22 հունիսի 2021թ.

Կիրակոսյանն ընդդեմ Հայաստանի գործով,

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը (Չորրորդ բաժանմունք), հանդես գալով Կոմիտեի հետևյալ կազմով՝

Թիմ Այքը [Tim Eicke]՝ Նախագահ,

Ֆարիս Վեհաբովիչ [Faris Vehabović],

Պերե Պաստոր Վիլանովա [Pere Pastor Vilanova]՝ դատավորներ,

և Իլզե Ֆրայվըրթ [Ilse Freiwirth]՝ Բաժանմունքի քարտուղարի տեղակալ,

հաշվի առնելով՝

«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» կոնվենցիայի (Կոնվենցիա) 34-րդ հոդվածի համաձայն Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի տկն Էմմա Կիրակոսյանի (դիմումատու) կողմից ընդդեմ Հայաստանի Հանրապետության՝ 2010 թվականի օգոստոսի 23-ին Դատարան ներկայացված գանգատը (թիվ 50609/10),

Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանը (Կառավարություն) գանգատի մասին ծանուցելու վերաբերյալ որոշումը,

լրացուցիչ դիտարկումներ պահանջելու վերաբերյալ որոշումը,

կողմերի դիտարկումները և նրանց լրացուցիչ դիտարկումները,

2021 թվականի հունիսի 1-ին անցկացնելով փակ խորհրդակցություն,

կայացրեց հետևյալ վճիռը, որն ընդունվեց նույն օրը.

ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ

1.  Սույն գործը վերաբերում է մասնավոր կողմի նկատմամբ կայացված այն վճռի ենթադրյալ թերի կատարմանը, որով վերջինս պարտավորվել է ապամոնտաժել այն ապօրինի շինությունները, որոնցով խոչընդոտներ են ստեղծվել դիմումատուի սեփականության համար: Գործում բարձրացված են հիմնականում Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով և Թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածով սահմանված հարցեր:

ՓԱՍՏԵՐԸ

2.  Դիմումատուն ծնվել է 1956 թվականին և բնակվում է Երևանում: Դիմումատուին, որին իրավաբանական օգնություն է տրամադրվել, ներկայացրել է Երևանում գործող իրավաբան պրն Ա. Ղազարյանը։

3.  Կառավարությունը ներկայացրել է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում Հայաստանի Հանրապետության կառավարության լիազոր ներկայացուցիչ պրն Գ. Կոստանյանը, իսկ այնուհետև՝ պրն Ե. Կիրակոսյանը։

4.  Գործով փաստերն այնպես, ինչպես ներկայացրել են կողմերը, կարելի է
ամփոփել հետևյալ կերպ:

5.  Դիմումատուն այն երկհարկանի տան ստորին հարկի սեփականատերն է, որը գտնվում է նրա և այն հարևանների համատեղ սեփականությունը հանդիսացող հողամասի վրա, որոնց պատկանում է տան վերևի հարկը:

I.  Քաղաքացիական գործով վարույթը

6.  Չպարզված օրը դիմումատուն իր հարևանի (պարտապան) դեմ հայց է ներկայացրել՝ պահանջելով քանդել այն շինությունը, ինչպես նաև դեպի տան վերևի հարկը տանող այն աստիճաններն ու ցանկապատը (շինությունները), որոնք ապօրինի տեղադրվել են վերջինիս կողմից, ինչպես նաև պնդելով, որ այդ շինությունները խոչընդոտում են իր սեփականությունից անարգել օգտվելու իր իրավունքը:

7.  2004 թվականի նոյեմբերի 15-ին Երևան քաղաքի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների [ընդհանուր իրավասության] դատարանը (Վարչական շրջանի դատարան) բավարարել է դիմումատուի հայցը և կարգադրել պարտապանին քանդել այդ շինությունները:

8.  2005 թվականի մարտի 3-ին Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանն անփոփոխ է թողել 2004 թվականի նոյեմբերի 15-ի վճիռը։ Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը որոշում է կայացրել այն մասին, որ այդ շինությունները նվազեցնում են բնական լույսը և դիմումատուի տանը բարձր մակարդակի խոնավության պատճառ դառնում (ինչի հետևանքով ննջասենյակը չի կարող օգտագործվել իր նպատակային նշանակությամբ), ինչպես նաև խաթարում են շենքի՝ երկրաշարժերին դիմակայելու ունակությունը: Ավելին, այն որոշել է, որ այն դեպքում, երբ պարտապանը հրաժարվի ինքնակամ կատարել դատարանի վճիռը, Դատական ակտերի հարկադիր կատարման ծառայության (այսուհետ՝ ԴԱՀԿ) հարկադիր կատարողները ստիպված կլինեն վճիռը կատարել պարտապանի հաշվին:

9.  2005 թվականի մայիսի 5-ին Վճռաբեկ դատարանն անփոփոխ է թողել այդ վճիռը, որն այդպիսով դարձել է վերջնական:

II.  Կատարողական վարույթների առաջին խումբը

10.  2005 թվականի մայիսի 30-ին Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը 2005 թվականի մարտի 3-ի վճռի առնչությամբ տվել է կատարողական թերթ, իսկ 2005 թվականի հունիսի 1-ին ԴԱՀԿ-ն հարուցել է կատարողական վարույթ:

11.  2005 թվականի հունիսի 10-ին հարկադիր կատարողները կարգադրել են պարտապանին մինչև 2005 թվականի հունիսի 30-ը քանդել այդ շինությունները: Պարզվում է, որ պարտապանը չի կատարել այդ կարգադրությունը:

12.  2005 և 2006 թվականների տարբեր ամսաթվերին ԴԱՀԿ-ն հարուցել, կասեցրել և դադարեցրել է կատարողական վարույթը տարբեր հիմքերով:

13.  2006 թվականի մայիսի 10-ին հարկադիր կատարողները որոշում են կայացրել կատարողական վարույթը դադարեցնելու մասին այն հիմքով, որ շինությունները քանդվել են, իսկ 2005 թվականի մարտի 3-ի վճիռն ամբողջությամբ կատարվել է:

14.  2006 թվականի հուլիսի 13-ին, դիմումատուի վերաքննիչ բողոքի հիման վրա, Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը գտել է, որ ԴԱՀԿ-ն չի կատարել 2005 թվականի մարտի 3-ի վճիռը, և կարգադրել է ԴԱՀԿ-ին կատարելու այն: Իր հիմնավորման մեջ Դատարանն անդրադարձել է հարկադիր կատարողներին, որոնք i) չեն սահմանել համապատասխան ժամկետ՝ պարտապանի կողմից կատարողական թերթն ինքնակամ կատարելու համար, և ii) չեն պարտավորեցրել նրան իրականացնել քանդման աշխատանքներ: Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանն իր վճռում տեսակետ չի հայտնել այն մասին, թե արդյոք փաստացի ավարտվել է շինությունների քանդման գործընթացը: 2006 թվականի հուլիսի 28-ին այդ վճիռը դարձել է վերջնական:

III.  Կատարողական վարույթների երկրորդ խումբը

15.  2006 թվականի հուլիսի 13-ի վճռի համաձայն՝ 2006 թվականի օգոստոսի 30-ին տրվել է երկրորդ կատարողական թերթը, որով ԴԱՀԿ-ին կարգադրվել է կատարելու 2005 թվականի մարտի 3-ի վճիռը. 2006 թվականի սեպտեմբերի 15-ին հարուցվել է կատարողական վարույթների նոր խումբ:

16.  2006 թվականի սեպտեմբերի 25-ին ԴԱՀԿ-ն անցկացրել է տեղանքի զննություն: Արձանագրության համաձայն՝ շինությունները քանդված են եղել, և 2006 թվականի մայիսի 10-ին կատարված են եղել 2005 թվականի մայիսի 3-ի վճռի առնչությամբ 2005 թվականի մայիսի 30-ին տրված առաջին կատարողական թերթի պահանջները: Այդ հիմքով հարկադիր կատարողները որոշում են կայացրել կատարողական վարույթը կրկին դադարեցնելու մասին:

17.  2007 թվականի հունվարի 24-ին դիմումատուն հայցադիմում է ներկայացրել Վարչական շրջանի դատարան՝ հայցելով չեղարկել այդ որոշումը և պարտավորեցնել ԴԱՀԿ-ին կատարելու 2005 թվականի մարտի 3-ի վճիռը՝ 2006 թվականի հուլիսի 13-ի վճռին համապատասխան:

18.  2007 թվականի ապրիլի 6-ին Վարչական շրջանի դատարանն անցկացրել է տեղանքի զննություն: Զննության ընթացքում դիմումատուն ցույց է տվել տան վերևի հարկում գտնվող շինության՝ դեպի մուտքը տանող այն հատվածը, որը վերջինիս պնդմամբ մնացել էր ինքնակամ շինությունից: Նա նաև ցույց է տվել փողոցի եզրին տեղադրված մետաղական հենասյուները՝ նշելով, որ դրանք ցանկապատից մնացած հենասյուներ են: ԴԱՀԿ-ն վերահաստատել է իր դիրքորոշումն այն մասին, որ դիմումատուի կողմից մատնանշված շինության հատվածներն ու ցանկապատն իրականում քանդվել են: Այսպիսով, Վարչական շրջանի դատարանը որոշել է պահանջ ներկայացնել Անշարժ գույքի կադաստրի պետական [կոմիտե] (ԱԳԿՊԿ)՝ իրեն տրամադրելու այնպիսի տեղեկատվություն, որով հնարավոր կլիներ պարզել, թե տեղանքի զննության պահին ինքնակամ շինություններից որ մեկն է պատկանել պարտապանին: Սակայն ԱԳԿՊԿ-ն 2007 թվականի ապրիլի 17-ի գրությամբ տեղեկացրել է Վարչական շրջանի դատարանին, որ չի կարող տրամադրել ինքնակամ շինությունների և դրանց գտնվելու վայրի, ինչպես նաև տեղանքի զննության արդյունքների ու տան հատակագծի վերաբերյալ որևէ համապարփակ տեղեկատվություն, քանի որ պարտապանը խոչընդոտել է տեղանքի զննությանը:

19.  2007 թվականի հուլիսի 10-ին Վարչական շրջանի դատարանը մերժել է դիմումատուի հայցապահանջներն ու պահանջները՝ վերահաստատելով, որ ԴԱՀԿ-ի գործողությունները եղել են օրինական: Դիմումատուն վերաքննիչ բողոք է ներկայացրել այդ որոշման դեմ:

20.  2007 թվականի հոկտեմբերի 4-ին Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը բեկանել է 2007 թվականի հուլիսի 10-ի վճիռը և բավարարել դիմումատուի հայցը։ Մասնավորապես այն չեղարկել է 2006 թվականի սեպտեմբերի 25-ի որոշումը և վճռել, որ 2006 թվականի հուլիսի 13-ի վճիռը (տե՛ս վերևում՝ 14-րդ պարբերությունը) պետք է կատարվի ԴԱՀԿ-ի կողմից: Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանն իր վճիռը կայացնելիս հիմք է ընդունել վերջնական և կատարման համար պարտադիր այլ վճիռներով նախկինում հաստատված փաստերը, քանի որ 2006 թվականի հուլիսի 13-ի դրությամբ 2005 թվականի մարտի 3-ի վճիռը կատարված չի եղել: Այն նաև համարել է, որ ինքնակամ շինությունների առկայությունը, ինչպես նշված է ԱԳԿՊԿ-ի 2007 թվականի փետրվարի 12-ի գրության մեջ, 2005 թվականի մարտի 3-ի վճռի թերի կատարման մասին վկայող լրացուցիչ ապացույց է:

IV.  Կատարողական վարույթների երրորդ խումբը

21.  2007 թվականի հոկտեմբերի 8-ին Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը 2007 թվականի հոկտեմբերի 4-ի վճռի առնչությամբ տվել է կատարողական թերթ։

22.  2007 թվականի հոկտեմբերի 24-ին ԴԱՀԿ-ն չեղարկել է 2006 թվականի սեպտեմբերի 25-ի որոշումը և կարգադրել է հարկադիր կատարողներին կատարել 2006 թվականի հուլիսի 13-ի վճիռը: Հարկադիր կատարողները չեղարկել են նաև 2006 թվականի մայիսի 10-ի որոշումը կատարողական վարույթների առաջին խմբի առնչությամբ: Ակնհայտորեն վերսկսվել է կատարողական վարույթը:

23.  Համապատասխանաբար 2008 թվականի փետրվարի 8-ին և 2008 թվականի փետրվարի 25-ին հարկադիր կատարողները վերսկսել են առաջին և երկրորդ խմբերի գործով կատարողական վարույթները:

24.  2008 թվականի փետրվարի 22-ին ԴԱՀԿ-ն անցկացրել է տեղանքի զննություն և եզրակացրել, որ շինությունները քանդվել են: Այդ զննության արձանագրության մեջ մասնավորապես նշվել է, որ տվյալ վայրում տեղանքի զննությամբ չի հայտնաբերվել քանդման ենթակա որևէ այնպիսի շինություն, ցանկապատ կամ աստիճաններ, որոնք սահմանված են եղել առաջին կատարողական թերթով:

25.  Համապատասխանաբար 2008 թվականի փետրվարի 22-ին և 25-ին ԴԱՀԿ-ն որոշում է կայացրել վերսկսված վարույթները դադարեցնելու մասին՝ հաշվի առնելով վերը նշված տեղանքի զննության արդյունքները:

26.  2008 թվականի հոկտեմբերի 30-ին ԴԱՀԿ-ն, ի պատասխան դիմումատուի հայցապահանջների, Արդարադատության նախարարին և Գլխավոր հարկադիր կատարողին ուղղված հայտարարությամբ վերահաստատել է իր ավելի վաղ հայտնած դիրքորոշումն այն մասին, որ 2008 թվականի փետրվարի 22-ին կատարված տեղանքի զննության արդյունքների համաձայն՝ շինությունները քանդվել են:

27.  2009 թվականի մայիսի 14-ին դիմումատուն վերաքննիչ բողոք է ներկայացրել Վարչական դատարան 2008 թվականի փետրվարի 22-ի և 25-ի որոշումների դեմ՝ հայցելով անօրինական ճանաչել ԴԱՀԿ-ի գործողությունները և պարտավորեցնել վերջինիս կատարել 2007 թվականի հոկտեմբերի 4-ի վճիռը (տե՛ս վերևում՝ 20-րդ պարբերությունը):

28.  2009 թվականի դեկտեմբերի 17-ին Վարչական դատարանը բավարարել է դիմումատուի վերաքննիչ բողոքը, բեկանել 2008 թվականի փետրվարի 22-ի որոշումը և կարգադրել է ԴԱՀԿ-ին կատարել2007 թվականի հոկտեմբերի 4-ի վճիռը: Դատարանը պատճառաբանել է, որ 2008 թվականի փետրվարի 22-ին կատարված տեղանքի զննության արձանագրությունը հստակ և հավաստի ապացույց չէ, քանի որ այն հիմնված չէ շինարարության հարցերով փորձագետի համապատասխան եզրակացության վրա այն մասին, թե արդյոք շինություններն իրապես քանդված են եղել, թե՝ ոչ: Այդ վճիռն անփոփոխ է թողնվել բարձրագույն դատական ատյանի՝ Վճռաբեկ դատարանի կողմից 2010 թվականի փետրվարի 24-ին։

V.  Կատարողական վարույթների չորրորդ խումբը

29.  2010 թվականի ապրիլի 23-ին Վարչական դատարանի կողմից 2009 թվականի դեկտեմբերի 17-ի վճռի հիման վրա տրվել է նոր կատարողական թերթ:

30.  2010 թվականի մայիսի 31-ին ԴԱՀԿ-ն վերսկսել է համապատասխան խումբը կազմող այն կատարողական վարույթները, որոնք դադարեցվել էին համապատասխանաբար 2008 թվականի փետրվարի 22-ին և 25-ին:

31.  2010 թվականի հունիսի 4-ին հարկադիր կատարողները Երևան քաղաքի Արաբկիր վարչական շրջանի թաղապետարանի համապատասխան վարչության մասնագետների հետ միասին անցկացրել են տեղանքի զննություն: Նրանց կազմած արձանագրությամբ հաստատվել է, որ շինությունը, աստիճաններն ու ցանկապատն ամբողջությամբ քանդվել են:

32.  2010 թվականի հունիսի 18-ին ԴԱՀԿ-ն որոշում է կայացրել կատարողական վարույթը կրկին դադարեցնելու մասին:

33.  2010 թվականի հուլիսի 13-ին դիմումատուն հայց է ներկայացրել Վարչական դատարան՝ պահանջելով չեղարկել 2010 թվականի հունիսի 18-ի որոշումը և պարտավորեցնել ԴԱՀԿ-ին ամբողջությամբ կատարել 2009 թվականի դեկտեմբերի 17-ի վճիռը: Նա պնդել է մասնավորապես, որ չնայած այն հանգամանքին, որ քանդման որևէ նոր աշխատանք չի իրականացվել, հարկադիր կատարողները կրկին դադարեցրել են կատարողական վարույթը:

34.  2011 թվականի օգոստոսի 2-ին Վարչական դատարանը մերժել է դիմումատուի հայցը։ Այն հանգել է այսպիսի եզրակացության՝ համարելով, որ քանդման ամբողջականության (կամ այլ հանգամանքների) մասով ապացուցման պարտականությունը կրում է դիմումատուն. համապատասխանաբար, հաշվի առնելով, որ դիմումատուն չի ներկայացրել հակառակի մասին վկայող որևէ ապացույց՝ դատարանը քանդման աշխատանքները համարել է ավարտված:

35.  2011 թվականի դեկտեմբերի 12-ին Վերաքննիչ վարչական դատարանը մերժել է դիմումատուի կողմից ներկայացված վերաքննիչ բողոքը՝ գտնելով, որ դիմումատուն չի ապացուցել, որ 2005 թվականի մարտի 3-ի վճիռը չի կատարվել. ավելին, նա չի վիճարկել 2010 թվականի հունիսի 4-ի տեղանքի զննության արձանագրությունը, որը Վարչական դատարանը համարել է վիճարկվող շինությունների քանդման կարգավիճակի վերաբերյալ ապացույց: Ավելին, նա առարկել է տեղանքի նոր զննություն անցկացնելու դեմ:

36.  2012 թվականի փետրվարի 15-ին Վճռաբեկ դատարանը մերժել է դիմումատուի վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը:

VI.  Հետագա վարույթները

37.  2016 թվականի հոկտեմբերի 7-ին դիմումատուն հայց է ներկայացրել Դ.-ի և Հ.-ի՝ պարտապանի օրինական ժառանգների դեմ՝ պահանջելով պարտավորեցնել վերջիններիս քանդել ինքնակամ շինություններից մնացած հատվածները, որոնք պարտապանը չէր ապամոնտաժել՝ համաձայն Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 2005 թվականի մարտի 3-ի վճռի: Ի հիմնավորումն իր հայցի՝ դիմումատուն ներկայացրել է 2016 թվականի հոկտեմբերի 4-ին իր պահանջով տրամադրված փորձագիտական եզրակացությունը, որի համաձայն ապօրինի շինության մետաղական հենասյուները, պատային կոնստրուկցիայի որոշ բաղադրիչներ, ինչպես նաև պողպատե և բետոնե ապաստարանի մի հատվածը դեռևս տեղում են եղել:

38.  2017 թվականի նոյեմբերի 30-ին ԴԱՀԿ-ն ներգրավվել է վարույթում որպես երրորդ կողմ:

39.  2018 թվականի մարտի 30-ին Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանը որոշում է կայացրել դիմումատուի օգտին և կարգադրել Դ.-ին ու Հ.-ին քանդել ինքնակամ շինություններից մնացած հատվածները: Վկայակոչելով 2016 թվականի հոկտեմբերի 4-ի փորձագիտական եզրակացությունը՝ դատարանը եկել է այն եզրահանգման, որ դիմումատուի գույքային իրավունքները խախտվել են, քանի որ ապօրինի շինության մետաղական հենասյուները և պատային կոնստրուկցիայի որոշ բաղադրիչներ իրականում մնացել են տեղում պարտապանի կողմից շինությունները քանդելուց հետո:

40.  2018 թվականի մայիսի 30-ին Դ.-ն վերաքննիչ բողոք է ներկայացրել 2018 թվականի մարտի 30-ի վճռի դեմ՝ մասնավորապես պնդելով, որ Վարչական դատարանի 2011 թվականի օգոստոսի 2-ի վերջնական և պարտադիր վճռով հաստատվել է, որ դիմումատուն չի ապացուցել, որ 2005 թվականի մարտի 3-ի վճիռը չի կատարվել: Նա նաև պնդել է, որ անհնար կլիներ ապամոնտաժել դիմումատուի կողմից մատնանշված ինքնակամ շինության հատվածները՝ առանց հիմնական շենքը վնասելու:

41.  2018 թվականի հոկտեմբերի 3-ի որոշմամբ Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանն անփոփոխ է թողել 2018 թվականի մարտի 30-ի վճիռը: Այն մասնավորապես նշել է, որ դիմումատուն ներկայացրել է ապացույց, այն է՝ փորձագիտական եզրակացություն, որով հիմնավորվում է փաստն այն մասին, որ համապատասխան ինքնակամ շինությունն ամբողջությամբ չի ապամոնտաժվել: Բացի այդ, այն փաստը, որ Վարչական դատարանն ապացույցների բացակայության պատճառով մերժել է տվյալ ինքնակամ շինության ոչ ամբողջությամբ քանդման վերաբերյալ դիմումատուի փաստարկը, դա չի բացառել համապատասխան ապացույցներ ներկայացնելուց հետո տվյալ գործով դիմումատուի փաստարկների ընդունումը:

42.  2018 թվականի դեկտեմբերի 12-ին Վճռաբեկ դատարանը Դ.-ի և Հ.-ի կողմից ներկայացված վճռաբեկ բողոքը ճանաչել է անընդունելի՝ հիմքերի բացակայության պատճառով: Այսպիսով, 2018 թվականի մարտի 30-ի վճիռը դարձել է վերջնական:

43.  2020 թվականի հունիսի 23-ին հարկադիր կատարողները որոշում են կայացրել Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի՝ 2018 թվականի մարտի 30-ի վճռի կատարումը դադարեցնելու մասին այն հիմքով, որ ինչպես հաստատվել է շինարարական և տեխնիկական փորձաքննությամբ, տվյալ ինքնակամ շինությունից մնացած հատվածների քանդման հետևանքով կփլուզվեր հարևանների զուգարանը:

44.  2020 թվականի հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ դիմումատուի կողմից 2020 թվականի հունիսի 23-ի որոշման դեմ ներկայացված վերաքննիչ բողոքը նշանակված է եղել քննության Վարչական դատարանում:

ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆ ԻՐԱՎԱԿԱՆ ԴԱՇՏԸ

45.  «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» օրենքի (ուժի մեջ է 1999 թվականից) 5-րդ հոդվածի համաձայն՝ դատական ակտերի հարկադիր կատարման միջոցներից մեկը հարկադիր կատարողի որոշումները չկատարելու համար տուգանք կիրառելն է:

46.  Նույն օրենքի 62-րդ հոդվածի համաձայն՝ պարտապանին որոշակի գործողություններ կատարելուն պարտադրող կատարողական թերթի հիման վրա հարկադիր կատարողը պետք է սահմանի ժամկետ, որի ընթացքում պետք է կատարվեն այդ գործողությունները: Սահմանված ժամկետում պարտապանի կողմից այդ գործողությունները չկատարելու դեպքում հարկադիր կատարողը պետք է կազմակերպի կատարողական թերթի պահանջների կատարումը և ավելին, իրավունք ունի պարտապանից բռնագանձելու կատարման ծախսերի եռապատիկի չափով գումար:

ԻՐԱՎՈՒՆՔԸ

I.  ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ 6-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ ԵՎ ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ ԹԻՎ 1 ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅԱՆ 1-ԻՆ ՀՈԴՎԱԾԻ ԵՆԹԱԴՐՅԱԼ ԽԱԽՏՈՒՄԸ

47.  Դիմումատուն բողոք է ներկայացրել այն մասին, որ համապատասխան մարմինները չեն ապահովել Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի՝ 2005 թվականի մարտի 3-ի վճռի ամբողջությամբ կատարումը: Նա վկայակոչել է Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետը և Կոնվենցիայի թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածը, որոնք ունեն հետևյալ բովանդակությունը.

Հոդված 6

«Յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում են նրա քաղաքացիական իրավունքներն ու պարտականությունները [...] ունի [...] տրիբունալի կողմից [...] արդարացի [...] լսումների իրավունք ...»:

Թիվ 1 արձանագրության 1-րդ հոդված

«Յուրաքանչյուր ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձ ունի իր գույքից անարգել օգտվելու իրավունք: Ոչ ոքի չի կարելի զրկել իր գույքից՝ բացառությամբ հօգուտ հանրային շահի և այն պայմաններով, որոնք նախատեսված են օրենքով ու միջազգային իրավունքի ընդհանուր սկզբունքներով:

Նախորդ դրույթները, այնուամենայնիվ, չեն խոչընդոտում այնպիսի օրենքներ կիրառելու պետության իրավունքը, որոնք նա անհրաժեշտ է համարում սեփականությունն ընդհանուր շահին համապատասխան օգտագործելու նկատմամբ վերահսկողություն իրականացնելու կամ հարկերի կամ մյուս գանձումների կամ տուգանքների վճարումն ապահովելու համար:»:

Ա.  Ընդունելիությունը

48.  Կառավարությունը երկու առարկություն է ներկայացրել ընդունելիության վերաբերյալ: Նախ, Կառավարությունը պնդել է, որ 2008 թվականի փետրվարի 22-ին և 25-ին երրորդ անգամ կատարողական վարույթը դադարեցնելուց հետո (տե՛ս վերևում՝ 25-րդ պարբերությունը) կամ որպես այլընտրանք՝ շինությունների ամբողջությամբ քանդված լինելու վերաբերյալ ԴԱՀԿ-ի 2008 թվականի հոկտեմբերի 30-ի գրությունը ստանալուց հետո (տե՛ս վերևում՝ 26-րդ պարբերությունը) դիմումատուն վեցամսյա ժամկետում չի դիմել Դատարան: Այդ ժամանակ պարզ է եղել (և դիմումատուն պետք է գիտակցած լիներ), որ որևէ հետագա բողոքարկում չէր կարող հանգեցնել գործնական արդյունքի և հետևաբար չէր համարվի իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցի սպառում: 2006 թվականի մայիսի 10-ին ԴԱՀԿ-ն արդեն իսկ հաստատել էր, որ շինությունները, աստիճաններն ու ցանկապատը, ինչպես սահմանված է եղել 2005 թվականի մարտի 3-ի վճռով, ամբողջությամբ քանդվել են (տե՛ս վերևում՝ 13-րդ պարբերությունը): Այն հայցադիմումները, որոնք դիմումատուն հետագայում ներկայացրել է Վարչական դատարան, չէին կարող վերջինիս համար ապահովել հաջողության ողջամիտ հեռանկար, քանի որ դրանք կարող էին հանգեցնել միայն հարկադիր կատարման միևնույն փուլի վերսկսմանը, ինչն էլ կհանգեցներ միևնույն եզրակացությանը: Դիմումատուի պահանջով 2009 թվականի մայիսի 14-ին հարուցված վարույթը (տե՛ս վերևում՝ 27-րդ պարբերությունը) քիչ հավանական է, որ տեսականորեն արդյունավետ լիներ, և դրա անարդյունավետությունն արդեն իսկ ապացուցվել էր գործնականում:

49.  Երկրորդ, Կառավարությունը պնդել է, որ մինչև 2006 թվականի մայիսի 10-ը շինություններն ամբողջությամբ քանդված են եղել, իսկ 2005 թվականի մարտի 3-ի վճիռը պատշաճ կերպով կատարվել է ԴԱՀԿ-ի կողմից 2006 թվականի մարտից մինչև մայիսն ընկած ժամանակահատվածում: Քանի որ ԴԱՀԿ-ն կատարողական վարույթ է հարուցել 2005 թվականի հունիսի 1-ին, իսկ փաստացի կատարումը տեղի է ունեցել 2006 թվականի մայիսի 10-ին, այդ վարույթի ընդհանուր տևողությունը կազմել է տասնմեկ ամիս և տասն օր, ինչը չափազանց երկար ժամկետ չէ: Քանի որ 2005 թվականի մարտի 3-ի վճիռը կատարվել է ժամանակին և ամբողջությամբ, դիմումատուն չէր կարող համարվել այն ենթադրյալ խախտման զոհը, որի առնչությամբ բողոք է ներկայացրել:

50.  Դիմումատուն պնդել է, որ 2008 թվականի փետրվարի 22-ի և 25-ի որոշումները (տե՛ս վերևում՝ 25-րդ պարբերությունը) չեն կարող համարվել Կոնվենցիայի 35-րդ հոդվածի իմաստով վերջնական որոշումներ, քանի որ դրանք ենթակա են եղել արդյունավետ դատական վերանայման: Ոչ էլ ԴԱՀԿ-ի 2008 թվականի հոկտեմբերի 30-ի գրությունը (տե՛ս վերևում՝ 26-րդ պարբերությունը) կարող է համարվել որպես վերջնական որոշում՝ Կոնվենցիայի 35-րդ հոդվածի իմաստով: Ավելին, դիմումատուի օգտին կայացված վճիռը չկատարելու փաստը ենթադրել է տևական իրավիճակ, քանի որ ինքնակամ շինությունից մնացած հատվածները դեռևս տեղում են եղել: Դիմումատուն ոչ թե դրսևորել է պասիվություն, այլ ԴԱՀԿ-ի անգործությունը վիճարկել է ներպետական դատարաններում, որոնք էլ բավարարել են նրա հայցերը և վճռել վերջինիս օգտին: 2005 թվականի մարտի 3-ին Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի կողմից դիմումատուի օգտին վճռելուց հետո, ինչպես նաև ԴԱՀԿ-ին այդ որոշումը կատարելուն պարտադրող հետագա երեք վճիռները կայացվելուց հետո (տե՛ս վերևում՝ 14-րդ, 20-րդ և 28-րդ պարբերությունները) նա հասկացել է, որ բացակայում է ԴԱՀԿ-ի կողմից իր իրավունքների իրականացման որևէ հեռանկար: Ուստի նա իր գանգատը ժամանակին է ներկայացրել Դատարան:

51.  Դիմումատուն նշել է, որ դեռևս 2018 թվականի մարտի 30-ին Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանը գտել էր, որ ինքնակամ շինություններից մնացած հատվածները դեռևս չեն քանդվել (տե՛ս վերևում՝ 39-րդ պարբերությունը), և ուստի 2005 թվականի մարտի 3-ի վճիռն ամբողջությամբ չի կատարվել: ԴԱՀԿ-ի անգործությունը սկսել էր դրսևորվել 2005 թվականի մարտի 3-ից, և այն դեռևս շարունակական բնույթ էր կրում: Հետևաբար դիմումատուն դեռևս համարվում էր տուժած անձ:

52.  Դատարանը նշում է, որ որպես կանոն, վեցամսյա ժամկետը սկսում է հաշվվել իրավական պաշտպանության ներպետական միջոցները սպառելու գործընթացում վերջնական որոշում կայացվելու օրվանից: Սակայն, եթե ի սկզբանե պարզ է լինում, որ իրավական պաշտպանության ոչ մի արդյունավետ միջոց հասանելի չէ դիմումատուին, ապա այդ ժամկետը սկսում է հաշվվել այդ ակտերը կամ միջոցները բողոքարկելու օրվանից կամ դիմումատուի կողմից այդ ակտի վերաբերյալ կամ վերջինիս նկատմամբ դրա գործողության կամ բացասական ազդեցության վերաբերյալ տեղեկանալու օրվանից (տե՛ս Վարնավան և այլք ընդդեմ Թուրքիայի [ՄՊ] [Varnava and Others v. Turkey [GC]], թիվ 16064/90 և 8 այլ գործեր, § 157, ՄԻԵԴ 2009, ինչպես նաև Դենիսը և այլք ընդդեմ Միացյալ Թագավորության (որոշում) [Dennis and Others v. the United Kingdom (dec.)], թիվ 76573/01, 2002 թվականի հուլիսի 2): 35-րդ հոդվածի 1-ին կետը նույնպես չի կարող մեկնաբանվել այնպես, որ դիմումատուից պահանջվի բողոք ներկայացնել Դատարան, նախքան ներպետական մակարդակում վերջնականապես կհստակեցվի տվյալ հարցի առնչությամբ նրա դիրքորոշումը: Հետևաբար այն դեպքում, երբ դիմումատուն օգտվում է ակնհայտորեն առկա իրավական պաշտպանության միջոցից և միայն դրանից հետո է տեղեկանում այն հանգամանքների մասին, որոնք անարդյունավետ են դարձնում տվյալ միջոցը, 35-րդ հոդվածի 1-ին կետի նպատակներով կարող է նպատակահարմար լինել վեցամսյա ժամկետի սկիզբը համարել այն ամսաթիվը, երբ դիմումատուն առաջին անգամ տեղեկացել է (կամ պարտավոր էր տեղյակ լինել) այդ հանգամանքների մասին (տե՛ս Փոլ և Օդրի Էդվարդսներն ընդդեմ Միացյալ Թագավորության (որոշում) [Paul and Audrey Edwards v. the United Kingdom (dec.)], թիվ 46477/99, 2001 թվականի հունիսի 4):

53.  Անդրադառնալով սույն գործին՝ Դատարանը նշում է, որ դիմումատուն մի քանի անգամ վիճարկել է ԴԱՀԿ-ի՝ կատարողական վարույթը դադարեցնելու մասին որոշումները (տե՛ս վերևում՝ 14-րդ, 17-րդ, 27-րդ և 33-րդ պարբերությունները): Մեկից ավելի դեպքերում ներպետական դատարանները բավարարել են դիմումատուի վերաքննիչ բողոքները և գտել, որ ԴԱՀԿ-ն չի կատարել 2005 թվականի մարտի 3-ի վճիռը կամ միևնույն հարցին առնչվող հետագա վճիռները (տե՛ս վերևում՝ 14-րդ, 20-րդ և 28-րդ պարբերությունները): Միայն 2012 թվականի փետրվարի 15-ին է դիմումատուի վճռաբեկ բողոքը Վճռաբեկ դատարանի վերջնական որոշմամբ հայտարարվել անընդունելի (տե՛ս վերևում՝ 36-րդ պարբերությունը): Հաշվի առնելով այն փաստը, որ դիմումատուն սույն գանգատը Դատարան է ներկայացրել 2010 թվականի օգոստոսի 23-ին, դրանից հետևում է, որ այն ներկայացվել է ժամանակին: Հետևաբար Կառավարության առաջին առարկությունը պետք է մերժվի:

54.  Ինչ վերաբերում է Կառավարության երկրորդ առարկությանը, ապա Դատարանը նշում է, որ այն առնչվում է դիմումատուի բողոքի էությանը, այն է՝ իր օգտին կայացված վճիռն ամբողջությամբ չկատարելուն: Դատարանը հետևաբար գտնում է, որ այն պետք է միացվի գործի ըստ էության քննությանը:

55.  Համապատասխանաբար Դատարանը նշում է, որ այդ բողոքը ո՛չ ակնհայտորեն անհիմն է, ո՛չ էլ անընդունելի է Կոնվենցիայի 35-րդ հոդվածում նշված որևէ այլ հիմքով։ Հետևաբար այն պետք է հայտարարվի ընդունելի:

Բ.  Ըստ էության քննությունը

1.  Կողմերի փաստարկները

56.  Դիմումատուն պնդել է, որ Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի՝ 2005 թվականի մարտի 3-ի վճիռը (տե՛ս վերևում՝ 8-րդ պարբերությունը) դեռևս ամբողջությամբ չի կատարվել: Տասնհինգ տարի անց այդ վճիռը դեռևս չի կատարվել, և այդ խախտումը համարվել է շարունակվող յուրաքանչյուր օրվա կտրվածքով: Իր հետագա փաստարկներում դիմումատուն վկայակոչել է Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի՝ 2018 թվականի մարտի 30-ի վերջնական վճիռը (տե՛ս վերևում՝ 39-րդ պարբերությունը)՝ պնդելու համար, որ 2005 թվականի մարտի 3-ի վճիռն ամբողջությամբ չի կատարվել:

57.  Կառավարությունը նշել է, որ, ինչպես սահմանվել է ԴԱՀԿ-ի 2006 թվականի մայիսի 10-ի, 2006 թվականի սեպտեմբերի 25-ի, 2008 թվականի փետրվարի 22-ի և 25-ի, ինչպես նաև 2010 թվականի հունիսի 18-ի որոշումներով (տե՛ս վերևում՝ 13-րդ, 16-րդ, 25-րդ և 32-րդ պարբերությունները), և ինչպես այնուհետև հաստատվել է Վարչական դատարանի և Վերաքննիչ վարչական դատարանի կողմից (տե՛ս վերևում՝ 34-րդ և 35-րդ պարբերությունները), 2005 թվականի մարտի 3-ի վճիռն ամբողջությամբ կատարվել է: 2006 թվականի մայիսի 10-ի որոշումը եղել է այն առաջին փաստաթուղթը, որը վկայել է շինությունների ամբողջությամբ քանդման մասին (տե՛ս վերևում՝ 13-րդ պարբերությունը): 2006 թվականի սեպտեմբերի 25-ին կատարողական վարույթը կրկին դադարեցվել է տեղանքի նոր զննություն անցկացնելու հիմքով, համաձայն որի շինության քանդման գործընթացն արդեն իսկ իրականացված է եղել 2006 թվականի մայիսի 10-ին (տե՛ս վերևում՝ 16-րդ պարբերությունը): Այնուհետև 2008 թվականի փետրվարի 22-ին իրականացված տեղանքի զննությամբ (տե՛ս վերևում՝ 24-րդ պարբերությունը) պարզվել է, որ չեն հայտնաբերվել առաջին կատարողական թերթով սահմանված քանդման ենթակա որևէ շինություն, ցանկապատ և աստիճաններ: Վարույթների հաջորդ խումբը վերաբերել է պատի ենթադրյալ մնացած հատվածին: Ավելին, 2010 թվականի հունիսի 4-ին իրականացված տեղանքի զննության հիման վրա (տե՛ս վերևում՝ 31-րդ պարբերությունը) Վարչական դատարանը հիմնավորված է համարել այն փաստը, որ մինչև 2006 թվականի մայիսի 10-ը շինություններն ամբողջությամբ քանդվել են (տե՛ս վերևում՝ 34-րդ պարբերությունը): Այսպիսով, 2005 թվականի մարտի 3-ի վճիռն ամբողջությամբ կատարված է եղել մինչև 2006 թվականի մայիսի 10-ը, իսկ շինությունների քանդումն իրականացված են եղել՝ կատարողական վարույթ հարուցելուն հաջորդող՝ մինչև մեկ տարվա ընթացքում:

58.  Իր հետագա փաստարկներում Կառավարությունը նշել է, որ Երևանի ընդհանուր իրավասության դատարանում գտնվող վարույթը, որն ավարտվել է 2018 թվականի մարտի 30-ի իր վճռով, անփոփոխ է թողնվել բարձրագույն դատական ատյանի՝ Վճռաբեկ դատարանի կողմից (տե՛ս վերևում՝ 39-րդ և 42-րդ պարբերությունները), իսկ դրա մասով կատարողական վարույթը չունի որևէ առնչություն նախորդ վարույթի հետ: Այն մասնավորապես պնդել է, որ շինության այն տարրերը, որոնք 2018 թվականի մարտի 30-ի վճռի համաձայն ենթակա են եղել քանդման, երբևէ չեն հիշատակվել 2005 թվականի մարտի 3-ի վճռում:

2.  Դատարանի գնահատականը

59.  6-րդ հոդվածի 1-ին կետում ամրագրված՝ դատարանի իրավունքն անիրական կլիներ, եթե Պայմանավորվող պետության ներպետական իրավական համակարգը թույլ տար, որ վերջնական, պարտադիր դատական որոշումը շարունակեր չգործել ի վնաս կողմերից մեկի: 6-րդ հոդվածի նպատակներով, որևէ դատարանի կողմից կայացված վճռի կատարումը, այսպիսով, պետք է համարվի «դատավարության» անբաժանելի մասը (տե՛ս Հորնսբին ընդդեմ Հունաստանի [Hornsby v. Greece], 1997 թվականի մարտի 19, § 40, Վճիռների և որոշումների մասին զեկույցներ 1997‑II): Վերջնական, պարտադիր դատական որոշման կատարումը չի կարող անհարկի հետաձգվել (տե՛ս Իմոբիլիարե Սաֆֆին ընդդեմ Իտալիայի [ՄՊ] [Immobiliare Saffi v. Italy [GC]], թիվ 22774/93, § 66, ՄԻԵԴ 1999‑V): Ավելին, այդպիսի որոշման կատարումը պետք է լինի ամբողջական և սպառիչ, այլ ոչ զուտ մասնակի (տե՛ս Սաբին Պոպեսկուն ընդդեմ Ռումինիայի [Sabin Popescu v. Romania], թիվ 48102/99, §§ 68-76, 2004 թվականի մարտի 2, և Մատեուսն ընդդեմ Ֆրանսիայի [Matheus v. France], թիվ 62740/00, § 58, 2005 թվականի մարտի 31):

60.  Միևնույն համատեքստում դիմումատուի՝ իր օգտին կայացված վճռի կատարումը ողջամիտ ժամկետում կյանքի կոչելու անհնարինությունը համարվում է միջամտություն գույքից անարգել օգտվելու իրավունքի իրականացմանը, ինչպես սահմանված է Թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի առաջին կետի առաջին նախադասությամբ (տե՛ս, ի թիվս այլ վճիռների, Վոյտենկոն ընդդեմ Ուկրաինայի [Voytenko v. Ukraine], թիվ 18966/02, § 53, 2004 թվականի հունիսի 29): Ուստի պարտադիր ուժ ունեցող վճռի կատարումն անհիմն երկար ձգձգելը կարող է խախտել Կոնվենցիան (տե՛ս Բուրդովն ընդդեմ Ռուսաստանի [Burdov v. Russia], թիվ 59498/00, ՄԻԵԴ 2002, Բուրդովն ընդդեմ Ռուսաստանի (թիվ 2) [Burdov v. Russia (no. 2)], թիվ 33509/04, § 65, ՄԻԵԴ 2009 և Յուրի Նիկոլաևիչ Իվանովն ընդդեմ Ուկրաինայի [Yuriy Nikolayevich Ivanov v. Ukraine], թիվ 40450/04, §§ 50-53, 2009 թվականի հոկտեմբերի 15):

61.  Ինչ վերաբերում է մասնավոր պարտապանի նկատմամբ կայացված վճռի կատարմանը, ապա պետության պարտականությունը տարածվում է ոչ ավել, քան պետական մարմիններին, այդ թվում՝ ներպետական դատարաններին կատարողական վարույթներում ներգրավելու վրա (տե՛ս, mutatis mutandis (համապատասխան փոփոխություններով), Շեստակովն ընդդեմ Ռուսաստանի (որոշում) [Shestakov v. Russia (dec.)], թիվ 48757/99, 2002 թվականի հունիսի 18, և Կեսյանն ընդդեմ Ռուսաստանի [Kesyan v. Russia], թիվ 36496/02, § 65, 2006 թվականի հոկտեմբերի 19): Միևնույն ժամանակ պետությունն ունի դրական պարտավորություն՝ կազմակերպելու վճիռների կատարման այնպիսի համակարգ, որն արդյունավետ կլինի ինչպես օրենսդրության մեջ, այնպես էլ գործնականում, և կապահովի վճիռների կատարումը՝ առանց անհարկի ձգձգումների (տե՛ս, Ֆուկլևն ընդդեմ Ուկրաինայի [Fuklev v. Ukraine], թիվ 71186/01, § 58, 2005 թվականի հունիսի 7):

62.  Անդրադառնալով սույն գործի հանգամանքներին՝ Դատարանը դիտարկում է, որ 2005 թվականի մարտի 3-ի վճիռը կայացնելիս, որը վերջնական է դարձել 2005 թվականի մայիսի 5-ին, Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը որոշում է կայացրել դիմումատուի օգտին՝ պարտադրելով պարտապանին ապամոնտաժել այն շինությունները, որոնք խոչընդոտում են դիմումատուի՝ իր գույքից անարգել օգտվելը (տե՛ս վերևում՝ 8-րդ և 9-րդ պարբերությունները): 2005 թվականի մայիսի 30-ին Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը կատարողական թերթ է տվել այդ վճռի առնչությամբ, իսկ 2005 թվականի հունիսի 1-ին ԴԱՀԿ-ն սկսել է կատարողական վարույթ (տե՛ս վերևում՝ 10-րդ պարբերությունը): 2006 թվականի մայիսի 10-ին կատարողական վարույթը դադարեցվել է այն հիմքերով, որ շինությունները քանդվել են, իսկ 2005 թվականի մարտի 3-ի վճիռն ամբողջությամբ կատարվել է (տե՛ս վերևում՝ 13-րդ պարբերությունը): Այնուամենայնիվ, 2006 թվականի հուլիսի 13-ին Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը վերջնական փուլում գտել է, որ ԴԱՀԿ-ն չի կատարել 2005 թվականի մարտի 3-ի վճիռը, և կարգադրել է ԴԱՀԿ-ին կատարել այն (տե՛ս վերևում՝ 14-րդ պարբերությունը): Դրանից հետո, յուրաքանչյուր անգամ, երբ ԴԱՀԿ-ն որոշել է դադարեցնել կատարողական վարույթը (տե՛ս վերևում՝ 13-րդ, 16-րդ և 25-րդ պարբերությունները), դիմումատուն վիճարկել է դատարանի որոշումները, իսկ ներպետական դատարանները բավարարել են նրա վերաքննիչ բողոքները (տե՛ս վերևում՝ 14-րդ, 20-րդ և 28-րդ պարբերությունները): Վարչական դատարանի կողմից բավարարվել է ԴԱՀԿ-ի միայն 2010 թվականի հունիսի 18-ի չորրորդ որոշումը (կատարողական վարույթը դադարեցնելու մասին) (տե՛ս վերևում՝ 32-րդ պարբերությունը) այն հիմքով, որ դիմումատուն չի ներկայացրել ապացույցներ այն մասին, որ շինություններն ամբողջությամբ չեն քանդվել (տե՛ս վերևում՝ 34-րդ պարբերությունը): Այդ որոշումը վերջնական է դարձել 2012 թվականի փետրվարի 15-ին (տե՛ս վերևում՝ 36-րդ պարբերությունը):

63.  Կողմերը չեն համաձայնում այն հարցի շուրջ, թե արդյոք 2005 թվականի մարտի 3-ի վճիռն ամբողջությամբ կատարվել է, թե այն դեռևս մնում է չկատարված: Դիմումատուն պնդում է, որ շինության դեռևս մի հատվածը ենթակա է քանդման:

64.  Դատարանը նշում է, որ նույնիսկ այն բանից հետո, երբ դատական վերանայման արդյունքում ի վերջո բավարարվել է կատարողական վարույթը դադարեցնելու մասին ԴԱՀԿ-ի 2010 թվականի հունիսի 18-ի որոշումը (տե՛ս վերևում՝ 32-րդ և 36-րդ պարբերությունները), դիմումատուի օգտին կայացվել է հստակ խմբի վարույթներին առնչվող մեկ այլ վճիռ, որով, ըստ էության, հաստատվել է, որ ինքնակամ շինություններից մնացած այն հատվածները, որոնք 2005 թվականի մարտի 3-ի վճռի համաձայն ենթակա են քանդման, դեռևս տեղում են եղել: Մասնավորապես, Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանը 2018 թվականի մարտի 30-ի վճռով բավարարել է դիմումատուի հայցն ընդդեմ պարտապանի օրինական ժառանգների, որով նա այդ առնչությամբ կազմված փորձագիտական եզրակացության հիման վրա պնդել է, որ համապատասխան շինություններն ամբողջությամբ չեն ապամոնտաժվել (տե՛ս վերևում՝ 37-րդ և 39-րդ պարբերությունները):

65.  Կառավարությունը պնդել է, որ Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 2018 թվականի մարտի 30-ի վճիռը չի վերաբերում 2005 թվականի մարտի 3-ի վերջնական վճռով ավարտված վարույթի առարկային: Այնուամենայնիվ, Դատարանը նշում է, որ դիմումատուի հայցի ձևակերպումից և մյուս կողմի ներկայացրած փաստարկներից պարզ է դառնում, որ Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի վարույթում գտնվող վեճը վերաբերել է շինությունների որոշ այն հատվածներին, որոնք ենթակա են եղել քանդման՝ 2005 թվականի մարտի 3-ի վճռի համաձայն (տե՛ս վերևում՝ 37-րդ և 40-րդ պարբերությունները): 2018 թվականի հոկտեմբերի 3-ի իր որոշման մեջ Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը հստակ նշել է, որ չնայած Վարչական դատարանի՝ վերջինիս 2011 թվականի օգոստոսի 2-ի՝ պարտադիր օրինական ուժի մեջ մտած վճռում տեղ գտած եզրահանգումներին՝ այն կարող է դիմումատուի կողմից ներկայացված համապատասխան ապացույցների հիման վրա եզրակացնել, որ տվյալ շինություններն ամբողջությամբ չեն քանդվել (տե՛ս վերևում՝ 41-րդ պարբերությունը): Ի պատասխան Կառավարության փաստարկին (տե՛ս վերևում՝ 58-րդ պարբերությունը)՝ Դատարանը գտնում է, որ բարդ է հասկանալ, թե ինչպես կարող էին համապատասխան շինություններից տեղում մնացած հատվածները հատուկ նշված լինել 2005 թվականի մարտի 3-ի նախնական վճռում, եթե այդ վճիռը վերաբերել է դիմումատուի սեփականության համար խոչընդոտ ստեղծող ինքնակամ շինություններն ամբողջությամբ ապամոնտաժելու պարտավորությանը:

66.  Հաշվի առնելով Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 2018 թվականի մարտի 30-ի վճռում նշված եզրահանգումները, որոնք հաստատվել են Վերաքննիչ դատարանի 2018 թվականի հոկտեմբերի 3-ի որոշմամբ (տե՛ս վերևում՝ 39-րդ և 41-րդ պարբերությունները)՝ Դատարանը հաստատված է համարում այն, որ 2005 թվականի մարտի 3-ի վճռում նշված շինություններն ամբողջությամբ չեն ապամոնտաժվել:

67.  Դրա հիման վրա Դատարանը գտնում է, որ 2005 թվականի մարտի 3-ի վճիռը, որը կայացվել է դիմումատուի օգտին, 2020 թվականի հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ դեռևս ամբողջությամբ չի կատարվել (տե՛ս վերևում՝ 44-րդ պարբերությունը): Կառավարությունը չի ներկայացրել որևէ փաստարկ՝ դա հիմնավորելու համար: Մասնավորապես այն չի պարզաբանել համապատասխան մարմինների կողմից իրավական պաշտպանության այնպիսի հասանելի միջոցներից չօգտվելու պատճառները, ինչպիսիք են, օրինակ՝ պարտապանի նկատմամբ տուգանք նշանակելը կամ ի վերջո, պարտապանի հաշվին կատարողական թերթի պահանջների կատարումը կազմակերպելը (տե՛ս վերևում՝ 45-րդ և 46-րդ պարբերությունները)՝ համապատասխան վճիռների կատարումն ապահովելու համար:

68.  Ելնելով վերոնշյալից՝ Դատարանը գտնում է, որ դիմումատուի օգտին կայացված վերջնական վճիռները Հայաստանի համապատասխան մարմինների կողմից չկատարելու հետևանքով 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի և Կոնվենցիայի թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի դրույթները զրկվել են սույն գործի շրջանակներում իրենց արդյունավետ գործողությունից: Այստեղից հետևում է, որ դիմումատուի՝ տուժած անձի կարգավիճակի վերաբերյալ Կառավարության առարկությունը պետք է մերժվի:

69.  Հետևաբար տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի և Կոնվենցիայի թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի խախտում: Հետևաբար Կառավարության երկրորդ առարկությունը պետք է մերժվի:

II.  Կոնվենցիայի 13-րդ հոդվածի ենթադրյալ խախտումը

70.  Դիմումատուն նաև բողոքել է, որ ինքն իր բողոքների մասով չի ունեցել Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով և Կոնվենցիայի թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածով սահմանված իրավական պաշտպանության արդյունավետ ներպետական միջոցներ: Նա հիմնվել է Կոնվենցիայի 13-րդ հոդվածի վրա, որն ունի հետևյալ բովանդակությունը.

Հոդված 13

«Յուրաքանչյուր ոք, ում սույն Կոնվենցիայով ամրագրված իրավունքներն ու ազատությունները խախտվում են, ունի պետական մարմինների առջև իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցի իրավունք, նույնիսկ եթե խախտումը կատարել են ի պաշտոնե գործող անձինք»:

71.  Դատարանը վերոշարադրայի շրջանակներում քննել է դիմումատուի բողոքն այն մասին, որ համապատասխան մարմինները չեն ապահովել իր օգտին կայացված վերջնական վճռի լիարժեք կատարումը: Այն նշում է, որ 13-րդ հոդվածով սահմանված դիմումատուի բողոքը, ըստ էության, իր այն բողոքի վերահաստատումն է, որ ինքը հնարավորություն չի ունեցել հասնելու վերջնական վճռի ամբողջական կատարմանը, ինչը հնարավորություն կտար իրեն վերականգնելու իր սեփականության իրավունքները: Այս հանգամանքներում Դատարանը համարում է, որ առկա չէ բողոքը 13-րդ հոդվածի ներքո առանձին քննելու անհրաժեշտություն (տե՛ս Ջասիունիենն ընդդեմ Լիտվայի [Jasiūnienė v. Lithuania], թիվ 41510/98, § 32, 2003 թվականի մարտի 6, և mutatis mutandis, Մարինին ընդդեմ Ալբանիայի [Marini v. Albania], թիվ 3738/02, § 151, 2007 թվականի դեկտեմբերի 18):

III.  ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ 41-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ ԿԻՐԱՌՈԻՄԸ

72.  Կոնվենցիայի 41-րդ հոդվածի համաձայն՝

«Եթե Դատարանը գտնում է, որ տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի կամ դրան կից արձանագրությունների խախտում, իսկ համապատասխան Բարձր պայմանավորվող կողմի ներպետական իրավունքն ընձեռում է միայն մասնակի հատուցման հնարավորություն, ապա Դատարանը որոշում է, անհրաժեշտության դեպքում, տուժած կողմին արդարացի փոխհատուցում տրամադրել»։

Ա.  Վնասը

1.  Նյութական վնասը

73.  Դիմումատուն պահանջել է 7, 670 եվրո՝ քննարկվող ինքնակամ շինության ոչ ամբողջությամբ քանդման պատճառով իր գույքի շուկայական արժեքի նվազման հետևանքով կրած նյութական վնասի համար:

74.  Կառավարությունը համարել է, որ առկա չէ որևէ պատճառահետևանքային կապ հայտնաբերված խախտման և ենթադրյալ նյութական վնասի միջև, որ նյութական վնասի համար պահանջվող գումարները չափազանցված են և չհիմնավորված, և որ ամեն դեպքում պետք է բացառել հողի շուկայական արժեքը:

75.  Դատարանը համարում է, որ նյութական վնասի վերաբերյալ 41-րդ հոդվածի կիրառման հարցը դեռ պատրաստ չէ համապատասխան որոշում կայացնելու համար: Հետևաբար անհրաժեշտ է վերապահում կատարել այդ հարցի մասով՝ հաշվի առնելով պատասխանող Պետության և դիմումատուի միջև համաձայնություն ձեռք բերելու հնարավորությունը (Դատարանի կանոնակարգի 75-րդ կանոնի 1-ին և 4-րդ կետեր):

2.  Ոչ նյութական վնասը

76.  Դիմումատուն պահանջել է 5, 000 եվրո՝ որպես ոչ նյութական վնասի հատուցում։

77.  Կառավարությունը պնդել է, որ դիմումատուի՝ ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջը եղել է չափազանցված և չհիմնավորված։

78.  Դատարանը, կատարելով իր գնահատումն արդարության սկզբունքի հիման վրա, դիմումատուին շնորհում է 3, 600 եվրո՝ որպես ոչ նյութական վնասի հատուցում։

Բ.  Ծախսերը և ծախքերը

79.  Դիմումատուն նաև պահանջել է 3, 702 եվրո՝ որպես հատուցում ներպետական դատարաններում և Դատարանում կրած ծախսերի և ծախքերի համար։ Պահանջվող գումարը ներառել է Դատարանում և ներպետական դատարաններում գտնվող վարույթների համար վճարվող դատական ծախսերը և փոստային ծախսերը, ինչպես նաև ներպետական վարույթներում կրած վարչական ծախսերը, դատական և փորձագետի ծառայության վճարները: Դիմումատուն Դատարանում կրած ծախսերի համար իր պահանջները հիմնավորել է՝ ներկայացնելով իրավաբանական ծառայությունների մատուցման պայմանագրի օրինակ, որով նա պարտավորվել է վճարել 200, 000 ՀՀ դրամ Դատարանի կողմից իր օգտին վճիռ կայացվելու դեպքում, ինչպես նաև 44, 600 ՀՀ դրամի չափով իր կողմից Դատարան կատարած փոստային առաքումների ծախսերը հիմնավորող անդորրագրեր:

80.  Կառավարությունը վիճարկել է նրա պահանջները։

81.  Դատարանի նախադեպային իրավունքի համաձայն՝ դիմումատուն ունի ծախսերի ու ծախքերի փոխհատուցման իրավունք այնքանով, որքանով ապացուցվում է, որ դրանք իրականում կատարվել են, անհրաժեշտ են եղել, և որ դրանց չափը եղել է ողջամիտ: Այն է՝ դիմումատուն պետք է վճարած լինի կամ պարտավորված լինի վճարելու դրանք՝ համաձայն իրավական կամ պայմանագրային պարտավորության, և դրանք պետք է, որ անխուսափելի լինեն հայտնաբերված խախտումը կանխելու կամ փոխհատուցում ստանալու համար (տե՛ս, ի թիվս այլ վճիռների, Հաջնալն ընդդեմ Սերբիայի [Hajnal v. Serbia], թիվ 36937/06, § 154, 2012 թվականի հունիսի 19):

82.  Ինչ վերաբերում է Դատարանում գտնվող վարույթի համար դատական ծախսերի հետ կապված դիմումատուի պահանջներին, ապա պետք է նշել, որ Դատարանը նախկինում ճանաչել է ըստ արդյունքի վարձատրության մասին պայմանագրերի վավերականությունը՝ դատական ծախսերի համար հատուցում շնորհելու նպատակով (տե՛ս, որպես ամենավերջին օրինակ՝ Անահիտ Մկրտչյանն ընդդեմ Հայաստանի [Anahit Mkrtchyan v. Armenia], թիվ 3673/11, § 112, 2020 թվականի մայիսի 7): Դատարանը սույն գործում այդ մոտեցումից շեղվելու պատճառներ չի տեսնում և գտնում է, որ այդ մասով պետք է բավարարել դիմումատուի պահանջները: Ինչ վերաբերում է դիմումատուի պահանջների մնացած մասին, ապա Դատարանը նշում է, որ բացառությամբ Դատարանի վարույթի ընթացքում կրած փոստային ծախսերի մասով պահանջների՝ դիմումատուն չի հիմնավորել, որ պահանջվող ծախսերն անհրաժեշտ են եղել հայտնաբերված խախտումը կանխելու կամ դրա դիմաց փոխհատուցում ստանալու համար:

83.  Հաշվի առնելով իր տրամադրության տակ եղած փաստաթղթերը և իր նախադեպային իրավունքը՝ Դատարանը մերժում է դիմումատուի՝ ներպետական վարույթում կրած ծախսերի համար պահանջները և շնորհում է 422 եվրո՝ որպես իր վարույթում կրած ծախսերի ու ծախքերի փոխհատուցում:

Գ.  Չկատարման դեպքում հաշվարկվող տոկոսադրույքը

84.  Դատարանը գտնում է, որ չկատարման դեպքում հաշվարկվող տոկոսադրույքը պետք է հիմնված լինի Եվրոպական կենտրոնական բանկի սահմանած՝ լոմբարդային ռեպոյի տոկոսադրույքի վրա, որին պետք է գումարվի երեք տոկոսային կետ։

ԱՅՍ ՀԻՄՆԱՎՈՐՄԱՄԲ ԴԱՏԱՐԱՆԸ ՄԻԱՁԱՅՆ՝

1.  Միացնում է դիմումատուի՝ տուժած անձի կարգավիճակի վերաբերյալ Կառավարության առարկությունը գործի ըստ էության քննությանը.

2.  Հայտարարում է գանգատն ընդունելի.

3.  Վճռում է, որ տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի և Կոնվենցիայի թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի խախտում, և մերժում է Կառավարության առարկությունը.

4.  Վճռում է, որ առկա չէ ներկայացված բողոքը Կոնվենցիայի 13-րդ հոդվածի ներքո քննելու անհրաժեշտություն.

5.  Վճռում է, որ 41-րդ հոդվածի կիրառման հարցը համապատասխան որոշում կայացնելու համար դեռևս պատրաստ չէ այնքանով, որքանով այն վերաբերում է սույն գործով հայտնաբերված խախտման հետևանքով կրած նյութական վնասին, և համապատասխանաբար՝

ա)  հետաձգում է նշված հարցը.

բ)  Կառավարությանը և դիմումատուին առաջարկում է վեց ամսվա ընթացքում ներկայացնել իրենց գրավոր դիտարկումները տվյալ հարցի վերաբերյալ և մասնավորապես ծանուցել Դատարանին ցանկացած այնպիսի համաձայնության մասին, որն իրենք կարող են ձեռք բերել.

գ)  հետաձգում է հետագա ընթացակարգը և Նախագահին պատվիրակում է անհրաժեշտության դեպքում նույնը սահմանելու լիազորություն.

6.  Վճռում է, որ՝

ա)  պատասխանող պետությունը երեք ամսվա ընթացքում պետք է դիմումատուին վճարի հետևյալ գումարները, որոնք պետք է փոխարկվեն պատասխանող պետության արժույթով՝ վճարման օրվա դրությամբ գործող փոխարժեքով`

i)  ոչ նյութական վնասի դիմաց՝ 3 600 եվրո (երեք հազար վեց հարյուր եվրո)՝ գումարած գանձման ենթակա ցանկացած հարկ.

ii)  ծախսերի և ծախքերի դիմաց՝ 422 եվրո (չորս հարյուր քսաներկու եվրո)՝ գումարած դիմումատուից գանձման ենթակա բոլոր հարկերը.

բ)  վերը նշված եռամսյա ժամկետի ավարտից հետո՝ մինչև վճարման օրը, պետք է հաշվարկվի վերոնշյալ գումարների նկատմամբ պարզ տոկոսադրույք՝ չկատարման ժամանակահատվածում Եվրոպական կենտրոնական բանկի սահմանած՝ լոմբարդային ռեպոյի տոկոսադրույքի չափով՝ գումարած երեք տոկոսային կետ.

7.  Մերժում է դիմումատուի՝ արդարացի փոխհատուցման պահանջի մնացած մասը։

Կատարված է անգլերենով և գրավոր ծանուցվել է 2021 թվականի հունիսի 22-ին՝ համաձայն Դատարանի կանոնակարգի 77-րդ կանոնի 2-րդ և 3-րդ կետերի։