ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան)

	նախագահությամբ	Ս. Սարգսյանի
	մասնակցությամբ դատավորներ	Ա. Բարսեղյանի
		Վ. Աբելյանի
		Ս. Անտոնյանի
		Վ. Ավանեսյանի
		Մ. ԴՐՄԵՅԱՆԻ
		Ե. Խունդկարյանի
		Է. Հայրիյանի
		Տ. Պետրոսյանի

2010 թվականի մայիսի 27-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի Մյասնիկյանի հարկային տեսչության (այսուհետ՝ Տեսչություն) վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վարչական դատարանի 11.12.2009 թվականի վճռի դեմ՝ ըստ Տեսչության հայցի ընդդեմ «Օթյակ» ՓԲԸ-ի (այսուհետ` Ընկերություն)՝ 22.454.300 ՀՀ դրամ բռնագանձելու պահանջի մասին,

ՊԱՐԶԵՑ

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան՝ Տեսչությունը պահանջել է բռնագանձել Ընկերությունից 22.454.300 ՀՀ դրամ։

ՀՀ վարչական դատարանի (այսուհետ՝ Դատարան) 11.12.2009 թվականի վճռով Տեսչության հայցը մերժվել է։

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Տեսչությունը։

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել։

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, փաստարկները և պահանջը

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Դատարանը չի կիրառել «Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ, 5-րդ, 41-րդ, 43-րդ հոդվածները, «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 8-րդ հոդվածը, խախտել է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 113-րդ հոդվածը։

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Դատարանը չի անդրադարձել այն հանգամանքին, որ Ընկերությունը 13.02.2009 թվականին ներկայացրել է 2008 թվականի 2-րդ եռամսյակի ԱԱՀ-ի ճշգրտված հաշվարկ, համաձայն որի՝ բյուջե վճարման ենթակա գումարը կազմել է 33.352.300 ՀՀ դրամ։ Նշված պարտավորությունն Ընկերությունը կատարել է, իսկ «Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքն Ընկերության համար որևէ արտոնություն չի սահմանել։

«Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքը հստակ սահմանում է հարկ վճարողներին և հարկվող շահույթը, շահութահարկ վճարողների շրջանակը, շահութահարկի արտոնությունները, հարկի հաշվարկման կարգը, վճարման ժամկետները։ Նշված օրենքի 41-րդ հոդվածով սահմանվում է շահութահարկից ազատելու և ՀՀ հարկային օրենսդրությամբ նախատեսված այլ արտոնություններ։ Ընկերության համար հարկային օրենսդրությամբ նախատեսված որևէ արտոնություն սահմանված չէ։

Այսինքն՝ Դատարանն անտեսել է այն իրավական նորմերը, որոնցով օրենսդիրը սահմանում է օտարված գույքի համար ավելացված արժեքի հարկ և շահութահարկ վճարելու տնտեսվարող սուբյեկտի պարտավորությունը։

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Դատարանի 11.12.2009 թվականի վճիռը և այն փոփոխել` հայցը բավարարել։

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը՝

1. ՀՀ կառավարության 2007 թվականի նոյեմբերի 1-ի թիվ 1607-ն որոշմամբ սահմանվել է Երևանի վարչական սահմաններում գտնվող որոշ տարածքներում բացառիկ` գերակա հանրային շահ ճանաչվող տարածքների ցանկը, որում ընդգրկվել է նաև Նալբանդյան 130 շենքի դիմաց գտնվող Ընկերության շինությունը և հողամասը (գ.թ. 57-59)։

2. «Անշարժ գույքի պետության և հասարակության կարիքների համար վերցնելու և դրա դիմաց փոխհատուցում վճարելու մասին» 05.05.2008 թվականի պայմանագրի համաձայն՝ Ընկերությունը Հայաստանի Հանրապետությանը` ի դեմս Երևանի քաղաքապետի, որի անունից հանդես է եկել «Երևանի կառուցապատման ներդրումային ծրագրերի իրականացման գրասենյակ» ՊՈԱԿ-ը, փոխանցել է սեփականության իրավունքով իրեն պատկանող Նալբանդյան 130 շենքի դիմաց գտնվող շինությունները և վարձակալության իրավունքով հողատարածքը, որի շուկայական արժեքը կազմել է 200.113.800 ՀՀ դրամ, ներառյալ՝ ավելացված արժեքի հարկը (գ.թ. 54-56)։

3. Տեսչության հայցապահանջի հիմքում ընկած և հաշվարկված շահութահարկի գումարն առաջացել է «Անշարժ գույքի պետության և հասարակության կարիքների համար վերցնելու և դրա դիմաց փոխհատուցում վճարելու մասին» 05.05.2008 թվականի պայմանագրի հետևանքով։

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

Քննելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքերի սահմաններում՝ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ վճռաբեկ բողոքն անհիմն է հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ Սահմանադրության 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետությունում ճանաչվում և պաշտպանվում է սեփականության իրավունքը։

ՀՀ Սահմանադրության 31-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` ոչ ոքի չի կարելի զրկել սեփականությունից, բացառությամբ դատական կարգով` oրենքով նախատեսված դեպքերի։

«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիային կից 1-ին արձանագրության 1-ին հոդվածի համաձայն՝ ոչ ոքի չի կարելի զրկել սեփական գույքից՝ բացառությամբ հանրային շահերի պաշտպանության համար և օրենքով ու միջազգային իրավունքի ընդհանուր սկզբունքներով նախատեսված պայմաններով։

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն իր՝ Մինասյանը և Սեմերջյանը ընդդեմ Հայաստանի 23.06.2009 թվականի թիվ 22651/05 վճռի 67 կետով նշել է, որ Կոնվենցիայի 1-ին արձանագրության 1-ին հոդվածի իմաստով «օրենքով նախատեսված պայմաններով» արտահայտությունը առաջին հերթին պահանջում է մատչելի և բավականաչափ հստակ ներպետական իրավական նորմերի առկայություն, և երկրորդ՝ Պետության կողմից այդ իրավունքի սահմանափակումը պետք է իրականացվի առկա ներպետական իրավական նորմին համապատասխան։

«Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածի համաձայն՝ շահութահարկը հարկ վճարողների կողմից սույն oրենքով սահմանված կարգով և չափով պետական բյուջե վճարվող ուղղակի հարկ է։ Նույն օրենքի 5-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ ռեզիդենտների համար հարկվող oբյեկտ է համարվում Հայաստանի Հանրապետության տարածքում և նրա սահմաններից դուրս ստացվող հարկվող շահույթը։ Նույն օրենքի 6-րդ հոդվածի համաձայն՝ հարկվող շահույթը հարկատուի համախառն եկամտի և սույն oրենքով սահմանված նվազեցումների դրական տարբերությունն է, իսկ 7-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ համախառն եկամուտը հաշվետու տարում հարկատուի բոլոր եկամուտների հանրագումարն է` անկախ դրանց ստացման աղբյուրներից։

ՀՀ հողային օրենսգրքի 108-րդ հոդվածի համաձայն` պետության կամ համայնքների կարիքների համար քաղաքացիների և իրավաբանական անձանց հողամասերը կարող են վերցվել Քաղաքացիական օրենսգրքով սահմանված կարգով` նախնական համարժեք փոխհատուցմամբ։

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 218-րդ հոդվածի համաձայն` սեփականության oտարումը հասարակության և պետության կարիքների համար կարող է կատարվել միայն բացառիկ` գերակա հանրային շահերի դեպքերում, oրենքով սահմանված կարգով, նախնական համարժեք փոխհատուցմամբ։

«Հասարակության և պետության կարիքների համար սեփականության օտարման մասին» ՀՀ օրենքի 11-րդ հոդվածի համաձայն` օտարվող սեփականության դիմաց սեփականատիրոջը վճարվում է համարժեք փոխհատուցում։ Համարժեք է համարվում օտարվող գույքի շուկայական արժեքից տասնհինգ տոկոս ավելի գումարը։ Սեփականության օտարման հետ կապված օտարվող սեփականության սեփականատիրոջ համար պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմինների կողմից այդ կապակցությամբ առաջացող ֆինանսական պարտավորությունները /հարկեր, տուրքեր, պարտադիր վճարներ/ հատուցում է ձեռքբերողը։

Նշված նորմերի վերլուծությունից հետևում է, որ քաղաքացիների և իրավաբանական անձանց սեփականության օտարումը հասարակության և պետության կարիքների համար կատարվում է միայն բացառիկ` գերակա հանրային շահերի դեպքերում, oրենքով սահմանված կարգով։ Ընդ որում, օտարվող սեփականության դիմաց սեփականատիրոջը վճարվում է համարժեք փոխհատուցում։

Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում արձանագրել, որ սույն գործի փաստերի համաձայն սեփականատիրոջ գույքը ոչ թե վաճառվում է նրա ձեռնարկատիրական գործունեության շրջանակներում՝ անձնական շահերից ելնելով, այլ իրացվում է պետության և հասարակության կարիքների դիմաց, վճարվելով փոխհատուցում, որը ոչ թե սեփականատիրոջ եկամուտն է, այլ գույքի նկատմամբ ունեցած սեփականության իրավունքի դադարեցման դիմաց տրվող համարժեք փոխարինում։

Բացի այդ, սույն գործով Դատարանը հայցը մերժելու հիմքում իրավացիորեն դրել է այն հանգամանքը, որ «Հասարակության և պետության կարիքների համար սեփականության օտարման մասին» ՀՀ օրենքի 11-րդ հոդվածով հստակ սահմանված է, որ սեփականության օտարման հետ կապված առաջացող ֆինանսական պարտավորությունները, մասնավորապես` հարկերը հատուցում է ձեռքբերողը, հետևաբար, «Օթյակ» ՓԲԸ-ն փոխհատուցման գումարից շահութահարկ չպետք է վճարի։ Բացի այդ, նշված օրենքով սահմանված սկզբունքներից է նաև, որ գերակա հանրային շահից ելնելով սեփականության օտարումը չպետք է չհիմնավորված վնաս պատճառի սեփականատիրոջը։

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը և սույն գործի փաստերը համադրելով՝ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ «Անշարժ գույքի պետության և հասարակության կարիքների համար վերցնելու և դրա դիմաց փոխհատուցում վճարելու մասին» 05.05.2008 թվականի պայմանագրի հիման վրա Ընկերության կողմից ստացված 200.113.800 ՀՀ դրամ գումարը շահութահարկով հարկման ենթակա չէ։

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-241²-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

ՈՐՈՇԵՑ

1. Վճռաբեկ բողոքը մերժել։ ՀՀ վարչական դատարանի 11.12.2009 թվականի վճիռը թողնել օրինական ուժի մեջ։

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման։

Նախագահող`		Ս. Սարգսյան
Դատավորներ`		Ա. Բարսեղյան
		Վ. Աբելյան
		Ս. Անտոնյան
		Վ. Ավանեսյան
		Մ. ԴՐՄԵՅԱՆ
		Ե. Խունդկարյան
		Է. Հայրիյան
		Տ. Պետրոսյան