Գլխավոր տեղեկություն

Номер

ԱԽ-1-Ո-1

Տիպ

Որոշում

Тип

Ինկորպորացիա (21.01.2011-մինչ օրս)

Статус

Գործում է

Первоисточник

ՀՀՊՏ 2011.02.16/9(812) Հոդ.142

Принят

Արդարադատության խորհուրդ

Дата принятия

21.01.2011

Подписан

Արդարադատության խորհրդի անդամներ

Дата подписания

21.01.2011

Дата вступления в силу

21.01.2011

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

ԱԽ-1-Ո-1

2011 թ.

ՀՀ ԱՐԱՐԱՏԻ ԵՎ ՎԱՅՈՑ ՁՈՐԻ ՄԱՐԶԵՐԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԻՐԱՎԱՍՈՒԹՅԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ԴԱՏԱՎՈՐ ԼԵՎՈՆ ԱՐԱԶՅԱՆԻՆ ԿԱՐԳԱՊԱՀԱԿԱՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ԵՆԹԱՐԿԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴԸ

ՀԵՏԵՎՅԱԼ ԿԱԶՄՈՎ՝

նախագահությամբ`
Ա. Մկրտումյանի

մասնակցությամբ ԱԽ անդամներ`

Վ. Աբելյանի, Գ. Բադիրյանի,

Կ. Բաղդասարյանի, Ռ. Բարսեղյանի,

Տ. Բարսեղյանի, Ա. Թումանյանի,

Գ. Խանդանյանի, Ա. Խաչատրյանի,

Մ. Մակյանի, Մ. Մարտիրոսյանի,

Հ. Փանոսյանի, Ս. Օհանյանի

մասնակցությամբ դատավոր`

Լ. Արազյանի

քարտուղարությամբ`

Ն. Գաբրիելյանի

2011 թվականի հունվարի 21-ին Երևան քաղաքում՝ դռնփակ նիստում, քննարկելով ՀՀ Արարատի և Վայոց ձորի մարզերի ընդհանուր իրավասության դատարանի (այսուհետ` Դատարան) դատավոր Լևոն Արազյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթը.

Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի (այսուհետ` Կարգապահական հանձնաժողով) 28.12.2010 թվականի թիվ N-Կ-2-16/2010 որոշմամբ Դատարանի դատավոր Լ. Արազյանի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ է հանդիսացել ՀՀ վճռաբեկ դատարանի նախագահի գրությունը` հասցեագրված Կարգապահական հանձնաժողովին:

2. Կարգապահական խախտման վերաբերյալ Կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացությունը.

Կարգապահական հանձնաժողովն Արդարադատության խորհրդին (այսուհետ` Խորհուրդ) է ներկայացրել եզրակացություն` կարգապահական պատասխանատվության հիմք հանդիսացող ներքոհիշյալ խախտումների վերաբերյալ, որոնք Կարգապահական հանձնաժողովը գնահատել է որպես դատավարական իրավունքի նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտում:

Ըստ եզրակացության՝

Նախաքննական մարմինը Մնաց Եղիշի Հակոբյանին 09.12.2010 թվականին մեղադրանք է առաջադրել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 1-ին մասով այն բանի համար, որ նա, 05.12.2010 թվականին` ժամը 23-ի սահմաններում, Սոս Թալանչյանի հետ վիճաբանության ընթացքում ծալովի դանակով դիտավորությամբ հարվածել է Սոս Թալանչյանին՝ նրան պատճառելով կրծքավանդակի ձախ կեսի կտրած-ծակած թափանցող ախտորոշմամբ մարմնական վնասվածք:

09.12.2010 թվականին նախաքննական մարմինը միջնորդություն է ներկայացրել դատարան` մեղադրյալ Մ. Հակոբյանի նկատմամբ կալանքը որպես խափանման միջոց կիրառելու վերաբերյալ:

Դատարանը (դատավոր` Լ. Արազյան), թիվ ԱՎԴ/0212/06/10 քրեական վարույթի շրջանակներում քննության առնելով քրեական վարույթն իրականացնող մարմնի միջնորդությունը, 09.12.2010 թվականի որոշմամբ այն բավարարել է: Մեղադրյալի նկատմամբ որպես խափանման միջոց է ընտրվել կալանք 2 (երկու) ամիս ժամկետով: Որոշվել է կալանքի սկիզբը հաշվել 06.12.2010 թվականից:

Դատարանը մեղադրյալի նկատմամբ կալանքը որպես խափանման միջոց կիրառելու մասին 09.12.2010 թվականի որոշման մեջ մասնավորապես նշել է. «Քննության առնելով միջնորդությունը և հաշվի առնելով այն, որ Մնաց Հակոբյանի կատարած հանցանքը դասվում է ծանր հանցագործությունների շարքին, որի համար օրենքով նախատեսված է մեկ տարուց ավելի ժամկետով ազատազրկում, նաև այն, որ հանցագործությունը կատարելուց հետո նա դիմել է փախուստի և միայն բերման է ենթարկվել իրավապահ մարմինների կողմից, դատարանը գտնում է, որ միջնորդությունը պետք է բավարարել և մեղադրյալ Մնաց Հակոբյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց ընտրել կալանքը»:

Կարգապահական հանձնաժողովը, ուսումնասիրելով գրությունը, գրությանը կից ներկայացված փաստաթղթերը, գտել է, որ Դատարանի դատավոր Լ. Արազյանը թույլ է տվել դատավարական իրավունքի նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտում, որը ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ կետի ուժով հիմք է դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու համար:

Մասնավորապես.

ՀՀ Սահմանադրության 21-րդ հոդվածի 1-ին պարբերության համաձայն՝ հանցագործության համար մեղադրվողը համարվում է անմեղ, քանի դեռ նրա մեղավորությունն ապացուցված չէ օրենքով սահմանված կարգով՝ դատարանի՝ օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռով:

ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 18-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` հանցագործության համար կասկածվողը կամ մեղադրվողը համարվում է անմեղ, քանի դեռ նրա մեղավորությունն ապացուցված չէ նույն օրենսգրքով սահմանված կարգով՝ դատարանի՝ օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռով: Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` հանցանք գործելու մեջ անձի մեղավորության մասին հետևությունը չի կարող հիմնվել ենթադրությունների վրա, այն պետք է հաստատվի գործին վերաբերող փոխկապակցված հավաստի ապացույցների բավարար ամբողջությամբ, իսկ 5-րդ մասի համաձայն` կասկածյալի կամ մեղադրյալի նկատմամբ կիրառվող խափանման միջոցները չեն կարող պարունակել պատժի տարրեր:

Մինչդեռ, Դատարանը վերոնշյալ` 09.12.2010 թվականի որոշմամբ ընդունել է մեղադրյալի կողմից ՀՀ քրեական օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցագործություն կատարելու հանգամանքը, ինչը հակասում է ՀՀ Սահմանադրության 21-րդ հոդվածի 1-ին պարբերությամբ և ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 18-րդ հոդվածի 1-ին, 3-րդ և 5-րդ մասերով նախատեսված դրույթներին:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, անդրադառնալով մինչդատական վարույթի նկատմամբ դատական վերահսկողության շրջանակներում կայացվող դատական ակտերում անձի մեղավորության հարցերի քննարկման հիմնախնդրին, արտահայտել է իր մտահոգությունը և արձանագրել, որ «դա սահմանադրական և քրեադատավարական կարևորագույն սկզբունքի՝ անմեղության կանխավարկածի խախտում է:

42. Մեղադրյալի նկատմամբ խափանման միջոց կիրառելու հարցը քննարկելիս առաջադրված մեղադրանքում անձի մեղավորության հարցը քննարկման առարկա դարձնելով` խափանման միջոցը ձեռք է բերում պատժիչ նպատակ: Մինչդեռ խափանման միջոցը կիրառման նպատակով տարբերվում է պատժից:

Խափանման միջոցի կիրառման նպատակը քրեական գործի մինչդատական և դատական քննության ընթացքում կասկածյալի կամ մեղադրյալի պատշաճ վարքագիծը, ինչպես նաև դատավճռի կատարումն ապահովելն է: Մասնավորապես, կալանքի` որպես խափանման միջոցի կիրառման վարույթը միտված չէ առաջադրված մեղադրանքի վերաբերյալ փաստական տվյալների հավաքմանը, ստուգմանն ու գնահատմանը: Այդ վարույթի նշանակությունն այն է, որ քննարկվի և լուծվի կալանավորված անձին հասարակությունից ժամանակավորապես մեկուսացնելու և հսկողության ներքո պահելու անհրաժեշտության հարցը` ելնելով գործի քննության շահերից:

Այլ կերպ՝ կալանավորման նպատակն է նախաքննության և դատական քննության բնականոն գործընթացի ապահովումը, քրեական գործի բնականոն քննությանը մեղադրյալի (կասկածյալի) դիմակայության կանխումը, դատավարական գործընթացին մեղադրյալի մասնակցության ապահովումը, ոչ թե նրան պատժելը կատարած հանցանքի, քննության ընթացքում դրսևորած ոչ պատշաճ վարքագծի համար:

43. Խափանման միջոցի մասին որոշումն ընդունվում է, եթե գոյություն ունեն այդ որոշումը պարտադրող հանգամանքներ (ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 135-րդ հոդվածի 1-ին մաս), և եթե այդ հանգամանքները վերանում են, ապա քննիչը (դատարանը) մինչև գործն ըստ էության լուծելը պարտավոր է այդ որոշումը վերացնել: Ընդ որում, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 135-րդ հոդվածում թվարկված` մեղադրյալի հավանական գործողությունների մասին հետևությունները, որոնք կարող են առաջ բերել անձի ազատության և անձնական անձեռնմխելիության հիմնական իրավունքի սահմանափակում, պետք է հիմնված լինեն գործի նյութերից բխող ողջամիտ ենթադրությունների վրա (տե´ս Ա.Ավետիսյանի գործով Վճռաբեկ դատարանի 2008թ. հոկտեմբերի 31-ի որոշման 20-րդ կետը):

Հակառակ դրան` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 48-րդ հոդվածի 1-ին մասի հիման վրա` անձի հանցագործությունը հիմնավորված ճանաչելը հիմք է պատիժ կիրառելու համար: Ընդ որում, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 18-րդ հոդվածի 3-րդ մասի հիման վրա՝ հանցագործության մեջ անձի մեղավորությունը պետք է հաստատվի «ողջամիտ ենթադրություններից» շատ ավելի բարձր ապացուցողական չափանիշով` վերաբերելի փոխկապակցված հավաստի ապացույցների բավարար ամբողջությամբ:

44. Այսպիսով, Տ. Վահրադյանի նկատմամբ կալանքը որպես խափանման միջոց կիրառելու հարցը քննարկելիս նրա հանցանքը հիմնավորված ճանաչելով` դատարանը խափանման միջոցին հաղորդել է պատժի տարրեր, ինչն արգելված է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 18-րդ հոդվածի 5-րդ մասով: Հետևաբար, Տ. Վահրադյանին կալանավորելու մասին դատական ակտում նրա հանցանքը հիմնավորված համարելը նրա անմեղության կանխավարկածի սահմանադրական երաշխիքի խախտում է» (տե´ս ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 26.12.2008 թվականի թիվ ԼԴ/0197/06/08 որոշումը):

Դիտարկվող հարցի վերաբերյալ իր իրավական դիրքորոշումն է արտահայտել նաև Արդարադատության խորհուրդը 05.11.2010 թվականի թիվ ԱԽ-19-Ո-20 որոշմամբ, որով դատավարական օրենքի նորմի համանման խախտում թույլ տալու համար կարգապահական պատասխանատվության է ենթարկվել ՀՀ Շիրակի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Սուրեն Մնացյանը, և որտեղ մասնավորապես արձանագրվել է, որ «...անմեղության կանխավարկածի բովանդակությունը հանգում է հետևյալին.

- մինչև մեղադրական դատավճռի օրինական ուժի մեջ մտնելն անձն անմեղ է, և նրա մեղավորության վերաբերյալ ոչ մի հետևություն իրավաբանական նշանակություն չունի.

- մինչև դատավճռի օրինական ուժի մեջ մտնելն անձն անմեղ է` չնայած նրա կողմից հանցագործություն կատարելու կասկածների կամ նրան առաջադրված մեղադրանքի առկայությանը.

- մինչև դատավճռի օրինական ուժի մեջ մտնելն անձին անմեղ համարելու և որպես անմեղ ներկայացնելու պարտականությունը կախված չէ կասկածյալի կամ մեղադրյալի մեղավորության վերաբերյալ քրեական վարույթն իրականացնող մարմնի կարծիքից կամ ներքին համոզմունքից.

- արդարադատություն իրականացնելիս դատավորը չպետք է ելնի այն համոզմունքից, որ մեղադրյալը կատարել է հանցագործություն.

- հանցագործության համար մեղադրվելու կապակցությամբ անձի իրավունքների սահմանափակումները պետք է համաչափ լինեն հետապնդվող նպատակներին: Նման սահմանափակումները չեն կարող պարունակել պատժի տարրեր կամ համարժեք լինել քրեական պատժին»:

Կարգապահական հանձնաժողովը միաժամանակ գտնում է, որ դատական ակտը, որը պարունակում է դատավարական օրենքի նորմերի խախտում, չի կարող կայացվել դատավորի մեղքի բացակայությամբ: Տվյալ պարագայում դատավորի մեղավորությունն առկա է, քանի որ նա չի կատարել վերը նշված դատավարական նորմերից բխող և դատարանի կողմից կատարման ենթակա պահանջները, չի դրսևորել բավարար ուշադրություն և շրջահայացություն, որի արդյունքում չեն պահպանվել արդար դատաքննության իրավունքը և օրինականության սկզբունքները, և թույլ է տրվել դատավարական օրենքի նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտում:

3. Դատավորի բացատրությունում բերված փաստարկները Կարգապահական հանձնաժողովի կողմից հարուցված կարգապահական վարույթի վերաբերյալ.

Դատավոր Լ. Արազյանը Կարգապահական հանձնաժողովին ներկայացրել է բացատրություն, որում մասնավորապես նշել է.

«ՀՀ դատարանների նախագահների խորհրդի 10.04.2009 թվականի թիվ 14Լ որոշման համաձայն` ես մասնագիտացվել եմ որպես քաղաքացիական և սնանկության գործեր քննող դատավոր:

09.12.2010 թվականին փոխարինել եմ Արարատի և Վայոց ձորի մարզերի ընդհանուր իրավասության դատարանի նախագահին, և նույն օրը ՀՀ ոստիկանության քննչական գլխավոր վարչության Արարատի մարզային քննչական բաժնի Արարատի քննչական բաժանմունքի կողմից ներկայացվել է միջնորդություն` մեղադրյալ Մնաց Եղիշի Հակոբյանի նկատմամբ կալանքը որպես խափանման միջոց ընտրելու մասին:

Ներկայացված միջնորդությունը քննվել է իմ կողմից, և կայացվել որոշում:

Որոշմամբ միջնորդությունը բավարարվել է, և մեղադրյալ Մնաց Եղիշի Հակոբյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց ընտրվել է կալանքը:

Կալանքը որպես խափանման միջոց ընտրելու համար հիմք են ծառայել հետևյալ հանգամանքները.

Մնաց Հակոբյանին մեղսագրվող արարքը դասվում է ծանր հանցագործությունների շարքին, որի համար պատիժ է նախատեսվում մեկ տարուց ավելի ժամկետով, հանցագործության կատարումից հետո նա անմիջապես դիմել է փախուստի, բերման է ենթարկվել ոստիկանության Արարատի բաժնի աշխատակիցների կողմից միայն հաջորդ օրը, եղել է ամուսնալուծված, նախկինում դատապարտված, դատվածությունը մարված: Բավարար հիմքեր են եղել ենթադրելու, որ Մնաց Հակոբյանը կարող է թաքնվել քրեական վարույթն իրականացնող մարմնից, խոչընդոտել մինչդատական վարույթում կամ դատարանում գործի քննությանը:

Ընդունում եմ արված այն դիտողությունը, որ դատավորն արդարադատություն իրականացնելիս չպետք է ելնի այն համոզմունքից, որ մեղադրյալը կատարել է հանցագործություն:

Այդ հարցի կապակցությամբ իր իրավական դիրքորոշումն է արտահայտել նաև Արդարադատության խորհուրդը 05.11.2010 թվականի ԱԽ-19-Ո-20 որոշմամբ:

Սակայն անկեղծորեն պետք է խոստովանեմ, որ վերը նշված որոշման վերաբերյալ տեղեկացված չեմ եղել»:

4. Կարգապահական պատասխանատվության հարցի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը.

Խորհուրդը հիմք է ընդունում արձանագրված հետևյալ փաստերը.

1. 09.12.2010 թվականին Մ. Հակոբյանին մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցագործություն կատարելու համար:

2. Դատարանը (դատավոր` Լ. Արազյան) 09.12.2010 թվականի թիվ ԱՎԴ/0212/06/10 որոշմամբ բավարարել է Մ. Հակոբյանի նկատմամբ կալանավորումը որպես խափանման միջոց կիրառելու մասին նախաքննական մարմնի միջնորդությունը` նշելով հետևյալը. «(...) Քննության առնելով միջնորդությունը և հաշվի առնելով այն, որ Մնաց Հակոբյանի կատարած հանցանքը դասվում է ծանր հանցագործությունների շարքին, որի համար օրենքով նախատեսված է մեկ տարուց ավելի ժամկետով ազատազրկում, նաև այն, որ հանցագործությունը կատարելուց հետո նա դիմել է փախուստի և միայն բերման է ենթարկվել իրավապահ մարմինների կողմից, դատարանը գտնում է, որ միջնորդությունը պետք է բավարարել և մեղադրյալ Մնաց Հակոբյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց ընտրել կալանքը»:

5. Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

Քննարկելով Դատարանի դատավոր Լ. Արազյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը, լսելով Կարգապահական հանձնաժողովի անդամի զեկույցը, դատավորի բացատրությունները, ուսումնասիրելով վարույթի նյութերը և հետազոտելով ապացույցները՝ Խորհուրդը գտնում է, որ ներկայացված միջնորդությունը ենթակա է բավարարման հետևյալ պատճառաբանությամբ.

«Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին» միջազգային դաշնագրի 14-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` քրեական հանցագործության մեջ մեղադրվող յուրաքանչյուր անձ իրավունք ունի համարվելու անմեղ, քանի դեռ նրա մեղավորությունն ապացուցված չէ օրենքին համապատասխան:

Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք, ով մեղադրվում է քրեական հանցագործություն կատարելու մեջ, համարվում է անմեղ, քանի դեռ նրա մեղավորությունն ապացուցված չէ օրենքին համապատասխան:

ՀՀ Սահմանադրության 21-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ հանցագործության համար մեղադրվողը համարվում է անմեղ, քանի դեռ նրա մեղավորությունն ապացուցված չէ օրենքով սահմանված կարգով՝ դատարանի՝ օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռով:

Վերոնշյալ իրավական նորմերով ամրագրված է արդարադատության իրականացման կարևորագույն սկզբունքներից մեկը` անմեղության կանխավարկածը, որի առաջնահերթ նպատակներն են կասկածյալի, մեղադրյալի պաշտպանության իրական հնարավորությունն ապահովելը, արդար դատաքննությունը երաշխավորելը և անձին անհիմն մեղադրանքներից պաշտպանելը:

Անմեղության կանխավարկածի սկզբունքի պահպանման հիմնախնդրին անդրադարձել է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը, որը Դակտարասն ընդդեմ Լիտվայի 2000թ. հոկտեմբերի 10-ի վճռում արձանագրել է. «Ոչ միայն դատարանները, այլև մյուս պետական մարմինները պարտավոր են հարգել անմեղության կանխավարկածի սկզբունքը»:

Անմեղության կանխավարկածի կապակցությամբ դիրքորոշում է արտահայտել նաև ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների կոմիտեն` «Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին» միջազգային դաշնագրի 14-րդ հոդվածի վերաբերյալ թիվ 13 Ընդհանուր մեկնաբանության մեջ: Դրանում մասնավորապես նշվել է, որ ոչ ոք չի կարող մեղավոր համարվել, քանի դեռ նրա մեղավորությունն ապացուցված չէ խելամիտ բնույթի կասկածներից վեր: Բացի այդ, անմեղության կանխավարկածը ենթադրում է անձի իրավունքը, որպեսզի իր նկատմամբ դատաքննությունն իրականացվի այդ սկզբունքին համապատասխան: Ուստի պետական իշխանության բոլոր մարմինները պարտավոր են զերծ մնալ դատաքննության ելքը կանխորոշելուց:

Անմեղության կանխավարկածի երաշխավորման վերաբերյալ իրավական դիրքորոշում է հայտնել նաև ՀՀ վճռաբեկ դատարանը: Տ. Վահրադյանի վերաբերյալ որոշման մեջ անդրադառնալով մինչդատական վարույթի նկատմամբ դատական վերահսկողության շրջանակներում կայացվող դատական ակտերում անձի մեղավորության հարցերի քննարկմանը և այդ կապակցությամբ անմեղության կանխավարկածի խախտմանը` արձանագրվել է հետևյալը.

«41. Վճռաբեկ դատարանն իր մտահոգությունն է արտահայտում մինչդատական վարույթի նկատմամբ դատական վերահսկողության շրջանակներում կայացվող դատական ակտերում, մասնավորապես Տ.Վահրադյանին կալանավորելու որոշման մեջ անձի մեղավորության հարցերի քննարկման կապակցությամբ (տե´ս նույն որոշման 9-րդ կետը): Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ դա սահմանադրական և քրեադատավարական կարևորագույն սկզբունքի՝ անմեղության կանխավարկածի խախտում է:

43. Խափանման միջոցի մասին որոշումն ընդունվում է, եթե գոյություն ունեն այդ որոշումը պարտադրող հանգամանքներ (ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 135-րդ հոդվածի 1-ին մաս), և եթե այդ հանգամանքները վերանում են, ապա քննիչը (դատարանը) մինչև գործն ըստ էության լուծելը պարտավոր է այդ որոշումը վերացնել: Ընդ որում, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 135-րդ հոդվածում թվարկված մեղադրյալի հավանական գործողությունների մասին հետևությունները, որոնք կարող են առաջ բերել անձի ազատության և անձնական անձեռնմխելիության հիմնական իրավունքի սահմանափակում, պետք է հիմնված լինեն գործի նյութերից բխող ողջամիտ ենթադրությունների վրա (տե´ս Ա.Ավետիսյանի գործով Վճռաբեկ դատարանի 2008թ. հոկտեմբերի 31-ի որոշման 20-րդ կետը):

Դիտարկվող հարցի վերաբերյալ իր իրավական դիրքորոշումն է արտահայտել նաև Խորհուրդը 05.11.2010 թվականի թիվ ԱԽ-19-Ո-20 որոշմամբ, որով դատավարական օրենքի նորմի համանման խախտում թույլ տալու համար կարգապահական պատասխանատվության է ենթարկվել ՀՀ Շիրակի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Սուրեն Մնացյանը, և որտեղ մասնավորապես արձանագրվել է, որ «...անմեղության կանխավարկածի բովանդակությունը հանգում է հետևյալին.

Տվյալ կարգապահական գործով Խորհուրդն արձանագրում է, որ Դատարանը (դատավոր` Լ. Արազյան) իր 09.12.2010 թվականի որոշմամբ մեղադրյալ Մ. Հակոբյանի նկատմամբ խափանման միջոց կիրառելու հարցը դիտարկելիս քննարկման առարկա է դարձրել առաջադրված մեղադրանքում անձի մեղավորության հարցը: Այսինքն` տվյալ պարագայում դատավորի կողմից ոչ միայն չի պահպանվել մինչև մեղադրական դատավճռի օրինական ուժի մեջ մտնելն անձին անմեղ համարելու հիմնարար սկզբունքը, այլև դատավորը, Մ. Հակոբյանի կողմից հանցագործություն կատարելու հանգամանքն ընդունելով, խափանման միջոցին հաղորդել է պատժի տարրեր, որով և խախտել է մեղադրյալի անմեղության կանխավարկածի սահմանադրական երաշխիքը:

Միաժամանակ Խորհուրդն արձանագրում է, որ նշված դատավարական օրենքի նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներն ինքնաբերաբար հանգեցրել են դատավոր Լ. Արազյանի կողմից դատավորի վարքագծի կանոնների խախտման:

Մասնավորապես, «Հայաստանի Հանրապետության դատավորի վարքագծի կանոնների» (այսուհետ` «Վարքագծի կանոններ») 16-րդ կանոնի «է» կետի համաձայն` «մինչև գործի քննության ավարտը դատավորը պարտավոր է (...) խուսափել ամբաստանյալի մեղավորության վերաբերյալ կարծիք հայտնելուց»:

Այս կանոնը վերաբերում է ինչպես գործի ըստ էության քննությանը, այնպես էլ դատական վերահսկողությանը և մասնավորապես` կալանավորման միջնորդությունների քննությանը և լուծմանը: Ամբաստանյալի մեղավորության մասին կարծիք հայտնելու դրսևորում է նախնական կալանքի վերաբերյալ դատական ակտում անձին մեղսագրվող արարքը հաստատված ճանաչելը:

09.12.2010 թվականի որոշման մեջ դատավոր Լ. Արազյանն օգտագործել է «...հաշվի առնելով այն, որ Մնաց Հակոբյանի կատարած հանցանքը…» ձևակերպումը` այդպիսով ըստ էության դիրքորոշում հայտնելով ամբաստանյալ Մ. Հակոբյանի մեղավորության մասին, ինչը «Վարքագծի կանոնների» 16-րդ կանոնի «է» կետով ամրագրված արգելքի խախտում է: Խորհուրդը փաստում է, որ խախտումն իր բնույթով կոպիտ է, քանի որ հանգեցրել է հիմնարար սահմանադրական արժեքի (անմեղության կանխավարկածի) ոտնահարման:

Խորհուրդը միաժամանակ հարկ է համարում նշել, որ ՀՀ դատական օրենսգրքի 90-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետի համաձայն` «Դատական իշխանություն իրականացնելիս դատավորը պարտավոր է (...) գործը քննելիս և լուծելիս ապահովել պատշաճ մասնագիտական պատրաստվածություն»: Մինչդեռ, վերոնշյալ փաստերը վկայում են, որ դատավոր Լ. Արազյանը խափանման միջոցի հարցը քննարկելիս չի դրսևորել պատշաճ մասնագիտական պատրաստվածություն` չի դրսևորել անմեղության կանխավարկածի վերաբերյալ միջազգային-իրավական և ներպետական կանոնակարգումների պատշաճ իմացություն:

Բացի այդ, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 135-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատարանը, դատախազը, քննիչը կամ հետաքննության մարմինը խափանման միջոց կարող են կիրառել միայն այն դեպքում, երբ քրեական գործով ձեռք բերված նյութերը բավարար հիմք են տալիս ենթադրելու, որ կասկածյալը կամ մեղադրյալը կարող է թաքնվել քրեական վարույթն իրականացնող մարմնից. խոչընդոտել մինչդատական վարույթում կամ դատարանում գործի քննությանը` քրեական դատավարությանը մասնակցող անձանց վրա անօրինական ազդեցություն գործադրելու, գործի համար նշանակություն ունեցող նյութերը թաքցնելու կամ կեղծելու, քրեական վարույթն իրականացնող մարմնի կանչով առանց հարգելի պատճառների չներկայանալու կամ այլ ճանապարհով. կատարել քրեական օրենքով չթույլատրված արարք. խուսափել քրեական պատասխանատվությունից և նշանակված պատիժը կրելուց. խոչընդոտել դատարանի դատավճռի կատարմանը: Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` խափանման միջոց կիրառելու անհրաժեշտության և կասկածյալի կամ մեղադրյալի նկատմամբ դրա տեսակն ընտրելու հարցը լուծելիս հաշվի են առնվում` վերագրվող արարքի բնույթը և վտանգավորության աստիճանը, կասկածյալի կամ մեղադրյալի անձը, տարիքը և առողջական վիճակը, սեռը, զբաղմունքի տեսակը, ընտանեկան դրությունը և խնամարկյալների առկայությունը, գույքային դրությունը, բնակության մշտական վայրի առկայությունը, այլ էական հանգամանքներ:

Այնինչ Դատարանը 09.12.2010 թվականի որոշմամբ սահմանափակել է մեղադրյալի ազատության և անձնական անձեռնմխելիության հիմնական իրավունքը` առանց հաշվի առնելու ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 135-րդ հոդվածի 1-ին և 3-րդ մասերով սահմանված իմպերատիվ պահանջները:

Այս կապակցությամբ Խորհուրդը հարկ է համարում մեկ անգամ ևս ընդգծել, որ «խափանման միջոցները ոչ մի դեպքում չեն կարող դիտվել որպես պատժամիջոց կատարված գործողության համար: Դրանք կրում են կանխարգելիչ բնույթ և պետք է կիրառվեն միայն այն դեպքում, երբ առկա է իրական մտավախություն այն մասին, որ մեղադրյալը կարող է դրսևորել այնպիսի վարքագիծ, որը ինչ-որ կերպ կարող է խոչընդոտել նախնական քննության և դատական քննության բնականոն գործընթացը: Ընդ որում, մեղադրյալի հավանական գործողությունների մասին հետևությունները պետք է հիմնված լինեն գործի նյութերից բխող ողջամիտ ենթադրությունների վրա» (տե´ս Խորհրդի 05.11.2010 թվականի թիվ ԱԽ-19-Ո-20 որոշումը՝ ՀՀ Շիրակի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Սուրեն Մնացյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ):

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը՝ Խորհուրդը գտնում է, որ ՀՀ Արարատի և Վայոց ձորի մարզերի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Լ. Արազյանը թույլ է տվել դատավարական օրենքի նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտում, դատավորի վարքագծի կանոնների կոպիտ խախտում, որոնք ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ և 4-րդ կետերի ուժով դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմք են հանդիսանում:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ դատական օրենսգրքի 111-րդ, 161-րդ հոդվածներով, 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ և 4-րդ կետերով, 157-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով՝ Խորհուրդը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի միջնորդությունը բավարարել: ՀՀ Արարատի և Վայոց ձորի մարզերի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Լ. Արազյանին հայտարարել նախազգուշացում:

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից և ենթակա չէ բողոքարկման:

Արդարադատության խորհրդի անդամներ

Գ. Բադիրյան

Կ. Բաղդասարյան

Տ. Բարսեղյան

Ա. Թումանյան

Գ. Խանդանյան

Ա. Խաչատրյան

Մ. Մակյան

Մ. Մարտիրոսյան

Ս. Օհանյան

Փոփոխման պատմություն

Փոփոխող ակտ		Համապատասխան ինկորպորացիան

Փոփոխված ակտ

Փոփոխող ակտ		Համապատասխան ինկորպորացիան

նախագահությամբ`	Ա. Մկրտումյանի
մասնակցությամբ ԱԽ անդամներ`	Վ. Աբելյանի, Գ. Բադիրյանի, *Կ. Բաղդասարյանի, Ռ. Բարսեղյանի,* *Տ. Բարսեղյանի, Ա. Թումանյանի,* *Գ. Խանդանյանի, Ա. Խաչատրյանի,* *Մ. Մակյանի, Մ. Մարտիրոսյանի,* *Հ. Փանոսյանի, Ս. Օհանյանի*
մասնակցությամբ դատավոր`	*Լ. Արազյանի*
քարտուղարությամբ`	Ն. Գաբրիելյանի