040.0327.08.08.97

«Վավերացնում եմ»
Հայաստանի Հանրապետության
Նախագահ Լ. Տեր-Պետրոսյան 
8 օգոստոսի 1997 թ.

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

8 օգոստոսի 1997 թվականի N 327
քաղ. Երևան 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ ԳԻՏԱԿԱՆ ԱՍՏԻՃԱՆԱՇՆՈՐՀՄԱՆ ԿԱՆՈՆԱԿԱՐԳԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

Հաստատել Հայաստանի Հանրապետությունում գիտական աստիճանաշնորհման կանոնակարգը (կցվում է):

Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ

Ռ. Քոչարյան

Հաստատված է ՀՀ կառավարության 1997 թվականի օգոստոսի 8-ի N 327 որոշմամբ

Կ Ա Ն Ո Ն Ա Կ Ա Ր Գ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ ԳԻՏԱԿԱՆ ԱՍՏԻՃԱՆԱՇՆՈՐՀՄԱՆ

I. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ

1. Սույն կանոնակարգով սահմանվում է Հայաստանի Հանրապետությունում գիտական աստիճանաշնորհման կարգը:

2. Հայաստանի Հանրապետությունում շնորհվում են գիտության թեկնածուի և գիտության դոկտորի գիտական աստիճաններ` ըստ գիտության բնագավառների:

Գիտական աստիճանի կարող են հավակնել այն անձինք, ովքեր ունեն բարձրագույն կրթություն (եռաստիճան բարձրագույն կրթական համակարգում` մագիստրոսի որակավորում), գիտության որոշակի բնագավառում` գիտական ավանդ և հանձնել են որակավորման քննություններ` Հայաստանի Հանրապետության բարձրագույն որակավորման հանձնաժողովի (այսուհետև` ԲՈՀ) սահմանած կարգով:

3. Գիտական աստիճան շնորհում է մասնագիտական խորհուրդը` հիմք ընդունելով ատենախոսության պաշտպանությունը:

4. Գիտական աստիճանի վկայագիր հանձնում է ԲՈՀ-ը:

5. Օտարերկրյա պետություններում ստացված գիտական աստիճանի վկայագիրը Հայաստանի Հանրապետության գիտական աստիճանի վկայագրին համապատասխանեցնում է ԲՈՀ-ը, եթե Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերով այլ բան չի սահմանված:

II. ԱՏԵՆԱԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆ

 6. Ատենախոսությունը հեղինակի գիտական հետազոտությունների հիման վրա կազմված աշխատություն է, որը ներկայացվում է գիտական աստիճանի հայցման համար:

7. Թեկնածուի գիտական աստիճանի (առաջին գիտական աստիճան) հայցման համար ներկայացված ատենախոսությունն աշխատություն է, որը կարող է գնահատվել իբրև գիտության տվյալ բնագավառում կարևոր նշանակություն ունեցող խնդրի լուծում կամ նոր խնդրի առաջադրում և կամ կիրառական կարևոր խնդրի լուծումն ապահովող գիտականորեն հիմնավորված տեխնիկական, տնտեսական կամ տեխնոլոգիական մշակում:

8. Դոկտորի գիտական աստիճանի (երկրորդ` բարձրագույն գիտական աստիճան) հայցման համար ներկայացված ատենախոսությունն աշխատություն է, որը կարող է գնահատվել իբրև էական նվաճում գիտության տվյալ բնագավառում կամ գիտականորեն հիմնավորված տեխնիկական, տնտեսական, տեխնոլոգիական այնպիսի լուծում, որը հիմնավորապես կնպաստի գիտատեխնիկական առաջընթացին:

9. Ատենախոսության թեման հաստատում է համապատասխան մասնագիտական հիմնարկը` համաձայն ԲՈՀ-ի սահմանած կարգի:

Թեմա հաստատելու թույլտվություն ստանալու համար մասնագիտական հիմնարկը պետք է դիմի բարձրագույն որակավորման հանձնաժողով` տվյալ մասնագիտությամբ առնվազն գիտությունների 1 դոկտոր և գիտությունների 2 թեկնածու հաստիքային աշխատողների առկայության պայմանով:

 (9-րդ կետը լրաց. 21.10.10 N 1436-Ն)

10. Ատենախոսության հիմնական արդյունքները և դրույթները մինչև ատենախոսության պաշտպանությունը պետք է հրատարակվեն միջազգային նշանակություն ունեցող գրախոսվող գիտական հրատարակություններում, միջազգային գիտական համաժողովների (կոնֆերանս) թեզիսների ժողովածուներում կամ ԲՈՀ-ի սահմանած ցուցակում ընդգրկված գիտական հրատարակություններում:

Թեկնածուական ատենախոսությունների պաշտպանության համար անհրաժեշտ է առնվազն երեք գիտական հոդված, այդ թվում` առանց համահեղինակների` մեկը: Մենագրության առկայության դեպքում անհրաժեշտ է առնվազն մեկ գիտական հոդված։

Դոկտորական ատենախոսությունների պաշտպանության համար անհրաժեշտ է առնվազն քսան գիտական հոդված, այդ թվում` առնվազն հինգը՝ օտարերկրյա պետություններում տպագրվող գրախոսվող գիտական հրատարակություններում (հայագիտական բնույթի աշխատանքների դեպքում` երկու): Առանց համահեղինակների աշխատանքների թիվը պետք է լինի առնվազն հինգը (փորձարարական կամ կլինիկական բնույթ ունեցող ատենախոսությունների դեպքում` երկու): Մենագրության դեպքում (առնվազն 14 տպագրական մամուլ ծավալով) գիտական հոդվածների թիվը կրճատվում է մինչև տասնհինգը։

Գիտական զեկուցումով պաշտպանության դեպքում անհրաժեշտ է առնվազն հիսուն գիտական հոդված:

Հրատարակված աշխատություններում նյութի ընդգրկման լիարժեքությունը գնահատում է մասնագիտական խորհուրդը:

(10-րդ կետը լրաց. 21.10.10 N 1436-Ն)

11. Ատենախոսության մեջ հայցողը պարտավոր է նշել այն հեղինակներին և աղբյուրները, որոնցից նա փոխառել է առանձին դրույթներ կամ նյութեր:

12. Ատենախոսությանը հավասարազոր են սույն կանոնակարգի 6-րդ, 7-րդ և 8-րդ կետերի պահանջներին համապատասխանող մենագրությունը, գիտության դոկտորի աստիճանի համար` նաև հրատարակված գիտական աշխատանքների հիման վրա կազմված ամփոփ գիտական զեկուցումը:

Գիտական զեկուցման ձևով ատենախոսությունը տվյալ բնագավառում գիտական և կիրառական մեծ նշանակություն ունեցող, լայն ճանաչում ստացած տպագիր աշխատանքների ամփոփ շարադրանքն է: Գիտական զեկուցման ձևով ատենախոսության պաշտպանության թույլտվությունը տալիս է ԲՈՀ-ը` համապատասխան մասնագիտական խորհրդի ներկայացմամբ:

13. Ատենախոսությունը պետք է ունենա համառոտ շարադրանք` սեղմագիր: Սեղմագիրն արտացոլում է ատենախոսության հիմնական դրույթներն ու եզրահանգումները, արդյունքների նորությունը, կիրառական նշանակությունը: Սեղմագիրը տպագրվում է մասնագիտական խորհրդի թույլտվությամբ` թեկնածուի գիտական աստիճանի համար` մինչև մեկ, դոկտորի գիտական աստիճանի համար` երկու տպագրական մամուլ ծավալով: Հասարակական գիտությունների գծով ատենախոսության սեղմագրի ծավալը կարելի է ավելացնել 30 տոկոսով: Սեղմագիրը տպագրվում է խորհրդի սահմանած քանակով` առնվազն 50 օրինակ: Գիտական զեկուցման ձևով ատենախոսության համար սեղմագիր չի կազմվում, այն ընդունվում է որպես սեղմագիր:

14. Ատենախոսությունը և սեղմագիրը ներկայացվում են հայերեն: Մասնագիտական խորհրդի համաձայնությամբ դրանք կարելի է ներկայացնել այլ լեզվով:

Սեղմագրի վերջում տրվում է ռուսերեն ամփոփագիր (հայերեն ամփոփագիր, եթե սեղմագիրն այլ լեզվով է): Անհրաժեշտության դեպքում, մասնագիտական խորհրդի որոշմամբ, սեղմագրի տպաքանակի մի մասը կարող է լինել նաև այլ լեզվով:

III. ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴ

15. Մասնագիտական խորհուրդը (այսուհետև` խորհուրդ) ստեղծվում և գործում է ըստ ԲՈՀ-ի հաստատած մասնագիտական խորհրդի աշխատանքի կանոնակարգի:

16. Խորհուրդ ստեղծում է ԲՈՀ-ը` գիտական և բարձրագույն կրթական այն հաստատություններում, գիտաարտադրական, գիտատեխնիկական ձեռնարկություններում, որոնք համապատասխան բնագավառներում հայտնի են գիտական նվաճումներով: Խորհուրդ ստեղծվում է հիմնարկի հայտով և համապատասխան նախարարության, գերատեսչության կամ Հայաստանի Հանրապետության գիտությունների ազգային ակադեմիայի միջնորդությամբ` խորհրդի անհրաժեշտության, տվյալ հիմնարկում գործունեության նպատակահարմարության հիմնավորմամբ և աշխատանքային պայմանների երաշխավորմամբ:

Հիմնարկի հայտին և միջնորդությանը կցվում են խորհրդի անդամների մասին տվյալները:

Խորհրդում ընդգրկվում են խորհրդի մասնագիտություններով գիտությունների դոկտորներ, որոնք վերջին հինգ տարում ունեն առնվազն մեկ հրատարակված մենագրություն կամ առնվազն 5 գիտական հոդված կամ եղել են պաշտպանած ատենախոսության գիտական ղեկավար։ Եթե տվյալ մասնագիտությամբ գիտությունների դոկտորների թիվը չի բավարարում պաշտպանություն կազմակերպելու համար, ապա խորհրդում կարող են ընդգրկվել հարակից բնագավառների կամ մասնագիտությունների գիտությունների դոկտորներ, ովքեր խորհրդի մասնագիտություններով ունեն առնվազն 5 գիտական հոդված, ինչպես նաև տվյալ մասնագիտությամբ գիտության թեկնածուներ, ովքեր վերջին հինգ տարում ունեն առնվազն մեկ հրատարակված մենագրություն կամ առնվազն 10 գիտական հոդված։

Խորհուրդը հաստատվում է մինչև երեք տարի ժամկետով, որից հետո նրա գործունեության ժամկետը կարող է երկարացվել:

Խորհուրդն օգտագործում է տվյալ հաստատության (ձեռնարկության) կնիքը և բլանկը:

(16-րդ կետը լրաց. 21.10.10 N 1436-Ն)

17. Սույն կանոնակարգով սահմանված կարգը պարբերաբար խախտելու, ատենախոսությունների պաշտպանության պատշաճ որակ չապահովելու դեպքում ԲՈՀ-ը կարող է վերակազմավորել կամ լուծարել խորհուրդը:

18. Խորհրդում ատենախոսության պաշտպանության, ինչպես նաև սեղմագրի տպագրության ծախսերը հատուցվում են Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեից այդ նպատակով ԲՈՀ-ին հատկացված միջոցների հաշվին: Օտարերկրյա քաղաքացիների ատենախոսության պաշտպանության ծախսերը հատուցվում են վճարովի հիմունքներով:

(18-րդ կետը լրաց. 21.10.10 N 1436-Ն)

IV. ԳԻՏԱԿԱՆ ԱՍՏԻՃԱՆԱՇՆՈՐՀՄԱՆ ԸՆԹԱՑԱԿԱՐԳԸ

19. Գիտական աստիճանի հայցորդը ԲՈՀ-ի հաստատած հանձնաժողովներում պետք է հանձնի որակավորման քննություններ` մասնագիտությունից, փիլիսոփայությունից և օտար լեզվից, ինչպես նաև ստուգարք` ինֆորմատիկայից (տեղեկաբանություն):

20. Այն հիմնարկը, որտեղ հաստատվել է ատենախոսության թեման, ատենախոսության նախնական փորձաքննությունից հետո տալիս է իր եզրակացությունը` նշելով հեղինակի կոնկրետ մասնաբաժինը ստացված արդյունքներում, հետազոտության արդյունքների հավաստիությունը, նորությունը, կիրառական նշանակությունը, ատենախոսությանը համապատասխանող մասնագիտությունն ըստ գիտական աստիճանաշնորհման անվանացանկի, հեղինակի հրատարակած աշխատություններում հետազոտման արդյունքների ընդգրկման լիարժեքությունը:

Եզրակացությունը հայցորդին պետք է տրվի ատենախոսությունը նախնական փորձաքննության հանձնելուց հետո` թեկնածուի գիտական աստիճանի համար` երկու, դոկտորի գիտական աստիճանի համար` երեք ամսվա ընթացքում:

21. Անհրաժեշտ փաստաթղթերի առկայության դեպքում ատենախոսությունն ընդունվում է խորհուրդ` նախնական քննարկման: Նախնական քննարկումը կազմակերպվում է թեկնածուի գիտական աստիճանի համար` երկու, դոկտորի գիտական աստիճանի համար` երեք ամսվա ընթացքում, համաձայն խորհրդի աշխատանքի կանոնակարգի:

22. Ատենախոսությունը պաշտպանության ընդունելու դեպքում խորհուրդը նշանակում է ատենախոսության պաշտոնական ընդդիմախոսներ` գիտական աստիճան ունեցող, գիտության տվյալ բնագավառի մասնագետ գիտնականների, թեկնածուի գիտական աստիճանի համար` երկու ընդդիմախոս (ընդ որում, նրանցից առնվազն մեկը` գիտության դոկտոր), դոկտորի գիտական աստիճանի համար` երեք ընդդիմախոս (գիտության դոկտորներ):

Տվյալ ատենախոսությունը պաշտպանության ընդունած խորհրդի անդամ, որպես կանոն, կարող է լինել ընդդիմախոսներից միայն մեկը:

Պաշտոնական ընդդիմախոսներ, որպես կանոն, չեն կարող լինել ԲՈՀ-ի աշխատողները, ատենախոսությունը պաշտպանության ընդունած խորհրդի նախագահը և գիտական քարտուղարը, հայցորդի գիտական ղեկավարը, ատենախոսության թեմայով հրատարակված աշխատանքների համահեղինակները, այն հիմնարկների ղեկավարները, որտեղ հաստատվել է ատենախոսության թեման և կամ որտեղ կատարվում են գիտահետազոտական աշխատանքներ, որոնց պատվիրատուն կամ կատարողը հայցորդն է:

Պաշտոնական ընդդիմախոսը, ուսումնասիրելով ատենախոսությունը և այդ թեմայով հրատարակված աշխատանքները, խորհրդին, վերջինիս սահմանած ժամկետում, ներկայացնում է կարծիք, որտեղ գնահատում է ատենախոսության թեմայի արդիականությունը, գիտական դրույթների և եզրահանգումների ճշտությունը, նորությունը և հիմնավորման աստիճանը, ատենախոսության համապատասխանությունը սույն կանոնակարգի 6-րդ, 7-րդ և 8-րդ կետերին:

Խորհուրդը պաշտոնական ընդդիմախոսների կարծիքների պատճենները հայցորդին է հանձնում ատենախոսության պաշտպանությունից առնվազն տասն օր առաջ:

Խորհուրդն իրավասու է պաշտոնական ընդդիմախոսին վերադարձնելու կարծիքը` վերամշակման, եթե այն չի համապատասխանում նշված պահանջներին:

23. Ատենախոսության պաշտպանությունը կարող է կայանալ նաև ընդդիմախոսներից մեկի բացակայության դեպքում, եթե առկա է բացակա ընդդիմախոսի գրավոր կարծիքը, որը հրապարակվում է խորհրդի նիստում:

24. Խորհուրդն ատենախոսությունը կարծիքի է ուղարկում գիտության տվյալ բնագավառում հայտնի` առաջատար հիմնարկ, որը գնահատում է ատենախոսությունը, նշում արդյունքների նշանակությունը գիտության և արտադրության ոլորտներում, տալիս հանձնարարականներ` դրանք օգտագործելու համար: Կարծիքը հաստատում է առաջատար հիմնարկի ղեկավարը: Խորհուրդը կարծիքի պատճենը հայցորդին է հանձնում ատենախոսության պաշտպանությունից առնվազն տասն օր առաջ:

Խորհուրդն իրավասու է փոխելու առաջատար հիմնարկը կամ վերադարձնելու առաջատար հիմնարկի կարծիքը, եթե այն չի համապատասխանում նշված պահանջներին:

25. Ատենախոսության պաշտպանությունը, ինչպես խորհրդի բոլոր նիստերը, անցկացվում է հայերեն:

26. Խորհրդի նիստի ժամանակ ատենախոսության պաշտպանության ընթացակարգը սահմանվում է խորհրդի աշխատանքի կանոնակարգով:

27. Հայցորդն իրավունք ունի գրավոր դիմումով հանելու ատենախոսությունը պաշտպանությունից` մինչև գաղտնի քվեարկությունն սկսվելը:

Եթե առանց սկզբնաղբյուրները նշելու այլ հեղինակներից օգտագործվել են որոշակի դրույթներ և նյութեր, խորհուրդը բաց քվեարկությամբ, ձայների պարզ մեծամասնությամբ, ատենախոսությունը հանում է պաշտպանությունից` առանց տվյալ ատենախոսության նոր պաշտպանության իրավունքի և ԲՈՀ է ուղարկում իր որոշումը` սեղմագրի և նիստի սղագրության հետ միասին: Նման դեպքում ատենախոսությունը պաշտպանությունից հանելու մասին հայցորդի դիմումը չի ընդունվում:

28. Ատենախոսության պաշտպանությունից հետո գիտական աստիճան շնորհելու մասին որոշումը խորհուրդն ընդունում է գաղտնի քվեարկությամբ:

29. Գաղտնի քվեարկությունից հետո, դրական որոշման դեպքում, խորհուրդը բաց քվեարկությամբ ընդունում է ատենախոսության մասին եզրակացություն: Եզրակացության մեջ պետք է արտացոլվեն ատենախոսության էական գիտական արդյունքները, դրանց նորության, հավաստիության գնահատականը, տեսական և կիրառական նշանակությունը, պետք է տրվեն հանձնարարականներ` դրանք օգտագործելու համար, պետք է նշվի, թե սույն կանոնակարգի 7-րդ կամ 8-րդ կետի որ պայմանին (պայմաններին) են համապատասխանում ատենախոսությունը, ինչպես նաև գիտական աստիճան շնորհելու մասին խորհրդի որոշումը:

30. Դրական որոշման դեպքում խորհուրդը ԲՈՀ է ուղարկում որակավորման գործը, որն ընդգրկում է ատենախոսությունը, սեղմագիրը և խորհրդի աշխատանքի կանոնակարգով սահմանված փաստաթղթերը: Բացասական որոշման դեպքում խորհուրդն այդ մասին գրավոր հայտնում է ԲՈՀ-ին և հայցորդին է տալիս քաղվածք խորհրդի նիստի արձանագրությունից` գաղտնի քվեարկության արդյունքների մասին:

Հայցորդը խորհրդի բացասական որոշումը կարող է գանգատարկել ԲՈՀ` վերջինիս սահմանած կարգով:

V. ՈՐԱԿԱՎՈՐՄԱՆ ԳՈՐԾԻ ՔՆՆԱՐԿՈՒՄԸ ԲՈՀ-ՈՒՄ

31. ԲՈՀ-ը ուսումնասիրում է որակավորման գործը` ատենախոսության ձևավորման համապատասխանությունը ԲՈՀ-ի սահմանած պահանջներին, ինչպես նաև գիտական աստիճանաշնորհման ընթացակարգի և ատենախոսության համապատասխանությունը սույն կանոնակարգի պահանջներին:

ԲՈՀ-ը ատենախոսությունների մի մասը, իր ընտրությամբ և իր սահմանած կարգի համաձայն, տալիս է փորձաքննության` սույն կանոնակարգի 7-րդ կամ 8-րդ, 10-րդ և 11-րդ կետերի պահանջներին ատենախոսության համապատասխանությունն ստուգելու նպատակով:

(31-րդ կետը փոփ. 21.10.10 N 1436-Ն)

32. Սույն կանոնակարգի պահանջներին որակավորման գործի համապատասխանության դեպքում ԲՈՀ-ը հանձնում է սահմանված ձևի գիտական աստիճանի վկայագիր` հիմք ընդունելով խորհրդի որոշումը և որակավորման գործի ուսումնասիրության արդյունքը:

33. ԲՈՀ-ը, ելնելով որակավորման գործի ուսումնասիրության արդյունքներից, կարող է մերժել խորհրդի` գիտական աստիճանի վկայագիր հանձնելու միջնորդությունը` բեկանելով գիտական աստիճան շնորհելու մասին խորհրդի որոշումը:

34. Եթե որակավորման գործի ուսումնասիրության ընթացքում բացահայտվել են սույն կանոնակարգի այնպիսի խախտումներ, որոնք հնարավորություն չեն տալիս գիտական աստիճանի վկայագիր հանձնելու մասին վերջնական որոշում ընդունելու, ԲՈՀ-ը աշխատանքը վերադարձնում է խորհուրդ` կրկնական քննարկման, որի կարգը սահմանվում է խորհրդի աշխատանքի կանոնակարգով:

35. Գիտական աստիճանի վկայագիրը հանձնելուց հետո ԲՈՀ-ը ատենախոսությունն ուղարկում է Հայաստանի ազգային գրադարան:

36. Գիտական աստիճանի վկայագրի համապատասխանեցումը՝ համարժեքության ճանաչումը և հաստատումը, կատարվում է գիտնականի դիմումով՝ լիազոր մարմնի կողմից սահմանված փաստաթղթերի և հրատարակված գիտական աշխատանքների առկայությամբ։ Ներկայացված ատենախոսությունը, սեղմագիրը (կամ դրանց հավասարազորը) բարձրագույն որակավորման հանձնաժողովը կարող է տալ փորձաքննության՝ սույն կանոնակարգի 7-րդ կամ 8-րդ և 11-րդ կետերի պահանջներին համապատասխանությունը պարզելու համար։

Ելնելով գործի ուսումնասիրությունից՝ Հայաստանի Հանրապետության բարձրագույն որակավորման հանձնաժողովն ընդունում է որոշում համապատասխանեցման կամ մերժման մասին:

(36-րդ կետը լրաց. 21.10.10 N 1436-Ն)