ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան)

	նախագահությամբ	Ս. Սարգսյանի
	մասնակցությամբ դատավորներ`	Ս. Անտոնյանի
		Վ. Աբելյանի
		Վ. Ավանեսյանի
		Մ. Դրմեյանի
		Ե. Խունդկարյանի
		Է. Հայրիյանի
		Ե. Սողոմոնյանի

2009 թվականի հուլիսի 24-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի (այսուհետ՝ Կոմիտե) վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վարչական դատարանի 02.03.2009 թվականի վճռի դեմ՝ ըստ հայցի ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի Մյասնիկյանի հարկային տեսչության (այսուհետ՝ Տեսչություն) ընդդեմ «Ար Ար Մեդիա» ՍՊԸ-ի (այսուհետ՝ Ընկերություն) գումար բռնագանձելու պահանջի մասին,

ՊԱՐԶԵՑ

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան՝ Տեսչությունը պահանջել է բռնագանձել Ընկերությունից շահութահարկի, եկամտահարկի և ավելացված արժեքի հարկի գծով 483.100 ՀՀ դրամ հարկային պարտավորության գումարը: Նկատի ունենալով, որ Ընկերությունն ընդունել և կատարել է ավելացված արժեքի գծով 4.700 ՀՀ դրամի և եկամտահարկի գծով 25.000 ՀՀ դրամի պարտավորությունները, դատաքննության ընթացքում Տեսչությունն այդ մասով հրաժարվել է հայցապահանջից:

ՀՀ վարչական դատարանի (այսուհետ՝ Դատարան) 02.03.2009 թվականի վճռով հայցը շահութահարկի գծով 453.400 ՀՀ դրամ բռնագանձելու մասով մերժվել է, իսկ եկամտահարկի և ավելացված արժեքի հարկի գծով գումար բռնագանձելու մասով վարչական գործի վարույթը կարճվել է:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Կոմիտեն:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

1. Դատարանը խախտել է «Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ, «Պարզեցված հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ, 6-րդ, 15-րդ, «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 23-րդ հոդվածների պահանջները:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանում է հետևյալ փաստարկներով.

Դատարանը պատճառաբանել է, որ Տեսչությունն իրավունք չուներ Ընկերությանը տեղափոխել ընդհանուր հարկման ռեժիմ և հաշվարկել շահութահարկի կանխավճարներ, քանի որ Ընկերության մոտ առկա չեն «Պարզեցված հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածով նախատեսված հիմքերը, որոնց համաձայն` պարզեցված հարկ վճարողը դադարում է համարվել այդպիսին:

Ընկերությունը տեղափոխվել է ընդհանուր հարկման ռեժիմ 03.07.2007 թվականին ընդունված «Պարզեցված հարկի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին ՀՀ օրենքի համաձայն, որի 4-րդ հոդվածի «դ» կետը սահմանում է, որ ՀՀ-ում պարզեցված հարկ վճարող են համարվում բացառապես նույն օրենքի անբաժանելի մաս հանդիսացող հավելվածում ընդգրկված գործունեության տեսակները միայն մեկ վայրում իրականացնող առևտրային կազմակերպությունը և անհատ ձեռնարկատերը: Ընկերությունը զբաղվում է հեռուստահաղորդումների պատրաստմամբ, իսկ վերոնշյալ հոդվածում գործունեության այդ տեսակն ընդգրկված չէ:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է շահութահարկի մերժման մասով բեկանել Դատարանի 02.03.2009 թվականի վճիռը:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը՝

1) Ընկերությունը զբաղվում է հեռուստահաղորդումների պատրաստմամբ:

2) Ընկերությունը 2005 թվականից աշխատել է պարզեցված հարկի ռեժիմով, իսկ 2008 թվականից Տեսչության կողմից տեղափոխվել է ընդհանուր հարկման ռեժիմ:

3) Ըստ հայցադիմումին կից ներկայացված հաշվարկի` շահութահարկի գծով պարտավորության հաշվարկման հիմքն Ընկերության կողմից ներկայացված պարզեցված հարկի` 2007 թվականի 2-րդ, 3-րդ և 4-րդ եռամսյակների հաշվարկներն են, որոնց համաձայն` վճարման ենթակա հարկի գումարների հանրագումարն անցնում է 500.000 ՀՀ դրամը և 2008 թվականի 1-7 ամիսների համար հաշվարկվել է 453.400 ՀՀ դրամ շահութահարկի կանխավճար, որից ապառքը` 398.600 ՀՀ դրամ, տույժը` 54.800 ՀՀ դրամ (գ.թ. 2-4, 6):

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը

Քննելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքի սահմաններում՝ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որվճռաբեկ բողոքը հիմնավոր է հետևյալպատճառաբանությամբ.

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով Ընկերությանը շահութահարկի գծով հարկային պարտավորությունների առաջադրման իրավաչափությունը պարզելու համար պարզման ենթակա է այն իրավական հարցադրումը, թե արդյո՞ք օրինական է Ընկերության տեղափոխումը պարզեցված հարկման կարգից ընդհանուր հարկման կարգ:

«Պարզեցված հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետությունում պարզեցված հարկ վճարող են համարվում իրենց հաշվառման վայրի հարկային մարմիններին նույն օրենքով սահմանված ժամկետներում ու կարգով հայտարարագիր ներկայացրած և նույն հոդվածի 2-րդ կետով սահմանված պայմանները բավարարող`

ա) միայն մեկ խանութի, կամ միայն մեկ կրպակի, կամ միայն մեկ տաղավարի միջոցով բացառապես առևտրական գործունեություն իրականացնող առևտրային կազմակերպությունը և անհատ ձեռնարկատերը,

բ) բացառապես սեփական անշարժ գույքը վարձակալության հանձնող անհատ ձեռնարկատերը,

գ) նոտարը,

դ) բացառապես նույն օրենքի անբաժանելի մաս հանդիսացող հավելվածում ընդգրկված գործունեության տեսակները միայն մեկ վայրում իրականացնող առևտրային կազմակերպությունը և անհատ ձեռնարկատերը:

Նույն օրենքի անբաժանելի մաս հանդիսացող հավելվածի համաձայն` պարզեցված հարկով հարկման ենթակա գործունեության այլ տեսակներն են`

1. Կոշիկի նորոգում,

2. Բնական և արհեստական կաշվից ճամփորդական և գալանտերեայի ապրանքատեսակների նորոգում,

3. Կենցաղային էլեկտրասարքերի նորոգում,

4. Ժամացույցների նորոգում,

5. Հագուստի նորոգում,

6. Մորթե և կաշվե հագուստի, գլխարկների նորոգում,

7. Գորգերի և գորգագործական արտադրատեսակների նորոգում,

8. Հեծանիվների նորոգում,

9. Հովանոցների, վառիչների, լուսավորման սարքերի, զբոսաշրջության, սպորտային գույքի և հանդերձանքի նորոգում, գազայրիչների լցավորում, կտրող գործիքների, դանակային արտադրատեսակների սրում,

10. Թաղումների կազմակերպում և դրա հետ կապված ծառայություններ,

11. Տնային տնտեսությունների վարում սպասարկու անձնակազմի կողմից,

12. Ինտերնետ ակումբների միջոցով բնակչությանը մատուցվող ինտերնետային ծառայություններ,

13. Այլ կենցաղային արտադրատեսակների և անձնական օգտագործման իրերի վարձույթ,

14. Պատրաստի համակարգչային ծրագրային ապահովման սպասարկում,

15. Գրասենյակային մեքենաների և հաշվողական տեխնիկայի տեխնիկական սպասարկում և նորոգում,

16. Գործավարական և թարգմանչական ծառայություններ,

17. Բացառապես գյուղական բնակավայրերում մրգերի և բանջարեղենի վերամշակում, կաթնամթերքի արտադրություն (բացառությամբ պաղպաղակի),

18. Արվեստի բնագավառի, թատերական և համերգային դահլիճների գործունեություն, տիկնիկային թատրոնների գործունեություն:

Նույն օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի «դ» ենթակետի համաձայն` պարզեցված հարկ վճարողը դադարում է համարվել այդպիսին, եթե նա իրականացնում է նույն օրենքի 4-րդ հոդվածի 1-ին կետով չսահմանված գործունեություն և (կամ) համատեղում է այդ կետով սահմանված գործունեության մեկից ավելի տեսակներ («Պարզեցված հարկի մասին ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ 03.07.2007 թվականի ՀՕ-192-Ն օրենք, որն ուժի մեջ է մտնել 2008 թվականի հունվարի 1-ից):

Նշված հոդվածներից հետևում է, որ օրենսդիրը սպառիչ սահմանել է պարզեցված հարկով հարկման ենթակա գործունեության տեսակները, իսկ նման գործունեություն չիրականացնելը դիտել է որպես պարզեցված հարկ վճարող համարվելու դադարեցման պարտադիր պայման:

«Պարզեցված հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 15-րդ հոդվածի 3-րդ կետի համաձայն` պարզեցված հարկման կարգից սույն հարկման ընդհանուր կարգին անցնելիս հարկ վճարողները շահութահարկի (եկամտահարկի) կանխավճարները հաշվարկում են շահութահարկի (եկամտահարկի) և (կամ) պարզեցված հարկի գումարում ներառված շահութահարկի (եկամտահարկի)` նույն օրենքի 8-րդ հոդվածով որոշվող համամասնությամբ որոշվող հարկի գումարի հիման վրա` օրենքով սահմանված ընդհանուր կարգով:

Նույն օրենքի 4-րդ հոդվածի համաձայն` սույն օրենքի 6 հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն պարզեցված հարկի վճարման դադարեցման պահից տվյալ տարվա մնացած ժամանակահատվածում հարկ վճարողները շահութահարկը (եկամտահարկը), այդ թվում` կանխավճարները և ԱԱՀ-ն հաշվարկում և վճարում են օրենսդրությամբ սահմանված ընդհանուր կարգով:

«Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածի 1-ին կետի 1-ին պարբերության համաձայն` տարվա ընթացքում հարկատուն պարտավոր է կատարել շահութահարկի կանխավճարներ` սույն հոդվածով սահմանված կարգով:

Նույն օրենքի 2-րդ կետի 3-րդ պարբերության համաձայն` սահմանված ժամկետներում կանխավճարային մուծումներ չկատարելու դեպքում հարկային տեսչության մարմիններն այդ կանխավճարային գումարների և դրանց գծով հաշվարկված տույժերի վերաբերյալ պահանջներ են ներկայացնում օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:

«Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 23-րդ հոդվածի 1-ին պարբերության համաձայն` հարկի վճարումը սահմանված ժամկետներից ուշացնելու դեպքում ժամկետանց յուրաքանչյուր օրվա համար հարկ վճարողը (հարկային օրենսդրությամբ սահմանված դեպքերում` հարկային գործակալը) վճարում է տույժ` ժամանակին չմուծված հարկի գումարի 0.15 տոկոսի չափով:

Նշված հոդվածներից հետևում է, որ պարզեցված հարկման կարգից հարկման ընդհանուր կարգին անցնելիս հարկ վճարողները շահութահարկի կանխավճարները հաշվարկում են օրենքով սահմանված ընդհանուր կարգով, իսկ վճարումը սահմանված ժամկետներից ուշացնելու դեպքում ժամկետանց յուրաքանչյուր օրվա համար վճարում են տույժ՝ ժամանակին չմուծված հարկի գումարի 0.15 տոկոսի չափով:

Սույն վարչական գործով Դատարանը շահութահարկի մասով հայցը մերժելիս գտել է, որ Ընկերության մոտ առկա չեն «Պարզեցված հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածով նախատեսված հիմքերը, ուստի Տեսչությունն իրավունք չուներ Ընկերությանը տեղափոխել ընդհանուր հարկման ռեժիմ, հետևապես` հաշվարկել շահութահարկի կանխավճարներ:

Մինչդեռ սույն գործի փաստերի համաձայն` Ընկերությունը զբաղվում է հեռուստահաղորդումների պատրաստմամբ, իսկ շահութահարկի գծով պարտավորության հաշվարկման հիմքը Ընկերության կողմից ներկայացված պարզեցված հարկի` 2007 թվականի 2-րդ, 3-րդ և 4-րդ եռամսյակների հաշվարկներն են, որոնց համաձայն` վճարման ենթակա հարկի գումարների հանրագումարն անցնում է 500.000 ՀՀ դրամը և 2008 թվականի 1-7 ամիսների համար հաշվարկվել է 453.400 ՀՀ դրամ շահութահարկի կանխավճար, որից ապառքը` 398.600 ՀՀ դրամ, տույժը` 54.800 ՀՀ դրամ:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Ընկերությունը չի իրականացնում «Պարզեցված հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ հոդվածի 1-ին կետով սահմանված և նույն օրենքի անբաժանելի մաս հանդիսացող հավելվածում ընդգրկված գործունեություն, հետևաբար, նույն օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի «դ» ենթակետի համաձայն` «Պարզեցված հարկի մասին ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ 03.07.2007 թվականի ՀՕ-192-Նօրենքի ուժով 2008 թվականի հունվարի 1-ից Ընկերությունը դադարել է համարվել պարզեցված հարկ վճարող:

Նման պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ 2008 թվականից Ընկերության անցումը պարզեցված հարկման կարգից ընդհանուր հարկման կարգ իրավաչափ է, հետևաբար, Ընկերությունը պարտավոր էր կատարել շահութահարկի կանխավճարները, ինչը չկատարելու հետևանքով նրա նկատմամբ հաշվարկվել է օրենքով սահմանված չափով տույժ:

Այսպիսով, վճռաբեկ բողոքի նշված հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար` ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 227-րդ հոդվածի ուժով Դատարանի վճիռը բեկանելու համար:

Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-րդ հոդվածի առաջին մասի 4-րդ կետով սահմանված՝ ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելու Վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը հետևյալ հիմնավորմամբ.

«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի ողջամիտ ժամկետում իր գործի քննության իրավունք: Սույն վարչական գործով վեճի լուծումն էական նշանակություն ունի գործին մասնակցող անձանց համար: Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ գործը ողջամիտ ժամկետում քննելը հանդիսանում է «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի նույն հոդվածով ամրագրված անձի արդար դատաքննության իրավունքի տարր, հետևաբար գործի անհարկի ձգձգումները վտանգ են պարունակում նշված իրավունքի խախտման տեսանկյունից: Տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանի կողմից ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելը բխում է արդարադատության արդյունավետության շահերից, քանի որ սույն գործով վերջնական դատական ակտ կայացնելու համար նոր հանգամանք հաստատելու անհրաժեշտությունը բացակայում է:

Դատական ակտը փոփոխելիս Վճռաբեկ դատարանը հիմք է ընդունում սույն որոշման պատճառաբանությունները, ինչպես նաև գործի նոր քննության անհրաժեշտության բացակայությունը:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-2412-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

ՈՐՈՇԵՑ

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Բեկանել ՀՀ վարչական դատարանի 02.03.2009 թվականի վճռի` շահութահարկի գումարը բռնագանձելու պահանջը մերժելու մասը և այն փոփոխել. «Ար Ար Մեդիա» ՍՊԸ-ից հօգուտ ՀՀ պետական բյուջեի բռնագանձել 453.400 (չորս հարյուր հիսուներեք հազար չորս հարյուր) ՀՀ դրամ` որպես 2008 թվականի 1-7 ամիսների համար հաշվարկված շահութահարկի կանխավճար, որից ապառք` 398.600 (երեք հարյուր իննսունութ հազար վեց հարյուր) ՀՀ դրամ, տույժ` 54.800 (հիսունչորս հազար ութ հարյուր) ՀՀ դրամ: Վճռի մնացած մասը թողնել օրինական ուժի մեջ:

3. «Ար Ար Մեդիա» ՍՊԸ-ից հօգուտ ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի բռնագանձել 14.500 (տասնչորս հազար հինգ հարյուր) ՀՀ դրամ` որպես վճռաբեկ բողոքի համար վճարված պետական տուրքի գումար:

4. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:

Նախագահող`		Ս. Սարգսյան
Դատավորներ`		Ս. Անտոնյան
		Վ. Աբելյան
		Վ. Ավանեսյան
		Մ. Դրմեյան
		Ե. Խունդկարյան
		Է. Հայրիյան
		Ե. Սողոմոնյան