ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ

ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի որոշում  Քաղաքացիական գործ թիվ ԱՎԴ1/0982/02/09	Քաղաքացիական գործ թիվ ԱՎԴ1/0982/02/09 2011 թ.
Նախագահող դատավոր`  Տ. Սահակյան
Դատավորներ`  Կ. Հակոբյան                                 Տ. Նազարյան

 Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան)

	նախագահությամբ	Ե. Խունդկարյանի
	մասնակցությամբ դատավորներ	Ա. Բարսեղյանի
		Վ. Աբելյանի
		Ս. Անտոնյանի
		Վ. Ավանեսյանի
		Մ. Դրմեյանի
		Գ. Հակոբյանի
		Է. Հայրիյանի
		Տ. Պետրոսյանի
		Ե. Սողոմոնյանի

2011 թվականի հուլիսի 29-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով Աիդա Աղազարյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 19.11.2010 թվականի որոշման դեմ՝ ըստ հայցի «Արարատի բնակարանային կոմունալ տնտեսություն» ԲԲԸ-ի (այսուհետ՝ Ընկերություն) ընդդեմ Աիդա Աղազարյանի՝ գումար բռնագանձելու պահանջի մասին,

ՊԱՐԶԵՑ

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան՝ Ընկերությունը պահանջել է բռնագանձել Աիդա Աղազարյանից 75.905 ՀՀ դրամ:

ՀՀ Արարատի և Վայոց ձորի մարզերի ընդհանուր իրավասության դատարանի (այսուհետ՝ Դատարան) 28.07.2010 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ՝ Վերաքննիչ դատարան) 19.11.2010 թվականի որոշմամբ Դատարանի 28.07.2010 թվականի վճռի դեմ Աիդա Աղազարյանի վերաքննիչ բողոքը մերժվել է, և Դատարանի վճիռը թողնվել է օրինական ուժի մեջ:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Աիդա Աղազարյանը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան է ներկայացրել Ընկերությունը:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

1) Վերաքննիչ դատարանը չի կիրառել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 332-րդ հոդվածը, 337-րդ հոդվածի 1-ին և 3-րդ կետերը, որոնք պետք է կիրառեր, սխալ է մեկնաբանել 337-րդ, 340-րդ հոդվածները:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է այն հանգամանքը, որ Ընկերության ներկայացրած հաշվարկի համաձայն Աիդա Աղազարյանը պարտավոր էր յուրաքանչյուր ամսվա համար վճարել աղբի և սպասարկման վարձ: Այսինքն՝ եթե Աիդա Աղազարյանն ընթացիկ ամսվան հաջորդող ամսի 1-ի դրությամբ չի վճարել աղբի և սպասարկման վարձը, ապա տվյալ ամսվա վարձավճարի նկատմամբ իր իրավունքի խախտման մասին Ընկերությունն իմացել կամ պարտավոր էր իմանալ հաջորդող ամսվա 1-ից:

Աիդա Աղազարյանը վերջին անգամ վճարում կատարել է 2006 թվականին, իսկ ըստ Ընկերության ներկայացրած հաշվարկի՝ յուրաքանչյուր ամիս պետք է վճարվեր 497 ՀՀ դրամ:

Ընկերության կողմից միայն 24.12.2009 թվականին է հայց հարուցվել, որը Դատարանի նույն օրվա որոշմամբ ընդունվել է վարույթ: Հետևաբար, դատական պաշտպանության ենթակա է միայն 24.12.2006 թվականից հետո ծագած պահանջի իրավունքը: Այսինքն՝ դատական պաշտպանության ենթակա է 2006 թվականի դեկտեմբեր ամսվա և 2007 թվականի 11 ամիսների համար ծագած իրավունքը, որը գումարային արտահայտությամբ կազմում է 5.964 ՀՀ դրամ:

2) Վերաքննիչ դատարանը չի կիրառել ՀՀ Սահմանադրության 42-րդ հոդվածի 1-ին մասը, «Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 9-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետը, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 346-րդ, 349-րդ հոդվածները, որոնք պետք է կիրառեր:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել, որ ֆիզիկական և իրավաբանական անձինք պարտավորություններ կարող են կրել բացառապես դրանց՝ օրենքով նախատեսված լինելու դեպքում: Իսկ բացի օրենքով նախատեսված դեպքերի, ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձինք սեփական կամքով կարող են ստանձնել պարտավորություններ քաղաքացիաիրավական պայմանագրեր կնքելու եղանակով: Տվյալ դեպքում որպես պահանջի հիմքում ընկած հանգամանքների հիմնավորում Ընկերությունը վկայակոչել է Արարատի քաղաքապետարանի հետ 01.01.1999 թվականին կնքված պայմանագիրը: Նշված պայմանագրի կողմեր են Արարատի քաղաքապետարանը և Ընկերությունը, հետևաբար այդ պայմանագրից բխող պարտավորական հարաբերություններ ծագել են բացառապես Արարատի քաղաքապետարանի և Ընկերության միջև: Այսինքն՝ Ընկերությունն իր գույքային պահանջները կարող է ներկայացնել միայն պայմանագրի մյուս կողմին՝ Արարատի քաղաքապետարանին: Իսկ Աիդա Աղազարյանը պայմանագրի կողմ չէ, հետևաբար նրա համար չէին կարող և չեն սահմանվել իրավունքներ կամ պարտականություններ:

 3) Վերաքննիչ դատարանը կիրառել է «Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքը, «Տեղական ինքնակառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 37-րդ, 60-րդ հոդվածները, որոնք չպետք է կիրառեր, չի կիրառել ,«Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 78-րդ հոդվածի 1-ին մասը, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 438-րդ հոդվածի 1-ին կետը, որոնք պետք է կիրառեր:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

«Տեղական ինքնակառավարման մասին» ՀՀ օրենքն ընդունվել է 03.12.2002 թվականին և ուժի մեջ է մտել 10.01.2003 թվականին, իսկ մինչ այդ գործել է 30.06.1996 թվականին ընդունված «Տեղական ինքնակառավարման մասին» ՀՀ օրենքը: Գործող օրենքով դրա դրույթներին ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն հետադարձ ուժ չի տրվել և չի նախատեսվել դրանց կիրառումը մինչև օրենքն ուժի մեջ մտնելը ծագած հարաբերությունների նկատմամբ: Տվյալ դեպքում Ընկերության և Արարատի քաղաքապետարանի միջև բնակֆոնդի սպասարկման և աղբահանության պայմանագիրը կնքվել է դեռևս 30.06.1996 թվականին ընդունված «Տեղական ինքնակառավարման մասին» ՀՀ օրենքի գործողության ժամանակ, որով նախատեսված չէ որևէ դրույթ, որն իրավունք կտար համայնքի և առևտրային կազմակերպության միջև կնքվող պայմանագրի դրույթներով համայնքի բնակիչների համար սահմանել որևէ պարտականություն:

«Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքը ևս ընդունվել է Ընկերության և Արարատի քաղաքապետարանի միջև վերը նշված պայմանագիրը կնքելուց հետո: Հետևաբար, «Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» և «Տեղական ինքնակառավարման մասին» ՀՀ օրենքները տվյալ իրավահարաբերության վրա չեն կարող տարածվել:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 19.11.2010 թվականի որոշումը և այն փոփոխել՝ հայցը մերժել:

2.1 Վճռաբեկ բողոքի պատասխանի հիմնավորումները

Աիդա Աղազարյանը մատուցված ծառայությունների դիմաց կուտակված 77.885 ՀՀ դրամ պարտքից վճարել է 1.980 ՀՀ դրամ, պարտք մնալով 75.905 ՀՀ դրամ: Նշված գումարը վճարելով Աիդա Աղազարյանն ընդունել է պարտքի առկայությունը: Հետևաբար, սույն գործով առկա չէ հայցային վաղեմության իրավահարաբերություն:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը՝

1) Ընկերության և Արարատի քաղաքապետարանի միջև 01.01.1999 թվականին կնքված պայմանագրի համաձայն՝ 01.01.1999 թվականից քաղաքի մաքրման, բարեկարգման, կանաչապատման, բնակֆոնդի սպասարկման օբյեկտները հանձնվել են Ընկերությանը: Նույն պայմանագրով Ընկերությունը պարտավորվել է պատշաճ ձևով կատարել բարեկարգման, կանաչապատման, բնակֆոնդի սպասարկման աշխատանքները (գ.թ. 8):

2) Ընկերության և Արարատի քաղաքապետարանի միջև 28.03.2008 թվականի, 23.02.2005 թվականի, 2006 թվականի, 23.02.2007 թվականի պայմանագրերով և 01.10.2007 թվականի լրացուցիչ պայմանագրով Ընկերությունը պարտավորվել է կատարել կանաչապատման, բնակֆոնդի և հանրակացարանային տնտեսությունների սպասարկման, բարեկարգման և սպասարկման աշխատանքները (գ.թ. 24, 30-31, 32, 33, 35-36):

3) Աիդա Աղազարյանի պարտքի վերաբերյալ Ընկերության ներկայացրած հաշվարկի համաձայն՝ Աիդա Աղազարյանի պարտքը 01.12.2007 թվականի դրությամբ կազմել է 75.905 ՀՀ դրամ, այդ թվում՝ 1999 թվականի դրությամբ պարտքը կազմել է 26.830 ՀՀ դրամ, 2000 թվականի համար պարտքը կազմել է 8.844 ՀՀ դրամ, 2001 թվականի համար՝ 6.924 ՀՀ դրամ, 2002 թվականի համար՝ 5.964 ՀՀ դրամ, 2003 թվականի համար՝ 5.964 ՀՀ դրամ, որից վճարվել է 980 ՀՀ դրամ, 2004 թվականի համար՝ 5.964 ՀՀ դրամ, 2005 թվականի համար՝ 5.964 ՀՀ դրամ, 2006 թվականի համար՝ 5.964 ՀՀ դրամ, որից վճարվել է 1.000 ՀՀ դրամ և 2007 թվականի 11 ամիսների համար՝ 5.467 ՀՀ դրամ: Տվյալ հաշվարկում առկա չէ որևէ նշում այն մասին, թե Աիդա Աղազարյանը 2003 թվականի և 2006 թվականի ո՞ր ամսվա ո՞ր օրն է կատարել համապատասխանաբար 980 ՀՀ դրամ և 1.000 ՀՀ դրամ վճարումներ (գ.թ. 4):

4) Ընկերության հայցադիմումը Դատարան է մուտքագրվել 24.12.2009 թվականին (գ.թ. 3):

5) Աիդա Աղազարյանը 25.02.2010 թվականի հայցադիմումի պատասխանով միջնորդել է կիրառել հայցային վաղեմություն (գ.թ. 23):

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

Քննելով վճռաբեկ բողոքը վերը նշված հիմքերի սահմաններում՝ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ՝

1) Վճռաբեկ բողոքն առաջին հիմքով հիմնավոր է հետևյալ պատճառաբանությամբ.

 ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 331-րդ հոդվածի համաձայն՝ հայցային վաղեմություն է համարվում իրավունքը խախտված անձի հայցով իրավունքի պաշտպանության ժամանակահատվածը:

Նույն օրենսգրքի 332-333-րդ հոդվածների համաձայն՝ հայցային վաղեմության ընդհանուր ժամկետը երեք տարի է, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ օրենքով սահմանված են հատուկ ժամկետներ:

Նույն օրենսգքրի 337-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն՝ հայցային վաղեմության ժամկետի ընթացքը սկսվում է այն օրվանից, երբ անձն իմացել է կամ պետք է իմացած լիներ իր իրավունքի խախտման մասին: Այդ կանոնից բացառությունները սահմանվում են սույն օրենսգրքով և այլ օրենքներով:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 335-րդ հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն՝ դատարանը հայցային վաղեմությունը կիրառում է վիճող կողմի դիմումի հիման վրա: Հայցային վաղեմության ժամկետի լրանալը, որի կիրառման մասին դիմել է վիճող կողմը, հիմք է դատարանի կողմից հայցը մերժելու մասին վճիռ կայացնելու համար:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 340-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն՝ հայցային վաղեմության ժամկետի ընթացքն ընդհատվում է սահմանված կարգով հայցը հարուցելով, ինչպես նաև պարտավոր անձի կողմից պարտքի ճանաչումը վկայող գործողություններ կատարելով:

Վերը նշված հոդվածների վերլուծությունից հետևում է, որ օրենսդիրը, ամրագրելով հայցային վաղեմության ընդհանուր երեք տարվա ժամկետը, սահմանել է նաև այդ ժամկետի հաշվարկման կարգը։ Միաժամանակ, օրենսդրի կողմից ամրագրվել են նաև այն դեպքերը, որոնց առկայության պայմաններում հայցային վաղեմության ժամկետը ենթակա է ընդհատման:

⚖Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ հայցային վաղեմության ժամկետի ընդհատման հիմք կարող է հանդիսանալ պարտավոր անձի այն գործողությունը, որը կատարվել է հայցային վաղեմության ժամկետում: Այսինքն՝ պարտավոր անձի այն գործողությունը, որը կատարվել է հայցային վաղեմության ժամկետի ավարտից հետո, չի կարող բնորոշվել որպես պարտքի ճանաչմանն ուղղված գործողություն, հետևաբար և չի կարող հիմք հանդիսանալ արդեն իսկ ավարտված հայցային վաղեմության ժամկետի ընդհատման համար:

Սույն գործով Աիդա Աղազարյանի վերաքննիչ բողոքը մերժելիս Վերաքննիչ դատարանը պատճառաբանել է, որ 2000 թվականից մինչև 2007 թվականը պատասխանողի կողմից երկու անգամ՝ 2003 թվականին և 2006 թվականին կատարվել է մասնակի վճարում, ինչը բավարար հիմք է փաստելու, որ պատասխանողը կատարել է պարտքի ճանաչումը վկայող գործողություն, որն էլ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 340-րդ հոդվածի համաձայն բավարար հիմք է հայցային վաղեմության ժամկետի ընթացքն ընդհատված համարելու համար:

Միաժամանակ, Վերաքննիչ դատարանը նշել է, որ Դատարանը հայցային վաղեմություն կիրառելու վերաբերյալ պատասխանողի պահանջն իրավացիորեն համարել է անհիմն, պատճառաբանելով, որ պատասխանողն իրեն մատուցված ծառայությունների դիմաց մասնակի վճարումներ կատարելով ընդունել է պարտքը:

Սույն գործի փաստերի համաձայն՝ Աիդա Աղազարյանի պարտքի վերաբերյալ Ընկերության կողմից Դատարան ներկայացրած հաշվարկի համաձայն՝ 01.12.2007 թվականի դրությամբ Աիդա Աղազարյանի պարտքը կազմել է 75.905 ՀՀ դրամ, այդ թվում՝ 1999 թվականի դրությամբ պարտքը կազմել է 26.830 ՀՀ դրամ, 2000 թվականի համար պարտքը կազմել է 8.844 ՀՀ դրամ, 2001 թվականի համար՝ 6.924 ՀՀ դրամ, 2002 թվականի համար՝ 5.964 ՀՀ դրամ, 2003 թվականի համար՝ 5.964 ՀՀ դրամ, որից վճարվել է 980 ՀՀ դրամ, 2004 թվականի համար՝ 5.964 ՀՀ դրամ, 2005 թվականի համար՝ 5.964 ՀՀ դրամ, 2006 թվականի համար՝ 5.964 ՀՀ դրամ, որից վճարվել է 1.000 ՀՀ դրամ և 2007 թվականի 11 ամիսների համար՝ 5.467 ՀՀ դրամ: Նույն հաշվարկից պարզ չէ, թե Աիդա Աղազարյանը 2003 թվականի և 2006 թվականի ո՞ր ամսվա ո՞ր օրն է կատարել 980 ՀՀ դրամ և 1.000 ՀՀ դրամ վճարումներ: Իսկ Ընկերության հայցադիմումը Դատարան մուտքագրվել է 24.12.2009 թվականին:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը և սույն գործի փաստերը համադրելով` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործի քննությամբ չի պարզվել փաստական հանգամանքն այն մասին, թե Աիդա Աղազարյանի կողմից 2003 և 2006 թվականների վճարումները կոնկրետ, ո՞ր ամիսներին և ո՞ր օրերին են կատարվել, որպիսի փաստական հանգամանքի պարզումը միայն հնարավորություն կտար պարզելու և հաստատված համարելու, որ կատարված վճարումներով ընդհատվել է հայցային վաղեմության ժամկետի ընթացքը: Հետևաբար, վճարումների վերաբերյալ համապատասխան ապացույցների բացակայության պայմաններում պարտավոր անձի որևէ գործողություն չի կարող դիտվել որպես պարտքը ճանաչելուն ուղղված գործողություն, հաշվի առնելով նաև այն հանգամանքը, որ պարզ չէ, թե կատարված վճարումները կատարվել են արդյոք հայցային վաղեմության ժամկետի ընթացքում, թե` ոչ:

Նման պայմաններում, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ հայցային վաղեմության կիրառումն ըստ էության մերժելով Վերաքննիչ դատարանը չի իրականացրել քաղաքացիական գործում առկա ապացույցների պատշաճ գնահատում:

Միաժամանակ, հաշվի առնելով այն, որ սույն գործով հայցային վաղեմության կիրառման հարցը ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 335-րդ հոդվածի 2-րդ կետի ուժով ունի էական նշանակություն հայցի բավարարման կամ մերժման հարցում, ուստի Վճռաբեկ դատարանը վճռաբեկ բողոքի մյուս հիմքերին չի անդրադառնում մինչև սույն որոշման մեջ նշված և հայցային վաղեմության հետ կապված փաստական հանգամանքի պարզումը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխանում բերված փաստարկները հերքվում են վերը նշված պատճառաբանություններով:

Այսպիսով, վճռաբեկ բողոքի առաջին հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար՝ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 227-րդ և 228-րդ հոդվածների ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու համար:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-2412-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

ՈՐՈՇԵՑ

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել մասնակիորեն: Բեկանել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 19.11.2010 թվականի որոշումը և գործն ուղարկել ՀՀ Արարատի և Վայոց ձորի մարզերի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարան՝ նոր քննության:

2. Պետական տուրքի բաշխման հարցին անդրադառնալ գործի նոր քննության ընթացքում:

3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:

Նախագահող`		Ե. Խունդկարյան
Դատավորներ`		Ա. Բարսեղյան
		Վ. Աբելյան
		Ս. Անտոնյան
		Վ. Ավանեսյան
		Մ. Դրմեյան
		Գ. Հակոբյան
		Է. Հայրիյան
		Տ. Պետրոսյան
		Ե. Սողոմոնյան