2012 թվականի հոկտեմբերի 10-ին,

քննարկելով ըստ հայցի ՀՀ Կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի Էջմիածնի տարածքային հարկային տեսչության (այսուհետ` Տեսչություն) ընդդեմ անհատ ձեռնարկատեր Հովհաննես Մանուկյանի` 315.000 ՀՀ դրամ բռնագանձելու պահանջի մասին, և ըստ հակընդդեմ հայցի անհատ ձեռնարկատեր Հովհաննես Մանուկյանի ընդդեմ Տեսչության` 24.07.2011 թվականի թիվ 2103271 ակտը և 12.08.2011 թվականի թիվ 185031 որոշումն անվավեր ճանաչելու պահանջների մասին, վարչական գործով ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի 19.04.2012 թվականի «Միջնորդությունը մերժելու և վերաքննիչ բողոքը վերադարձնելու մասին» որոշման դեմ Տեսչության վճռաբեկ բողոքը,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան` Տեսչությունը պահանջել է անհատ ձեռնարկատեր Հովհաննես Մանուկյանից հօգուտ Հայաստանի Հանրապետության 315.000 ՀՀ դրամ բռնագանձելու նպատակով արձակել վճարման կարգադրություն:

ՀՀ վարչական դատարանը 09.09.2011 թվականին արձակել է վճարման կարգադրություն:

Հակընդդեմ հայցով դիմելով դատարան` անհատ ձեռնարկատեր Հովհաննես Մանուկյանը պահանջել է անվավեր ճանաչել Տեսչության 24.07.2011 թվականի թիվ 2103271 ակտը և 12.08.2011 թվականի թիվ 185031 որոշումը:

ՀՀ վարչական դատարանի 13.10.2011 թվականի որոշմամբ վճարման կարգադրության վարույթից անցում է կատարվել հայցային վարույթի:

ՀՀ վարչական դատարանի (դատավոր` Ռ. Սարգսյան) (այսուհետ` Դատարան) 14.02.2012 թվականի վճռով հայցը մերժվել է, իսկ հակընդդեմ հայցը` բավարարվել:

ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի 03.04.2012 թվականի որոշմամբ Դատարանի 14.02.2012 թվականի վճռի դեմ ներկայացված Տեսչության վերաքննիչ բողոքը վերադարձվել է:

ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 19.04.2012 թվականի որոշմամբ Տեսչության միջնորդությունը` վերաքննիչ բողոք բերելու դատավարական ժամկետի բաց թողումը հարգելի համարելու և բողոք բերելու իրավունքը վերականգնելու մասին, մերժվել է, իսկ վերաքննիչ բողոքը` վերադարձվել:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Տեսչությունը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը        

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանը խախտել է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 22-րդ հոդվածի 1-ին մասը, 24-րդ հոդվածը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանը որոշման մեջ նշել է, որ Դատարանի վճիռը հրապարակվել է 14.02.2012 թվականին և այն Տեսչություն է առաքվել Դատարանի 14.02.2012 թվականի թիվ ԴԴ9-Ե-15778/11 գրությամբ, իսկ ըստ հետադարձ ծանուցման թերթիկի` Տեսչությունն առաքանին ստացել է 23.02.2012 թվականին` վճռի հրապարակման օրվանից 9 օր հետո: Մինչդեռ, նշված պատճառաբանությունն անհիմն է, և այդ մասով Վերաքննիչ դատարանը սխալ է մեկնաբանել «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 59-րդ հոդվածը:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է Վերաքննիչ դատարանի 19.04.2012 թվականի «Միջնորդությունը մերժելու և վերաքննիչ բողոքը վերադարձնելու մասին» որոշումը վերացնել և կայացնել նոր դատական ակտ:

3. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

Քննելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքի սահմաններում` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ այն հիմնավոր է հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների դատական, ինչպես նաև պետական այլ մարմինների առջև իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցների իրավունք:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 117.2-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի դեմ վերաքննիչ բողոք կարող է բերվել մինչև այդ ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելու համար սահմանված ժամկետը, բացառությամբ նոր կամ նոր երևան եկած հանգամանքների հիմքով կամ նույն հոդվածի 3-րդ մասով նախատեսված հիմքով դատական ակտը բողոքարկելու դեպքերի:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 115-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` վարչական դատարանի` գործն ըստ էության լուծող դատական ակտերն օրինական ուժի մեջ են մտնում հրապարակման պահից մեկ ամիս հետո, եթե այդ ակտերի օրինական ուժի մեջ մտնելու այլ ժամկետ նախատեսված չէ նույն օրենսգրքով:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատավարական ժամկետների ավարտից հետո գործին մասնակցող անձինք կորցնում են այդ ժամկետներով պայմանավորված գործողություններ կատարելու իրավունքը:

Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` դատավարական ժամկետների ավարտից հետո ներկայացված հայցադիմումները, բողոքները և այլ փաստաթղթերը դատարանը չի քննարկում և վերադարձնում է դրանք ներկայացրած անձանց, եթե բացակայում է բաց թողնված դատավարական ժամկետներով պայմանավորված գործողություններ կատարելու իրավունքը վերականգնելու մասին միջնորդությունը: Նման միջնորդությունը կարող է բավարարվել, եթե դատարանը գտնի, որ անձը ժամկետը բաց է թողել հարգելի պատճառով:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի համաձայն` վարչական դատարանի` գործն ըստ էության լուծող և միջանկյալ դատական ակտերին ներկայացվող պահանջների, դրանք կայացնելու կարգի, դրանց կառուցվածքի և բովանդակության, գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի հրապարակման, այն մասնակիցներին ուղարկելու, դատական ակտում առկա վրիպակների, գրասխալների և թվաբանական սխալների ուղղման, լրացուցիչ վճռի կայացման, վճռի պարզաբանման նկատմամբ տարածվում են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի համապատասխան նորմերը:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 4-րդ պարբերության համաձայն` հրապարակվելուց անմիջապես հետո վճռի օրինակը հանձնվում է գործին մասնակցած անձանց: Գործի մասնակիցներից որևէ մեկի ներկայացած չլինելու դեպքում վճռի օրինակը հրապարակման կամ հաջորդ օրը պատվիրված նամակով ուղարկվում է նրան:

Վճռաբեկ դատարանն իր նախկին որոշումներում անդրադարձել է դատարանի վճիռն անձին չհանձնվելու և բողոքարկման ժամկետները բաց թողնելու իրավական հետևանքներին (տե'ս` ՀՀ Կառավարությանն առընթեր պետական գույքի կառավարման վարչությունն ընդդեմ «Երևան-5» ԼՏԸ-ի, երրորդ անձինք Արմեն Համբարձումյանի, Գրիգոր Հովակիմյանի, Ռաֆիկ Վիրաբյանի` գումարի բռնագանձման պահանջի մասին, թիվ ԵՇԴ/0507/02/08 գործով Վճռաբեկ դատարանի 04.11.2009 թվականի որոշումը):

Այնուամենայնիվ, հաշվի առնելով սույն բողոքում բարձրացված հարցը և գործի փաստերի առանձնահատկությունները` Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում կրկին անդրադառնալ վերոնշյալ իրավական խնդրին:

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ նշված նորմերի վերլուծությունից հետևում է, որ դատարանի գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի դեմ վերաքննիչ բողոք բերելու համար օրենքով սահմանված է մեկամսյա ժամկետ: Այդ ժամկետում վերաքննիչ բողոք բերելու իրավունքի լիարժեք և արդյունավետ իրականացման համար օրենքը դատարանին պարտավորեցնում է վճռի հրապարակվելուց անմիջապես հետո դրա օրինակը հանձնել գործին մասնակցած անձանց, իսկ նրանցից որևէ մեկի ներկայացած չլինելու դեպքում հրապարակման կամ առնվազն հաջորդ օրը պատվիրված նամակով ուղարկել նրան: Միաժամանակ, այն դեպքում, երբ գործին մասնակցող անձը բաց է թողնում վերոգրյալ ժամկետը, վերջինս իրավունք ունի ներկայացնել դրա բաց թողնելու պատճառները հարգելի համարելու և բաց թողնված ժամկետը վերականգնելու միջնորդություն, որի քննարկումը վերաքննիչ դատարանը պետք է իրականացնի` հաշվի առնելով նաև անձի` սահմանադրական նորմով երաշխավորված դատական պաշտպանության և իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցների իրավունքները:

Սույն գործով Վերաքննիչ դատարանը, մերժելով Տեսչության միջնորդությունը` վերաքննիչ բողոք բերելու դատավարական ժամկետի բաց թողումը հարգելի համարելու և բողոք բերելու իրավունքը վերականգնելու մասին, պատճառաբանել է, որ Դատարանի վճիռը հրապարակվել է 14.02.2012 թվականին, սակայն Տեսչությունը դատական ակտի հրապարակման նիստին ներկա չի եղել, և վճռի օրինակը վերջինիս առաքվել է փոստով` 14.02.2012 թվականի թիվ ԴԴ9-Ե-15778/11 գրությամբ: Հետադարձ ծանուցման թերթիկի համաձայն` առաքանին Տեսչությունում ստացվել է 23.02.2012 թվականին` վճռի հրապարակման օրվանից 9 օր հետո, և Տեսչությունն այս փաստն է դնում միջնորդության հիմքում, սակայն վերջինս վերաքննիչ բողոք բերելու համար սահմանված ժամկետը բաց թողնելու պատճառը հարգելի համարելու վերաբերյալ որևէ հիմնավոր ապացույց չի ներկայացրել, քանի որ դատական ակտի հրապարակման նիստին չներկայացած մասնակցին վճռի օրինակը փոստով առաքելը բխում է օրենքի պահանջներից:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 24-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատարանը, անմիջականորեն գնահատելով գործում եղած բոլոր ապացույցները, որոշում է փաստի հաստատված լինելու հարցը` բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված ներքին համոզմամբ:

Նշված նորմից հետևում է, որ դատարանը փաստի հաստատված լինելու հարցը պարտավոր է որոշել բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված ներքին համոզմամբ, որպիսի համոզմունքը պետք է ձևավորվի բացառապես գործում եղած բոլոր ապացույցների անմիջականորեն գնահատման արդյունքում:

Մինչդեռ, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Վերաքննիչ դատարանի վերոգրյալ պատճառաբանությունն անհիմն է, քանի որ սույն գործի փաստերի համաձայն` Դատարանի վճիռը հրապարակվել է 14.02.2012 թվականին (գ.թ. 66), այն Տեսչությունը ստացել է 24.02.2012 թվականին (գ.թ. 77), վերաքննիչ բողոքը բերվել է 20.03.2012 թվականին (գ.թ. 81), իսկ Դատարանի կողմից 14.02.2012 թվականի վճիռը Տեսչությանը հրապարակման կամ առնվազն դրա հաջորդ օրը պատվիրված նամակով ուղարկելու վերաբերյալ որևէ ապացույց սույն գործում առկա չէ: Ավելին, գործում առկա Տեսչությանն ուղարկված առաքանու ծրարի պատճենի վրա առկա դրոշմակնիքից (գ.թ. 109) երևում է, որ նշված ծրարը փոստային ծառայությանն է հանձնվել միայն 23.02.2012 թվականին:

Ինչ վերաբերում է Տեսչությանը հասցեագրված Դատարանի վճիռն ուղարկելու վերաբերյալ 14.02.2012 թվականով թվագրված թիվ ԴԴ9-Ե-15778/11 գրությանը (գ.թ. 76), ապա Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ նշված գրությունը չի կարող դիտվել որպես Դատարանի 14.02.2012 թվականի վճիռը դրա հրապարակման կամ առնվազն հաջորդ օրը պատվիրված նամակով Տեսչությանն ուղարկելու վերաբերյալ ապացույց, քանի որ տվյալ գրությամբ չի հիմնավորվում Դատարանի 14.02.2012 թվականի վճիռը պատվիրված նամակով ուղարկելու փաստը: Նշված գրությունը դատավորի կողմից կազմված փաստաթուղթ է, որը կից վճռի հետ միասին պետք է փոստային ծառայության միջոցով պատվիրված նամակով ուղարկվեր գործին մասնակցող անձանց:

Հետևաբար, Վճռաբեկ դատարանն անհիմն է գնահատում Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունն այն մասին, որ Տեսչությունը վերաքննիչ բողոք բերելու համար սահմանված ժամկետը բաց թողնելու պատճառը հարգելի համարելու վերաբերյալ որևէ հիմնավոր ապացույց չի ներկայացրել:

Նման պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է, որ Դատարանը խախտել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 4-րդ պարբերությամբ սահմանված վճռի օրինակը հրապարակման կամ հաջորդ օրը պատվիրված նամակով Տեսչությանն ուղարկելու իմպերատիվ պահանջը, ինչի հետևանքով էլ վերջինս զրկվել է օրենքով սահմանված մեկամսյա ժամկետում վերաքննիչ բողոք բերելու իրավունքից:

Այսպիսով, սույն վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար` ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 118.9-րդ հոդվածի, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 228-րդ հոդվածի ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը վերացնելու համար:

Հաշվի առնելով վերը շարադրված հիմնավորումները և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ, 118-րդ, 118.9-րդ, 118.15-րդ և 118.17-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Վերացնել ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի 19.04.2012 թվականի «Միջնորդությունը մերժելու և վերաքննիչ բողոքը վերադարձնելու մասին» որոշումը:

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից և ենթակա չէ բողոքարկման: