Հաստատված է ՀՀ առողջապահության նախարարի 2001 թ. դեկտեմբերի 28-ի N 959 հրամանով

ԿԱՐԳՆ ՈՒ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐԸ

ԻՈՆԱՑՆՈՂ ՃԱՌԱԳԱՅԹՄԱՆ ԱՂԲՅՈՒՐՆԵՐԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ

1. Ընդհանուր դրույթներ

1.1. Սույն սանիտարական կանոնները սահմանում են իոնացնող ճառագայթման աղբյուրների օգտագործման կարգը և պայմանները ռենտգեն ստոմատոլոգիական կաբինետների աշխատանքի կազմակերպման և անվտանգ շահագործման բնագավառում:

1.2. Սույն սանիտարական կանոնները բխում են «ՀՀ բնակչության սանիտարահամաճարակային անվտանգության ապահովման մասին» ՀՀ օրենքի և «Հայաստանի Հանրապետության պետական հիգիենիկ և հակահամաճարակային ծառայության մասին» ՀՀ կառավարության 12.10.93 թ. N 518 որոշման պահանջներից:

1.3. Սույն սանիտարական կանոնների կատարման հսկողությունն իրականացվում է Պետական հիգիենիկ և հակահամաճարակային ծառայության մարմինների կողմից:

2. Սույն սանիտարական կանոններում օգտագործվող տերմիններ ԵՎ սահմանումներ

Ռենտգեն ստոմատոլոգիական կաբինետ - հատուկ կահավորված աշխատասենյակների համալիր, ուր տեղադրված է ռենտգենյան սարքը և կատարվում է ռենտգեն հետազոտություն:

Կառավարման սենյակ - հատուկ կահավորված աշխատասենյակ, ուր տեղադրված է ռենտգեն սարքի հեռակառավարման համակարգը և որից կատարվում է ճառագայթահարվող հիվանդի դիտարկում:

Ռենտգեն ստոմատոլոգիական կաբինետի պրոցեդուրային - ռենտգեն կաբինետի կազմում հատուկ կահավորված աշխատասենյակ, ուր տեղադրված է ռենտգենյան ճառագայթիչը և կատարվում է ռենտգեն հետազոտություն:

Ռենտգենոգրաֆիա (ռենտգեն նկարահանում) - ռենտգեն հետազոտության մեթոդ, ստատիկ պատկերի լուսանկար ստանալու համար:

Ռենտգենոգրաֆիա թվային - ռենտգեն ախտորոշիչ տեղեկատվության թվային փոխակերպման մեթոդով ստացված պատկեր:

Ճառագայթային պաշտպանության անհատական միջոցներ - հիվանդի մարմնի կամ նրա առանձին հատվածների պաշտպանության համար նախատեսված տեխնիկական միջոցներ:

Ճառագայթային պաշտպանության շարժական միջոցներ - պատսպարող շիրմաներ և էկրաններ, որոնք նախատեսված են ամբողջ մարմինը ճառագայթահարումից պաշտպանելու համար:

Ճառագայթային պաշտպանության ստացիոնար միջոցներ - ռենտգենյան ճառագայթահարումից պաշտպանող շինարարական կոնստրուկցիաներ և սարքեր, որոնք ռենտգեն կաբինետի անբաժան մասն են:

Ֆոտոլաբորատորիա - ռենտգեն կաբինետի կազմում կահավորված հատուկ սենյակ ռենտգենյան ժապավենի քիմիկալուսանկարչական մշակման համար:

3. Կիրառման ոլորտ

3.1.Ռենտգեն-ստոմատոլոգիական ճառագայթահարման ընթացքում ճառագայթային անվտանգության և պաշտպանության ապահովման համակարգը պետք է նախատեսի 3 հիմնարար սկզբունքներ.

- բժշկական ճառագայթահարման նորմավորում,

- բժշկական ճառագայթահարման հիմնավորում,

- բժշկական ճառագայթահարման օպտիմալացում (լավարկում):

3.2. Ճառագայթային անվտանգության և պաշտպանության ապահովումը ռենտգեն ստոմատոլոգիական հետազոտման ժամանակ պետք է ներառի.

- տեխնիկական համալիր միջոցառումներ,

- սանիտարահիգիենիկ համալիր միջոցառումներ,

- բուժկանխարգելիչ համալիր միջոցառումներ,

- կազմակերպչական համալիր միջոցառումներ:

3.3. Ռենտգեն ստոմատոլոգիական կաբինետներ շահագործող իրավաբանական և ֆիզիկական անձինք պետք է ապահովեն.

- ճառագայթային պաշտպանության համալիր միջոցառումների պլանավորում և իրագործում,

- ռենտգեն ստոմատոլոգիական կաբինետների ճառագայթային անվտանգության և պաշտպանության հսկողություն,

- ռենտգեն ստոմատոլոգիական հետազոտությունների որակի երաշխավորում և որակի հսկողություն,

- հիվանդների ճառագայթահարման անհատական դոզաների հաշվառում,

- անձնակազմի նախնական (աշխատանքի ընդունվելիս) և պարբերական բժշկական զննության անցկացում սահմանված կարգով,

- վթարային իրավիճակների դեպքում պետական կարգավորող և վերահսկող մարմիններին տեղեկատվության:

3.4. Ռենտգեն ստոմատոլոգիական կաբինետների շահագործման ընթացքում հնարավոր վտանգավոր և վնասակար գործոններ կարող են հանդիսանալ.

- աշխատատեղում իոնացվող ճառագայթման նորմերը գերազանցող մակարդակը,

- էլեկտրացանցի բարձր լարվածության վտանգը,

- տեխնիկական սարքավորումների բարձր ջերմաստիճանը,

- օդակաթիլային և կոնտակտային վարակիչ հիվանդությունների փոխանցման վտանգը,

- աշխատատեղում կապարի փոշու առկայությունը,

- աղմուկի բարձր մակարդակը,

- հրդեհի վտանգը,

- քիմիական վնասակար միացությունների բարձր խտությունը աշխատանքային գոտում:

Ֆոտոլաբորատորիայի շահագործման ընթացքում լրացուցիչ վնասակար գործոններն են.

- լուսավորվածության ցածր մակարդակը,

- քիմիական ակտիվ նյութերի հետ շփումը,

- թունավոր միացությունների առաջացումը և բարձր խտությունը աշխատանքային գոտում,

- ֆոտոժապավենային պարագաների հրդեհի վտանգը:

3.5. Ռենտգեն ստոմատոլոգիական կաբինետի աշխատանքային գոտու օդում պետք է բացակայեն օզոնը, նատրիումի երկօքսիդը ու կապարի փոշին: Վերջիններիս առկայությունը վկայում են օդափոխանակության համակարգի ոչ արդյունավետ աշխատանքի և անբավարար ընթացիկ սանիտարահիգիենիկ միջոցառումների մասին:

4. Սանիտարահիգիենիկ անվտանգ շահագործման ապահովումը ռենտգեն ստոմատոլոգիական հետազոտությունների ժամանակ

4.1. Ռենտգեն ստոմատոլոգիական կաբինետների տեղակայումը և ստացիոնար պաշտպանությունը պայմանավորված է ռենտգեն սարքի տեսակով և դրա աշխատանքային ծանրաբեռնվածությամբ (հավելված 1 «Դենտալ ռենտգեն սարքերի դասակարգումը ֆիզիկատեխնիկական չափանիշներով»):

4.2. Առանց ուժեղացնող էկրանի, սովորական ժապավենով ռենտգեն ստոմատոլոգիական և պանորամային սարքերը թույլատրվում է տեղադրել միայն ընդհանուր պրոֆիլի բուժկանխարգելիչ կամ ստոմատոլոգիական հիմնարկների ռենտգեն-ախտորոշիչ կաբինետներում:

Պատկերի բարձր զգայունության ընդունիչով (առանց ֆոտոլաբորատորիայի) դենտալ սարքերը, պանտոմոգրաֆները, ինչպես նաև պատկերի թվային մշակումով (ընդունիչով) սարքերը, որոնց աշխատանքային ծանրաբեռնվածությունը չի գերազանցում 40մլ ամպեր/րոպե /շաբաթ կարող են տեղադրվել բնակելի շենքում տեղակայված ստոմատոլոգիական հիմնարկներում, այդ թվում բնակելի տարածքներին հարակից (հավելված 2 Ռենտգեն-ստոմատոլոգիական կաբինետի աշխատասենյակների կազմը և տարածքը):

4.3. Եթե ռենտգեն-ստոմատոլոգիական կաբինետում տեղադրված են մի քանի ռենտգեն-ախտորոշիչ սարքեր, ապա ղեկավարման համակարգում պետք է նախատեսվի միաժամանակ միայն մեկ սարքի շահագործում:

4.4. Պրոցեդուրային աշխատասենյակում մեկ ռենտգեն սարքից ավելին տեղադրելու դեպքում, տարածքի մակերեսը յուրաքանչյուր լրացուցիչ սարքի համար պետք է նախատեսվի 4ք.մ. ոչ պակաս:

4.5. Ռենտգեն-ստոմատոլոգիական կաբինետի օդափոխանակության համակարգին ներկայացվող պահանջները պետք է համապատասխանեն ստոմատոլոգիական ծառայություն իրականացնող հիմնարկին (կազմակերպությանը) ներկայացվող օդափոխանակության պահանջներին:

4.6. Ռենտգեն-ստոմատոլոգիական կաբինետի լուսավորվածությունը և օդի ջերմաստիճանի հիգիենիկ նորմերը պետք է համապատասխանեն հավելված 3-ում «Ռենտգեն ստոմատոլոգիական կաբինետի լուսավորվածության և օդի ջերմաստիճանի հիգիենիկ նորմեր» բերված ցուցանիշներին:

5. Ռենտգեն-ստոմատոլոգիական կաբինետը պետք է ունենա ճառագայթային պաշտպանության անհատական միջոցներ պարտադիր կոմպլեկտ (հավելված 4 «Ռենտգեն - ստոմատոլոգիական կաբինետի ճառագայթային պաշտպանության անհատական միջոցներ»):

6. Ռենտգեն-ստոմատոլոգիական կաբինետի սանիտարահիգիենիկ անվտանգության ապահովման մասին վկայող վերջնական պաշտոնական փաստաթուղթը Պետական հիգիենիկ և հակահամաճարակային ծառայության կողմից տրված սանիտարական անձնագիրն է (հավելված 5):

Հավելված 1

ՀՀ ԱՆ 2001թ. _______________

N_________ հրամանով հաստատված

«Իոնացնող ճառագայթման աղբյուրների

օգտագործման կարգն ու պայմանները»

Դենտալ ռենտգեն սարքերի դասակարգումը ֆիզիկատեխնիկական չափանիշներով

Դենտալ ռենտգեն սարք	Աշխատանքային ծանրաբեռնվածություն մԱ-րոպե/շաբաթ	Անոդային լարում, կվ
Սովորական ժապավենով, առանց ուժեղացնող էկրանի աշխատող դենտալ սարք	200	70
Բարձր զգայունությամբ ժապավենային և/կամ պատկերի թվային ընդունիչով (մշակումով), այդ թվում պանոգրաֆ (առանց ֆոտոլաբորատորիայի) դենտալ սարքեր և պանտոմոգրաֆներ	40	70
Պանորամային սարք, պանտոմոգրաֆ	200	90

Հավելված 2

ՀՀ ԱՆ 2001թ. _______________

N_________ հրամանով հաստատված

«Իոնացնող ճառագայթման աղբյուրների

օգտագործման կարգն ու պայմանները»

Ռենտգեն-ստոմատոլոգիական կաբինետի աշխատասենյակների կազմը եվ տարածքը

Աշխատասենյակի անվանումը	Տարածքը, քմ (ոչ պակաս)
1. Ռենտգեն-ստոմատոլոգիական ախտորոշիչ կաբինետ ռենտգենոգրաֆիա (ռենտգեն նկարահանում) դենտալ սարքով, որը աշխատում է սովորական ժապավենով առանց ուժեղացնող էկրանի - պրոցեդուրային - ֆոտոլաբորատորիա	8 6
Ռենտգեն-ստոմատոլոգիական ախտորոշիչ կաբինետ ռենտգենոգրաֆիա (ռենտգեն նկարահանում) դենտալ սարքով, որը աշխատում է բարձր զգայունության ժապավենով և/կամ պատկերի թվային ընդունիչով (մշակումով), այդ թվում պանտոմոգրաֆով (առանց ֆոտոլաբորատորիայի) - պրոցեդուրային	6
Ռենտգեն-ստոմատոլոգիական ախտորոշիչ կաբինետ պանորամային ռենտգենոգրաֆիա (ռենտգեն նկարահանում) կամ պանորամային տոմոգրաֆիա - պրոցեդուրային - կառավարման սենյակ* - ֆոտոլաբորատորիա**	8 6 8

*Կարող է բացակայել աշխատանքային տեղի պաշտպանության միջոցներով կոմպլեկտավորված ռենտգեն սարքերի դեպքում:

**Կարող է բացակայել պատկերի թվային մշակումով ռենտգեն սարքերի դեպքում:

Հավելված 3

ՀՀ ԱՆ 2001թ. _______________

N_________ հրամանով հաստատված

«Իոնացնող ճառագայթման աղբյուրների

օգտագործման կարգն ու պայմանները»

Ռենտգեն-ստոմատոլոգիական կաբինետի լուսավորվածության եվ օդի ջերմաստիճանի հիգիենիկ նորմեր

	Աշխատասենյակի	Ջերմաստիճանը,	Լուսավորվածությունը
	անվանումը	C0	(լյուքս)	լույսի աղբյուրի տեսակ
1	Պրոցեդուրային	20	200	լյումինիսց. լամպ
2	Կառավարման սենյակ	18	50	շիկացման լամպ
3	Ֆոտոլաբորատորիա	18	150	շիկացման լամպ

Հավելված 4

ՀՀ ԱՆ 2001թ. _______________

N_________ հրամանով հաստատված

«Իոնացնող ճառագայթման աղբյուրների

օգտագործման կարգն ու պայմանները»

Ռենտգեն-ստոմատոլոգիական կաբինետի ճառագայթային պաշտպանության անհատական միջոցներ

	Պաշտպանության միջոցների անվանումը	Քանակը
1.	Պաշտպանիչ մեծ շիրմա (այլ միջոցների բացակայության դեպքում)	1
2.	Գոգնոց ստոմատոլոգիական	1
3.	Օձիք պաշտպանիչ	1
4.	Սփռոց պաշտպանիչ (ստոմատոլոգիական գոգնոցի բացակայության դեպքում)	1

Հավելված 5

ՀՀ ԱՆ 2001թ. _______________

N_________ հրամանով հաստատված

«Իոնացնող ճառագայթման աղբյուրների

օգտագործման կարգն ու պայմանները»

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ

Պետական հիգիենիկ եվ հակահամաճարակային հսկողության ծառայություն

ՍԱՆԻՏԱՐԱԿԱՆ ԱՆՁՆԱԳԻՐ

Ռենտգեն-ստոմատոլոգիական կաբինետի սանիտարահիգիենիկ եզրակացություն

Տրվում է ___________________________________________________ (կազմակերպության, հիմնարկի անվանումը)   Կազմակերպության, հիմնարկի գործունեության իրականացման վայրը______________ _________________________________________________________   Ռենտգեն սարքի գործարանային համարը_______________մակնիշը___________   Սանիտարական անձնագիրը տրված է _________________________________ (ամսաթիվը)   Վավերական է մինչև ___________________________________________ (ամսաթիվը)   Կ.Տ.   Գլխավոր պետական սանիտարական բժիշկ