ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

15 ապրիլի 2010 թվականի N 482-Ն

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐՈՎ ՆԱԽԱՏԵՍՎԱԾ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ԾՐԱԳԻՐԸ ԵՎ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ՑԱՆԿԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Ի կատարումն Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի 2007 թվականի փետրվարի 7-ի ՆՀ-37-Ն հրամանագրի 2-րդ կետի` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Հաստատել`

1) Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ռազմավարության դրույթներով նախատեսված` Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարության գործունեության ծրագիրը` համաձայն N 1 հավելվածի.

2) Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ռազմավարության դրույթներով նախատեսված` Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարության գործունեության ծրագրի իրականացման միջոցառումների ցանկը` համաձայն N 2 հավելվածի:

2. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից։

Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ	Տ. Սարգսյան
2010 թ. մայիսի 11 Երևան

Հավելված N 1 ՀՀ կառավարության 2010 թվականի ապրիլի 15-ի N 482-Ն որոշման

Ծ Ր Ա Գ Ի Ր

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐՈՎ ՆԱԽԱՏԵՍՎԱԾ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ

Ներածություն

Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության ոլորտն ավանդաբար հանդիսացել է երկրի տնտեսության առաջատար ճյուղերից մեկը: Վերջին տարիներին ոլորտում իրականացվող տնտեսական բարեփոխումների արդյունավետության բարձրացման, շուկայական տնտեսության իրավահարաբերությունների արմատավորման, տնտեսավարողների համար բարենպաստ տնտեսական միջավայրի ձևավորման, միջպետական փոխշահավետ համագործակցության ընդլայնման, ինչպես նաև ներպետական քաղաքական վիճակի կայունության շնորհիվ անհրաժեշտ նախադրյալներ են ստեղծվել ագրարային հատվածի հետագա զարգացման արդյունքում` գյուղական բնակչության կենսապայմանների և երկրի պարենային անվտանգության մակարդակի աստիճանական բարձրացման համար: Իրականացվող քաղաքականության շնորհիվ տարեցտարի բարձրանում է հողօգտագործման արդյունավետությունը, նկատելի են չօգտագործվող հողատարածքների նվազման միտումներ, հողերի միավորման (կոնսոլիդացման), կոոպերացման, հիպոթեքային վարկավորման, լիզինգային գործարքների խթանման, գյուղատնտեսությունում ապրանքայնության մակարդակի բարձրացման դրական տեղաշարժեր:

Նշվածի հետ մեկտեղ, գյուղատնտեսության կայուն գործունեությունը, հատկապես, արտակարգ իրավիճակներում դեռևս լիարժեք ապահովված չէ, և այդ ուղղությամբ ոլորտի նախապատրաստության համար միջոցառումների իրականացումը կրելու է շարունակական բնույթ: Այդ առումով սույն ռազմավարության մշակումն արդիական է ու հրատապ: Այն բխում է Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ռազմավարության հիմնադրույթներից, ուստի, ուղենիշային է ոլորտի զարգացմանն առնչվող ռազմավարությունների, ծրագրերի, հայեցակարգերի և այլ ծրագրային փաստաթղթերի ու իրավական ակտերի, մասնավորապես, Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության կայուն զարգացման ռազմավարության մշակման գործընթացում:

Ակնկալվում է, որ ապահովվելու է Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ռազմավարության ապահովմանն ուղղված` գյուղատնտեսության ոլորտի քաղաքականության իրագործմանը շահագրգիռ բոլոր կողմերի համարժեք մասնակցությունը, որի արդյունքում զգալիորեն կբարելավվի երկրի պարենային անվտանգության մակարդակը, կամրապնդվեն գյուղական բնակավայրերը, կապահովվի ճյուղի կայուն զարգացումը և կբարելավվի գյուղական բնակչության կենսամակարդակը:

1. Ագրոպարենային համակարգի դերը ԵՎ նշանակությունը երկրի ազգային անվտանգության բնագավառում

1) Փորձագետների գնահատմամբ` հեռանկարում մարդկության առջև ծառանալու է գյուղատնտեսական հումքով, մթերքով և դրանց վերամշակումից ստացվող պարենամթերքով (սննդամթերքով) ապահովվածության խնդիրների լուծումը, քանի որ բնակչության աճը զուգորդվում է գյուղատնտեսական նպատակներով օգտագործվող տարածքների կրճատմամբ, ինչպես նաև` կլիմայի գլոբալ փոփոխությունների և բնության վրա տնտեսական ծանրաբեռնվածության աճի հետևանքով` էկոլոգիական վիճակի վատթարացմամբ: Այդ առումով բնակչության կողմից սպառվող սննդի լիարժեքության և պարենամթերքի մատչելիության կայուն ապահովման հիմնախնդիրները հանդիսանում են ինչպես ներքին, այնպես էլ արտաքին սպառնալիքներ.

2) Հայաստանի տնտեսության կառուցվածքում տասնամյակներ շարունակ նախապատվությունը տրվել է ոչ էներգատար, ռեսուրսատար, նյութատար, սակայն գիտատար և աշխատատար ոլորտների (ճյուղերի) զարգացմանը, այդ թվում` գյուղատնտեսությանը.

3) հանրապետության ագրոպարենային համակարգը չի զիջել իր` որպես կարևորագույն և վճռորոշ բնագավառի դերը նաև անկախացման տարիներին: Վերջին հինգ տարվա կտրվածքով` ագրարային հատվածի տեսակարար կշիռը երկրի համախառն ներքին արդյունքում (ՀՆԱ)` միջինը կազմել է 23.0 %, այդ թվում` գյուղատնտեսությունը` 17.4 %: Հեռանկարում, բացարձակ մեծություններով, հանրապետության ագրոպարենային համակարգում նույնպես ապահովվելու է կայուն աճ, քանի որ այն պայմանավորված է օբյեկտիվ գործոններով` բնական չվերարտադրվող ռեսուրսների սակավությամբ, բնակչության բարձր խտությամբ, պարենամթերքի նկատմամբ մշտական պահանջարկի առկայությամբ, վերջինիս մրցունակությամբ` ներքին և արտաքին շուկաներում, բնակչության կենսագործունեության համար սննդի սպառման անհրաժեշտությամբ.

4) ազգային անվտանգության բաղադրատարր հանդիսացող` տնտեսական անվտանգության տեսանկյունից` ագրարային ոլորտի դերն ու նշանակությունը պայմանավորված է նաև հնարավոր պարենային ճգնաժամերի առաջացման կանխարգելման, ինչպես նաև ՀՀ զինված ուժերի մարտունակության ապահովման նպատակով` վերջիններիս կայուն ու անխափան պարենաապահովման անհրաժեշտությամբ: Այդ առումով ՀՀ ագրարային ոլորտն ունի կարևոր ռազմավարական նշանակություն, քանի որ պարենային անվտանգությունը (ապահովությունը) մարդու իրավունքների տարրերից է, իսկ պարենային անկախությունը` երկրի տնտեսական անվտանգության կարևորագույն բաղադրիչներից: Ռազմավարական բնույթի հիմնախնդիրներից է նաև սահմանամերձ գոտում գյուղական բնակավայրերի ամրապնդումը, մասնավորապես, այդ բնակավայրերից անցանկալի արտահոսքի (միգրացիայի) կանխարգելումը: Հաշվի առնելով այն, որ նշված բնակավայրերում բնակչությունը հիմնականում զբաղված է գյուղատնտեսությամբ, ազգային անվտանգության բաղադրիչ հանդիսացող ժողովրդագրական տեսանկյունից` սահմանամերձ, ինչպես նաև վերաբնակեցված տարածքներում անհրաժեշտ է իրականացնել տարբերակված տնտեսական քաղաքականություն` նկատի ունենալով անհրաժեշտ պետական աջակցության ապահովումը: Ժողովրդագրական առումով գյուղական բնակավայրերի զարգացումը կարևորվում է նաև այն տեսանկյունից, որ գյուղական բնակչության շրջանում ծնելիության մակարդակը գերազանցում է քաղաքային բնակավայրերի մակարդակին, սակայն արտահոսքն արտահայտված է ավելի ցայտուն.

5) ագրարային ոլորտի ռազմավարական նշանակությունը կարևորվում է նաև սպառողների առողջության համար մատակարարվող սննդամթերքի անվտանգության ապահովման առումով և այդ ուղղությամբ պետական վերահսկողության ուժեղացման անհրաժեշտությամբ: Ըստ «Սննդամթերքի անվտանգություն» հասկացության սահմանման` այն բնութագրվում է որպես «Երաշխիք, որ սննդամթերքն ըստ նշանակության օգտագործելու դեպքում վնասակար ազդեցություն չի ունենա մարդու կյանքի և առողջության վրա, պայմանավորված է Հայաստանի Հանրապետության իրավական ակտերով` տվյալ սննդամթերքի և սննդամթերքի հետ շփվող նյութերի և սննդային հավելումների համար սահմանված տեխնիկական կանոնակարգերին, սանիտարական կանոններին, անասնաբուժասանիտարական, բուսասանիտարական և հիգիենիկ նորմերի պահանջներին դրա համապատասխանությամբ»: Ելնելով այն փաստից` որ մարդկանց կյանքն ու առողջությունը բարձրագույն արժեքներ են, սննդամթերքի անվտանգության ապահովումը նույնպես հանդիսանում է ՀՀ ազգային անվտանգության տարրերից մեկը.

6) ագրարային ոլորտի նշանակությունը պայմանավորված է նաև գյուղաբնակների սոցիալական պաշտպանվածությամբ: Հետսեփականաշնորհման ժամանակաշրջանում գյուղատնտեսությունում և անտառային տնտեսությունում զբաղվածությունն աստիճանաբար աճել և վերջին հինգ տարվա տվյալներով` միջին հաշվով կազմել է շուրջ 46.0 %, իսկ հանրապետության 915 համայնքներից 866-ը` գյուղական են, որոնցում 2001 թվականին անցկացված մարդահամարի հիմքով վարվող հաշվառմամբ 2002 թվականին բնակվել է 1147.3 հազ. մարդ, իսկ 2010 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ` 1168.6 հազ. մարդ: Ուստի, գյուղական տարածքների զարգացումը վճռորոշ է երկրի սոցիալ-տնտեսական անվտանգության տեսանկյունից.

7) գյուղատնտեսության ոլորտի դերն ազգային անվտանգության համատեքստում գնահատվում է նաև ազգագրական (ազգային ավանդույթների, ծիսակատարությունների, ժողովրդական ավանդական արհեստների) և ազգապահպանման (ազգային արժեքների և նկարագրի պահպանման) բարենպաստ զարգացումների, ուստի, ազգային ինքնության պահպանման առումով:

2. Արտակարգ իրավիճակներում գյուղատնտեսության կենսունակության ապահովման հիմնադրույթները

1) Վերջին տարիներին գրանցվել են դրական տեղաշարժեր, սակայն Հայաստանի գյուղատնտեսությունը շարունակում է մնալ խոցելի, ինչը, հիմնականում, պայմանավորված է հարաբերական սակավաջրությամբ, սակավահողությամբ, հողի մասնավորեցումից հետո ձևավորված բազմահազար (շուրջ 340 հազար) փոքր չափերի գյուղացիական տնտեսություններով ու դրանց մասնատվածությամբ (ավելի քան 1.2 մլն հողակտոր), արտադրական, ֆինանսական և սոցիալական ենթակառուցվածքների թերզարգացմամբ և ազատական տնտեսության պայմաններին դրանց անհամապատասխանությամբ: Ոլորտի հետագա զարգացումը սահմանափակող գործոններից են նաև գյուղատնտեսական արտադրության ռիսկայնությունը, որը պայմանավորված է բնական աղետների (երաշտ, կարկտահարություն, սելավներ, ցրտահարություններ և այլն) առաջացման բարձր հավանականությամբ, շրջանառու միջոցների համալրման հնարավորությունների սղությունը, գյուղատնտեսական աշխատանքների մեքենայացման ցածր մակարդակը, ոռոգման ցանցի արդիականացման անհրաժեշտությունը, գյուղատնտեսական հողատեսքերի ոչ լիարժեք օգտագործումը, խորհրդատվական ծառայությունների կատարելագործման անհրաժեշտությունը, ինչպես նաև պետական աջակցության դեռևս սուղ հնարավորությունները.

2) սննդամթերքի ներմուծման ծավալը` դրամական արտահայտությամբ, գրեթե երեք անգամ գերազանցում է վերջինիս արտահանման ծավալին, և գյուղմթերքի իրացման բնագավառում առկա է «կոշտ» մրցակցություն: Սննդամթերքի արտաքին առևտրաշրջանառության խիստ բացասական հաշվեկշիռը բացասաբար է անդրադառնում նաև երկրի մակրոտնտեսական կայունության վրա: Նշվածից կարելի է եզրակացնել, որ գյուղատնտեսության ոլորտը բավարար չափով կայուն չի կարող գործել արտակարգ իրավիճակներում, որոնք, բացի բնական (էկոլոգիական) և տեխնածին (ահաբեկչություն կամ այլ դրդապատճառների հետևանքով` քիմիական, միջուկային, պայթուցիկ նյութեր արտադրող կամ օգտագործող խոշոր օբյեկտների վթարներ), ինչպես նաև տարածաշրջանում տևական ռազմական գործողությունների կամ տնտեսական մասնակի շրջափակման ժամանակ.

3) արտակարգ իրավիճակներում անխուսափելի են պարենամթերքի մատակարարումների խափանումները, ուստի, այդ տեսանկյունից առավելապես կարևորվում է կենսական անհրաժեշտության պարենամթերքի տեղական արտադրության խթանումը, այսինքն` երկրի պարենային անկախության մակարդակի բարձրացումը: Ընդ որում, հաշվի առնելով թվարկված արտակարգ իրավիճակների առաջացման ռիսկայնությունը, ինչպես նաև դեպի ծով անմիջական ելք չունենալը և արտաքին հաղորդակցուղիների խոցելիությունը, անհրաժեշտ է ապահովել գյուղատնտեսական արտադրության այնպիսի մակարդակ, որի դեպքում կարևորագույն պարենամթերքի նկատմամբ բնակչության պահանջարկի 75-80 %-ը կբավարարվի տեղական արտադրության հաշվին, որը հնարավոր է երկրի բնատնտեսական ներուժն արդյունավետ օգտագործելու, ինչպես նաև գյուղատնտեսությունում տնտեսավարողների սուբսիդավորման, մատչելի վարկավորման, սակագնային կարգավորման կատարելագործման և շուկայական տնտեսության պայմաններում կիրառվող այլ տնտեսական լծակներով աջակցության զգալի ընդլայնման, ներքին շուկայի և տեղական արտադրողների շահերի արդյունավետ պաշտպանման արդյունքում.

4) արտակարգ իրավիճակներում գյուղատնտեսության կայուն գործունեության ապահովման նպատակով անհրաժեշտ է բազմակողմանի ուսումնասիրել դրանցից յուրաքանչյուրի առաջացման հավանականությունը, գնահատել կանխարգելման և հետևանքների մեղմացման ուղիներն ու պահանջվող ռեսուրսների հատկացման հնարավորությունները: Ընդ որում, արտակարգ իրավիճակներում գյուղատնտեսության կայուն գործունեության ապահովման միջոցառումները պետք է իրականացվեն կառավարման բոլոր մակարդակներում, այն է` ազգային, տարածքային, տեղական ինքնակառավարման, ինչպես նաև հիմնարկների, կազմակերպությունների, գյուղացիական տնտեսությունների կողմից: Կարևորվում են նաև արտակարգ իրավիճակներում գյուղական բնակչության պատսպարման, պաշտպանության անհատական միջոցներով ապահովվածության, անհրաժեշտության դեպքում` տարահանման, բույսերի և կենդանիների պաշտպանության, սննդամթերքի վարակվածության դիտարկման կետերի ստեղծման ու գործարկման, ինչպես նաև սննդամթերքի պաշարների (պահուստների) ամբարման հիմնահարցերը:

3. Հիմնական նպատակը ԵՎ խնդիրները

1) ՀՀ ազգային անվտանգության ռազմավարության համատեքստում հանրապետության գյուղատնտեսության համաչափ զարգացման հիմնական նպատակն է բնատնտեսական ներուժի արդյունավետ օգտագործման, ագրարային բարեփոխումների խորացման, տնտեսավարման ձևերի կատարելագործման, գյուղատնտեսության և գյուղական տարածքներում ենթակառուցվածքների կենսունակության կտրուկ բարելավման արդյունքում` ստեղծել անհրաժեշտ նախադրյալներ ոլորտի կայուն գործունեության ապահովման համար, ինչպես ընթացիկ (խաղաղ), այնպես էլ արտակարգ իրավիճակների պայմաններում: Ներկայիս վիճակի համալիր ուսումնասիրման, սահմանափակող գործոնների բացահայտման, դրական տեղաշարժերի վերլուծության և հնարավորությունների իրատեսական գնահատման հիման վրա, նշված նպատակին հասնելու համար անհրաժեշտ է լուծել հետևյալ հիմնական խնդիրները`

ա. ագրարային ոլորտի կայուն զարգացման արդյունքում` երկրի պարենային անվտանգության մակարդակի բարձրացում, արտակարգ իրավիճակներում բնակչության և ՀՀ զինված ուժերի կայուն պարենաապահովում,

բ. սահմանամերձ, լեռնային, բարձրլեռնային, ծայրամասային, լքված և վերաբնակեցված գյուղական համայնքների ամրապնդման միջոցով տարածքային պաշտպանության մակարդակի բարձրացում, գյուղական տարածքներում ժողովրդագրական վիճակի բարելավում,

գ. գյուղատնտեսության ոլորտի զորահավաքային նախապատրաստության ապահովման նպատակով համապատասխան ծրագրերի մշակում և իրականացում,

դ. սննդի լիարժեքության և սննդամթերքի անվտանգության ապահովման նպատակով սանիտարական և բուսասանիտարական բնագավառներում պետական աջակցության ընդլայնում, պետական վերահսկողության ուժեղացում,

ե. գյուղական տարածաշրջաններում ձեռնարկատիրական գործունեության ու գյուղատնտեսական կրթության և ուսուցման խթանման միջոցով բնակչության սոցիալ-տնտեսական պայմանների բարելավում,

զ. միջազգային չափորոշիչներին համապատասխանող` ենթակառուցվածքային և հաստատութենական (ինստիտուցիոնալ) բարեփոխումների շարունակական խորացում, ՀՀ ագրոպարենային համակարգի միջազգայնացման գործընթացների խթանում:

4. Ագրոպարենային համակարգի գործունեության հիմնական ուղղությունները

1) Ագրոպարենային համակարգում իրականացվելիք քաղաքականությունը նպատակաուղղվելու է երկրի պարենային անվտանգության անհրաժեշտ մակարդակի ապահովմանը, գյուղական տարածքների համաչափ զարգացմանը, գյուղական բնակչության կենսամակարդակի բարձրացմանը, պարենամթերքի արտաքին ապրանքաշրջանառության հաշվեկշռի բարելավմանը, ագրարային հատվածում արտադրողականության բարձրացմանը: Քաղաքականության նշված գերակայությունները բխում են ՀՀ ազգային անվտանգության ռազմավարության դրույթների ապահովման պահանջներից` Հայաստանի շահերից, և հնարավորինս հաշվի են առնվում ներքին և արտաքին սպառնալիքներն ու ժամանակի մարտահրավերները.

2) ռազմավարական ուղղություններով քաղաքականության իրագործման գործընթացում առանձնահատուկ ուշադրություն կդարձվի օրենքի գերակայությանը, մարդու և քաղաքացու իրավունքների պաշտպանության ապահովմանը, համընդհանուր ժողովրդավարական արժեքների զարգացմանը և ազգային ինքնության պահպանմանը, միջազգային ներգրավման (ինտեգրման) խթանմանը` ելնելով ինքնիշխան, սոցիալական և իրավական` կայացած ժողովրդավարական պետության կերտման գլխավոր նպատակից: Ագրոպարենային համակարգի քաղաքականության հիմնական ուղղությունները միանգամայն համահունչ են երկրի ներքին և արտաքին քաղաքականությանը և միտված են ՀՀ ազգային անվտանգության բաղադրիչը հանդիսացող` տնտեսական անվտանգության ապահովմանը: Այդ համատեքստում բնագավառի զարգացման հիմնական ուղղություններն են`

1. Պարենային անվտանգության ԵՎ պարենային անկախության ապահովումը

1) Պարենային անվտանգությունը` տվյալ երկրի տնտեսության այնպիսի վիճակ է, որը երաշխավորում է պարենային անկախությունը և ապահովում է սպառողների համար առողջապահական նորմերին համապատասխանող` պարենամթերքի ֆիզիկական և տնտեսական մատչելիությունը: Յուրաքանչյուր երկիր ձգտում է պարենամթերքի նկատմամբ բնակչության պահանջարկը հնարավորինս բավարարել տեղական արտադրության հաշվին.

2) պարենային անվտանգության անքակտելի մաս է կազմում երկրի պարենային անկախությունը, այսինքն` կենսապես կարևորագույն պարենամթերքի ներմուծման անհնարինության կամ անբավարարության դեպքում և պարենային ճգնաժամի կանխարգելման նպատակով պարենամթերքի տեղական արտադրության անհրաժեշտ մակարդակի ապահովումը.

3) ՀՀ ագրոպարենային համակարգի զարգացման իրատեսական գնահատմամբ` գյուղատնտեսության ոլորտում առկա է ինտենսիվ և էքստենսիվ զարգացման զգալի չօգտագործված ներուժ: Ներկա դրությամբ տեղական արտադրության հաշվին բավարարվում է պարենային ազգային հաշվեկշիռներում ներառված պարենամթերքի շուրջ 60 %-ը` հաշվարկված էներգետիկ արժեքով: Երկրի բնատնտեսական ներուժը, միջնաժամկետ հեռանկարում, հնարավորություն է ընձեռում ավելացնել պարենամթերքով ինքնաբավարարվածության մակարդակը ևս 10-15 տոկոսային կետով: Ընդ որում, պարենային զամբյուղում ընդգրկված առանձին պարենամթերքի գծով (շաքար, հացամթերք, բուսական յուղ) ներմուծումից կախվածությունը շարունակվելու է մնալ նաև ապագայում, քանի որ միայն տեղական արտադրության հաշվին ներքին շուկայում պարենամթերքի նկատմամբ ձևավորվող պահանջարկի բավարարումը ոչ միայն անհնարին է, այլ նաև` տնտեսապես անարդյունավետ.

4) Հայաստանի գյուղատնտեսությունը հետայսու կշարունակի մասնագիտանալ թարմ մրգի, խաղողի, բանջարեղենի, հացահատիկի, կարտոֆիլի ու դրանց վերամշակումից ստացվող բազմաթիվ արտադրատեսակների (կոնյակ, գինիներ, բանջարեղենի պահածոյացված արտադրանք, մրգային հյութեր, խյուսեր, ծխախոտ, հանքային ջրեր և այլն), ինչպես նաև մսամթերքի և կաթնամթերքի լայն տեսականու արտահանման ուղղությամբ (ապխտած միս, երշիկեղեն, դեղին պանիրներ, պաղպաղակ և այլն): Հեռանկարային է նաև օրգանական (էկոլոգիական) գյուղմթերքի արտադրության կազմակերպումը, հատկապես, ալպիական և ենթաալպյան գոտում.

5) պարենային անվտանգության հիմնախնդրի լուծման ուղղությամբ, առաջին հերթին, անհրաժեշտ է ապահովել երկրի մակրոտնտեսական կայունությունը և պետական աջակցության ընդլայնումը, մասնավորապես, սուբսիդավորման, պետության երաշխիքով կամ վարկի տոկոսադրույքի մասնակի փոխհատուցման (սուբսիդավորման) կամ հովանավորչության այլ եղանակներով հասնել գյուղատնտեսական արտադրանքի ծավալների աճի, և արդյունքում բարելավել սննդամթերքի արտաքին առևտրաշրջանառության հաշվեկշիռը, ինչպես նաև երկրի պարենային անկախությունը հասցնել անհրաժեշտ մակարդակի: Այդ հեռահար հիմնախնդրի լուծումը հնարավոր է նպատակամետ քաղաքականության իրականացման շնորհիվ, որի տարրերից են`

ա. բուսաբուծության ճյուղում ագրոտեխնիկայի առաջադիմական համակարգի ներդրման ապահովումը,

բ. գյուղատնտեսական մշակաբույսերի ցանքային ցածր որակ ունեցող սերմերի և տնկանյութի օգտագործումը կանխարգելելու նպատակով սերմնանյութի որակի ստուգման և պետական սորտափորձարկման կառույցների կարողությունների հզորացումը,

գ. հանրապետությունում գյուղատնտեսական մշակաբույսերի առավել տարածված ու վտանգավոր օրգանիզմների դեմ պայքարի, այդ թվում` կարանտին միջոցառումների իրականացումը, բուսասանիտարական անվտանգության ապահովումը, մշակաբույսերի և անտառների վնասատուների ու հիվանդությունների դեմ տարվող պայքարի արդյունավետության բարձրացումը,

դ. գյուղատնտեսական հողատեսքերի բերրիության բարձրացումը, ինչպես նաև սերմնաբուծության, սելեկցիոն աշխատանքների, տնկարանային տնտեսության զարգացմանն ուղղված` գիտականորեն հիմնավորված միջոցառումների իրականացումը, առաջնային սերմնաբուծության բնագավառում պետական աջակցության ընդլայնումը,

ե. անասնաբուծության ճյուղում տոհմային գործի բարելավումը, գյուղատնտեսական կենդանիների արհեստական սերմնավորման, ինչպես նաև համարակալման ու հաշվառման աշխատանքների ընդլայնումը,

զ. բնական կերահանդակների (արոտավայրեր, խոտհարքներ) օգտագործման (սեփականաշնորհման, վարձակալման) համակարգումը, դրանց բարելավման միջոցառումների իրականացումը, ջրարբիացման համակարգի վերականգնումը, լեռնային արոտավայրերի դեգրադացման աստիճանի գնահատումը և դրանց բարելավման միջոցառումների մշակումը,

է. պարբերաբար (յուրաքանչյուր 7-10 տարին մեկ անգամ) գյուղատնտեսությունում համատարած հաշվառման անցկացումը,

ը. կենդանիների վարակիչ հիվանդությունների տարածման կանխարգելման նպատակով` անասնահակահամաճարակային և ախտորոշիչ միջոցառումների իրականացումը,

թ. գյուղտեխնիկայի հավաքակայանի արդիականացումը, տեխնիկական հագեցվածության մակարդակի բարձրացումը, տեխնիկայի համատեղ օգտագործման կառուցակարգերի (մեխանիզմների) ներդրումը և արդյունքում` ձեռքի աշխատանքի տեսակարար կշռի աստիճանական նվազեցումը,

ժ. մասնավոր հատվածում հանքային պարարտանյութերի ներմուծման և իրացման համակարգի ամրապնդմանն աջակցելը,

ժա. նյութատեխնիկական մատակարարումների և սպասարկումների բնագավառում` ներմուծվող թունամիջոցների (բուժամիջոցների) որակի նկատմամբ պետական վերահսկողության ուժեղացումը,

ժբ. կոոպերատիվների և կամավոր հիմունքներով այլ միավորումների ստեղծմանը, ապրանքային տնտեսությունների ձևավորմանն աջակցությունը, արդյունքում` ագրարային արտադրության արդյունավետության բարձրացումը,

ժգ. իրացվող մսամթերքի որակի բարձրացման, հիվանդությունների տարածման ռիսկերի նվազեցման նպատակով փոքրածավալ սպանդանոցների գործարկումը,

ժդ. գյուղմթերքի վերամշակման բնագավառում` ընկերությունների տեխնիկական վերազինման, նոր տեխնոլոգիաների ներդրման, փոխառու միջոցների համալրման ուղղությամբ պետական աջակցության ցուցաբերումը,

ժե. կենդանի վերափոխված օրգանիզմների ու դրանցից ստացված սննդամթերքի տարածման և օգտագործման կանոնակարգումը,

ժզ. սննդամթերքի անվտանգության բնագավառի հաստատութենական (ինստիտուցիոնալ) կառույցների կատարելագործումը և այդ նպատակով` միջազգային չափանիշներին համապատասխանող գործուն համակարգի ներդրումը:

2. Գյուղական աղքատության հաղթահարումը ԵՎ գյուղական բնակավայրերի ամրապնդումը

1) Գյուղական աղքատության աստիճանական հաղթահարումը, գյուղական բնակչության եկամուտների ավելացումը, գյուղական բնակավայրերի ամրապնդումը` հատկապես արևելյան սահմանի երկայնքով, ունի ռազմավարական կարևոր նշանակություն: 1991 թվականից հետո ընկած ժամանակահատվածում գյուղական տարածքներում գյուղատնտեսական արտադրությամբ զբաղվողների թվի ավելացումը չի զուգորդվել համախառն արտադրանքի համարժեք աճով: Այդ փաստը, առաջին հերթին, բացատրվում է հողի, անասնագլխաքանակի, գյուղտեխնիկայի և այլ արտադրական միջոցների մասնավորեցումից հետո տեղի ունեցած արտադրողականության անկմամբ, գյուղատնտեսական գոտիների մասնագիտացման էական փոփոխմամբ, գնողունակ պահանջարկի նվազմամբ և արտաքին ավանդական շուկաների կորստի հետևանքով` գյուղմթերքի իրացման հիմնախնդրի առկայությամբ, բնամթերային փոքր չափերի տնտեսությունների ձևավորմամբ և մի շարք այլ գործոններով.

2) ելնելով ՀՀ ազգային անվտանգության հիմնադրույթներից` գյուղատնտեսության ենթակառուցվածքների գործունեության բարելավումը, առաջին հերթին, պետք է իրականացվի սահմանամերձ և բարձրադիր գոտում: Գյուղական աղքատության հաղթահարման և գյուղական բնակավայրերի ամրապնդման քաղաքականության ուղղությունների հիմնական բաղադրիչներն են`

ա. գյուղական աղքատության հաղթահարման նպատակով ՀՀ վարչատարածքային միավորումների սոցիալ-տնտեսական նպատակային ծրագրերի մշակումը և իրականացումը,

բ. սոցիալական և արտադրական համապետական նշանակություն ունեցող ենթակառուցվածքների գործունեության բարելավումը, վերջիններիս ծառայություններից օգտվելու մատչելիության բարձրացումը, ինչպես նաև շուկայական տնտեսությանը բնորոշ նոր ենթակառուցվածքների ձևավորումը և զարգացումը,

գ. պետական-մասնավոր հատվածների համագործակցության ընդլայնումը,

դ. գյուղատնտեսությունում բարձր ավելացված արժեք ունեցող արտադրության կազմակերպումը,

ե. դոտացիաների, սուբսիսիդիաների տրամադրման միջոցով, ցուցաբերելով տարբերակված մոտեցում սահմանամերձ և բարձրադիր տարածաշրջանների նկատմամբ, առավել վատթար վիճակում գտնվող համայնքների բնակչության կարիքներն առաջնահերթ ապահովելու սկզբունքով` պետական աջակցության ընդլայնումը,

զ. ոչ գյուղատնտեսական արտադրության կազմակերպման միջոցով նոր աշխատատեղերի ստեղծումը, ներդրումային գրավիչ միջավայրի ձևավորումը,

է. ագրոպարենային համալիրի (բուսաբուծություն, անասնապահություն, ագրովերամշակում) համաչափ զարգացումն ապահովելու նպատակով ֆինանսավորման բոլոր աղբյուրներից միջոցների ներգրավումը,

ը. միջհամայնքային և միջմարզային տնտեսական ներգրավման (ինտեգրման) գործընթացի խթանումը,

թ. ծայրամասային (հեռավոր), բարձրադիր և սահմանամերձ բնակավայրերի առաջանցիկ զարգացման սկզբունքի կիրառմամբ` փոքր և միջին ձեռնարկատիրության ընդլայնումը,

ժ. արդյունավետ կառուցակարգերի ներդրման միջոցով գյուղատնտեսության ոլորտի վարկավորման մատչելիության բարձրացումը,

ժա. հումքային ռեսուրսների արդյունավետ օգտագործումը, հումքի անթափոն (համալիր) օգտագործումը,

ժբ. գյուղմթերք արտադրողների ու վերամշակողների և վարկավորող կառույցների միջև պայմանագրային հարաբերությունների ձևավորմանը և կատարելագործմանն աջակցության ցուցաբերումը` նկատի ունենալով ռիսկերի դիվերսիֆիկացումը, ինչպես նաև երկարաժամկետ ու մատչելի վարկերի տրամադրումը,

ժգ. գյուղատնտեսության մասնագիտական կրթության մատչելիության բարձրացմանն աջակցության ցուցաբերումը` հատկապես սահմանամերձ և բարձրադիր բնակավայրերի բնակիչների շրջանում,

ժդ. օրենսդրության կատարելագործման միջոցով` գյուղմթերք արտադրողների, վերամշակողների, իրացնողների կոոպերատիվներում և կամավորության հիմունքներով ստեղծվող այլ միավորումներում միավորմանը նպաստելը,

ժե. գյուղատնտեսական նշանակության աշխատանքներին մինչև 14 տարեկան երեխաների ներգրավումը` պայմանով, որ դա չխոչընդոտի նրանց կրթությանը կամ վնաս հասցնի առողջությանը և ֆիզիկական, մտավոր, բարոյական ու սոցիալական զարգացմանը.

3) գյուղական բնակավայրերի աղքատության հաղթահարմանը և գյուղական բնակավայրերի ամրապնդմանը մեծապես կնպաստի գյուղատնտեսությունում տնտեսավարման առավել արդյունավետ կազմակերպական-իրավական ձևերի զարգացումը, հատկապես, կոոպերատիվ շարժման խթանումը, որի իրականացման համար, մասնավորապես, կպահանջվեն`

ա. «Կոոպերացիայի մասին» (կամ «Կոոպերատիվների մասին») ՀՀ օրենքի ընդունումը, որում կամրագրվեն գյուղատնտեսական կոոպերատիվների առանձնահատկությունները և աջակցության մեխանիզմները,

բ. «Սպառողական կոոպերացիայի մասին» ՀՀ օրենքում սահմանված կարգով համապատասխան փոփոխություն կատարելու միջոցով սպառողական ընկերությունների ձևավորման համար անդամների պարտադիր թվի շեշտակի կրճատումը` վերջիններիս ձևավորման դյուրինության բարձրացման նպատակով,

գ. «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքում սահմանված կարգով փոփոխություններ կատարելու միջոցով գյուղատնտեսական կոոպերատիվների տնտեսավարման պայմանների բարելավումը,

դ. կոոպերատիվների ձևավորմանն ու զարգացմանն ուղղված մարքեթինգային, վարկային, լիզինգային ու խորհրդատվական և այլ աջակցության ընդլայնումը,

ե. Հայաստանի Հանրապետությունում գյուղացիական տնտեսությունների խոշորացման հայեցակարգի մշակումը, որի առանցքային գերակայություններից է գյուղատնտեսական կոոպերատիվների, ընկերությունների, ասոցիացիաների ստեղծման խրախուսումը:

3. Ագրարային ոլորտի զորահավաքային (մոբիլիզացիոն) նախապատրաստությունը

1) Տնտեսության և նրա առանձին ճյուղերի զորահավաքային (մոբիլիզացիոն) նախապատրաստությունը հանդիսանում է երկրի պաշտպանունակության կարևորագույն բաղադրիչը: Զորահավաքային նախապատրաստության հիմնական սկզբունքներն են` կենտրոնացված ղեկավարումը, կոմպլեքսայնությունը, պլանայնությունը և վերահսկողությունը: Տնտեսության զորահավաքային նախապատրաստությունը սահմանվում է որպես «Պետական կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմիններում, հիմնարկներում և կազմակերպություններում (անկախ սեփականության ձևից) խաղաղ ժամանակ իրականացվող միջոցառումների համակարգ, որը նպատակ ունի հանրապետության տնտեսությունը, վարչատարածքային միավորները նախապատրաստելու զինված հարձակումից պաշտպանվելու, պատերազմի ժամանակ ՀՀ զինված ուժերի, ինչպես նաև բնակչության պահանջմունքները բավարարելու համար».

2) տնտեսության կենսաապահովման յուրաքանչյուր ճյուղի, այդ թվում` գյուղատնտեսության զորահավաքային նախապատրաստությունը կազմակերպվում է ռազմական դրության ժամանակաշրջանում տվյալ ոլորտը խաղաղ պայմաններից` պատերազմականի փոխադրելու նպատակով: Իսկ ռազմական դրությունը հայտարարվում է Հայաստանի վրա զինված հարձակման, դրա անմիջական վտանգի առկայության կամ պատերազմ հայտարարվելու դեպքերում: Ոլորտի զորահավաքային ծավալումն ապահովելու համար անհրաժեշտ է խաղաղ ժամանակաշրջանում ապահովել համապատասխան մոբիլիզացիոն պլանների (ծրագրերի) մշակումը.

3) ելնելով գյուղատնտեսության ոլորտի առանձնահատուկ նշանակությունից` կենսաապահովման այլ ճյուղերի հետ մեկտեղ (առողջապահություն, տրանսպորտ, էներգետիկա և այլն), անհրաժեշտ է խաղաղ պայմաններում իրականացնել այնպիսի միջոցառումներ, որոնք կապահովեն ոլորտի կենսունակությունը համընդհանուր կամ մասնակի զորահավաքի հայտարարման դեպքում.

4) գյուղատնտեսության ոլորտի գործունեության հիմնական նպատակը զորահավաքի (մասնակի կամ համընդհանուր) ժամանակաշրջանում ագրարային արտադրության կայուն ապահովումն է: Նշվածի հետ մեկտեղ, ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարությունը շահագրգիռ կողմ է հանդիսանում, մասնավորապես, գյուղաբնակների պատսպարման, տարահանման, ոլորտի կազմակերպությունների կողմից զորահավաքային ծրագրերի իրագործման, զինապարտներին ամրագրման, զորակոչի անցկացման, ռազմատրանսպորտային պարտականության կատարման, զինտեխնիկայի վերանորոգման և պարենամթերքի պահուստների (պաշարների) ստեղծման բնագավառներում: Այդ միջոցառումներին մասնակցությունը ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարությունն իրականացնում է ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով իրեն վերապահված իրավասությունների շրջանակներում.

5) ՀՀ տնտեսության և նրա առանձին ճյուղերի զորահավաքային նախապատրաստության արդյունավետ կազմակերպման համար անհրաժեշտ է ամրապնդել ռազմազորահավաքային (մոբիլիզացիոն) մարմինների միասնական համակարգը: Զորահավաքային նախապատրաստության բնագավառում գյուղատնտեսության ոլորտի ռազմավարության հիմնական բաղադրիչներն են`

ա. խաղաղ պայմաններում զորահավաքային ծրագրերի (պլանների) մշակումը,

բ. զորահավաքային հզորությունների ստեղծումը, պահպանումը և զարգացումը,

գ. ռազմական դրության աշխատանքային ռեժիմի համակարգի կազմակերպությունների փոխադրման ապահովումը,

դ. բնակչության կենսաապահովման համար պարենամթերքի նորմավորված մատակարարմանը մասնակցությունը,

ե. քաղաքացիական պաշտպանության միջոցառումների իրականացումը,

զ. պարենամթերքի պետական պաշարների ստեղծմանը մասնակցությունը,

է. տրանսպորտային ու փոխադրման այլ միջոցների, տեխնիկայի, սարքավորումների, գործիքների հավաքագրմանը նպաստելը,

ը. զորահավաքի ժամանակաշրջանի իրավական ակտերի նախագծերի մշակումը, դրանց ապահովագրական ֆոնդի ստեղծումն ու պահպանումը,

թ. սահմանված կարգով հատուկ զինվորական հաշվառման ենթակա պահեստազորայինների ամրագրումը,

ժ. զորահավաքի ժամանակ զինվորական ծառայության զորակոչին աջակցելը,

ժա. պաշտպանական կամ հանրօգուտ աշխատանքներին գյուղաբնակ բնակչության հավաքագրմանը նպաստելը,

ժբ. սահմանված կարգով կազմակերպությունների կողմից զորահավաքային առաջադրանքների (պատվերների) մասին պայմանագրերի կնքումը,

ժգ. մասնակցությունը տարածքային պաշտպանության ծրագրերի մշակմանը (ճշգրտմանը) և դրանց իրականացմանը,

ժդ. զորահավաքային նախապատրաստությանն առնչվող այլ միջոցառումների իրականացումը:

4. Սանիտարական ԵՎ բուսասանիտարական միջոցառումների իրականացումը սննդամթերքի անվտանգության, անասնաբուժության, բույսերի կարանտինի ԵՎ բույսերի պաշտպանության բնագավառներում

1) Սննդամթերքի անվտանգությունը, գյուղատնտեսական կենդանիների վարակիչ հիվանդությունների տարածման կանխարգելումը, բույսերի պաշտպանությունը և բուսասանիտարական վերահսկողությունը գյուղատնտեսության զարգացման ռազմավարական ուղղություններից են: Մարդկանց ֆիզիկական և մտավոր զարգացումը, նյութափոխանակության հավասարակշռությունը, իմունային, հորմոնալ, ֆերմենտային ու կենսական նշանակություն ունեցող այլ համակարգերի բնականոն գործունեությունը և գենոֆոնդի պահպանումը հնարավոր է միայն սպառվող սննդամթերքի լիարժեքության և անվտանգության ապահովման պայմաններում: Թերսնուցման և սննդային գործոնով պայմանավորված` առողջության խանգարումների կանխարգելումը ՄԱԿ-ի կողմից սահմանված Հազարամյակի նպատակների թվում են: Այդ իսկ պատճառով մարդկանց կյանքի և առողջության համար սննդամթերքի անվտանգության բնագավառում համապատասխան հիգիենիկ նորմերի, անասնահակահամաճարակային ռեժիմների և բուսասանիտարական կանոնների պահպանումը ժամանակի հրամայականներից է.

2) սննդամթերքի անվտանգությունը պետք է ապահովվի բուսական և կենդանական ծագում ունեցող գյուղատնտեսական մթերքի ապրանքային շարժի բոլոր փուլերում (արտադրություն-պահպանում-վերամշակում-փոխադրում-իրացում), ինչպես նաև շրջանառության միջանկյալ գործառնությունների գործընթացներում (տեսակավորում, բեռնում, բեռնաթափում, փաթեթավորում, դրոշմավորում, առաքում և այլն).

3) կենդանիների համաճարակային հիվանդությունների կանխարգելումը նույնպես մշտապես գտնվելու է նախարարության ուշադրության կենտրոնում և այդ աշխատանքները կիրականացվեն «Անասնաբուժության մասին» ՀՀ օրենքի պահանջներին համապատասխան: Առավելապես մեծ ուշադրություն է դարձվելու գյուղատնտեսական կենդանիների այն հիվանդությունների ախտորոշմանը, տարածման կանխմանը և բուժմանը, որոնք փոխանցվում են մարդկանց (սիբիրախտ, բրուցելյոզ, օրնիտոզ, դաբաղ և այլն), կամ առկա է տվյալ հիվանդության հարուցիչի պոտենցիալ սպառնալիքը հետագայում վարակելու նաև մարդկանց` առաջացնելով պանդեմիաներ, օրինակ` թռչնագրիպը.

4) կենդանիների համաճարակային հիվանդությունների կանխարգելման կարևորագույն բաղադրիչներից են պետական սահմանի անցումային կետերում անասնաբուժական լաբորատորիաների կարողությունների ուժեղացումը, համապատասխան գույքի (սարքավորումների), պատվաստանյութերի և այլ պարագաների ձեռքբերումը, ինչպես նաև համապատասխան անվանացանկով, ծավալներով և սահմանված ժամկետներում այդ պարագաների կուտակումը ՀՀ պետական պահուստում.

5) ՀՀ ազգային անվտանգության ռազմավարությամբ սահմանված` ազգային շահերից են բխում նաև ագրարային ոլորտի զարգացման մյուս գերակայությունները, որոնցից է բուսասանիտարական վերահսկողությունը և բույսերի պաշտպանությունը: Ըստ գնահատման` բուսական ծագում ունեցող մթերքի` վնասատուներից և հիվանդություններից ամենամյա կորուստները կազմում են շուրջ 15-20 %, ուստի, բույսերի պաշտպանության քիմիական պայքարի ուղղությամբ կատարվող աշխատանքներն անհրաժեշտ է դիտել իբրև տնտեսական անվտանգության բաղկացուցիչ: Նշվածի հետ մեկտեղ, պայքարի միջոցառումների համար օգտագործվող քիմիական սինթեզված դեղամիջոցները (բուժամիջոցները) չպետք է աղտոտեն շրջակա միջավայրը ծանր մետաղներով, դրանց միացություններով, իզոմերներով, մետաբոլիտներով և մարդկանց առողջությանն սպառնալիք ներակայացնող այլ նյութերով, հատկապես, պեստիցիդների և նիտրատների թույլատրելի մնացորդային քանակությունը չգերազանցելու առումով.

6) Եվրամիության հետ Խոր և համապարփակ ազատ առևտրի համաձայնագրի ստորագրման բանակցային գործընթացում սանիտարական և բուսասանիտարական բնագավառների ինստիտուցիոնալ կառույցների հզորացում, օրենսդրության կատարելագործում` Եվրամիության չափանիշներին համապատասխան.

7) հանրապետությունում սննդամթերքի անվտանգության, անասնաբուժության և բույսերի պաշտպանության բնագավառներում իրականացվող քաղաքականության հիմնական ուղղություններն են`

ա. սննդամթերքի անվտանգության փորձաքննություն անցկացնող լաբորատորիաների տեխնիկական վերազինումը, կադրերի ուսուցումը և վերապատրաստումը,

բ. ԻՍՕ 9000, ԻՍՕ 22000 և ՎԱՎԿԿՀ (վտանգի աղբյուրի վերլուծության և կրիտիկական կետերի հսկում) միջազգային համակարգերի ներդրումը, միջազգային ստանդարտներով և նորմերով սահմանված չափանիշներին ներդաշնակ տեխնիկական կանոնակարգերի, ստանդարտների և այդ չափանիշների փորձարկման մեթոդների մշակումը,

գ. սննդամթերքի անվտանգության նկատմամբ արդյունավետ վերահսկողության ապահովումը` սպառողների շահերը պաշտպանող կազմակերպությունների ներգրավմամբ և բնակչության ակտիվ մասնակցությամբ,

դ. վերահսկողության բնագավառում պետական կառավարման մարմինների միջև լիազորությունների տարանջատումը և հստակեցումը և, մյուս կողմից, դրանց փոխհամաձայնեցված, փոխկապակցված ու համակարգված գործունեությունը,

ե. անասնաբուժական ծառայությունների ամրապնդումը, վարակիչ, հատկապես, մահաբեր հիվանդությունների ախտորոշմանը, համաճարակների կանխարգելմանն ուղղված կարանտին միջոցառումների անցկացումը և պարտադիր պատվաստումների իրականացումը,

զ. անասնաբուժության համաշխարհային կազմակերպության շրջանակներում միջպետական համագործակցության ընդլայնումը, այդ բնագավառում արագ արձագանքման համակարգերի միջոցով փոխադարձ կապի ապահովումը,

է. Հայաստանի Հանրապետությունում արտադրվող և Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծվող բույսերի պաշտպանության քիմիական և կենսաբանական միջոցների պետական գրանցումը, միջազգային պայմանագրերի համաձայն, ՀՀ օրենսդրությամբ հաստատված` արգելված պեստիցիդների և պեստիցիդային խառնուրդների անօրինական ներթափանցման, օգտագործման և կիրառման արգելումը,

ը. օրգանական գյուղատնտեսության խթանմանն ուղղված` պետական աջակցության ցուցաբերումը,

թ. անասնաբուժասանիտարական և բուսասանիտարական այլ միջոցառումների իրականացումը, որոնք նախատեսված են միջազգային պայմանագրերով, համաձայնագրերով և Հայաստանի Հանրապետության իրավական նորմատիվ ակտերով:

5. Գյուղական տարածաշրջաններում գործարարության խթանումը, բնակչության կենսամակարդակի բարձրացումը

1) Հանրապետությունում սննդարդյունաբերության զարգացմամբ և այդ նպատակով գործարար բարենպաստ միջավայրի ձևավորման ու մրցակցային հավասար պայմանների ստեղծման ուղղությամբ նպատակամետ քաղաքականության իրագործմամբ անհրաժեշտ նախադրյալներ կստեղծվեն երկրի պարենային անկախության ապահովման, սպառողների պահանջմունքների առավել լիարժեք բավարարման, նոր աշխատատեղերի ստեղծման միջոցով գյուղական բնակչության սոցիալ-տնտեսական վիճակի բարելավման, գյուղատնտեսության, իբրև հումք մատակարարող ճյուղի, կայուն զարգացման, գյուղաբնակների եկամուտների ավելացման ու գյուղական բնակավայրերի ամրապնդման գործում.

2) ագրովերամշակման ոլորտի հետագա զարգացման նպատակով անհրաժեշտ է ապահովել օգտագործվող հումքի որակը, քանակը, ինչպես նաև մատակարարումների անընդհատությունը, քանի որ այդ գործոնները կանխորոշում են ոչ միայն շրջանառու միջոցների վերարտադրության տեմպերը և վերջնական արտադրանքի որակաքանակական ցուցանիշները, այլ նաև հանդիսանում են աշխատանքի արտադրողականության բարձրացման, արտադրական ֆոնդերի օգտագործման արդյունավետության, արտադրանքի ինքնարժեքի իջեցման, ճյուղի բարձր շահութաբերության նախապայմաններ.

3) գործարարության զարգացման տեսանկյունից բավականին մեծ դերակատարություն ունի երկրի գյուղական տարածքների համաչափ զարգացումը: Ներկայումս հանրապետությունում տնտեսական աճի կենտրոնացման միտումներ են դրսևորվում (ՀՆԱ-ում Երևանի մասնաբաժինը 40 %-ից ավելի է): Այդ հանգամանքն իր բացասական ազդեցությունն է ունեցել նաև ներդրումների բաշխման վրա, ուստի, ներդրումային բարենպաստ միջավայրի ձևավորման քաղաքականությունը նպատակաուղղվելու է գյուղական համայնքներում ներդրումների առաջանցիկ ներգրավմանը, քանի որ արտադրական ուժերի հավասարաչափ բաշխվածությունը կայունության կարևորագույն բաղադրիչներից է: Գյուղական բնակչության կենսամակարդակի բարձրացման առումով կարևորվում է շուկայի իրավիճակին արագ հարմարվող փոքր և միջին ձեռնարկատիրությունը: Այդ բնագավառի դինամիկ զարգացումը նպաստում է ինչպես տնտեսական, այնպես էլ նոր աշխատատեղերի ստեղծման միջոցով գյուղական բնակչության սոցիալական վիճակի բարելավմանը, «միջին խավի» ձևավորմանը և գյուղական բնակչության եկամուտների բարձրացմանը.

4) գյուղական բնակչության կենսամակարդակի աստիճանական բարձրացումը, սոցիալական արդարության արմատավորումը, հանրային համերաշխության հաստատումը նույնպես բխում է ՀՀ ազգային անվտանգության ռազմավարությունից, ուստի, այդ բնագավառներում իրականացվող քաղաքականությունը հանդիսանալու է գյուղատնտեսության ոլորտի կայուն զարգացման նախընտրելի ուղղություններից մեկը, որի ապահովմանը նպաստելու է հանրապետության տարածաշրջանների հուսալի զարգացման ապահովումը, սպառման և կուտակման, միջճյուղային, ներճյուղային և միջպետական տնտեսական կառուցվածքի օպտիմալ հարաբերակցությամբ զարգացումը: Ելնելով գյուղատնտեսական արտադրության առանձնահատկություններից ու բազմաձևությունից, ինչպես նաև զբաղվածության ոլորտում նպատակային ծրագրերի արդյունավետ իրականացման համար անհրաժեշտություն է առաջացել առաջիկայում օրենսդրորեն կարգավորել գյուղատնտեսական մթերք (հումք) արտադրող տնտեսավարողների կարգավիճակը.

5) առանձնահատուկ կարևորվում է երկրում արտադրված պարենամթերքի մրցունակության բարձրացումը ներքին և արտաքին շուկաներում, որը պայմանավորում է գյուղատնտեսության և գյուղի զարգացման կարևորագույն հիմնահարցի հանգուցալուծումը, այն է` իրացման հիմնախնդրի լուծումը, որը հնարավորություն կընձեռի կենսապես կարևորագույն սննդամթերքի ներմուծումը փոխարինել տեղական արտադրությամբ, ինչպես նաև կխթանի հարաբերական առավելություն ունեցող արտադրանքի` արտերկրներ արտահանումը` բարելավելով ներկայումս խիստ բացասական արտահանման-ներմուծման հաշվեկշիռը և նախադրյալներ ստեղծելով գյուղական տարածքների զարգացման համար: Կարևորվում է նաև գյուղական տարածքներում ոչ գյուղատնտեսական արտադրությամբ զբաղվածության աճի ապահովումը.

6) գյուղական տարածքներում գործարարության խթանումը և արդյունքում` բնակչության կենսամակարդակի բարձրացմանն ուղղված քաղաքականությունը կնպատակաուղղվի`

ա. գործարար նախաձեռնությունների խրախուսմանը, ներդրումների ներգրավմանը, հանրապետության տարածաշրջանների տնտեսական գրավչության բարձրացմանը,

բ. գործարարության բնագավառում սփյուռքահայության ներուժի արդյունավետ օգտագործմանը,

գ. մաքսային և հարկային վարչարարության բարելավմանը, թափանցիկության աստիճանի բարձրացմանը, կոռուպցիոն ռիսկերի նվազեցմանը,

դ. գործարար տեղեկատվական, խորհրդատվական և ուսուցողական ծառայություններից օգտվելու մատչելիության բարձրացմանը,

ե. թույլ զարգացած տարածաշրջանների, հատկապես սահմանամերձ գոտում, լեռնային և բարձրլեռնային տարածաշրջաններում, առաջանցիկ տեմպերով զարգացման համար անհրաժեշտ պայմանների ստեղծմանը` իրականացնելով անցում հարկային արտոնությունների համակարգից սուբսիդավորման համակարգին,

զ. գյուղական տարածքներում բնապահպանական միջոցառումների իրականացմանը, ռեկրեացիոն ներուժի արդյունավետ օգտագործմանը (ագրոզբոսաշրջություն),

է. տեղական արտադրողների և ներքին շուկայի պաշտպանությանը, առևտրի և ծառայությունների ոլորտում պետական հստակ միասնական քաղաքականության վարմանը,

ը. Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությանն (ԱՀԿ) անդամակցության շրջանակներում արտաքին ապրանքաշրջանառության բնագավառում հնարավոր ռիսկերի մեղմմանը և, մյուս կողմից, ընձեռվող հնարավորություներից առավելապես օգտվելու ուղղությամբ քաղաքականության մշակմանը և իրականացմանը,

թ. հաշվի առնելով հաղորդակցուղիների խոցելիությունը, դեպի ծով անմիջական ելքի բացակայությունը` այլընտրանքային բեռնափոխադրումների սխեմաների կիրառմանը,

ժ. գյուղական բնակչության կենսամակարդակի բարձրացմանն ուղղված` սոցիալական արդարության սկզբունքի վրա հիմնված քաղաքականության իրագործմանը: