է քաղաքային տարածքը, իսկ փողոցային ցանցի երթևեկության ինտենսիվությունը շատ փոքր է: Բնակչության լրիվ դեմոգրաֆիական տարողունակության տեղաբաշխման ժամանակ կմեծանա փողոցների երթևեկության ինտենսիվությունը:

Փողոցային ցանցը հիմնականում ունի մեծ թեքություններ (2-3 թաղամասեր), փողոցների մի կողմը հաճախ զառիթափ է: Զառիթափ լանջերն էռոզիայից պաշտպանելու համար նախատեսվում է հյուսված ցանկապատերի ստեղծում` հողաշերտի ամրացումով:

Այսպիսով, հողաբուսական ծածկույթն աղտոտումից և դեգրադացումից պաշտպանելու համար սույն նախագծով նախատեսվում է.

Ø Հակահեղեղային միջոցառումների իրականացում:

Ø Սանիտարական նորմերին համապատասխանող նոր աղբավայրի գործարկում:

Ø Անտառտնտեսության հողերում անտառմելիորատիվ միջոցառումների իրականացում:

Ø Հակաէռոզիոն միջոցառումներ` էռոզիոն լանջերի ամրացումներով:

Ø Հասարակական կանաչի համապատասխանեցում գործող նորմերին:

 

II-7.5. Պատմամշակութային հուշարձանների պահպանություն

 

Թումանյան քաղաքի տեղակայվածությունը Երևան-Վանաձոր-Ալավերդի-Վրաստանի սահման միջպետական ճանապարհի վրա, Վանաձոր և Ալավերդի քաղաքների միջև, բազմաթիվ պատմամշակութային հուշարձանների առկայությունը, Թումանյան քաղաքի տրանսպորտային կապերը տարածաշրջանի մյուս բնակավայրերի հետ (Դսեղ, Մարց, Քարինջ, Աթան և այլն) հնարավորություն են տալիս քաղաքը դիտարկելու որպես հենակետային բնակավայր` սույն նախագծով նախատեսված Թումանյանի ռեկրեացիոն ենթագոտու պատմամշակութային հուշարձանների վերահսկողությունը և տուրիստական երթուղիների կազմակերպումն իրականացնելու համար (Հուշարձանների բնութագիրը և անվանացանկը տրված են «Տարածքի համալիր գնահատականը» ենթագլխում):

Սույն նախագծով «Պատմամշակութային հուշարձաններ» գծագրի վրա (ՀՀ մշակույթի և երիտասարդության հարցերով նախարարության տվյալներով) տրված են.

Ø Հուշարձանների բուն տարածքները, որտեղ արգելվում են ցանկացած շինարարական կամ այլ բնույթի աշխատանքները:

Ø Հուշարձանների խմբային պահպանման գոտիները:

Ø Մշակութային շերտի պահպանման գոտիները (պեղման գոտի),

Ø Պոտենցիալ պեղման գոտիները:

Վերջին երեք գոտիներում ցանկացած շինարարական աշխատանք կարելի է սկսել միայն պեղումներից հետո:

Նախագծով պահպանված են բոլոր վերը նշված գոտիների սահմանված ռեժիմները:

 

II-8. Քաղաքացիական պաշտպանության միջոցառումներ

 

Ներածություն

 

Գլխավոր հատակագծի մշակման հիմնական նպատակը, տարածքային պլանավորման միջոցով, համայնքի համար բարենպաստ կենսամիջավայրի ձևավորման ու կայուն զարգացման համար անհրաժեշտ նախադրյալների ստեղծումն է:

Քաղաքատիպ ավանի տարածքի ինժեներաերկրաբանական նախապատրաստումը, տարերային և տեխնածին վտանգավոր երևույթներից պաշտպանությունը, ինչպես նաև քաղաքացիական պաշտպանության ինժեներա-տեխնիկական միջոցառումների իրականացումը նպատակաուղղված են բնակավայրի տարածքում անվտանգ, բարենպաստ, կայուն կենսամիջավայրի ձևավորման ապահովմանը:

Քաղաքացիական պաշտպանության կարևորագույն միջոցառումներից է բնակչության պատսպարումը հակաճառագայթային թաքստոցներում և ապաստարաններում: Գլխավոր հատակագծում ներկայացված ապաստարանների անհրաժեշտ ծավալները պետք է ապահովվեն և դրանք պահվեն պատրաստ վիճակում, օգտագործել առաջին իսկ անհրաժեշտության դեպքում:

Գլխավոր հատակագծում քաղաքացիական պաշտպանության հարցերին լուծումներ տալու համար հիմք են հանդիսացել «Քաղաքացիական պաշտպանության ինժեներատեխնիկական միջոցառումների նախագծման «Гражданстрой»-ի ВСН ГО-38-82, և ВСН ГО-38-83 հրահանգները» և այլ իրավական ու նորմատիվային փաստաթղթերը:

 

Ընդհանուր բնութագիրը

 

Թումանյան քաղաքատիպ ավանը գտնվում է Դեբեդ գետի աջ ափին, Ալավերդի քաղաքից 18 կմ հարավ:

Ժամանակին այստեղ աշխատել է Հրակայուն նյութերի գործարանը, որն արտադրում էր հրակայուն աղյուս, ծայրակալներ, ընկալող-փոխանցող սարքեր:

Այստեղ կան դպրոցներ, ակումբ, գրադարան, հայրենագիտական թանգարան, հիվանդանոց:

 

Տարերային վտանգավոր երևույթները

 

Թումանյան քաղաքատիպ ավանի տարածքը գտնվում է 8-9 բալ ուժգնության սեյսմիկ գոտում, գրունտների առավելագույն հորիզոնական արագացմամբ` 0,3g` ըստ ՀՀ ՇՆ II - 6. 02 - 2006 թ.: Քաղաքատիպ ավանին բնորոշ են նաև ուժեղ կարկտահարություններն ու քամիները:

 

Տեխնածին վտանգավոր երևույթները

 

Համայնքում տեխնածին արտակարգ իրավիճակների օջախներ են համարվում`

- կոմունալ ,կենցաղային գազատարները,

- խմելու ջրագծերը, էներգամատակարարման համակարգերը, կոյուղագծերը.

- կամուրջները.

- երկաթուղագիծը:

Տեխնածին արտակարգ իրավիճակներից խուսափելու համար անհրաժեշտ է՝

- ապահովել երկաթուղով թունավոր, հրդեհապայթյունավտանգ նյութերի տեղափոխման անվտանգությունը,

- համայնքի համար կառուցել կենցաղային և արտադրական կեղտաջրերի կենսաբանական մաքրման կայան և ապահովել դրա արդյունավետ աշխատանքը.

- ապահովել համայնքի կոմունալ, կենցաղային գազատարների, խմելու ջրագծերի կոյուղագծերի, էներգամատակարարման գծերի, ճանապարհների անխափան աշխատանքը՝ ժամանակին կատարելով դրանց պլանային նախազգուշական վերանորոգման պրոֆիլակտիկ աշխատանքները.

- բենզա-գազալիցքավորման կայանները տեղակայել գոյություն ունեցող նորմաների համաձայն.

- արտակարգ իրավիճակներում քաղաքի բնակչության նվազագույն կարիքները բավարարելու նպատակով ստեղծել խմելու ջրի պահուստային պաշարներ.

- կատարելագործել բնակչության պաշտպանության ապաստարանները, նախատեսել նորերը.

- բարձրացնել էլեկտրաէներգետիկ համակարգերի հուսալիությունը՝ բացառելով բնակչության էլեկտրամատակարարման երկարատև անջատումները.

- բնակարանների գազով տաքացման համար օգտագործել այնպիսի վառարաններ, որոնք ունեն գազի այրման արգասիքների երաշխավորված հեռացման հնարավորություն:

 

Նախագծի հիմնական դրույթները

 

Թումանյան քաղաքատիպ ավանի բնակչության թվաքանակը՝ 1900 մարդ, տարածքը` 102,2 հա:

Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ քաղաքը գտնվում է բարձր սեյսմիկ ռիսկի գոտում, նախատեսվում են վտանգավոր օբյեկտների, բնակելի շենքերի և բնակչության կենսապահովման օբյեկտների պաշտպանությանն ուղղված միջոցառումներ:

- Արտակարգ իրավիճակներում քաղաքի տարածքի ռացիոնալ օգտագործման և կենսագործունեության կայունության բարձրացման համար նախագծում նախատեսված է տարբեր ֆունկցիոնալ գոտիների և համայքի տրանսպորտային ցանցի մանրամասն լուծումներ:

- Մայրուղիների և փողոցների նախագծային լայնությունը, կարմիր գծերում, ընդունված է նվազագույնը 12.0մ, որպեսզի շենքերի և կառույցների փլուզման դեպքում ապահովվի փրկարարական ստորաբաժանումների մոտեցումը:

- Ինժեներական հաղորդակցության ուղիների նախագծման հիմքում դրված է քաղաքի կենսագործունեության հուսալի ապահովումը, ինչպես խաղաղ, այնպես էլ արտակարգ իրավիճակներում:

- Ջրամատակարարման համակարգը կենտրոնացված է, համատեղված է խմելու և հակահրդեհային ծախսերը մեկ ջրատարով:

 

Թումանյան քաղաքատիպ ավանի հակաճառագայթային թաքստոցները և ապաստարանները

 

Թումանյան քաղաքատիպ ավանում ապաստարաններ և հակաճառագայթային թաքստոցներ նախկինում չեն նախատեսվել:

Սակայն համայնքում առկա է 1700 ք.մ նկուղային տարածք, որը համապատասխան վերակառուցումից հետո կարող է օգտագործվել որպես ապաստարաններ և հակաճառագայթային թաքստոցներ:

Նախնական պլանով նախատեսված է, որ արտակարգ իրավիճակների դեպքում քաղաքատիպ ավանը, պետք է ընդունի Շնող գյուղից տարահանվող 1660 մարդու, իսկ Թումանյան քաղաքատիպ ավանում արտակարգ իրավիճակների դեպքում բնակչությունը պետք է տարահանվի Սպիտակ` Ալավերդի-Վանաձոր երթուղով:

 

Քաղաքատիպ ավանի բնակչության պատսպարումը

 

Արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պատսպարումը պետք է իրականացվի հետևյալ պաշտպանական կառույցներում`

- ստորգետնյա հատուկ շինություններում` ապաստարաններում, նկուղներում, կիսանկուղներում, խորացված տարածքներում.

- բնակելի ֆոնդի տարածքներում` առաջին հարկի տարածքներ` հարմարեցված որպես ապաստարաններ:

Բնակչության պատսպարման համալիր միջոցառումներն ընդգրկում են`

- պաշտպանական կառույցների վաղօրոք կառուցումը.

- պաշտպանական կառույցների պահպանումը պատրաստի վիճակում.

- պաշտպանական կառույցների նպատակային օգտագործման կազմակերպումը.

- արագ կառուցվող ապաստարանների շինարարության կազմակերպումն ու ապահովումը պատերազմի սպառնալիքի ժամանակ:

Արտակարգ իրավիճակներում քաղաքի կենսագործունեությունն ապահովող ձեռնարկությունների ապաստարաններում պատսպարվում են նշված ձեռնարկությունների աշխատակիցները:

Նկուղային և այլ խորացված տարածքներում, պատսպարման նպատակով նախատեսված շենքերի և շինությունների առաջին հարկերում, պարզագույն թաքստոցներում պատսպարվում է մնացած բնակչությունը:

 

Բնակչությանն ապաստարաններով ապահովման հաշվարկ

 

N	Բնակչության խմբեր	Ներկա ժամանակահատվածում		Հաշվարկային ժամկետում
		Թվաքանակը (մարդ)	Ենթակա են պատսպարման (մարդ)	Թվաքանակը (մարդ)	Ենթակա են պատսպարման (մարդ)
1	2	3	4	5	6
1.	Աշխատավայրում գտնվող բնակիչներ	900	750	4300	3560
2.	Տանը գտնվող չաշխատող բնակիչներ	450	410	2200	2000
3.	Ուսման վայրում գտնվող ուսանողներ, դպրոցականներ, նախադպրոցական երեխաներ	300	280	2000	1880
4.	Տնային պայմաններում գտնվող ուսանողներ, դպրոցականներ, նախադպրոցական երեխաներ	250	245	1500	1480
Ընդամենը		1900	1685	10000	8920

 

Ապաստարանների մակերեսների հաշվարկ` ըստ խմբերի

 

N	Բնակչության խմբեր	Ներկա ժամանակահատվածում		Հաշվարկային ժամկետում
		Բնակչության թվաքանակը	Ապաստարանների անհրաժեշտ մակերեսը, մ2	Բնակչության թվաքանակը	Ապաստարանների անհրաժեշտ մակերեսը, մ2
1	2	3	4	5	6
1.	Նախադպրոցական տարիքի երեխաներ` իրենց խնամակալների հետ	520	624	3200	3840
2.	Քաղաքի մնացած բնակչությունը	1380	1035	6800	5100
Ընդամենը		1900	1659	10000	8940

 

Ծանոթագրություն`

- անհրաժեշտ ծավալով ապաստարանների ընդհանուր մակերեսը հաշվարկվել է գործող նորմաների համաձայն: Նախատեսվող մակերեսների չափերում, հաշվի են առնվել նաև սանիտարական, պահեստային և այլնի համար նախատեսվող անհրաժեշտ օժանդակ մակերեսները:

 

Բնակչության իրազեկումը և տեղեկացումը

 

Պաշտպանական կառույցներում բնակչության պատսպարումը տեղի է ունենում քաղաքացիական պաշտպանության ազդանշաններով`

- շչակի ընդհատ հնչեցման դեպքում («Օդային տագնապ» ազդանշան) բնակչությունն անմիջապես պատսպարվում է պաշտպանական կառույցներում.

- շչակի անըդհատ հնչեցման դեպքում («Ուշադրության բոլորին» ազդանշան) բնակչությունը պարտավոր է միացնել հեռուստացույցները և ռադիոընդունիչները, որոնցով պետական փրկարարական ծառայության մարմինների կողմից տրվում են հաղորդագրություններ տեղանքի քիմիական կամ ճառագայթային վարակի կամ այլ սպառնալիքի կամ դրանց առաջացման և բնակչության գործողությունների մասին ու գործում` համաձայն այդ հաղորդագրությունների:

Ստանալով համապատասխան ազդանշան` պաշտպանական կառույցներն սպասարկող խմբերի և օղակների անձնակազմերը բերվում են պատրաստականության և ժամանելով իրենց աշխատատեղերը, պաշտպանական կառույցները պատրաստում են պատսպարվողների ընդունման համար: Պետական կառավարման տարածքային, տեղական ինքնակառավարման մարմինները ՀՀ փրկարար ծառայության տեղական մարմինների հետ համատեղ կազմակերպում են բնակչության պատսպարման համալիր միջոցառումներ:

Պաշտպանական կառույցներում բնակչության պատսպարումն իրականացվում է նախապես մշակված և հաստատված պլանների համաձայն:

Աշխատանքային հերթափոխի աշխատողներն ու ծառայողներն օբյեկտների համապատասխան պաշտոնատար անձանց ղեկավարությամբ զբաղեցնում են պաշտպանական կառույցները` համաձայն օբյեկտի քաղաքացիական պաշտպանության պետի կողմից նախապես մշակված պլանների, իսկ անհատական բնակարաններում ապրողները՝ իրենց հարմարեցված նկուղները և այլ շինությունները:

 

Բնակչության տարահանումը

 

Քաղաքի վրա հակառակորդի անմիջական հարձակման դեպքում բնակչության լրիվ տարահանում չի պլանավորվում: Բնակչության հրատապ վերաբնակեցումը քաղաքատիպ ավանի առանձին տարածքներից հնարավոր է հակառակորդի կողմից հարձակման ժամանակակից միջոցների օգտագործման դեպքում, որի ընթացքում կարող են առաջանալ քիմիական, ճառագայթային, մանրէաբանական վարակի օջախներ:

Տարերային աղետներից բնակչության համար առավել մեծ վտանգ են ներկայացնում երկրաշարժերը, որոնց դեպքում որպես պաշտպանության հիմնական ձև հանդիսանում է բնակչության տարահանումը անվտանգ վայր` Սպիտակ քաղաք` Ալավերդի-Վանաձոր երթուղով:

Աղետից հետո իրականացվում է այն շենքերի բնակիչների տարահանումը, որոնցում բնակվել հնարավոր չէ:

Տեխնածին քիմիական աղետների դեպքում պաշտպանական հիմնական ձևը բոլոր միջոցներով բնակչության դուրս բերումն է, տարահանումը վարակման օջախից քամու հակառակ ուղղությամբ:

Տարահանման հարցի լուծման համար պետք է հաշվի առնվեն հետևյալ ձևերն ու միջոցները`

- քաղաքատիպ ավանի բնակչությունը կարող է տարահանվել հետիոտն շարասյուներով կամ տրանսպորտային միջոցներով` ավտոշարասյուներով.

- առանձին դեպքերում տարահանման համար, Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով, կարող են տրամադրվել նաև օդային տրանսպորտային միջոցներ:

 

Արտակարգ իրավիճակների դեպքում քաղաքատիպ ավանի կառավարման կազմակերպումը

 

Աղետի սպառնալիքի կամ առաջացման վտանգի դեպքում կառավարումն իրականացվում է քաղաքատիպ ավանի կառավարման կետից (քաղաքապետի աշխատասենյակ) և Լոռու մարզային փրկարարական վարչությունից:

Օպերատիվ խումբը ժ+45 րոպեի ընթացքում զբաղեցնում է հիմնական կառավարման կետը և ժ+60 րոպեի ընթացքում կազմակերպում է շուրջօրյա հերթապահություն:

Մարզային փրկարարական վարչության անձնակազմը ժ+45 րոպեի ընթացքում ժամանում է և ժ+60 րոպեի ընթացքում կազմակերպում է շուրջօրյա հերթապահություն և անհրաժեշտ փրկարարական աշխատանքներ:

Աղետի սպառնալիքի կամ առաջացման դեպքում կառավարումը կազմակերպվում է Լոռու մարզպետի կողմից և իրականացվում է կառավարման հիմնական կետից: Անհրաժեշտության դեպքում կառավարումն իրականացվում է պահեստային կամ շարժական կառավարման կետերից:

 

Անհատական պաշտպանության միջոցների (ԱՊՄ) պահանջվող քանակի հաշվարկ` ըստ տարիքային խմբերի

 

Հ/Հ	Բնակչության թվաքանակը` ըստ տարիքային խմբերի	Ընդամենը (մարդ)	Պահանջվող ԱՊՄ-ի քանակը (հատ) և մակնիշը
			Քանակը գումարած 10% պահուստ	Մակնիշը
1.	0-2 տարեկան	150	165	КЗД - 4  КЗД - 6
2.	3-14 տարեկան	500	550	ПДФ - НМУ - ДА (մանկական)
3.	15-18 տարեկան և ավելի	1250	1375	ПДФ - НМУ - ША
	Ընդամենը	1900	2090

 

Ծանոթագրություն`

բնակչությանը ԱՊՄ բաշխումը, համաձայն ՀՀ կառավարության 25.10.2000 թ. թիվ 679 որոշման, իրականացվում է ՀՀ կառավարության որոշմամբ, իսկ կազմակերպություններում` տվյալ կազմակերպության ղեկավարի որոշմամբ:

 

Բնակչության պաշտպանության միջոցառումները

 

Բնակչության պաշտպանության միջոցառումների մեջ մտնում են նաև`

 

1. ինժեներական ապահովումը, որի նպատակն է պայմաններ ստեղծել քաղաք մուտք գործելու, փրկարարական և այլ անհետաձգելի աշխատանքների, դրանց հաջող իրականացման, ինչպես նաև աղետի գոտուց բնակչության տարահանման կազմակերպման համար.

2. բժշկական ապահովումը, որի նպատակն է պայմաններ ստեղծել բժշկական օգնություն ցուցաբերել տուժածներին՝ գործին ընդգրկելով ինչպես տեղական, այնպես էլ այդ աշխատանքների մեջ ներգրավվող այլ մարզերից ժամանող ուժերը.

3. հասարակական անվտանգության և հակահրդեհային ապահովումը, որի նպատակն է ապահովել մարզի բնակչության անվտանգությունը, ունեցվածքի պահպանությունը և հակահրդեհային անվտանգությունը.

4. նյութատեխնիկական միջոցների և սննդամթերքի ապահովումը, որի նպատակն է քաղաքի տուժած բնակչության և փրկարարական ուժերի կենսաապահովման համար կազմակերպել սննդի և առաջին անհրաժեշտության միջոցների ժամանակին տեղափոխումը և բաշխումը.

5. տրանսպորտային ապահովումը, որի նպատակն է աղետի գոտի տեղափոխել փրկարարական կազմավորումներ, ինչպես նաև փոքրածավալ տեխնիկական միջոցներ և տարահանել բնակչությանը.

6. տեղեկատվության ապահովումը, որի նպատակն է հստակ մեկնաբանել արտակարգ իրավիճակների հետևանքները, ապահովել լրատվության օբյեկտիվությունը և պրոֆեսիոնալ պատշաճ մակարդակը:

7. Միաժամանակ`

ա) բնակավայրում վտանգավոր ձեռնարկություններն ու արտադրությունները տեղաբաշխել նպատակահարմար` հաշվի առնելով բնակչության պաշտպանության խնդիրները,

բ) շենքերի, շինությունների, ինժեներական ցանցերի, հիդրոտեխնիկական կառույցների, տրանսպորտային հաղորդակցության ուղիների և մայրուղիների շինարարությունն իրականացնել անվտանգության և հուսալիության անհրաժեշտ մակարդակներով,

գ) ապահովել գյուղատնտեսական գործունեության կայունությունը,

դ) նախատեսել և ստեղծել ԱԻ սպառնալիքի կամ առաջացման մասին պետական մարմիններին և բնակչությանն ազդարարման համակարգ,

ե) նախատեսել, աղետի դեպքում, բնակչության պատսպարման, տարահանման և անհատական պաշտպանության միջոցներով ապահովման և իրականացման հնարավորություն,

զ) նախատեսել, աղետի դեպքում, փրկարարական և այլ անհետաձգելի վթարային վերականգնողական աշխատանքների կատարման հնարավորություն,

է) նախատեսել, աղետի դեպքում, հասարակական կարգի, պաշտպանական նշանակության, բնակչության կենսագործունեությունն ապահովող և այլ կարևորագույն օբյեկտների պահպանության ուժեղացման հնարավորություններ,

ը) նախատեսել, աղետի դեպքում, քաղաքացիների, տրանսպորտային միջոցների տեղաշարժման, բեռների ներմուծման և արտահանման հնարավորություններ,

թ) նախատեսել, աղետի դեպքում, պետական մարմինների գույքի, նյութատեխնիկական պաշարների, տրանսպորտային և այլ միջոցների նպատակային հավաքման և օգտագործման հնարավորություն,

ժ) նախատեսել, աղետի դեպքում, կարանտինային և այլ սանիտարահամաճարակային միջոցառումների իրականացման, գյուղատնտեսական մշակաբույսերի և կենդանիների պաշտպանության և բնակչության բժշկական սպասարկման իրականացման հնարավորություններ,

ժա) բնակավայրը և օբյեկտներն ապահովել հրդեհային պահպանությամբ, ինչպես նաև հակահրդեհային ջրամատակարարմամբ, շենքերին և շինություններին հարող մշտական գործող ճանապարհներով, կապի միջոցներով` համաձայն հակահրդեհային նորմատիվ փաստաթղթերի,

ժբ) շենքերի, շինությունների, կազմակերպությունների ծավալահատակագծային և կառուցվածքային լուծումները, ինչպես նաև դրանց միջև անջրպետները նախատեսել այնպես, որպեսզի ապահովվի մարդկանց անվտանգությունը և հրդեհների մարումը,

ժգ) բնակավայրի բնակելի տարածքի սահմաններում պոտենցիալ վտանգավոր պահեստների և շինությունների, ինչպես նաև այրվող գազերով և հեղուկներով տարանցիկ խողովակաշարերի տեղաբաշխումն իրականացնել նորմատիվ տեխնիկական փաստաթղթերի պահանջներին համապատասխան,

ժդ) նախատեսել համայնքի տարածքում սեյսմիկ ռիսկի նվազեցման ուղղությամբ տարվող աշխատանքներ,

ժե) նախատեսել համայնքի տարածքում ուժեղ երկրաշարժներին բնակչությանը նախապատրաստելու աշխատանքներ:

Համայնքի մանրամասն նախագծման ընթացքում`

ա) մշակել հատուկ միջոցառումներ` ապահովելու համայնքի հատուկ կարևորագույն օբյեկտների գործունեության կայունությունն արտակարգ իրավիճակներում,

բ) նախատեսել անհրաժեշտ միջոցառումներ, արտակարգ իրավիճակներում, ապահովելու կառավարման, կապի, ազդարարման, կառավարման մարմինների և բնակչության իրազեկման ապահովման համակարգերի հիմնման և դրանց բնականոն գործունեության աշխատանքները,

գ) մշակել հատուկ պլան, արտակարգ իրավիճակներում, համայնքի բնակչության, տարահանումն ապահովելու համար և այն համաձայնեցնել այն բնակավայրի ղեկավարության հետ, որտեղ նրանք պետք է տեղաբաշխվեն:

 

II-9. ՀՀ Լոռու մարզի Թումանյանի քաղաքային համայնքի գլխավոր հատակագծի հիմնական տեխնիկատնտեսական ցուցանիշները*

 

Ցուցանիշները	Չափման միավորը	Գոյություն ունեցող	Հեռանկարային
1.	2.	3.	4.
Տարածքը
Համայնքի վարչական սահմաններում ընդգրկված հողերի ընդհանուր մակերեսը	հա	409.61	409.61
ընդամենը, այդ թվում՝
Բնակավայրի հողեր, որից.	հա	102.18	110.68
բնակելի կառուցապատման	-''-	59.44	80.0
հասարակական կառուցապատման	-''-	2.54	2.54
խառը կառուցապատման	-''-	-	2.44
Ընդհանուր օգտագործման հողեր, այդ թվում.	-''-	18.30	25.7
ընդհանուր օգտագործման կանաչապատ տարածքներ	-''-	1.1	6.4
Այլ հողեր	-''-	21.9	-
Արդյունաբերության, ընդերքօգտագործման և այլ արտադրական նշանակության հողեր	-''-	9.18	9.17
Արդյունաբերական օբյեկտների	-''-	8.82	8.82
գյուղատնտեսական արտադրական օբյեկտների	-''-	0.01	-
պահեստարանների	-''-	0.35	0.35
ընդերքի օգտագործման	-''-	-	**
Էներգետիկայի, կապի, տրանսպորտի կոմունալ ենթակառուցվածքների հողեր, որից	-''-	0.68	0.68
էներգետիկայի	-''-	0.58	0.58
կապի	-''-	0.06	0.06
տրանսպորտի	-''-	-	-
կոմունալ ենթակառուցվածքների	-''-	0.04	0.04
Հատուկ պահպանվող տարածքների հողեր, որից՝	-''-	0.69	0.8
առողջարարական նպատակներով նախատեսված	-''-	-	-
հանգստի համար նախատեսված	-''-	0.69	0.8
պատմական եվ մշակութային	-''-	-	-
Հատուկ նշանակության	-''-	-	-
Գյուղատնտեսական նշանակության հողեր	-''-	28.9	23.2
Անտառային հողեր	-''-	262.22	259.32
Ջրային հողեր	-''-	5.76	5.76
Պահուստային տարածքներ	-''-	-	-
Դեմոգրաֆիական տվյալներ
բնակչության թիվը	հազ. մարդ	2.1	10.0
բնակչության խտությունը	հազ. մարդ/հա
բնակչության տարիքային կազմը, այդ թվում՝
մինչև 15 տարեկան երեխաներ	-''-	350	1600
աշխատունակ հասակի բնակչություն	-''-	1050	5000
թոշակառու բնակչություն	-''-	714	3400
Բնակելի ֆոնդը
Ընդհանուր բնակելի ֆոնդը,	հազ. մ2	21.0
Նոր բնակելի շինարարության հարաբերությունը ըստ հարկայնության	%
սակավահարկ	%	60	58
բազմահարկ	%	40	42
Բնակչության թվաքանակը	հազ.մարդ
Բնակչության մշակութակենցաղային սպասարկման հիմնարկությունների համակարգը
մանկական նախադպրոցական հիմնարկներ	տեղ	70	595
հանրակրթական դպրոցներ	տեղ	1200	1200
հիվանդանոցներ	մահճակալ	40
պոլիկլինիկաներ	հերթում հաճախում	-	-
Տրանսպորտային սպասարկումը Ուղևորատար հասարակական տրանսպորտի գծերի երկարությունը՝
Ուղևորատար հասարակական տրանսպորտի գծերի երկարությունը, այդ թվում
Ավտոբուս, միկրոավտոբուս	կմ	-	-
Ճոպանուղի		-	-
Մայրուղային ճանապարհների և փողոցների երկարությունը (ընդամենը)	կմ	1.3	1.3
Փողոցաճանապարհային ցանցի խտությունը քաղաքային կառուցապատման սահմաններում	կմ/կմ2	1.08	1.08
Կամուրջներ, ուղեկամուրջներ	հատ	3	3
Ինժեներական սարքավորումներ և բարեկարգում
Ընդհանուր ջրօգտագործումը	հազ.մ3/օր	-	3.3
- տնտեսական-խմելու նպատակով	-''-	-	2.0
- արտադրական կարիքների համար	-''-	-	0.5
Ջրամատակարարման համակարգի գլխամասային կառույցների հզորությունը	լ/վրկ
Ջրամատակարարման օգտագործման աղբյուրները	-''-	«Ագարակ», «Խառատանոց»	«Սղնախ» «Ս.Գրիգոր»
Մաքուր ջրօգտագործումը	լ/վրկ	-	33.3
այդ թվում տնտեսական-խմելու նպատակով	մ3/օր	-	2000
Կոյուղի
Կեղտաջրերի ընդհանուր ելքը (ընդամենը), այդ թվում՝	մ3/օր	400	2400
կենցաղային կոյուղի	-''-	400	2000
արտադրական կոյուղի	-''-	-	400
Կոյուղու մաքրման կայանի արտադրողականությունը	-''-	-	3000
Էլեկտրամատակարարում
Էլեկտրաէներգիայի գումարային օգտագործումը   այդ թվում՝	հազ.կվտ. ժամ/տարի	5270	26350
արտադրական օբյեկտների կարիքների համար	-''-	850	4250
կոմունալ-կենցաղային կարիքների համար	-''-	3400	17000
1 մարդու կողմից տարեկան էլեկտրաէներգիայի օգտագործումը	կվտ/ժամ տարի	-	1700
Էլեկտրաբեռնվածության ծածկման աղբյուրներ, այդ թվում	Մվա	«Հրակայուն» 35/6կվ 12.6	«Հրակայուն» 35/6կվ 12.6
Ջերմամատակարարում
Բնակավայրի վառելիքային հաշվեկշռում գազի տեսակարար կշիռը	տոկոս	-	100
Գազի օգտագործումը (ընդամենը), այդ թվում	հազ. մ3/տարի	-	10000
Կոմունալ-կենցաղային կարիքների համար	հազ. մ3/տարի	-	8000
Արտադրական կարիքների համար	-''-	-	2000
Տարածքի ինժեներական նախապատրաստումը
Հեղեղատարի երկարությունը	կմ	-	-
Հեղեղապաշտպան պատնեշներ	հատ	-	23
Գետափերի ամրացում և   կարգավորում	կմ	-	-
Կենցաղային աղբի ծավալը	հազ.տ. տարի	0.4-0.5	2.0-2.5
Շրջակա միջավայրի պահպանությունը
Սանիտարապաշտպանիչ գոտիներ աղտոտվածության աղբյուրներից, աղմուկի ներգործությունից (ընդամենը)	հա	3.2	34.2
այդ թվում՝ կանաչապատում	հա	-	16.6
Մթնոլորտային օդի աղտոտվածության մակարդակը	% սահմ. թույլատ. խտ.-ից (ՍԹԽ)	ՍԹԽ-ի սահմաններում	ՍԹԽ-ի սահմաններում
Ջրային ավազանի աղտոտվածության մակարդակը	-''-	ՍԹԽ-ից բարձր 10%	ՍԹԽ-ի սահմաններում
Հողի և ընդերքի աղտոտվածության մակարդակը	-''-	ՍԹԽ-ի սահմաններում	ՍԹԽ-ի սահմաններում
Աղմուկի ազդեցության մակարդակը	դեցիբել (ԴՑԲ)	55	55

*-կիրառված են համայնքի հողային ֆոնդի առկայության և բաշխման մասին գոյություն ունեցող ցուցանիշները՝ ըստ ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի 01.01.06 թվականի հաշվետվության

**- տվյալները չեն լրացվում՝ հեռանկարային շահագործման ինտենսիվության կանխատեսման անհնարինության պատճառով

***- Строительные нормы и правила, Градостроительство, Планировка и застройка городских и сельских поселений СНиП 2.07.01.-89, Москва, 1989 г.

 

II-10. ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ԳԼԽԱՎՈՐ ՀԱՏԱԿԱԳԾԻ ՀԻՄՆԱԴՐՈՒՅԹՆԵՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ԱՌԱՋՆԱՀԵՐԹ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐ

 

- Քաղաքային տարածքի գոտիավորման նախագծի հիմնադրույթների իրականացում:

- Ջրամատակարարման ցանցի վերակառուցում, վերազինում` ջրամատակարարման գոտիների սահմանումով:

- Կոյուղու ցանցի վերակառուցում, կոյուղու մաքրման կայանի կառուցում:

- Նոր աղբավայրի կառուցում՝ սանիտարական պահպանման նորմերին համապատասխան:

- Հակահեղեղային միջոցառումների իրականացում:

- Արդյունաբերական օբյեկտների վերականգնում և վերազինում։

- Հաշվի առնելով տրանսպորտային, ինժեներական, տեխնիկական ենթակառուցվածքների տարածքային ընդհանրությունը և ինժեներական նախապատրաստման միջոցառումների իրականացման նպատակահարմարությունը, առաջարկվում է ստեղծել Թումանյան, Ձորագետ, Այգեհատ, Քարինջ, Մարց համայնքների միջհամայնքային միավորում:

 

Գ Լ ՈՒ Խ  III

 

ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՏԱՐԱԾՔԻ ԳՈՏԻԱՎՈՐՄԱՆ ՆԱԽԱԳԻԾ

 

Ներածություն

 

Թումանյանի քաղաքային համայնքի գոտիավորման նախագիծը մշակվել է ՀՀ Քաղաքաշինության նախարարության պետական կարիքների համար կապալային աշխատանքների կատարման պետական պայմանագիր N ՄԲ ԱՇՁԲ-07/206-1 պատվերով, տեխնիկական առաջադրանքի և գոտիավորման կարգի պահանջների համաձայն:

 

Գոտիավորման նախագծի հիմնորոշ սկզբունքներն են՝

 

Ø գոյություն ունեցող ճարտարապետաքաղաքաշինական ավանդույթների պահպանումը,

Ø պատմաճարտարապետական արժեք չունեցող և միջավայրի գեղագիտական անբողջական կերպարը խաթարող կառույցների աստիճանական վերացումը,

Ø պատմամշակութային հուշարձանների պահպանման և դրանց առավել շահեկան օգտագործման ապահովումը,

Ø կազմավորված միջավայրին անհարիր խոշոր արդյունաբերական ձեռնարկությունների վերատեղաբաշխումը,

Ø տրանսպորտային-հետիոտն ակտիվության կանոնակարգումը և կարգավորումը,

Ø բնական այգեպուրակային լանդշաֆտի վերականգնման, պահպանման և հետագա օգտագործման միջոցառումների իրականացումը,

Ø թանգարանային գործի, հուշարձանների գիտական ցուցադրման, ավանդական արհեստների արտադրության, զբոսաշրջիկների սպասարկման ու գովազդի հետ կապված հնարավորությունների խրախուսումը:

 

III-1. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ

 

III-1.1. Գոտիավորման նախագծի իրավազորությունը

 

Սույն գոտիավորման նախագիծը՝ հանդիսանալով քաղաքաշինական ծրագրային փաստաթուղթ, ծառայում է որպես քաղաքաշինական գործունեությունը կարգավորող հիմնական իրավական միջոց, սահմանելով բնակավայրի փաստացի և հեռանկարային օգտագործման և կառուցապատման նկատմամբ պարտադիր պահանջները՝ բարենպաստ կենսամիջավայրի ձևավորման նպատակով։

 

III-1.2. Գոտիավորման նախագծի հիմնական նպատակները

 

Ø Հասարակության առողջության, անվտանգության, և բարեկեցության ապահովումը քաղաքաշինական գործունեության, հողհատկացման և կառուցապատման գործընթացների կարգավորման և համակարգման միջոցով։

Ø Քաղաքի զարգացման ընթացքում առողջ և գրավիչ միջավայրի ձևավորման ապահովումը։

Ø Հողօգտագործման տեսակների դասակարգումն ըստ դրանց նպատակային օգտագործման։

Ø Շրջակա միջավայրի և պատմամշակութային արժեքների պահպանումը։

Ø Քաղաքի կազմավորված, պատմաճարտարապետական արժեք ներկայացնող հատվածների վերակառուցման և վերանորոգման խրախուսումը՝ միջավայրի առանձնահատուկ ճարտարապետական կերպարի պահպանմամբ։

Ø Կազմավորված քաղաքաշինական միջավայրին համապատասխան գեղագիտական քաղաքականության ապահովումը՝ ժամանակակից դինամիկ զարգացման պահանջների հաշվառումով:

 

III-1.3. Գոտիավորման նախագծի կիրառման բնագավառը

 

Գոտիավորման նախագծի դրույթները, պահանջները և նորմերը պարտադիր են՝

Ø Քաղաքի տարածքում կատարվող վերակառուցողական, շինարարական, վերականգնողական, վերանորոգման, բարեկարգման, կանաչապատման աշխատանքների, ինչպես նաև հողերի և առանձին օբյեկտների նպատակային օգտագործմանը և շահագործմանը վերագրվող պահանջները գործնականում իրականցնելու և պահպանելու համար:

Ø Գոտիավորման նախագծի դրույթները, պահանջները և նորմերը կարգավորում են նաև շենքերի և շինությունների ներսում կատարվող գործունեության այն հետևանքները, որոնք ազդում են շրջակա միջավայրի բնականոն վիճակի վրա, այն է՝ աղմուկին, վնասակար արտանետումներին, տրանսպորտային և հետիոտն հոսքերի մեծ զանգվածներ առաջացնող գործունեության տարբեր տեսակներին վերաբերող հատուկ պահանջների սահմանումը և այլն:

Ø Գոտիավորման նախագծի դրույթները, պահանջները և նորմերը պարտադիր են նաև կառուցապատման և հողամասերի օգտագործման ինտենսիվության, շենքերի և շինությունների հարկայնության, դրանց արտաքին ճակատների ձևավորման, հարդարանքի, գովազդների, ցուցանակների, փոքր ճարտարապետական ձևերի տեղադրման համար:

 

III-1.4. Գոտիավորման համակարգի կառուցվածքը

 

Գոտիավորման նախագիծը հիմնվում է «ընդունված գոտի-թույլատրելի օգտագործման ձև» սկզբունքի վրա: Նախագծում, ըստ առանձին գոտիների, սահմանվում են հողօգտագործման և կառուցապատման թույլատրելի օգտագործման տեսակները, որոնց համապատասխանող քաղաքաշինական գործունեության իրականացման համար լրացուցիչ պահանջներ, քննարկումներ, համաձայնեցումներ չեն նախատեսվում։ Սահմանվել են թույլատվության հետևյալ ձևերը ՝

Ø թույլատրվում է

Ø չի թույլատրվում

Պահանջները տարբերակվում են մեկից մյուս գոտի անցնելիս, բայց հաստատուն են յուրաքանչյուր գոտու ներսում:

 

III-1.5. Գոտիավորման նախագծի իրավական հիմքերն են

 

Ø Բնակավայրերի տարածքների գոտիավորման նախագծերի մշակման, փորձաքննության, համաձայնեցման, հաստատման և փոփոխման կարգը

Ø ՀՀ բնակավայրերի հատակագծման և կառուցապատման նորմերը,

Ø Թումանյան քաղաքի գլխավոր հատակագիծը,

Ø ՀՀ գործող օրենքները և ենթաօրենսդրական ակտերը։

 

III-1.6. Գոտիավորման նախագծի կապը գլխավոր հատակագծի հետ

 

Գոտիավորման նախագիծը քաղաքի գլխավոր հատակագծի իրագործման հիմնական ծրագրային քաղաքաշինական փաստաթուղթն է: Այն անմիջականորեն կապված և համաձայնեցված է քաղաքի գլխավոր հատակագծում նախանշված գաղափարների, զարգացման ուղղությունների, կառուցապատման ինտենսիվության և բնակչության տեղաբաշխման իրականացման գործընթացի հետ:

 

III-2. ՏԱՐԱԾՔՆԵՐԻ ՓԱՍՏԱՑԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ԵՎ ՆԱԽԱԳԾԱՅԻՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԲՆՈՒԹԱԳՐԵՐ

 

III-2.1. Սահմաններ

 

Նախագծվող տարածքի սահմանները համապատասխանում են գլխավոր հատակագծում առանձնացված գոտիավորման տարածքի սահմաններին։ Տարածքի ընդհանուր մակերեսը հա:

 

Գոտիավորման շրջանների (գոտիների) սահմանները

 

Նախագծվող գոտիավորման շրջանների (գոտիների) սահմանները որոշվում են հետևյալ կերպ՝

Ø Եթե գոտիավորման շրջանի սահմանը համընկնում է հողամասի սահմանի հետ, ապա այդ հողամասի սահմանը համարվում է գոտիավորման շրջանի սահմանը,

Ø Եթե գոտիավորման շրջանի սահմանը անցնում է փողոցով, ճեմուղով, երկաթգծի ուղիներով, գետով կամ այլ գծային ծրագիծ ունեցող տարածքային միավորներով, ապա գոտիավորման շրջանի սահման է համարվում դրանց առանցքային գիծը,

Ø Եթե գոտիավորման շրջանի սահմանը անցնում և կիսում է ինչ որ մի առանձին տիրույթ, ապա գոտիավորման շրջանի սահմանը որոշվում է գծագրում բերված համապատասխան եզրագծով, կամ հեռավորության նշումով։

 

III-2.2. Կլիմայական պայմաններ

 

Նախագծվող տարածքը գտնվում է շինարարակլիմայական «չափավոր» շրջանում (հունվարի միջին ջերմաստիճանը՝ միջինը - 1.7 ⁰ C, հուլիսինը՝ 12 ⁰ C, քամու ռեժիմը՝ տարեկան 1.5-2.2 մ/վրկ) (ՀՀՇՆ II-7.01-96 Շինարարական կլիմայաբանության նորմեր):

 

III-2.3. Հողածածկույթ

 

Նախագծվող տարածքի հողածածկույթը բարենպաստ է կանաչապատման համար:

 

III-2.4. Ինժեներաերկրաբանական պայմաններ

 

Նախագծվող տարածքում գրունտային ջրերը տարածված են Աղստև գետի ողողահունում։ Առկա է մակերևութային հոսք, հեղեղավտանգ տեղամասեր, խոշոր սահքեր, նախատեսվում է կենտրոնական հատվածում գետի հունի փոփոխություն։

 

III-2.5. Սեյսմատեկտոնական պայմաններ

 

Ըստ սեյսմավտանգավորության աստիճանի գոտիավորման տարածքում գրունտների հաշվարկված սեյսմիկ արագացումները տատանվում են 0.20-ից մինչև >0.25 g։

 

III-2.6. Ինժեներական ենթակառուցվածքներ

 

Ջրամատակարարում

 

Գոտիավորմամբ ընդգրկված է քաղաքային համայնքի ողջ տարածքը, որում ձևավորված են ջրամատակարարման I, II, III, IV գոտիները, 4x2 (չորս) ՕԿՋ-երով՝ ընդհանուր ծավալը 2500 մ³։ Ջրամատակարարումը իրականացվելու է «Ագարակ», «Սղնախ» և «Խառատանոց» աղբյուրներից։

 

Կոյուղացում

 

Գոտիավորման տարածքի կոյուղացումն ապահովելու նպատակով առաջարկվել է լրիվ կոյուղացնել քաղաքային համայնքը` կոյուղատարերի միջոցով կեղտաջրերը հասցնելով համայնքի հյուսիս-արևմտյան մասում (Դեբեդ գետի ափին) նախատեսվող մաքրման կայան ։

 

Էներգամատակարարում

Էլեկտրամատակարարում

 

Էլեկտրամատակարարումը ներկայումս իրականացվում է «Հրակայուն» 35/6 կվ լարման 2x630 ԿՎԱ հզորությամբ ենթակայանից: Կապը «Ալավերդի» 110/35/6 կվ լարման ենթակայանի հետ իրականացվում է 35 կվ լարման օդային գծով:

Թումանյան քաղաքի հեռանկարային զարգացման ժամանակաշրջանի համար պահանջվող էլեկտրաէներգիայի քանակը կազմում է 5.0 ՄՎա:

 

Գազամատակարարում

 

Նախատեսվում է բնակավայրը գազիֆիկացնել:

Թումանյանի քաղաքային համայնքի հեռանկարային բնակչության հաշվառումով գազի տարեկան ծախսը կկազմի 18700 հազ. մ³:

 

Ջերմամատակարարում

 

Նախատեսվում է ջերմային համակարգը կազմակերպել լոկալ փոքր հզորության կաթսայատներից, որոնք կաշխատեն փոքր ջերմային կորուստներով և բնապահպանական առումով առավել արդյունավետ են։

 

Կապ

 

Հեռանկարային զարգացման ժամանակաշրջանի համար Թումանյան քաղաքում նախատեսվում է նոր թվային ավտոմատ ժամանակակից կայանի կառուցում, որի մաքսիմալ հզորությունը կարող է հասցվել մինչև 2500 համարի:

 

III-3. Շրջակա միջավայրի պահպանություն

 

Քաղաքային համայնքի գլխավոր հատակագծի մշակման փուլում նախատեսված են միջոցառումներ՝ հողային ծածկույթը, մակերևութային և խորքային ջրերը, մթնոլորտային օդը աղտոտումից պահպանելու համար:

 

III-4. Գոտիավորման նախագծի կազմը

 

Գոտիավորման նախագծի կառուցվածքային հիմնական բաղկացուցիչներն են գոտիավորման գծագրական ու տեքստային մասերը:

Նախագիծը ներառում է

Ø Գործառական գոտիավորումը՝ հողատարածքների առանձնացումն ըստ գործառական օգտագործման՝ սահմանելով թույլատրելի օգտագործման տեսակները, ամրագրելով ընդհանուր տարածքի մակերեսի նկատմամբ վերջիններիս սահմանային չափաբաժինները։

Ø Ծավալատարածական գոտիավորումը՝ ամրագրելով կառուցապատման բնույթն արտահայտող ցուցանիշները (կառուցապատման խտություն, շենքերի, շինությունների բարձրություն, կառուցապատված և կանաչապատ մակերեսների հարաբերակցություն և այլն), տվյալ տարածքում թույլատրելի չափաբաժինների հաշվառմամբ։

 

III-5. Գոտիներում թույլատրելի օգտագործումների (կառուցապատումների) սահմանափակումների հիմնավորումները

 

Հողերը գոտիավորված են ըստ հիմնական և օժանդակ գոտիների։

 

Հիմնական գոտիներ*

 

Հիմնական են համարվում հողերի գոտիավորումը ըստ նպատակային նշանակության և ըստ քաղաքաշինական, բնապահպանական, պատմամշակութային, գյուղատնտեսական, ինժեներաերկրաբանական և այլ բնույթի սահմանափակումների։

Միևնույն տարածքային միավորին համապատասխանում է միայն մեկ հիմնական գոտի:

Քաղաքի գոտիավորման տարածքում ըստ նպատակային նշանակության առանձնացված են հետևյալ հիմնական գոտիները.

● Բնակավայրերի հողեր,

● Արդյունաբերության, ընդերքօգտագործման և այլ արտադրական նշանակության հողեր,

● Էներգետիկայի, տրանսպորտի, կապի, կոմունալ ենթակառուցվածքների օբյեկտների հողեր,

● Հատուկ պահպանվող տարածքների հողեր։

 

Օժանդակ գոտիներ*

 

Օժանդակ է համարվում հողամասերի գոտիավորումը՝ ըստ գործառական նշանակության, հողատեսքերի և թույլատրված օգտագործումների, ինչպես նաև հողամասերի ծավալատարածական գոտիավորումը՝ ըստ կառուցապատման չափորոշիչների։

Հիմնական գոտիներն իրենց հերթին ստորաբաժանվել են աստիճանական զարգացման և համալիր հատակագծման հետևյալ օժանդակ գոտիների ըստ թույլատրելի օգտագործումների*.

Աստիճանական զարգացման գոտիների առանձնացման հիմնական նպատակն է որոշակի տարածքների փուլ առ փուլ երկարաժամկետ զարգացման և կառուցապատման խրախուսումն ու երաշխավորումը: Սահմանվում են հետևյալ աստիճանական զարգացման հիմնական գոտիներ՝

● Բնակելի կառուցապատման գոտի,

● Խառը կառուցապատման գոտի

● Հասարակական գործառույթների զարգացման գոտի

● Ընդհանուր օգտագործման հողերի գոտի (հասարակական կանաչ)

● Ուսումնական գոտի

● Բուժական գոտի,

● Ինժեներական ենթակառուցվածքների գոտի,

● Արտաքին տրանսպորտի գոտի,

● Հատուկ պահպանվող գոտի։

Համալիր հատակագծման օժանդակ գոտիների առանձնացման հիմնական նպատակներն են՝

-խրախուսել տարածքի բազմաբնույթ օգտագործումը համալիր նախագծման միջոցով,

-ապահովել համաքաղաքային համալիրների օպտիմալ տեղաբաշխումը,

-ներդաշնակորեն ինտեգրել հատուկ նախագծվող համալիրները կազմավորվող քաղաքաշինական միջավայրում։

 

Սահմանվում են հետևյալ համալիր հատակագծման հիմնական գոտիներ՝

 

● Առևտրի համաքաղաքային գոտի

● Արտաքին տրանսպորտի գոտի

● Արտադրական գոտի,

● Գյուղատնտեսական արտադրական գոտի։

_____________________________________________________

*-«Քաղաքաշինության մասին» ՀՀ օրենք՝ ընդունված ՀՀ ԱԺ կողմից 05.05.98 թ., վավերացված ՀՀ նախագահի կողմից 26.05.98 թ., Գլուխ VI, հոդված 14

 

Ստորև տրված է հողերի օժանդակ գոտիավորումը

 

Անհատական բնակելի կառուցապատման գոտի, ԱԿԳ

Բազմաբնակարան բնակելի կառուցապատման, ԲԿԳ

Խառը կառուցապատման գոտի, ԽԿԳ

Հասարակական-վարչական կառուցապատման գոտի, ՀԿԳ

Հասարակական օգտագործման կանաչ գոտի, ՀՕԿԳ

Հասարակական սպասարկման և առևտրի համաքաղաքային գոտի, ՀՍԱԳ

Արտաքին տրանսպորտի գոտի, ԱՏԳ

Արտադրական և կոմունալ-պահեստային գոտի, ԱԳ

Ինժեներական ենթակառուցվածքների գոտի, ԻԵԳ

Բուժական գոտի, (ԲԺԳ)

ՈՒսումնական գոտի, (ՈՒԳ)

Ռեկրեացիոն գոտի, (ՌԳ)

Հատուկ պահպանվող գոտի, (ՀՊԳ)

_____________________________________________________

Ծանոթություն. Յուրաքանչյուր գոտու վրա տարածվում են նաև լրացուցիչ սահմանափակումներ, կապված քաղաքի հատակագծային կառուցվածքում առանձնակի կարևորություն ունեցող գոտիների (համապատասխանաբար պատմաճարտարապետական հուշարձանների պահպանման և առավելագույն ընկալման հնարավորությունների բացահայտման, հասարակական կենտրոնի, քաղաքային մուտքի ազդեցության տարածման) առաջադրած պահանջների, սանիտարահիգիենիկ կամ բնապահպանական պահանջների բավարարման (բնական լանդշաֆտի արժեքավոր ձևերի վերականգնման, էկոհամակարգերի տարբեր խախտումների փոխհատուցման գործընթացների կանոնակարգման, ինժեներական նախապատրաստման համալիր միջոցառումների պարտադիր իրականացման ապահովման հետ պայմանավորված կառուցապատման սահմանափակումների և այլն), տարբեր տիպի կառուցապատումների, հաղորդակցության ուղիների, դրանց կառուցվածքների և ինժեներական ենթակառուցվածքների ազդեցության, սանպահպանման կամ օտարման գոտիների ապահովման պահանջների հետ։

_____________________________________________________

 

Գոտիներում հիմնական օգտագործման ձևերն են՝

 

1. Բնակելի կառուցապատում

Ø Առանձնատներ տնամերձ հողամասերով։

Ø Բազմաբնակարան տներ։

 

2 Հյուրանոցային ծառայություններ՝

Ø Հյուրանոցներ (սահմանափակ կոնտինգենտի համար, մինչև 200 տեղ),

Ø Մոթելներ (առանց սահմանափակումների),

Ø Հյուրանոցներ, մոթելներ, քեմփինգներ սահմանափակված մինչև 20 տեղ,

Ø Հանրակացարաններ։

 

3. Կրթական հաստատություններ

Ø Մանկապարտեզներ, մանկամսուրներ։

Ø Միջնակարգ դպրոցներ։

Ø Վճարովի և կիրակնօրյա դպրոցներ։

Ø Համալսարաններ, ինստիտուտներ, քոլեջներ։

 

4. Բուժական հիմնարկություններ

Ø Բուժական կաբինետներ,

Ø Պոլիկլինիկաներ և հիվանդանոցներ,

Ø Վերականգնողական կենտրոններ։

 

5. Վարչական, ֆինանսական հիմնարկություններ և ծառայություններ

Ø Մարզային և քաղաքային նշանակության վարչակառավարման հիմնարկներ,

Ø Անհատական գրասենյակներ (օֆիսներ)։

Ø Բանկեր, բորսաներ և դրամավարկային այլ հաստատություններ, դրանց գրասենյակներ։

Ø Փոստատներ, կապի բաժանմունքներ։

Ø Ոստիկանական տեղամասեր։

Ø Հրշեջ ծառայություններ,

Ø Քաղաքացիական պաշտպանության ապաստարաններ։

 

6. Կենցաղ-սպասարկման առաջնային ծառայություններ

Ø Վարսավիրանոցներ,

Ø Քիմմաքրման ընդունման կետեր, լվացքատներ,

Ø Կոշիկի, հագուստի և կենցաղային տեխնիկայի վերանորոգման արհեստանոցներ,

Ø Հասարակական բաղնիքներ, սաունաներ,

Ø Հասարակական սանհանգույցներ,

Ø Աղբարկղներ։

 

7. Հասարակական օգտագործման և մարզական հաստատություններ

Ø Գրադարաններ, թանգարաններ, ցուցահանդեսներ, պատկերասրահներ, արվեստի սրահներ,

Ø Ակումբներ և հասարակական հավաքատեղիներ, գիշերային ակումբներ,

Ø Թատրոններ և կինոթատրոններ,

Ø Բուսաբանական, կենդանաբանական, մշակույթի, հանգստի և մանկական տարբեր տիպի այգիներ,

Ø Սեղանի թենիս, բիլիարդի դահլիճներ, բոուլինգ դահլիճներ, մարզադահլիճներ, ջրավազաններ և այլ մարզական կառույցներ,

Ø Մարզադաշտեր, խաղադաշտեր,

Ø Մասնավոր բացօթյա ռեկրեացիոն կառույցներ՝ լողի, թենիսի և այլ ակումբներ,

Ø Պուրակներ անիվավոր չմուշկների և այլնի համար,

Ø Հրաձգարաններ։

 

8. Առևտրական օբյեկտներ

Ø Սուպերմարքեթներ, հանրախանութներ, առևտրի կենտրոններ,

Ø Մանրածախ առևտրի, խանութներ, տաղավարներ, կրպակներ,

Ø Ավտոպահեստամասերի վաճառք,

Ø Տոնավաճառներ, ֆերմերային շուկաներ (բացառությամբ կենդանիների վաճառքի),

Ø Կենդանի ձկների վաճառք,

Ø Բացօթյա մանրածախ, մեծածախ առևտուր։

 

9. Հասարակական սննդի օբյեկտներ

Ø Ավանդական ուտեստների խոհանոց, պանդոկներ, խորտկարաններ, մառաններ, ճաշարաններ,

Ø Ռեստորաններ, սրճարաններ և բարեր ոչ ավելի քան 20 նստելատեղով,

Ø Բացօթյա ռեստորաններ, բարեր, սրճարաններ,

Ø Ռեստորաններ, սրճարաններ և բարեր (առանց սահմանափակումների),

Ø Արագ պատրաստվող ուտեստների խորտկարաններ։

 

10. Արտադրական օբյեկտներ

Ø Արդյունաբերական օբյեկտներ,

Ø Արտադրական օբյեկտներ, որոնց գործունեությունը կապված չէ աղմուկի, պայթուցիկ և հրդեհավտանգ նյութերի, մթնոլորտի աղտոտման (ծուխ, գազեր) հետ,

Ø Փոքր բիզնեսի արտադրություններ, որոնք կապված չեն աղմուկի, պայթուցիկ և հրդեհավտանգ նյութերի, մթնոլորտի աղտոտման (ծուխ, գազեր) հետ,

Ø Հացի, հրուշակեղենի, ըմպելիքի, սննդամթերքների փոքրածավալ արտադրություն,

Ø Գյուղատնտեսական մթերքների արտադրություն,

Ø Տնայնագործական արտադրություն (վերամշակում, վերանորոգում, նորոգում, ներկում, մաքրում, սարքավորումների հավաքում, սեփական արտադրանքի առևտուր։

 

11. Կոմունալ օբյեկտներ և ծառայություններ

Ø Պահեստներ։

 

12. Ավտոծառայություններ և տրանսպորտային կառույցներ

Ø Ավտոբուսային կայարաններ,

Ø Տրանսպորտի հավաքակայաններ,

Ø Բենզալիցքավորման կայաններ,

Ø Ավտոկայանատեղեր։

 

13. Գյուղատնտեսական

Ø Գյուղատնտեսական մթերքների վերամշակում, արտադրություն,

Ø Գյուղատնտեսական աշխատանքներ (այգեգործություն),

Ø Տնկարաններ, անտառային տնտեսություն։

 

14. Ինժեներական ենթակառուցվածքներ և սարքավորումներ

Ø Խմելու ջրի օրվա կարգավորիչ ջրամբարներ (ՕԿՋ),

Ø Ոչ մետաղական (պոլիէթիլենային, բետոնե) ստորգետնյա խողովակաշարեր,

Ø Մետաղական խողովակաշարեր (երկաթբետոնե, թուջե),

Ø Ջրամատակարարման բաշխիչ հորեր,

Ø Կոյուղու ցանցային հորեր,

Ø Վերգետնյա հաղորդալարեր,

Ø Մալուխային էլեկտրահաղորդագծեր,

Ø Էլեկտրական ենթակայաններ,

Ø Ավտոմատ գազաբաշխիչ կայան (ԱԳԿ),

Ø Գազակարգավորիչ պահարանային կետեր (ԳՊԿ),

Ø Փոքր հզորության լոկալ կաթսայատներ մինչև 5 ՀԿ/ժամ,

Ø Հեռախոսային կապի բաշխիչ կետեր (պահարանային),

Ø Կապի ավտոմատ հեռախոսային կայան։

 

15. Ոչ հիմնական շինություններ

Ø Տաղավարներ,

Ø Ճարտարապետական փոքր ձևեր։

 

III-6. ԹՈՒՅԼԱՏՐԵԼԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ՁԵՎԵՐԻ ԱՂՅՈՒՍԱԿ

 

Օգտագործման ձևեր

ԱԿԳ

ԲԿԳ

ԽԿԳ

ՀԿԳ

ՀՕԿԳ

ՀՍԱԳ

ԱԳ

ԻԵԳ

ԲԺԳ

ՈՒԳ

ՌԳ

ՀՊԳ

Բնակելի կառուցապատման ձևեր

Առանձնատներ տնամերձ հողամասերով՝

l

Բազմաբնակարան տներ

l

l

Հյուրանոցային ծառայություններ

Հյուրանոցներ (մինչև 200 տեղ)

l

l

Մոթելներ (առանց սահմ.)

l

Ճանապարհամերձ տներ (վարձ. տրվող գյուղ. տներ)

l

l

Հյուրանոցներ, մոթելներ, (սահմանափակ կոնտինգենտով)

l

l

l

Պանսիոնատներ, առողջարանային մասնաշենքեր

l

Հանրակացարաններ

l

l

Կրթական հաստատություններ

Մանկապարտեզներ, մանկամսուրներ

l

l

l

Վճարովի և կիրակնօրյա դպրոցներ

l

l

Միջնակարգ դպրոցներ

l

l

l

Համալսարաններ, ինստիտուտներ, քոլեջներ,

l

l

Բուժական

Բուժական կաբինետներ,

l

l

l

l

l

Պոլիկլինիկաներ,

l

l

Վերականգնողական կենտրոններ

l

Վարչական, ֆինանսական հիմնարկություններ և ծառայություններ

Քաղաքային նշանակության վարչակառավարման հիմնարկներ, դրանց գրասենյակներ (օՖիսներ),

l

Անհատական գրասենյակներ (օֆիսներ),

l

l

l

Բանկեր, բորսաներ և դրամավարկային այլ հաստատություններ, դրանց գրասենյակներ

l

l

Փոստատներ, կապի բաժանմունքներ,

l

l

Ոստիկանական տեղամասեր,

l

l

Քաղ. պաշտպանության ապաստարաններ

l

l

l

l

l

l

l

l

l

Կենցաղ սպասարկման առաջնային ծառայություններ

Վարսավիրանոցներ,

l

l

l

l

Քիմմաքրման ընդունման կետեր, լվացքատներ,

l

l

l

l

Կոշիկի, հագուստի և կենցաղային տեխնիկայի վերանորոգման արհեստանոցներ,

l

l

l

l

Հասարակական բաղնիքներ, սաունաներ,

l

l

l

Հասարակական սանհանգույցներ,

l

Աղբարկղներ

l

l

l

l

l

l

l

l

l

l

Կրոնական հիմնարկություններ

Եկեղեցիներ, մատուռներ,

l

Այլ կառույցներ եկեղեցականների համար,

l

l

Մշակութային, մարզական, հասարակական նշանակության հիմնարկություններ

Գրադարաններ, թանգարաններ, ցուցահանդեսներ, պատկերասրահներ, արվեստի սրահներ,

l

l

Ակումբներ և հասարակական հավաքատեղիներ, գիշերային ակումբներ,

l

Թատրոններ և կինոթատրոններ,

l

Բուսաբանական, կենդանաբանական, մշակույթի, հանգստի և մանկական տարբեր տիպի այգիներ,

l

l

Կեգլախաղարաններ, սեղանի թենիս, բիլիարդի դահլիճներ, մարզադահլիճներ,

l

l

l

Խաղադաշտեր,

l

l

l

Մարզադաշտեր,

l

Բացօթյա ռեկրեացիոն կառույցներ, լողի, թենիսի և այլ ակումբներ,

l

l

Պուրակներ անիվավոր չմուշկների և այլնի համար,

l

Հրաձգարաններ (պնևմո տիրեր)

l

Առևտրական

Սուպերմարքեթներ և հանրախանութներ,

l

l

Առևտրի կենտրոններ

l

l

Մանրածախ առևտրի, խանութներ, տաղավարներ, կրպակներ,

l

l

l

l

l

l*

Ավտոպահեստամասերի վաճառք,

l

Տոնավաճառներ, ֆերմերային շուկաներ՝ բացառությամբ կենդանիների վաճառքի,

l

Կենդանի ձկների վաճառք,

l

Բացօթյա մեծածախ, մանրածախ առևտուր,

l

Կենդանիների վաճառք:

l

Հասարակական սնունդ

Ավանդական ուտեստների խոհանոցներ, պանդոկներ, խորտկարաններ, մառաններ, ճաշարաններ,

l

l

Ռեստորաններ ոչ ավելի քան 20 նստելատեղով,

l**

l**

l

Սրճարաններ և բարեր  ոչ ավելի քան 20 նստելատեղով,

l

l

l

Ռեստորաններ, սրճարաններ և բարեր (առանց սահմանափակ.),

l

l

Բացօթյա ռեստորաններ, բարեր, սրճարաններ,

l

l

l

Արագ պատրաստվող ուտեստների խորտկարաններ:

l

l

l

l

Արտադրություն

Արդյունաբերական օբյեկտներ, պահեստարաններ

l

Փոքր բիզնեսի արտադրություններ, որոնք կապված չեն աղմուկի, պայթուցիկ և հրդեհավտանգ նյութերի և մթնոլորտի աղտոտման (ծուխ, գազեր) հետ

l

l

l

l

Հացի, հրուշակեղենի, ըմպելիքի, մթերքների (բացի մսի) արտադ.

l

l

l

l

Գյուղատնտեսական մթերքների արտադրություն,

l

Տնայնագործական արտադրություն, սեփական արտադրանքի առևտուր,

l

l

Արհեստագործական արտադրամասեր և արհեստանոցներ (ավանդական իրերի արտադրություն),

l

l

l

Հաղորդակցություններ, ավտոծառայություններ և տրանսպորտային կառույցներ

Ավտոբուսային կայարաններ,

Տրանսպորտի հավաքակայաններ և կառույցներ,

Բենզալիցքավորման կայաններ*,

l

l

l

Ավտոկանգառներ**,

l

l

l

l

l

l

l

l

Ավտոտնակներ

l

l

Գյուղատնտեսություն

Գյուղ. աշխ. (այգեգործություն)՝

l

Գյուղ. աշխ. (անասն. համ.՝ ընտ. կենդ. բուծում, բուժում, վաճառք),

l

ՏՆկարաններ

l

l

Ինժեներական սարքավորումների օգտագործման ձևեր***

Վերգետնյա հաղորդալարեր,

l

Էլեկտրական ենթակայաններ,

l

l

l

l

Ավտոմատ գազաբաշխիչ կայան (ԱԳԲԿ),

l

Գազակարգավորիչ պահարանային կետեր (ԳԿԿ)

l

l

l

l

l

l

l

Հեռախոսային կապի բաշխիչ կետեր (պահարանային),

l

l

l

l

l

l

l

l

Կապի ավտոմատ հեռ. կայաններ,

l

l

l

Կոյուղու ցանցային հորեր,

l

l

l

l

l

l

l

l

l

l

l

Ջրամատակ. բաշխիչ հորեր,

l

l

l

l

l

l

l

l

l

l

l

Մալուխային էլեկտրահաղորդագծեր,

l

l

l

l

l

l

l

l

l

l

l

Փոքր հզորության լոկալ կաթսայատներ մինչև 5ՀԿ(ժամ),

l

l

l

l

l

l

l

l

l

l

Ստորգետնյա խողովակաշարեր (մետաղական, ոչ մետաղական),

l

l

l

l

l

l

l

l

l

l

l

Ոչ հիմնական շինություններ

Տաղավարներ (զրուցարաններ),

l

l

l

l

l

l

ճարտարապետական փոքր ձևեր:

l

l

l

l

l

l

l

l

l

l

l

 

l	- թույլատրված օգտագործման ձևեր

_____________________________________________________

*- ՀՀՇՆ 3-9.02-98 և ՀՀՇԱ IV-12.03.01-04 նորմերի պահանջներին համապատասխան

**- СНРА IV-11.03.03-02, СНuП 2.07.01, СНРА II 8.04-01 նորմերի պահանջներին համապատասխան

***- СНuП 2.04.03-85, "канализация, наружные сети и сооружения" նորմերի պահանջներին համապատասխան

 

III-7. ԳՈՏԻՆԵՐ

 

1. Անհատական բնակելի կառուցապատման գոտի (ԱԿԳ)

Այս գոտին առանձնացվում է հիմնականում արդեն կազմավորված առանձնատնային կառուցապատում ունեցող թաղամասերի վերակառուցման, կանոնակարգման, ինչպես նաև նոր հատկացվող հողատարածքների` այս տիպի տներով կառուցապատումն իրականացնելու համար:

 

1.1. Թույլատրված օգտագործման ձևեր

 

Բնակելի

Ø Առանձնատներ տնամերձ հողամասերով:

 

Հյուրանոցային

Ø Վարձակալությամբ տրվող առանձնատներ։

 

Վարչական, ֆինանսական հիմնարկություններ և ծառայություններ

Ø Անհատական գրասենյակներ (օֆիսներ)։

Ø Քաղաքացիական պաշտպանության ապաստարաններ ։

 

Բուժական

Ø Բուժական կաբինետներ:

 

Կենցաղ-սպասարկման առաջնային ծառայություններ

Ø Վարսավիրանոցներ,

Ø Կոշիկի, հագուստի, կենցաղային տեխնիկայի վերանորոգման արհեստանոցներ,

Ø Աղբարկղներ։

 

Առևտրական

Ø Մանրածախ առևտրի, խանութներ, տաղավարներ:

 

Հասարակական սնունդ

Ø Արագ պատրաստվող ուտեստների խորտկարաններ,

Ø Ռեստորաններ, սրճարաններ և բարեր (սահմանափակ նստելատեղերով);

 

Արտադրություն

Ø Փոքր բիզնեսի արտադրություններ, որոնք կապված չեն աղմուկի, պայթուցիկ, հրդեհավտանգ նյութերի և մթնոլորտի աղտոտման հետ,

Ø Հացի, հրուշակեղենի, ըմպելիքի, մթերքների (բացի մսից) փոքրածավալ արտադրություն,

Ø Տնայնագործական արտադրություն, սեփական արտադրանքի առևտուր,

Ø Արհեստագործական արտադրամասեր և արհեստանոցներ (ավանդական իրերի արտադրություն):

 

Հաղորդակցություններ, ավտոծառայություններ և տրանսպորտային կառույցներ

Ø Ավտոկանգառներ։

 

Գյուղատնտեսություն

Ø Գյուղատնտեսական աշխատանքներ (այգեգործություն),

Ø Տնկարաններ։

 

Ինժեներական ենթակառուցվածքներ

Ø Վերգետնյա հաղորդալարեր,

Ø Գազակարգավորիչ պահարանային կետեր,

Ø Կոյուղու ցանցային հորեր,

Ø Ջրամատակարարման բաշխիչ հորեր,

Ø Մալուխային էլեկտրահաղորդագծեր,

Ø Փոքր հզորության լոկալ կաթսայատներ,

Ø Ստորգետնյա խողովակաշարեր։

 

Ոչ հիմնական շինություններ

Ø Ճարտարապետական փոքր ձևեր։

 

Կառուցապատման չափորոշիչներ

	Առանձնատներ՝ տնամերձ հողամասերով,
	Ø Հողամասի մակերես (նվազագույն/առավելագույն) - 400-600 քմ
	Ø Մեկ կառուցապատման միավորի զբաղեցրած տարածք - հողամասի ընդհանուր մակերեսի 1/3-ից ոչ ավելի,
	Ø Հողամասի ճակատի նվազագույն լայնություն	- 20 մ։
	Ø Հողամասի անբաժանելի մաս	- 200 մ։

 

Կառուցապատման ծավալատարածական կարգավորիչներ

Ø Շենքերի / շինությունների բարձրությունը (առավելագույն) - 9 մ (2 հարկ + ձեռնահարկ) Ø Շենքերի / շինությունների զբաղեցված տարածք (առավելագույն) - 50% Ø Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք - 70% Ø Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ - 30%

 

2. Բազմաբնակարան բնակելի կառուցապատման գոտի (ԲԿԳ)

 

Այս թաղամասերը նախատեսվում են քաղաքի կենտրոնական միջուկում հողի արժեքի բարձրացմանը զուգընթաց հողն առավել արդյունավետ օգտագործելու (բարձր խտությամբ կառուցապատման իրականացմամբ), ինչպես նաև քաղաքային միջավայրին հատուկ բնակելի կառուցապատման զարգացմանը նպաստելու և խրախուսելու համար:

 

2.1 Թույլատրված օգտագործման ձևեր

 

Բնակելի

Ø Բազմաբնակարան տներ՝ առանց հողամասերի:

 

Հյուրանոցային

Ø Հյուրանոցներ (սահմանափակ):

 

Կրթական հաստատություններ

Ø Մանկապարտեզներ, մանկամսուրներ,

Ø Միջնակարգ դպրոցներ:

 

Բուժական

Ø Բուժական կաբինետներ:

 

Վարչական, ֆինանսական և կոմունալ հիմնարկություններ և ծառայություններ

Ø Անհատական գրասենյակներ (օֆիսներ),

Ø Քաղաքացիական պաշտպանության ապաստարաններ։

 

Կենցաղ-սպասարկման առաջնային ծառայություններ

Ø Վարսավիրանոցներ,

Ø Քիմմաքրման ընդունման կետեր և լվացքատներ,

Ø Կոշիկի, հագուստի և կենցաղային տեխնիկայի վերանորոգման արհեստանոցներ,

Ø Հասարակական բաղնիքներ,

Ø Աղբարկղեր։

 

Առևտրական

Ø Մանրածախ առևտրի խանութներ, տաղավարներ:

 

Հասարակական սնունդ

Ø Ռեստորաններ, սրճարաններ և բարեր (սահմանափակ),

Ø Արագ պատրաստվող ուտեստների խորտկարաններ:

 

Արտադրական

Ø Փոքր բիզնեսի արտադրություններ,

Ø Հացի, հրուշակեղենի, ըմպելիքի, մթերքների փոքրածավալ արտադրություն,

 

Հաղորդակցություններ, ավտոծառայություններ և տրանսպորտային կառույցներ

Ø Ավտոտնակներ:

Ø Ավտոկանգառներ:

 

Ինժեներական ենթակառուցվածքներ

Ø Էլեկտրական ենթակայաններ,

Ø Գազակարգավորիչ պահարանային կետեր,

Ø Հեռախոսային կապի բաշխիչ կետեր,

Ø Կոյուղու ցանցային հորեր,

Ø Ջրամատակարարման բաշխիչ հորեր,

Ø Մալուխային էլեկտրահաղորդագծեր,

Ø Փոքր հզորության լոկալ կաթսայատներ,

Ø Ստորգետնյա խողովակաշարեր։

 

Ոչ հիմնական շինություններ

Ø Տաղավարներ,

Ø Ճարտարապետական փոքր ձևեր։

 

Կառուցապատման չափորոշիչներ

Բազմաբնակարան տներ

	Ø Ճակատի նվազագույն լայնություն - 15 մ։
	Ø Երկարությունը -չի սահմանափակվում:

 

Կառուցապատման ծավալատարածական կարգավորիչներ

Բոլոր տիպի կառույցների համար

	Ø Շենքերի /շինությունների բարձրությունը (առավելագույն) - 18 մ (4-5 հարկ)
	Ø Շենքերի /շինությունների զբաղեցված տարածք (առավելագույն) - 50%
	Ø Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք - 70%
	Ø Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ - 30%

 

3. Խառը կառուցապատման (ԽԿԳ)

 

Այս գոտիները առանձնացվում են, հիմնականում, արդեն կազմավորված խառը՝ բնակելի և հասարակական կառուցապատում ունեցող թաղամասերի վերակառուցման և կանոնակարգման համար՝ քաղաքի հետագա դինամիկ զարգացմանը համընթաց: Այս գոտիները նախատեսվում են հասարակական, բնակելի կառուցապատման և ընդհանուր օգտագործման հողերի խառը տեղակայման համար՝ այնպիսի համադրությամբ, որպեսզի որևէ մեկի գերակայությունը չլինի:

 

3.1 Թույլատրված օգտագործման ձևեր

 

Բնակելի

Ø Բազմաբնակարան տներ՝ առանց հողամասերի:

 

Հյուրանոցային

Հյուրանոցներ,

Ø Հյուրանոցներ,

Ø Ճանապարհամերձ տներ (վարձակալությամբ տրվող առանձնատներ),

Ø Հյուրանոցներ, մոթելներ (սահմանափակ հզորությամբ),

Ø Հանրակացարաններ։

 

Կրթական հաստատություններ

Ø Մանկապարտեզներ, մանկամսուրներ,

Ø Վճարովի և կիրակնօրյա դպրոցներ,

Ø Համալսարաններ, քոլեջներ (ներառյալ հանրակացարանները, մարզական համալիրներ):

 

Բուժական

Ø Բուժական կաբինետներ,

Ø Պոլիկլինիկաներ։

 

Վարչական, ֆինանսական և կոմունալ հիմնարկություններ և ծառայություններ

Ø Անհատական գրասենյակներ (օֆիսներ),

Ø Բանկեր, բորսաներ և դրամավարկային այլ հաստատություններ, դրանց գրասենյակներ,

Ø Ոստիկանական տեղամասեր,

Ø Փոստատներ,

Ø Քաղաքացիական պաշտպանության ապաստարաններ։

 

Կենցաղ-սպասարկման առաջնային ծառայություններ

Ø Վարսավիրանոցներ,

Ø Քիմմաքրման կետեր և լվացքատներ,

Ø Կոշիկի, հագուստի և կենցաղային տեխնիկայի վերանորոգման արհեստանոցներ,

Ø Հասարակական բաղնիքներ,

Ø Աղբարկղեր։

 

Մշակութային, մարզական, հասարակական նշանակության հիմնարկություններ

Ø Գրադարաններ, թանգարաններ, ցուցահանդեսներ, պատկերասրահներ, արվեստի կենտրոններ,

Ø Թատրոններ, կինոթատրոններ,

Ø Կեգլախաղարաններ, սեղանի թենիսի, բիլիարդի դահլիճներ։

 

Առևտրական

Ø Մանրածախ առևտրի խանութներ, տաղավարներ,

Ø Սուպերմարքեթներ և հանրախանութներ,

Ø Առևտրի կենտրոններ:

 

Հասարակական սնունդ

Ø Ավանդական ուտեստների խոհանոցներ, պանդոկներ, խորտկարաններ, մառաններ, ճաշարաններ,

Ø Ռեստորաններ (սահմանափակ),

Ø Սրճարաններ և բարեր (սահմանափակ),

Ø Բացօթյա ռեստորաններ, բարեր, սրճարաններ,

Ø Արագ պատրաստվող ուտեստների խորտկարաններ:

 

Արտադրություն

Ø Փոքր բիզնեսի արտադրություններ, որոնք կապված չեն աղմուկի, պայթուցիկ և հրդեհավտանգ նյութերի և արտանետումների հետ,

Ø Հացի, հրուշակեղենի, ըմպելիքի, մթերքների փոքրածավալ արտադրություն

Ø Տնայնագործական արտադրություն,

Ø Արհեստագործական արտադրամասեր և արհեստանոցներ (ավանդական իրերի արտադրություն):

 

Կրոնական հիմնարկություններ

Ø Այլ կառույցներ եկեղեցականների համար,

 

Հաղորդակցություններ, ավտոծառայություններ և տրանսպորտային կառույցներ

Ø Ավտոկանգառներ։

 

Ինժեներական ենթակառուցվածքներ

Ø Գազակարգավորիչ պահարանային կետեր,

Ø Հեռախոսային կապի բաշխիչ կետեր,

Ø Կապի ավտոմատ հեռախոսակայաններ,

Ø Կոյուղու ցանցային հորեր,

Ø Ջրամատակարարման բաշխիչ հորեր,

Ø Մալուխային էլեկտրահաղորդագծեր,

Ø Փոքր հզորության լոկալ կաթսայատներ,

Ø Ստորգետնյա խողովակաշարեր։

 

Ոչ հիմնական շինություններ

Ø Տաղավարներ,

Ø Ճարտարապետական փոքր ձևեր։

 

Կառուցապատման չափորոշիչներ

Բազմաբնակարան տներ՝ առանց հողամասերի

	Ø Ճակատի նվազագույն լայնություն - 15 մ
	Ø Երկարությունը -չի սահմանափակվում

 

Կառուցապատման ծավալատարածական կարգավորիչներ

բնակելի տների համար

	Ø Շենքերի /շինությունների բարձրությունը (առավելագույն) - 18 մ (4-5 հարկ)
	Ø Շենքերի /շինությունների զբաղեցված տարածք (առավելագույն) - 50%
	Ø Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք - 70 %
	Ø Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ - 30 %

 

այլ շենքերի /շինությունների համար

Ø Շենքերի /շինությունների բարձրությունը (առավելագույն) - 9 մ (2 հարկ)

Ø Շենքերի /շինությունների զբաղեցված տարածքը - 50%,

Ø Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք - 70 %,

Ø Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ - 30 %:

Ø Բոլոր առաջին հարկերում հասարակական սպասարկման օբյեկտներ ունեցող շենքերը դրվում են կարմիր գծի վրա:

 

4. Հասարակական-վարչական գործարարական գործառույթների զարգացման գոտի (ՀԿԳ)

 

Այս գոտիները նախատեսվում են հիմնականում գործարարական, ֆինանսական և վարչական և տեղական կառավարման գործունեությունը քաղաքի տարածքում կենտրոնացնելու և կանոնակարգելու համար:

 

4.1 Թույլատրված օգտագործման ձևեր

 

Հյուրանոցային ծառայություններ

Ø Հյուրանոցներ, մոթելներ (սահմանափակ կոնտինգենտով)։

 

Վարչական, ֆինանսական հիմնարկություններ և ծառայություններ

Ø Քաղաքային նշանակության վարչակառավարման հիմնարկներ, դրանց գրասենյակներ,

Ø Բանկեր, բորսաներ և դրամավարկային այլ հաստատություններ, դրանց գրասենյակներ,

Ø Փոստատներ, կապի բաժանմունքներ,

Ø Ոստիկանական տեղամասեր,

Ø Քաղ. պաշտպանության ապաստարաններ։

 

Կենցաղ-սպասարկման առաջնային ծառայություններ

Ø Աղբարկղներ։

 

Կրոնական հիմնարկություններ

Ø Եկեղեցիներ, մատուռներ,

Ø Այլ կառույցներ եկեղեցականների համար։

 

Մշակութային, մարզական, հասարակական նշանակության հիմնարկություններ

Ø Գրադարաններ, թանգարաններ, ցուցահանդեսներ, պատկերասրահներ, արվեստի կենտրոններ։

 

Հաղորդակցություններ, ավտոծառայություններ և տրանսպորտային կառույցներ

Ø Ավտոկանգառներ։

 

Ինժեներական սարքավորումներ

Ø Գազակարգավորիչ պահարանային կետեր,

Ø Հեռախոսային կապի բաշխիչ կետեր,

Ø Կոյուղու ցանցային հորեր,

Ø Ջրամատ. բաշխիչ հորեր,

Ø Մալուխային էլեկտրահաղորդագծեր,

Ø Փոքր հզորության լոկալ կաթսայատներ,

Ø Ստորգետնյա խողովակաշարեր։

 

Ոչ հիմնական շինություններ

Ø Ճարտարապետական փոքր ձևեր։

 

Կառուցապատման չափորոշիչներ

Կառուցապատման ծավալատարածական կարգավորիչներ

շենքերի /շինությունների համար

Ø Շենքերի /շինությունների բարձրությունը (առավելագույն) - -15 մ (3-4 հարկ)

Ø Շենքերի /շինությունների զբաղեցված տարածքը* - 40-100%,

Ø Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք* - 70 %,

Ø Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ*- 30%:

Ø Բոլոր առաջին հարկերում հասարակական սպասարկման օբյեկտներ ունեցող շենքերը դրվում են կարմիր գծի վրա:

__________________________________________________

*-կոնկրետ տարածքների չափաբաժինները տրված են գոտիավորման գծագրի վրա (տես աղյուսակը)

 

5. Հասարակական օգտագործման կանաչ գոտիներ (ՀՕԿԳ)

 

Համաքաղաքային նշանակության հասարակական կանաչ տարածությունների գոտիները ընդգրկում են համաքաղաքային նշանակության այգիները, պուրակները, ծառուղիները և այլ հասարակական նշանակության կանաչապատ տարածքները:

 

5.1 Թույլատրված օգտագործման ձևեր

 

Կենցաղ-սպասարկման առաջնային ծառայություններ

Ø Աղբարկղներ։

 

Մշակութային, մարզական, հասարակական օգտագործման հիմնարկություններ

Ø Բուսաբանական, կենդանաբանական, մշակույթի, հանգստի, և մանկական տիպի տարբեր այգիներ,

Ø Կեգախաղարաններ, սեղանի թենիս, բիլիարդի դահլիճներ, մարզադահլիճներ,

Ø Խաղադաշտեր,

Ø Մարզադաշտեր,

Ø Բացօթյա ռեկրեացիոն կառույցներ լողի, թենիսի և այլ ակումբներ։

 

Առևտրական

Ø Մանրածախ առևտրի տաղավարներ, կրպակներ:

 

Հաղորդակցություններ, ավտոծառայություններ և տրանսպորտային կառույցներ

Ø Ավտոկանգառներ։

 

Ինժեներական ենթակառուցվածքներ

Ø Կոյուղու ցանցային հորեր,

Ø Ջրամատակարարման բաշխիչ հորեր,

Ø Մալուխային էլեկտրահաղորդագծեր,

Ø Ստորգետնյա խողովակաշարեր։

 

Ոչ հիմնական շինություններ

Ø Տաղավարներ,

Ø Ճարտարապետական փոքր ձևեր։

 

Կառուցապատման չափորոշիչներ

 

Ոչ հիմնական շինությունների համար

Ø Մեկ կառուցապատման միավորի զբաղեցրած տարածք (նվազագույն) - 4քմ

Ø Հողամասի ճակատի նվազագույն լայնություն - չի սահմանափակվում

 

Հիմնական շինությունների համար

Ø Հողամասերի նվազագույն չափերը համաձայն գործող նորմերի,

 

Կառուցապատման ծավալատարածական կարգավորիչներ

բոլոր տիպի շենքերի /շինությունների համար

	● Շենքերի /շինությունների բարձրությունը (առավելագույն) 8 մ (2 հարկ)
	● Շենքերի /շինությունների զբաղեցված տարածք (առավելագույն) 20%
	● Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք 30%
	● Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ 70%

 

6. Առևտրի և հասարակական սպասարկման համաքաղաքային գոտի (ՀԱԱԳ)

 

Գոտին նախատեսվում է խոշոր առևտրական օբյեկտների կենտրոնացման և քաղաքի կենտրոնում առևտրական գործընթացը առավելագույնս կանոնակարգելու համար:

 

6.1 Թույլատրված օգտագործման ձևեր

 

Վարչական, ֆինանսական հիմնարկություններ և ծառայություններ

Ø Քաղաքացիական պաշտպանության ապաստարաններ։

 

Կենցաղային սպասարկման առաջնային ծառայություններ

Ø Վարսավիրանոցներ,

Ø Քիմմաքրման կետեր և լվացքատներ,

Ø Կոշիկի, հագուստի և կենցաղային տեխնիկայի վերանորոգման արհեստանոցներ,

Ø Հասարակական բաղնիքներ,

Ø Հասարակական սանհանգույցներ,

Ø Աղբարկղներ։

 

Առևտրական

Ø Սուպերմարքեթներ և հանրախանութներ,

Ø Առևտրի կենտրոններ,

Ø Մանրածախ առևտրի, խանութներ, տաղավարներ,

Ø Ավտոպահեստամասերի վաճառք,

Ø Բացօթյա մեծածախ, մանրածախ առևտուր։

 

Հասարակական սնունդ

Ø Ռեստորաններ (առանց սահմանափակումների),

Ø Սրճարաններ և բարեր (առանց սահմանափակումների),

Ø Բացօթյա ռեստորաններ, բարեր, սրճարաններ (առանց սահմանափակումների),

Ø Արագ պատրաստվող ուտեստների խորտկարաններ:

 

Հաղորդակցություններ, ավտոծառայություններ և տրանսպորտային կառույցներ

Ø Ավտոկանգառներ։

 

Ինժեներական սարքավորումներ

Ø Գազակարգավորիչ պահարանային կետեր,

Ø Հեռախոսային կապի բաշխիչ կետեր,

Ø Կոյուղու ցանցային հորեր,

Ø Ջրամատ. բաշխիչ հորեր,

Ø Մալուխային էլեկտրահաղորդագծեր,

Ø Փոքր հզորության լոկալ կաթսայատներ,

Ø Ստորգետնյա խողովակաշարեր։

 

Ոչ հիմնական շինություններ

Ø Տաղավարներ,

Ø Ճարտարապետական փոքր ձևեր։

 

Կառուցապատման չափորոշիչներ

Բոլոր տիպի կառույցների համար

Ø Հողամասերի նվազագույն չափերը՝ համաձայն գործող նորմերի։

 

Կառուցապատման կարգավորիչներ

Բոլոր տիպի կառույցների համար

Ø Շենքերի /շինությունների բարձրությունը (առավելագույն)- 9 մ (2-3 հարկ)

Ø Շենքերի /շինությունների զբաղեցված տարածք (առավելագույն)- 50 %,

Ø Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք (առավելագույն)- 70 %,

Ø Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ (առավելագույն)- 30 %:

 

7. Արդյունաբերության, ընդերքօգտագործման և այլ արտադրական նշանակության օբյեկտների գոտի- ԱԳ*

 

Այս գոտին նախատեսվում է քաղաքի տարածքում կազմակերպվող արտադրությունների համար համապատասխան մեկուսացված մասնագիտացված տարածքներ ապահովելու համար:

 

7.1. Թույլատրված օգտագործման ձևեր

 

Վարչակառավարման, կապի, ֆինանսական, հասարակական օգտագործման հիմնարկություններ

Ø Քաղաքացիական պաշտպանության ապաստարաններ ։

 

Արտադրական

Ø Արդյունաբերական ձեռնարկություններ, որոնց գործունեությունը կապված չէ աղմուկի, պայթուցիկ և հրդեհավտանգ նյութերի և մթնոլորտային օդի աղտոտման հետ,

Ø Փոքր բիզնեսի արտադրություններ, որոնք կապված չեն աղմուկի, պայթուցիկ և հրդեհավտանգ նյութերի և մթնոլորտի աղտոտման հետ,

Ø Հացի, հրուշակեղենի, ըմպելիքի, մթերքների (բացի մսի) արտադրություն,

Ø Արհեստագործական արտադրամասեր և արհեստանոցներ (ավանդական արհեստներ):

 

____________________________________________________

*-բոլոր օբյեկտների իրականացումը՝ հաստատված նախագծերով (տեխնոլոգիական պրոցեսների համապատասխան ենթակառուցվածքների ապահովմամբ և սանիտարական պահպանման ու անվտանգության գոտիների սահմանմամբ, բնապահպանական պահանջների իրականացմամբ)

 

Կենցաղ-սպասարկման առաջնային ծառայություններ

Ø Քիմմաքրման ընդունման կետեր, լվացքատներ,

Ø Աղբարկղներ։

 

Հաղորդակցություններ, ավտոծառայություններ և տրանսպորտային կառույցներ

Ø Ավտոկանգառներ,

 

Գյուղատնտեսություն

Ø Տնկարաններ։

 

Ինժեներական սարքավորումներ

Ø Էլեկտրական ենթակայաններ,

Ø Գազակարգավորիչ պահարանային կետեր,

Ø Կոյուղու ցանցային հորեր,

Ø Ջրամատ. բաշխիչ հորեր,

Ø Մալուխային էլեկտրահաղորդագծեր,

Ø Փոքր հզորության լոկալ կաթսայատներ,

Ø Ստորգետնյա խողովակաշարեր։

 

Ոչ հիմնական շինություններ

Ø Ճարտարապետական փոքր ձևեր։

 

Կառուցապատման չափորոշիչներ

Բոլոր տիպի կառույցների համար

Ø Հողամասերի նվազագույն չափերը համաձայն գործող նորմերի,

 

Կառուցապատման ծավալատարածական կարգավորիչներ

Բոլոր տիպի կառույցների համար

Ø Շենքերի / շինությունների բարձրությունը (առավելագույն) - 12-15 մ (3-4 հարկ)

Ø Շենքերի / շինությունների զբաղեցված տարածք (առավելագույն)- համաձայն տեխնոլոգիական պահանջների,

Ø Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք - սանիտարական նորմատիվային պահանջներին համապատասխան,

Ø Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ - սանիտարական նորմատիվային պահանջներին համապատասխան:

 

8. Ինժեներական ենթակառուցվածքների գոտի (ԻԵԳ)

 

Գոտին առանձնացվում է ինժեներական ենթակառուցվածքներով ապահովվածությունը գործող ստանդարտներին համապատասխանեցման համար։

 

8.1. Թույլատրված օգտագործման ձևեր

 

Ø Մալուխային էլեկտրահաղորդագծեր,

Ø Էլեկտրական ենթակայաններ,

Ø Գազակարգավորիչ կայաններ / առանձնացված շենքերում,

Ø Հեռախոսային կապի բաշխիչ պահարանային,

Ø Կոյուղու ցանցային հորեր,

Ø Ջրամատակարարման բաշխիչ հորեր,

Ø Ոչ մետաղական /պոլիէտիլենային, բետոնե, երկաթբետոնե, թուջե/ և մետաղական խողովակաշարեր։

 

Կառուցապատման չափորոշիչներ

Բոլոր տիպի կառույցների համար

● Հողամասերի նվազագույն չափերը համաձայն գործող նորմերի

● Շենքերի/շինությունների չափերը և թույլատրելի հեռավորությունները այլ կառույցներից և տարածքներից ընդունել համաձայն սանիտարահիգիենիկ, ինսոլյացիայի, դիտելիության և հակահրդեհային պահանջների

 

Կառուցապատման կարգավորիչներ

Բոլոր տիպի կառույցների համար

Ø Շենքերի /շինությունների բարձրությունը/max - 3մ (1 հարկ)

Ø Շենքերի /շինությունների զբաղեցված տարածք /max- չի սահմանափակվում

Ø Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք - չի սահմանափակվում

Ø Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ - չի սահմանափակվում:

 

Լրացուցիչ պահանջներ

 

Ø Վերգետնյա հաղորդալարեր թույլատրվում է միայն ցածրահարկ կառուցապատման բնակելի թաղամասերում:

Ø Գազակարգավորիչ /ԳԿԿ պահարանային կայանները պետք է տեղակայվեն փողոցների կարմիր գծերից ներս, որպես կանոն, բակային տարածքներում:

Ø Կապի ավտոմատ հեռախոսային կայանները, որպես կանոն, պետք է տեղադրվեն առանձին շենքերում:

Մետաղական՝ ուժեղացված մեկուսացումով և/ կամ չժանգոտող խողովակաշարերը, որպես կանոն, պետք է կիրառվեն բարձր ճնշման ջրատար և ջերմատար ցանցերի իրականացման համար:

 

9. Բուժական գոտի (ԲԳ)

 

Այս գոտին նախատեսվում է բուժական, վերականգնողական հիմնարկությունների տեղաբաշխման ու տարածքների կազմակերպման կանոնակարգման համար:

 

9.1. Թույլատրված օգտագործման ձևեր

 

Կրթական հաստատություններ

Ø Համալսարաններ, ինստիտուտներ, քոլեջներ։

 

Բուժական հաստատություններ

Ø Բուժական կաբինետներ,

Ø Հիվանդանոցներ, պոլիկլինիկաներ,

Ø Վերականգնողական կենտրոններ։

 

Վարչական, ֆինանսական հիմնարկություններ և ծառայություններ

Ø Քաղաքացիական պաշտպանության ապաստարաններ։

 

Կենցաղ-սպասարկման առաջնային ծառայություններ

Ø Աղբարկղեր։

 

Առևտրական

Ø Մանրածախ առևտրի խանութներ, կրպակներ, տաղավարներ (դեղամիջոցների վաճառք)։

 

Ինժեներական սարքավորումներ

Ø Հեռախոսային կապի բաշխիչ կետեր,

Ø Կոյուղու ցանցային հորեր,

Ø Ջրամատ. բաշխիչ հորեր,

Ø Մալուխային էլեկտրահաղորդագծեր,

Ø Փոքր հզորության լոկալ կաթսայատներ,

Ø Ստորգետնյա խողովակաշարեր։

 

Ոչ հիմնական շինություններ

Ø Ճարտարապետական փոքր ձևեր։

 

Կառուցապատման չափորոշիչներ

Բոլոր տիպի կառույցների համար

Ø Հողամասերի նվազագույն չափերը համաձայն գործող նորմերի,

Ø Շենքերի /շինությունների չափերը և թույլատրելի հեռավորությունները այլ կառույցներից և տարածքներից ընդունել համաձայն սանիտարահիգիենիկ, ինսոլյացիայի, դիտելիության և հակահրդեհային պահանջների:

 

Կառուցապատման ծավալատարածական կարգավորիչներ*

Ø Շենքերի /շինությունների բարձրությունը (առավելագույն) - 15մ (3 հարկ)

Ø Շենքերի /շինությունների զբաղեցված տարածք (առավելագույն)- կառուցապատման ենթակա տարածքի 30-100 %,

Ø Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք - 70%

Ø Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ - 30%

 

*-առանձին տարածքների չափաբաժինները տես գծագրում

 

10. Ուսումնական գոտի (ՈՒԳ)

 

Այս գոտին նախատեսվում է քաղաքի ուսումնակրթական պրոցեսի կազմակերպման, օբյեկտների տեղաբաշխման կանոնակարգման համար։

 

10.1. Թույլատրված օգտագործման ձևեր

 

Հյուրանոցային ծառայություններ

Ø Հանրակացարաններ։

 

Ուսումնական հաստատություններ

Ø Մանկապարտեզներ, մանկամսուրներ,

Ø Վճարովի և կիրակնօրյա դպրոցներ,

Ø Միջնակարգ դպրոցներ,

Ø Համալսարաններ, ինստիտուտներ, քոլեջներ։

 

Վարչական, ֆինանսական, հիմնարկություններ և ծառայություններ

Ø Քաղպաշտպանության ապաստարաններ։

 

Կենցաղ-սպասարկման առաջնային ծառայություններ

Ø Աղբարկղեր։

 

Մշակույթի, հասարակական նշանակության և մարզական հիմնարկություններ

Ø Խաղադաշտեր,

 

Ինժեներական սարքավորումներ

Ø Հեռախոսային կապի բաշխիչ կետեր (պահարանային),

Ø Կոյուղու ցանցային հորեր,

Ø Ջրամատ. բաշխիչ հորեր,

Ø Մալուխային էլեկտրահաղորդագծեր,

Ø Փոքր հզորության լոկալ կաթսայատներ,

Ø Ստորգետնյա խողովակաշարեր։

 

Ոչ հիմնական շինություններ

Ø Տաղավարներ (զրուցարաններ),

Ø Ճարտարապետական փոքր ձևեր։

 

Կառուցապատման չափորոշիչներ

Բոլոր տիպի կառույցների համար

● Հողամասերի նվազագույն չափերը համաձայն գործող նորմերի

● Շենքերի/շինությունների չափերը և թույլատրելի հեռավորությունները այլ կառույցներից և տարածքներից ընդունել համաձայն սանիտարահիգիենիկ, ինսոլյացիայի, դիտելիության և հակահրդեհային պահանջների

 

Կառուցապատման կարգավորիչներ

Բոլոր տիպի կառույցների համար

Ø Շենքերի /շինությունների բարձրությունը/max - 15 մ (3-4 հարկ)

Ø Շենքերի /շինությունների զբաղեցված տարածք /max- կառ. համար հատկացված տարածքի 30-70 %

Ø Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք 70%,

Ø Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ - 30%։

 

11. Ռեկրեացիոն գոտի (ՌԳ)

 

Այս գոտին նախատեսվում է քաղաքի մերձակա տարածքում կազմակերպվող ռեկրեացիայի կազմակերպման համար տարածքներ ապահովելու համար։

 

11.1. Թույլատրված օգտագործման ձևեր

 

Հյուրանոցային ծառայություններ

Ø Բացօթյա ռեստորաններ, բարեր, սրճարաններ,

Ø Ռեստորաններ, սրճարաններ և բարեր (առանց սահմանափակ.)։

Ø Պանսիոնատներ, առողջարանային մասնաշենքներ։

 

Վարչական, ֆինանսական հիմնարկություններ և ծառայություններ

Ø Քաղպաշտպանության ապաստարաններ։

 

Կենցաղ-սպասարկման առաջնային ծառայություններ

Ø Աղբարկղներ։

 

Մշակույթի, հասարակական նշանակության և մարզական հիմնարկություններ

Ø Ակումբներ և հասարակական հավաքատեղիներ, գիշերային ակումբներ,

Ø Կեգլախաղարաններ, սեղանի թենիսի, բիլիարդի դահլիճներ, մարզադահլիճներ,

Ø Խաղադաշտեր,

Ø Բացօթյա ռեկրեացիոն կառույցներ, լողի, թենիսի և այլ ակումբներ,

Ø Խաղադաշտեր,

Ø Պուրակներ անիվավոր չմուշկների համար։

 

Հասարակական սնունդ

Ø Բացօթյա ռեստորաններ, բարեր, սրճարաններ,

Ø Արագ պատրաստվող ուտեստների խորտկարաններ։

Ø Ավանդական ուտեստների խոհանոցներ, պանդոկներ, խորտկարաններ, մառաններ, ճաշարաններ,

Ø Ռեստորաններ, բարեր և սրճարաններ (առանց սահմանափակման)։

 

Հաղորդակցությունների, ավտոծառայությունների և տրանսպորտային կառույցներ

Ø Ավգտոկանգառներ։

 

Ինժեներական սարքավորումներ

Ø Էլեկտրական ենթակայաններ,

Ø Գազակարգավորիչ պահարանային կետեր,

Ø Հեռախոսային կապի բաշխիչ կետեր (պահարանային),

Ø Կոյուղու ցանցային հորեր,

Ø Ջրամատ. բաշխիչ հորեր,

Ø Մալուխային էլեկտրահաղորդագծեր,

Ø Փոքր հզորության լոկալ կաթսայատներ,

Ø Ստորգետնյա խողովակաշարեր։

 

Ոչ հիմնական շինություններ

Ø Տաղավարներ,

Ø Ճարտարապետական փոքր ձևեր։

 

Կառուցապատման կարգավորիչներ

Բոլոր տիպի կառույցների համար

Ø Շենքերի /շինությունների բարձրությունը/max - 12 մ (3 հարկ)

Ø Շենքերի /շինությունների զբաղեցված տարածք /max- կառ. համար հատկացված տարածքի 30-70%

Ø Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք 30%,

Ø Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ - 50-70%։

 

12. Հատուկ պահպանվող գոտի (ՀՊԳ)

 

Գոտին նախատեսված է պատմաճարտարապետական հուշարձանների, պատմական, մեմորիալ (գերեզմանատներ) և մշակութային օբյեկտների տեղաբաշխման համար

 

12.1. Թույլատրված օգտագործման ձևեր

 

Կրոնական հիմնարկություններ

Ø Եկեղեցիներ, մատուռներ,

Ø Այլ կառույցներ եկեղեցականների համար։

 

Ոչ հիմնական շինություններ

Ø Ճարտարապետական փոքր ձևեր,

Ø Հուշարձաններ։

 

Լրացուցիչ պահանջներ

 

Բոլոր աշխատանքների համար նախապես պատմամշակութային հիմնավորման եզրակացության հիման վրա, հաշվի առնելով հուշարձանների պահպանման և լավագույն ընկալման պայմանների ապահովումը։

 

III-8. ԿԱՌՈՒՑԱՊԱՏՄԱՆ ԿԱՆՈՆՆԵՐ

 

Սահմանված են տեղական պայմաններից բխող կանոններ, որոնք պարտադիր են նախագծվող ողջ տարածքում կիրառելու և բոլոր գոտիների համար։ Դրանք հիմնականում կարգավորում են կառուցապատման և շահագործման ընթացքում առաջացող միջավայրի համալիր կանոնակարգման խնդիրները, այն է.

Ø Ընդունված սկզբունքներին չհամապատասխանող կառույցների աստիճանական վերափոխման մեխանիզմները,

Ø Բնապահպանական միջոցառումների իրականացումը,

Ø Գոտիավորման նախագծով ներկայացված պահանջների իրականացումը։

 

1. Շինարարական և վերանորոգման աշխատանքներ

● Բոլոր շինարարական, վերակառուցման, վերականգնման և վերանորոգման աշխատանքները պետք է կատարվեն միայն գործող ընթացակարգերով հաստատված ճարտարապետաշինարարական նախագծերով:

 

2. Շենքերի Ճակատների արտաքին հարդարանք

● Շենքերի Ճակատների (փողոցային և բակային) արտաքին հարդարանքի հետ կապված բոլոր շինարարական և վերանորոգման աշխատանքները պետք է կատարվեն միայն գործող ընթացակարգերով հաստատված ճարտարապետաշինարարական նախագծերով:

 

3. Շինանյութ

● Պատմաճարտարապետական արժեք ներկայացնող շենքերի / շինությունների բնական քարերից կառուցված ճակատային պատերը ներկել կամ երեսապատել արգելվում է:

● Այլ շենքերի համար, նախընտրելի է օգտագործել սև, վարդագույն, մոխրագույն, օխրա, սպիտակ երանգների շինանյութեր, որոնք կներդաշնակեն քաղաքի հիմնական կառուցապատմանը:

 

4. Նկուղներ և կիսանկուղներ

● Բնակելի շենքերի նկուղային և կիսանկուղային հարկերը փողոցի կողմից մեկուսացված մուտքեր չպետք է ունենան:

● Բոլոր շենքերի կիսանկուղների պատուհանների գոգերը մայթից պետք է առնվազն 30 սմ բարձր լինեն:

 

5. Շենքերի շքամուտքեր

● Շենքերի շքամուտքերի աստիճանները փողոցի կարմիր գծից դուրս չպետք է դրվեն:

 

6. Տանիքներ

● Լանջավոր տանիքների կիրառման դեպքում դրանց առավելագույն թեքությունը (i) պետք է ընդունել - 0.5: ● Լանջավոր տանիքների գագաթի բարձրությունը պետք է սահմանափակվի կառույցի խորության կեսի չափով:   7. Գովազդ ● Հուշարձաններ չհանդիսացող շենքերին կցված գովազդային վահանակների մակերեսը չպետք է գերազանցի շենքի ճակատային պատի 10 տոկոսը: ● Փողոցներում տեղադրվող առանձին կանգնած գովազդային վահանակները պետք է տեղադրվեն մոտակա կարգավորվող խաչմերուկից առնվազն 50 մ հեռավորության վրա:

 

8. Ցուցանակներ և անվանատախտակներ

● Փողոցների անվանատախտակները պետք է տեղադրվեն ստանդարտ չափերով ՝ միասնական հատուկ նախագծի համաձայն: ● Շենքերի համարների չափերը պետք է ընդունվեն՝  ա) լուսավորությամբ, կլոր՝ տրամագիծը -30 սմ  բ) առանց լուսավորության՝ քառակուսի -15 x 15 սմ: Հիմնարկությունների անվանատախտակները և բնակիչների անվանատախտակները կցվում են միայն շքամուտքերի դռներին:

 

9. Փողոցային ցանց

Ավտոմոբիլիզացման մակարդակն ըստ նորմերի ընդունելով առավելագույնը (100) 200 ավտ/1000 բնակչին, կստանանք բենզալիցքավորման կայանների համար՝ ելնելով 1200 ավտ/օր նորմատիվային հաշվարկից, կստանանք 6-7 բենզալիցքավորման կայան։ Տեղադրումը և հեռավորությունը հարևան շենքերից և շինություններից՝ համաձայն գործող նորմերի։

 

 

III-րդ կարգի ճանապարհի երկու կողմից պահպանել չկառուցապատվող կանաչապատ շերտ՝ 12 մ լայնությամբ, սանպահպանման և կողային տեսանելիությունն ապահովելու համար՝ պարտադիր կանաչապատման պայմանով (ՀՀՇՆ IV-11.05.02-99, 5-11 կետ)։

Խաչմերուկներում պահպանել տեսանելիության եռանկյունները, ապահովելով շրջադարձի նվազագույն շառավղերը եզրաքարի եզրով 5 մ-ից ոչ պակաս, հրապարակներում՝ 8մ-ից ոչ պակաս։ Հեռավորությունները շենքերից և շինություններից ընդունել СНиП II-60-75** կետ 10.20-ի համաձայն։

Ավտոտնակների համար հատկացվող հողամասի նվազագույն մակերեսը 20 ք.մ., բաց ավտոկանգառատեղերի համար՝ 25 ք.մ.։

Կանգառատեղերի համար խորացումները մայթի հաշվին իրականացնել միայն սիզամարգերի և առանձին ծառախմբերի հաշվին՝ տեղական ինքնակառավարման մարմինների հատուկ թույլտվությամբ, այլ հնարավորությունների բացակայության դեպքում մայթի մեջ գրպանաձև խորացմամբ ավտոկայանատեղերի կազմակերպման դեպքում ապահովել՝

Ø համաքաղաքային նշանակության փողոցների մայթերի բանուկ մասի համար նվազագույնը 2.25-3.0 մ լայնություն, Ø շրջանային նշանակության փողոցների մայթերի բանուկ մասի համար 1.5 մ լայնություն։

Խաչմերուկ մտնող փողոցների բեռնվածության մակարդակը 0.4-0.8 հասնելու դեպքում երթևեկությունը կարգավորել լուսակիրների միջոցով (տեղադրումը՝ գործող նորմերին համապատասխան)։   Փողոցների երկայնական թեքություններն ընդունվում են՝ կախված հաշվարկային արագություններից.

 

Փողոցային լուսավորություն

 

● Մինչև 12 մ լայնություն ունեցող փողոցներում լուսավորության սյուների կիրառումն արգելվում է: Այս կարգի փողոցներում լուսավորությունը պետք է կազմակերպվի պատի աշտանակներով (բրա):

Տրանսպորտի միջոցների կանգառներ

● Տրանսպորտի միջոցների կանգառները պետք է տեղավորվեն, որպես կանոն, միասնական նախագծով թեթև կոնստրուկցիաներից կառուցված, թափանցիկ պատերով կամ սյուներով շինությունների մեջ: Առավելագույն չափերը՝

- երկարությունը ՝ 3.6 մ

- լայնությունը ՝ 2.0 մ

 

10. Աղբահեռացման կոնտեյներներ

Աղբարկղերը տեղադրելիս պետք է հաշվի առնվեն հետևյալ պահանջները.

● Համաքաղաքային նշանակության փողոցների, ինչպես նաև հասարակական առավելագույն ձգողության և կուտակման վայրերին հարակից տարածքներում տեղադրել ոչ ավելի, քան 100 մ հեռավորության վրա, հատուկ փակվող տիպի, բանուկ մասերին չխանգարող տարածքներում,

● Շրջանային նշանակության փողոցների վրա՝ 100 -200 մետրը մեկ,

● Տեղական նշանակության փողոցների վրա հիմնական խաչմերուկների վրա, դրանց հեռավորությունը 200 մետրից պակաս լինելու դեպքում՝ 200 մետրը մեկ։

 

11. Հեռավորությունը շենքերի միջև

Բնակելի և հասարակական, ինչպես նաև արտադրական շենքերի միջև եղած հեռավորությունը պետք է ընդունել` հիմնվելով արևի ճառագայթման քանակի (ինսոլյացիայի) և լուսավորվածության հաշվարկների վրա, ինչպես նաև հակահրդեհային պահանջներին համապատասխան։

2-3 հարկանի բնակելի շենքերի երկար կողմերի միջև հեռավորությունը (կենցաղային խզումներ) պետք է ընդունել 15 մ-ից ոչ պակաս, իսկ 4 հարկանի շենքերի միջև՝ 20 մ-ից ոչ պակաս։ Այս շենքերի երկար կողմերի և բնակելի սենյակներից պատուհաններ ունեցող կողաճակատների միջև՝ 15 մ-ից ոչ պակաս։ Նշված հեռավորությունները կարող են կրճատվել ինսոլյացիայի և լուսավորության նորմերը պահպանելու դեպքում, եթե ապահովված է պատուհանից պատուհան բնակելի սենյակների անտեսանելիությունը։

 

12. Շենքերի տեղադրությունները Շենքերը տեղադրել քամիների գերակշիռ ուղղությունների հաշվառումով՝ կողաճակատներով դեպի վերջիններս։

 

13. Աղմուկի թույլատրելի մակարդակ Բոլոր գոտիներում, որտեղ թույլատրված է բնակելի կառուցապատում աղմուկի թույլատրելի մակարդակը չպետք է գերազանցի 55 դԲԱ (ցերեկը) և 45 դԲԱ (գիշերը):

Աղմուկից և արտանետումներից բնակելի կառուցապատման պահպանման համար նախատեսել վերոնշյալ բացասական պարամետրերի գերազանցմամբ փողոցների ծառապատում։ 14. Սանիտարական պահպանման գոտիների չափորոշում Ճանապարհների, փողոցների, տրանսպորտային և ինժեներական ենթակառուցվածքների (օդանավակայաններ, բարձրավոլտ էլեկտրահաղորդման գծեր, բարձր և միջին ճնշման գազատար և այլն) արդյունաբերական և կոմունալ օբյեկտների սանպահպանման գոտիները՝ համաձայն գործող նորմերի և ստանդարտների։

 

15. Գոտիավորմանը չհամապատասխանող կառուցապատման կարգավորում

Ø Գոտիավորմանը չհամապատասխանող բոլոր տեսակի օրինական համարվող օգտագործման ձևերը, որոնք գոյությունը պահպանել են մինչև սույն նախագծի հաստատման տարեթիվը, այսուհետև պետք է կարգավորվեն միայն սույն կանոնների պահանջներին համապատասխան:

Ø Գոտիավորմանը չհամապատասխանող բոլոր տեսակի օրինական համարվող շենքերի և կառույցների ընդարձակում չի թույլատրվում:

Ø Գոտիավորմանը չհամապատասխանող 6 ամսից ավելի լքված և չօգտագործվող օրինական համարվող կառույցների հետագա օգտագործման ձևը պետք է որոշվի համաձայն այն հիմնական գոտու թույլատրելի օգտագործումների կանոնների, որտեղ այն գտնվում է:

Ø Գոտիավորմանը չհամապատասխանող օրինական համարվող կառուցապատման ձևերը կարող են վերանորոգվել, եթե բոլոր կառուցվածքային փոփոխումները կատարվում են միայն գործող քաղաքաշինական օրենսդրությանը համաձայն:

Ø Եթե գոտիավորմանը չհամապատասխանող օրինական համարվող կառույցի վերանորոգման արժեքը գերազանցում է նրա տեղափոխման արժեքի 50%-ը, ապա այդ կառույցը պետք է արգելվի:

 

16. Կառուցապատման թույլտվություններ

Օգտագործման ձևերի համար թույլտվությունների կառուցվածքը հիմնվում է «ընդունված գոտի-թույլատրելի հողօգտագործման ձև» սկզբունքի վրա:

 

III-9. ՏԵՐՄԻՆՆԵՐ ԵՎ ՍԱՀՄԱՆՈՒՄՆԵՐ   Առանձնատներ տնամերձ հողամասերով՝ բնակելի միավոր մեկ ընտանիքի համար, որը տեղակայված է իր սեփական տնամերձ հողամասում   Բազմաբնակարանանոց տներ՝ 2 և ավելի բնակարաններ միավորված մեկ շենքում

 

Ինսոլյացիա՝ տարածքներում և սենյակներում արևի ուղիղ անընդհատ ճառագայթման տևողության նորմատիվային պահանջ։

 

Լրացուցիչ պահանջներ՝ նախատեսվում են տարբեր գոտիներում տեղադրվող այն օգտագործման ձևերի համար, որոնց բնույթը մասամբ չի համապատասխանում տվյալ գոտուն ներկայացվող պահանջներին և դրանց գործառնությունը հիմնականում կապվում է հատուկ պայմանների կիրառման հետ:

 

Կանաչ ծածկույթ՝ բուսական ծածկույթ (ծառեր, թփուտներ, խոտաբույսեր և այլն):

Հետիոտն մատչելիության շառավղեր՝ այն հեռավորությունը, որը կարող է անցնել մարդը՝ առանց ֆիզիկական լարվածության (0-30 րոպե ժամանակահատված)։

Կառուցապատման /հողօգտագործման չափորոշիչներ և կարգավորիչներ՝ սահմանում են տվյալ գոտու հողօգտագործման և կառուցապատման պահանջներին համապատասխանող բնութագրերի համակարգը, որոնցով կանոնակարգվում է տարածքի յուրացման ինտենսիվությունը, կառուցապատման խտությունը, կառույցների հարկայնությունը, գեղագիտական պահանջները: Կարգավորիչների պարամետրերը հիմնվում են օրենսդրական և պետական նորմատիվ փաստաթղթերի վրա, տեղայնացվում են՝ ելնելով յուրաքանչյուր գոտու յուրահատուկ պահանջներից և փոփոխվում են գոտուց գոտի:

 

Հակահրդեհային պահանջներ՝ շենքերը, կառույցները հրդեհներից պաշտպանելու համար կառուցման և այլ միջոցառումների նորմերով հաստատված պարտադիր կարգ։

 

Համաքաղաքային նշանակության փողոցներ՝ հաղորդակցային կապ բնակելի, արդյունաբերական շրջանների և հասարակական կենտրոնների, ինչպես նաև մայրուղային փողոցների, քաղաքային ճանապարհների և ընդհանուր օգտագործման ճանապարհների միջև։

 

 

Շրջանային նշանակության փողոցներ՝ տրանսպորտային և հետիոտն կապ բնակելի շրջանների, բնակելի և արդյունաբերական շրջանների, ինչպես նաև հասարակական կենտրոնների միջև, ելքեր դեպի մայրուղային փողոցներ։

 

Տեղական նշանակության փողոցներ՝ տրանսպորտային (առանց բեռնատար և հասարակական տրանսպորտի բացթողման) և հետիոտնային կապ բնակելի շրջանների տարածքներում, ելքեր դեպի մայրուղային փողոցներ և շարժման կարգավորումով ճանապարհներ։

 

Երթևեկության անցուդարձ՝ միավոր ժամանակահատվածում (օր, ժամ) ճանապարհի որևէ կտրվածքով հանդիպակաց ուղղություններով անցնող ավտոմոբիլների քանակը։

 

Ճանապարհի բեռնվածության մակարդակ՝ երթևեկության անցուդարձի հարաբերությունը ճանապարհի թողունակությանը։

 

Երթևեկային մաս՝ ճանապարհի մակերևույթի շերտ, որի սահմաններում կատարվում է ավտոմոբիլների երթևեկությունը։

 

Կարմիր գիծ՝ շենքերն ու շինությունները փողոցներից անջատող սահմանը, որով սահմանվում է նաև գլխավոր և երկրորդական փողոցների, ներառյալ մայթերի լայնությունը:

 

Մայթի բանուկ մաս - փողոցի մայթերի՝ հետիոտնի շարժման համար հատկացված շերտ։

 

Հողամաս՝ որոշակի ամրագրված սահմաններ, տարածք, գտնվելու վայր, իրավական կարգավիճակ ունեցող հողի վերգետնյա և ստորգետնյա հողատարածք:

 

Հողամասի անջրանցիկ տարածք՝ հողամասի այն հատվածը, որի բուսական բնաշերտը ծածկված է արհեստական կառույցներով (շենք, մայթ, սալարկ)։

 

Հողամասի ճակատը՝ հողամասի կարմիր գծին հարող կողմը։

 

Ձեղնահարկ՝ լանջավոր տանիքի ներքին տարածությունը։

 

Նորմ՝ նախագծման և շինարարության համար սահմանված պարտադիր կարգ։

 

Շենքի բարձրություն՝ մայթի մակերևույթից մինչև քիվի վերին եզրն ընկած ուղղաձիգ հեռավորությունը։

 

Ոչ հիմնական շինություն՝ կրպակներ, տաղավարներ, ճարտարապետական փոքր ձևեր։

 

Սանիտարահիգիենիկ պահանջներ՝ բնակվելու տարածությունների՝ շրջակա միջավայրի սահմանային թույլատրելի վիճակներին համապատասխանության պահանջներ։

 

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար-նախարար

Մ. Թոփուզյան

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԼՈՌՈՒ ՄԱՐԶԻ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ (ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԻ) ԳԼԽԱՎՈՐ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16