ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան)

2011 թվականի հուլիսի 1-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով ՀՀ Կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի Իջևանի տարածքային հարկային տեսչության (այսուհետ` Տեսչություն) վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վարչական դատարանի 31.05.2010 թվականի վճռի դեմ` ըստ «Դավիթ» ՍՊԸ-ի (այսուհետ` Ընկերություն) հայցի ընդդեմ Տեսչության` պետական տուրքի և դրա նկատմամբ հաշվարկված տույժերի` օրենքով սահմանված չափից ավելի վճարված գումարները որպես գերավճար հաշվանցելուն պարտավորեցնելու պահանջի մասին,

 Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան` Ընկերությունը պահանջել է պարտավորեցնել Տեսչությանն օրենքով սահմանված չափից ավելի վճարված 4.500.000 ՀՀ դրամ պետական տուրքի և դրա նկատմամբ հաշվարկված 2.493.171 ՀՀ դրամ տույժի գումարները` ընդամենը 6.993.171 ՀՀ դրամ, հաշվանցել որպես պետական տուրքի գծով կատարված գերավճար:

ՀՀ վարչական դատարանի (այսուհետ` Դատարան) 31.05.2010 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Տեսչությունը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Դատարանը չի կիրառել «Ընդերքն օգտակար հանածոների շահագործման նպատակով ուսումնասիրության և արդյունահանման համար տրամադրելու (կոնցեսիայի) մասին» ՀՀ օրենքը, որը պետք է կիրառեր, սխալ է մեկնաբանել «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքը, «Լիցենզավորման մասին» ՀՀ օրենքը, խախտել է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 24-րդ հոդվածը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Դատարանը գտել է, որ Ընկերության պահանջը` ավել վճարված պետական տուրքի գումարները որպես գերավճար հաշվանցելու մասին, ենթակա է բավարարման անկախ այն հանգամանքից, որ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքն այդպիսի կարգավորումներ չի պարունակում: Մինչդեռ, քանի որ նշված օրենքը նման կարգավորումներ չի պարունակում, Դատարանն իրավասու չէր վեճը լուծել այդ կերպ:

Դատարանը հաշվի չի առել, որ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 17-րդ կետով տարեկան պետական տուրքի դրույքաչափը սահմանված է յուրաքանչյուր հանքավայրի լիցենզիայի համար, իսկ նույն հոդվածի 25-րդ կետն ուղղակիորեն վերաբերում է «Լիցենզավորման մասին» ՀՀ օրենքի հիման վրա տրված լիցենզիաներին:

Այսպիսով, Դատարանն անտեսել է, որ երկու և ավելի տարբեր հանքավայրերի շահագործումը չի կարող դիտվել որպես լիցենզավորման ենթակա նույն գործունեության իրականացում, քանի որ դրանցից յուրաքանչյուրի շահագործման համար տրվում են միանգամայն առանձին լիցենզիաներ, որոնց էական տարբերությունն արտացոլվում է այդ լիցենզիաների անբաժանելի մասը կազմող և դրանք գործողության մեջ դնող լիցենզիոն տարբեր պայմանագրերում:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է Դատարանի 31.05.2010 թվականի վճիռը բեկանել և փոփոխել` հայցը մերժել:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.

1) ՀՀ առևտրի և տնտեսական զարգացման նախարարության կողմից 05.04.2004 թվականին Ընկերությանը ՀՀ Տավուշի մարզի Կույբիշևի գունավոր կոնգլոմերատների հանքավայրի վերաբերյալ տրվել է հանքարդյունահանման թիվ ՀԱ-Լ-14/107 հատուկ լիցենզիան (հատոր 1, գ.թ. 9):

2) ՀՀ առևտրի և տնտեսական զարգացման նախարարության կողմից 05.04.2004 թվականին Ընկերությանը ՀՀ Տավուշի մարզի Իջևանի մարմարացված կրաքարերի հանքավայրի վերաբերյալ տրվել է հանքարդյունահանման թիվ ՀԱ-Լ-14/108 հատուկ լիցենզիան (հատոր 1, գ.թ. 7):

3) ՀՀ առևտրի և տնտեսական զարգացման նախարարության կողմից 20.04.2004 թվականին Ընկերությանը ՀՀ Տավուշի մարզի Աչաջրի կոնգլոմերատների և տուֆերի հանքավայրի վերաբերյալ տրվել է հանքարդյունահանման թիվ ՀԱ-Լ-14/106 հատուկ լիցենզիան (հատոր 1, գ.թ. 6):

4) ՀՀ առևտրի և տնտեսական զարգացման նախարարության կողմից 30.06.2004 թվականին Ընկերությանը ՀՀ Սյունիքի մարզի Կարդի գրանոդիորիտների հանքավայրի վերաբերյալ տրվել է հանքարդյունահանման թիվ ՀԱ-Լ-14/195 հատուկ լիցենզիան (հատոր 1, գ.թ. 8):

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

Քննելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքի սահմաններում` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ այն հիմնավոր է հետևյալ պատճառաբանությամբ.

«Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 17.3-րդ կետի համաձայն` լիցենզավորման ենթակա գործունեություն իրականացնելու նպատակով լիցենզիաներ, արտոնագրեր (թույլտվություններ) տալու համար պետական տուրքը գանձվում է հետևյալ դրույքաչափերով. շինանյութերի արտադրության հումքի, այդ թվում` երեսպատման, շինարարական քարերի, լցանյութերի և բալաստային հումքի յուրաքանչյուր հանքավայրի օգտագործման (շահագործման) համար տարեկան բազային տուրքի 500-ապատիկի չափով:

01.01.2002 թվականից մինչև 28.01.2006 թվականը գործող խմբագրությամբ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 25-րդ կետով այլ վայրում ևս լիցենզավորման ենթակա նույն գործունեությամբ զբաղվելու համար պետական տուրքը գանձվում էր տարեկան տվյալ լիցենզիայի տրման համար սահմանված պետական տուրքի դրույքաչափի 50 տոկոսի չափով:

28.01.2006 թվականից մինչև 04.10.2008 թվականը գործող խմբագրությամբ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 25-րդ կետով, բացառությամբ նույն օրենքի 19-րդ հոդվածի 14.2-րդ և 14.3-րդ կետերում նշված լիցենզավորման ենթակա գործունեության տեսակների, մեկից ավելի յուրաքանչյուր վայրում ևս լիցենզավորման ենթակա նույն գործունեությամբ զբաղվելու համար պետական տուրքը գանձվում էր տարեկան տվյալ լիցենզիայի տրման համար սահմանված պետական տուրքի դրույքաչափի 50 տոկոսի չափով:

Նշված նորմերի վերլուծությունից հետևում է, որ շինանյութերի արտադրության հումքի, այդ թվում` երեսպատման, շինարարական քարերի, լցանյութերի և բալաստային հումքի յուրաքանչյուր հանքավայրի օգտագործման (շահագործման) համար տարեկան գանձվում է բազային տուրքի 500-ապատիկի չափով պետական տուրք: Այսինքն` «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 17.3-րդ կետը հստակ սահմանում է, որ պետական տուրքը գանձվում է յուրաքանչյուր հանքավայրի օգտագործման (շահագործման) համար: Հետևաբար, 01.01.2002 թվականից մինչև 04.10.2008 թվականը գործող խմբագրությամբ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 25-րդ կետը նույն հոդվածի 17.3-րդ կետի նկատմամբ կիրառելի չէր:

Սույն գործով Դատարանը հայցը բավարարելու հիմքում դրել է այն պատճառաբանությունը, որ Ընկերությունը լիցենզիաները ստացել է «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 17.3-րդ կետով սահմանված գործունեության տեսակով զբաղվելու համար: Հետևաբար, 01.01.2002 թվականից մինչև 04.10.2008 թվականը «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 25-րդ կետի ուժով Ընկերությունը լիցենզիաներից մեկի համար պետք է վճարեր 500.000 ՀՀ դրամ, իսկ մյուս երեքի համար` 250.000-ական ՀՀ դրամ տարեկան պետական տուրք:

Մինչդեռ, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Դատարանի նշված պատճառաբանությունն անհիմն է, քանի որ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 17.3-րդ կետով նախատեսված գործունեությամբ զբաղվելու համար սահմանված պետական տուրքը գանձվում է յուրաքանչյուր հանքավայրի օգտագործման (շահագործման) համար:

Հետևաբար, 01.01.2002 թվականից մինչև 04.10.2008 թվականը գործող խմբագրությամբ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 25-րդ կետը շինանյութերի արտադրության հումքի, այդ թվում` երեսպատման, շինարարական քարերի, լցանյութերի և բալաստային հումքի յուրաքանչյուր հանքավայրի օգտագործման (շահագործման) համար սահմանված տարեկան պետական տուրքի չափի վրա չէր կարող տարածվել:

Այսպիսով, սույն վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը համարում է բավարար` «Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության 2010 թվականի հոկտեմբերի 28-ի թիվ ՀՕ-135-Ն օրենքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 118-րդ և 118.3-րդ հոդվածների, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 227-րդ հոդվածի ուժով Դատարանի վճիռը բեկանելու համար:

Միաժամանակ, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-րդ հոդվածի 1-ին կետի 4-րդ ենթակետով սահմանված` ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելու Վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը հետևյալ հիմնավորմամբ.

ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածի և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի ողջամիտ ժամկետում իր գործի քննության իրավունք: Սույն գործով վեճի լուծումն էական նշանակություն ունի գործին մասնակցող անձանց համար: Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ գործը ողջամիտ ժամկետում քննելը հանդիսանում է ՀՀ Սահմանադրության և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի նշված հոդվածներով ամրագրված` անձի արդար դատաքննության իրավունքի տարր: Հետևաբար, գործի անհարկի ձգձգումները վտանգ են պարունակում նշված իրավունքի խախտման տեսանկյունից: Տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանի կողմից ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելը բխում է արդարադատության արդյունավետության շահերից, քանի որ սույն գործով վերջնական դատական ակտ կայացնելու համար նոր հանգամանք հաստատելու անհրաժեշտությունը բացակայում է:

Դատական ակտը փոփոխելիս Վճռաբեկ դատարանը հիմք է ընդունում սույն որոշման պատճառաբանությունները, ինչպես նաև գործի նոր քննության անհրաժեշտության բացակայությունը:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 118-րդ և 118.3-րդ հոդվածներով, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-241²-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը

 ՈՐՈՇԵՑ

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Բեկանել ՀՀ վարչական դատարանի 31.05.2010 թվականի վճիռը և այն փոփոխել. «Դավիթ» ՍՊԸ-ի հայցը մերժել:

2. «Դավիթ» ՍՊԸ-ից հօգուտ ՀՀ Կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի Իջևանի տարածքային հարկային տեսչության բռնագանձել 20.000 ՀՀ դրամ` որպես վճռաբեկ բողոքի համար վճարված պետական տուրք:

3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:

Նախագահող`		Ե. Խունդկարյան
Դատավորներ`		Ե. Սողոմոնյան
		Վ. Աբելյան
		Վ. Ավանեսյան
		Ա. Բարսեղյան
		Մ. Դրմեյան
		Գ. Հակոբյան
		Տ. Պետրոսյան