«ՎԱՎԵՐԱՑՆՈՒՄ ԵՄ»
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՆԱԽԱԳԱՀ Ռ. ՔՈՉԱՐՅԱՆ
22 մայիսի 2004 թ.
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ
14 ապրիլի 2004 թվականի N 682-Ն
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ԿԱՅՈՒՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.
Հաստատել`
ա) Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության կայուն զարգացման ռազմավարությունը` համաձայն N 1 հավելվածի.
բ) Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության կայուն զարգացման ռազմավարության կատարումն ապահովող միջոցառումների ցանկը` համաձայն N 2 հավելվածի:
|
Հայաստանի Հանրապետության |
Ա. Մարգարյան |
|
|
|
|
2004 թ. մայիսի 17 |
|
Հավելված N 1 |
ՀՀ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
ՀՀ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ԿԱՅՈՒՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ
Բովանդակություն
Ներածություն
I. Գյուղատնտեսության ներկա վիճակի համառոտ բնութագիրը
1. Դրական տեղաշարժերը
2. Զարգացման խոչընդոտները և հիմնախնդիրները
II. Ռազմավարության նպատակը
III. Ռազմավարության հիմնական խնդիրները
IV. Ռազմավարության հիմնական ուղղությունները
1. Ագրարային բարեփոխումների խորացում, շուկայական ենթակառուցվածքների զարգացում և տնտեսավարման ձևերի կատարելագործում
2. Պարենամթերքի ֆիզիկական և տնտեսական մատչելիության մակարդակի բարձրացում և սննդի անվտանգության ապահովում
3. Բուսաբուծության ճյուղի զարգացում, ագրոտեխնիկայի առաջադիմական համակարգի ներդրում, սերմնաբուծության, սելեկցիայի, բույսերի պաշտպանության և կարանտինի համակարգերի կատարելագործում
4. Անասնաբուծության ճյուղի զարգացում, տոհմային գործի և անասնաբուժության համակարգի բարելավում
5. Գոտիական մասնագիտացում և արտադրության ռացիոնալ տեղաբաշխում
6. Գյուղատնտեսական հումքի վերամշակման և սպասարկող ենթակառուցվածքների զարգացում
V. Անտառային տնտեսության զարգացման ռազմավարությունը
VI. Գյուղատնտեսության պետական կարգավորման գործառույթները
VII. Ռազմավարության իրականացումից ակնկալվող արդյունքները
Ներածություն
Սույն ռազմավարությունն ամրագրում է գյուղատնտեսության կայուն զարգացմանն ուղղված Հայաստանի Հանրապետության կառավարության քաղաքականությունը:
Հանրապետության տնտեսության ազատականացումը, հողի և գյուղատնտեսական արտադրության մյուս միջոցների, սպասարկող ենթակառուցվածքների, գյուղմթերքներ իրացնող և վերամշակող կազմակերպությունների մասնավորեցումն զգալիորեն սահմանափակել է գյուղատնտեսության բնագավառում պետական միջամտությունը: Այդուհանդերձ, հիմք ընդունելով ոլորտի առանձնահատկությունները և երկրի պարենային անվտանգության խնդիրները, կարևորվում է անցումային ժամանակաշրջանում գյուղատնտեսության պետական աջակցության քաղաքականությունը` ուղղված ագրարային ոլորտում իրավական հիմքի ձևավորմանը, գյուղատնտեսությունում տնտեսավարողների համար գործունեության և ներդրումների բարենպաստ պայմանների ապահովմանը, ենթակառուցվածքների զարգացմանը, սննդամթերքի անվտանգության ապահովմանը և այլն:
Ռազմավարության փաստաթղթում նախանշվում է այդ քաղաքականության ուղղությունները և դրանց իրականացումն ապահովող ծրագրերը: Միաժամանակ սահմանվում են գյուղատնտեսության ոլորտի գերակայությունները, որոնք պետական կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների, դոնոր համայնքի և տնտեսավարող սուբյեկտների համար կարող են լինել նպատակամետ գործունեության ու համագործակցության ուղենիշ:
Սույն ռազմավարությունը համահունչ է ՀՀ կառավարության` Աղքատության հաղթահարման ռազմավարական ծրագրին և ապահովում է հանրապետությունում ագրարային բարեփոխումների խորացման քաղաքականության շարունակականությունը:
I. ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՆԵՐԿԱ ՎԻՃԱԿԻ ՀԱՄԱՌՈՏ ԲՆՈՒԹԱԳԻՐԸ
1. Դրական տեղաշարժերը
Հայաստանի Հանրապետության տնտեսության կարևորագույն ոլորտներից մեկը` ագրոպարենային համակարգը, տալիս է երկրի համախառն ներքին արդյունքի մոտ 35, այդ թվում` գյուղատնտեսությունը` շուրջ 25 տոկոսը: Հաշվի առնելով ոլորտի կարևորությունը` անկախության հռչակումից անմիջապես հետո ընտրվեց հողի և գյուղատնտեսական արտադրության մյուս միջոցների, սպասարկող ենթակառուցվածքների, գյուղմթերքներ իրացնող ու վերամշակող կազմակերպությունների մասնավորեցման քաղաքականություն: Արդյունքում, ներկայումս ագրոպարենային ոլորտում ձևավորվել է շուկայական հարաբերություններով կարգավորվող ազատ տնտեսական համակարգ, որը ներառում է 335 հազարից ավելի գյուղացիական տնտեսություններ, գյուղատնտեսության սպասարկման, գյուղմթերքների իրացման ու վերամշակման բազմաթիվ մասնավոր ընկերություններ:
Հանրապետության գյուղատնտեսական արտադրությունում հիմնական հողօգտագործողները գյուղացիական տնտեսություններն են, որոնց սեփականաշնորհվել է վարելահողերի 71.7%-ը, բազմամյա տնկարկների` 78.3%-ը, խոտհարքների` 48.4%-ը:
Ներկայումս գյուղատնտեսության համախառն արտադրանքի ավելի քան 98 տոկոսը արտադրվում է մասնավոր հատվածի կողմից:
Տնտեսավարման նոր պայմաններում, երբ արմատապես փոխվել է հողաշինարարության պատկերը և մշակովի հողատարածությունները մասնատվել են ավելի քան 1.2 մլն հողակտորների, առանձնահատուկ կարևորություն է ստացել ոռոգման համակարգի, այդ թվում` ներտնտեսային ցանցի արդիականացումը:
Բուսաբուծության ճյուղում դրական միտումներ կան հացահատիկի, կարտոֆիլի, բանջարեղենի արտադրության բնագավառում: Գյուղատնտեսական հումք արտադրող և վերամշակող կազմակերպությունների միջև աստիճանաբար ձևավորվում են փոխշահավետ պայմանագրային հարաբերություններ, որոնք հուսալի նախապայմաններ են ստեղծում լոլիկի, պտղի և խաղողի արտադրության ավելացման և եկամտաբերության բարձրացման համար:
Վերջին տարիներին խաղողի հումքի վերամշակման բնագավառում կատարված ներդրումների, նոր տեխնոլոգիաների կիրառման, մարքեթինգային աշխատանքների արդյունքում առկա են որոշակի դրական տեղաշարժեր: Մասնավորապես, արդյունավետ կառավարման և նոր տեխնոլոգիաների ներդրման արդյունքում մի շարք ընկերություններում նկատվում է արտադրության վերականգնման ու զարգացման միտումներ: Գինու արտադրության և արտահանման ծավալները 1997-1998 թթ. համեմատությամբ 2002 թ. ավելացել են գրեթե 3 անգամ, իսկ ներմուծման ծավալները զգալիորեն կրճատվել են:
1988 թ. աղետալի երկրաշարժի, հանրապետության արտաքին հաղորդակցության ուղիների շրջափակման և կերային մշակաբույսերի ցանքատարածությունների` աննախադեպ չափերով կրճատման պատճառով հատկապես տուժեց անասնապահությունը: 1991-1993 թթ. տավարի գլխաքանակը կրճատվեց 65.0, խոզերինը` 143.0, ոչխարներինը` 287.1 հազարով: Նույն ժամանակահատվածում կաթի արտադրությունը նվազեց 14.5, իսկ մսինը` 51.9 հազար տոննայով: Հետագա տարիներին, հատկապես 1993 թ. սկսած անասնաբուծության ոլորտում նկատվեցին որոշ կայունացման միտումներ: Ներկայումս զարգացման տեմպերը բարձր են թռչնաբուծության ճյուղում, նկատելի առաջընթաց կա տավարաբուծության և ոչխարաբուծության ճյուղերում:
Գյուղատնտեսական մթերքների վերամշակման ոլորտում 1991-1997 թթ. շեշտակիորեն նվազել են արտադրական հզորությունների օգտագործման մակարդակը և արտադրության ծավալները: Սակայն վերջին 4 տարում, լրացուցիչ ներդրումների և միջազգային կազմակերպությունների աջակցությամբ, զգալիորեն բարելավվել է սննդի վերամշակող արդյունավետության վիճակը: Հայաստանի Հանրապետության արդյունաբերության համախառն արտադրանքում 2002 թ. այս հատվածի տեսակարար կշիռը կազմել է 38.8 տոկոս, իսկ ընդհանուր վերամշակող արդյունաբերության մեջ` 58.2 տոկոս` ներառյալ ծխախոտի վերամշակումը:
Վերամշակման համակարգի գործունեության ակտիվացումը և արտահանման ծավալների համեմատական ավելացումը որոշակիորեն նպաստել է գյուղատնտեսական արտադրանքների իրացման հիմնախնդրի մեղմացմանը և տնտեսությունների ապրանքայնության մակարդակի բարձրացմանը:
Այս ուղղությամբ դրական տեղաշարժերն առավել զգալի կլինեն, եթե հիմնովին լուծվեր գյուղատնտեսության վարկավորման և ռիսկերի ապահովագրման հիմնախնդիրները: Թեև առևտրային բանկերի, միկրոֆինանսավորող կազմակերպությունների և մասամբ վարկային ակումբների միջոցով տարեցտարի ավելանում են գյուղատնտեսությանը հատկացվող վարկային միջոցները, բայց դեռևս դրանք բավարարում են պահանջարկի մոտ 8%-ը: Այդուհանդերձ, աստիճանաբար ձևավորվում է սպասարկման և շուկայական ենթակառուցվածքների այնպիսի համակարգ, որը համահունչ է ազատական տնտեսության սկզբունքներին: Կարևորագույն ձեռքբերում է տնտեսավարող սուբյեկտների գործելաոճի և մտածողության փոփոխությունը, երբ արտադրողն այլևս իր արտադրական խնդիրների լուծումն ամբողջականորեն չի կապում պետական հովանավորչության հետ: Դրանով իսկ, բավարար տնտեսական նախադրյալներ է ստեղծվել գյուղատնտեսության ոլորտում բարեփոխումների խորացման և ոլորտի կայուն զարգացման համար:
2. Զարգացման խոչընդոտները եվ հիմնախնդիրները
Անցումային փուլում հանրապետությունում տեղի ունեցած գործընթացներն օբյեկտիվորեն հանգեցրին երկրի ընդհանուր սոցիալ-տնտեսական վիճակի վատթարացմանը, որից զերծ չմնաց նաև ագրոպարենային համակարգը: Տարբեր օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ պատճառներով հնարավոր չեղավ ագրոպարենային ոլորտի բարեփոխումներից ու սեփականաշնորհումից ստանալ ակնկալվող արդյունքները: Մասնավորապես, հողի սեփականաշնորհմանն անմիջապես չհաջորդեց գյուղատնտեսության սպասարկման և ագրովերամշակման համակարգի մասնավորեցումը, նոր շուկայական ենթակառուցվածքների ձևավորումը: Հանրապետության բնակչության ցածր գնողունակությունը, նախկին առևտրատնտեսական կապերի խզումը և արտաքին հաղորդակցության ուղիների շրջափակումը հանգեցրեցին գյուղացիական տնտեսությունների ապրանքայնության մակարդակի և վերարտադրողական կարողությունների նվազման, ինչպես նաև արտադրության էքստենսիվ զարգացման, լուրջ դժվարություններ ստեղծեցին գյուղատնտեսական և ագրովերամշակման արտադրանքի իրացման, ինչպես նաև նյութատեխնիկական մատակարարումների համար:
Գյուղատնտեսական արտադրության արդյունավետ կազմակերպմանը լրջորեն խոչընդոտում է նաև գյուղացիական տնտեսությունների փոքր չափերը: Ներկայումս մեկ գյուղացիական տնտեսությանը միջին հաշվով բաժին է ընկնում 1.4 հա գյուղատնտեսական հողատեսքեր, այդ թվում` 1.1 հա վարելահող, որը հնարավորություն չի ընձեռում իրականացնել արդյունավետ տնտեսավարում և ինտենսիվ տեխնոլոգիաների կիրառում: Միաժամանակ, Հայաստանի Հանրապետության ազգային վիճակագրական ծառայության տվյալներով վարելահողերի ավելի քան 36 տոկոսը նպատակային նշանակությամբ չի օգտագործվում, զգալիորեն նվազել են գյուղատնտեսական մշակաբույսերի ցանքատարածությունները, խաղողի և պտղատու այգիների տարածքները (գծապատկեր 1):
 |
գծապատկեր 1
Գյուղատնտեսության ինտենսիվացման ցածր մակարդակի, պարարտանյութերի ու թունաքիմիկատների անբավարար օգտագործման, մշակության ագրոտեխնիկական կանոնների խախտման հետևանքով ցածր է գյուղատնտեսական մշակաբույսերի բերքատվությունը: Հիմնականում ցանքատարածությունների ավելացման հաշվին մեծացել է հացահատիկի, բանջարեղենի և կարտոֆիլի համախառն բերքը, մինչդեռ խաղողի և պտղի արտադրությունը նկատելիորեն պակասել է (գծապատկեր 2):
 |
գծապատկեր 2
Խաղողագործության ճյուղի զարգացմանը խոչընդոտում են խաղողի ներկայիս սորտային կազմի ոչ ամբողջական համապատասխանությունը վերամշակող արդյունաբերության պահանջներին, մշակության ագրոտեխնիկայի ոչ լիարժեք կատարումը և այգիների բարձր նոսրությունը:
Վերջին տասնամյակում ավելի քան 10 անգամ կրճատվել է հանքային, գրեթե 18 անգամ` օրգանական պարարտանյութերի և շուրջ 10 անգամ բույսերի պաշտպանության միջոցների օգտագործումը:
Լուրջ խնդիրներ են ծառացել գյուղատնտեսության տեխնիկական ապահովման բնագավառում: Ներկայումս գյուղատնտեսական տեխնիկայի և սարքավորումների ավելի քան 93 տոկոսի շահագործման ժամկետը լրացել է, որի պատճառով ցածր է սարքինության մակարդակը և արտադրողականությունը, հետևաբար` բարձր են շահագործման ծախսերը և ծառայությունների սակագները:
Թեև պետական աջակցությամբ զգալի աշխատանքներ են կատարվել ոռոգման համակարգերի վերականգնման և զարգացման ուղղությամբ, սակայն դեռևս այս բնագավառում առկա են բազում հիմնախնդիրներ: Հանրապետության 274 հազ. հա ոռոգելի հողատարածքներից փաստացի ոռոգվում է ընդամենը 200-210 հազ. հա:
Անցումային շրջանում լրջորեն տուժեց նաև անասնապահությունը: Բացի բնակչության վճարունակ պահանջարկի նվազումից, սեփական կերարտադրության և ներկրվող կերերի ծավալների սահմանափակման հետևանքով զգալիորեն կրճատվեց անասնագլխաքանակը և անասնապահական մթերքների արտադրությունը (գծապատկեր 3 և 4): 1990 թ. համեմատությամբ ավելի քան 4 անգամ կրճատվել է կերային մշակաբույսերի տարածությունը, անբավարար են օգտագործվում բնական կերահանդակները: Մասնավորապես խիստ նկատելի է գյուղամերձ արոտավայրերի գերբեռնվածությունը և հեռագնա արոտների սահմանափակ օգտագործումը: Երկու դեպքում էլ այսպիսի իրավիճակը հանգեցնում են լուրջ տնտեսական կորուստների և արոտավայրերի դեգրադացման:
 |
Գծապատկեր 3
 |
Գծապատկեր 4
Դեռևս ձևավորման փուլում է տնտեսավարման նոր պայմաններին բավարարող անասնաբուժական համակարգը: Պատշաճ կերպով կարգավորված չեն սննդամթերքի անվտանգության և ստանդարտացման ոլորտները:
Վերը նշված հիմնախնդիրներին ավելանում է նաև գյուղմթերքների իրացման շուկայի ոչ լիարժեք ձևավորումը, որը մի կողմից պայմանավորված է տեղական շուկայում ցածր վճարունակ պահանջարկով և մյուս կողմից` տրանսպորտային շրջափակումների պատճառով արտահանումների հետ կապված դժվարություններով:
Արտաքին առևտրի ապրանքային կառուցվածքում պարենի և գյուղատնտեսական հումքի բաժինը կազմում է (2001-2002 թթ.) արտահանման 13.3 և ներմուծման 24.5 տոկոսը: Եթե ընդհանուր ներմուծման արժեքն արտահանմանը գերազանցում է շուրջ 2 անգամ, ապա պարենի և գյուղատնտեսական հումքի գծով` 3.8 անգամ: Ավելին, արտադրատեսակների այս խմբում արտահանման 76.4 տոկոսը բաժին է ընկնում կոնյակին, որը անհրաժեշտաբար արտահանման դիվերսիֆիկացման խնդիր է առաջադրում: ՈՒստի գյուղատնտեսական ապրանքների արտահանման ծավալների ավելացումը, առևտրային հաշվեկշռի և կառուցվածքի բարելավումը դիտվում է որպես ռազմավարական կարևորություն ներկայացնող հիմնախնդիր:
Դեռևս լիարժեք չեն գործում գյուղատնտեսության սպասարկման ենթակառուցվածքները, գիտատեխնիկական առաջադիմության նվաճումներն արտադրության մեջ ներդրվում են չափազանց դանդաղ:
Գյուղացիները յուրաքանչյուր տարի շրջանառու միջոցների խիստ կարիք են զգում, իսկ գործող բանկային համակարգի կողմից վարկավորման պահանջները դժվարամատչելի են գյուղացիական տնտեսությունների հիմնական մասի համար: Գյուղատնտեսության ոլորտում բացակայում է բնական աղետների հետևանքով կորուստների ապահովագրումը: Այս ամենը բացասաբար է ազդում գյուղատնտեսության արդյունավետության և ճյուղային կառուցվածքի վրա:
ՀՀ գյուղատնտեսության կայուն զարգացման ռազմավարությունը փաստաթղթում. հիմք ընդունելով ագրարային բարեփոխումների անցած ժամանակահատվածի ձեռքբերումները, ինչպես նաև թույլ տրված սխալներն ու բացթողումները և իրատեսորեն գնահատելով գյուղատնտեսության հիմնախնդիրները, սահմանվում են 2004-2015 թթ. ոլորտի զարգացման հիմնական ուղղությունները:
Աներկբայորեն ընդունելով ազատական տնտեսության պայմաններում պետական միջամտության սահմանափակումը` միաժամանակ հստակեցվում են անցումային փուլում պետության կողմից իրականացվող գործառույթները:
II. ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՆՊԱՏԱԿԸ
Ագրարային ոլորտի զարգացման ռազմավարության հիմնական նպատակն է` նպաստել հանրապետության գյուղատնտեսության կայուն զարգացմանը, պարենային ապահովության մակարդակի բարձրացմանը և գյուղական բնակչության եկամուտների ավելացմանը:
Հիմնական նպատակից բխող ենթանպատակներն են.
1. Գյուղատնտեսության համախառն արտադրանքի ավելացումը և արտադրության եկամտաբերության բարձրացումը:
2. Գյուղատնտեսությունում առկա արտադրական ներուժի` հողային, ջրային, աշխատանքային, գիտատեխնիկական ռեսուրսների արդյունավետ օգտագործումը:
3. Սննդամթերքի անվտանգության հիմնախնդիրների լուծումը:
4. Գյուղական աղքատության հաղթահարումը և բնակչության արտահոսքի մեղմացումը, գյուղական բնակավայրերում ոչ գյուղատնտեսական զբաղվածության ընդլայնումը:
5. Գյուղատնտեսության ճյուղային կառուցվածքի բարելավումը, առավել բարձր եկամուտ ապահովող արտադրանքների արտադրության տեսակարար կշռի մեծացումը:
6. Գյուղատնտեսության միջազգայնացման ինտեգրացիոն գործընթացների զարգացումը:
III. ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԽՆԴԻՐՆԵՐԸ
Գյուղատնտեսության կայուն զարգացման ռազմավարության հիմնական խնդիրներն են.
1. Ագրարային բարեփոխումների խորացումը, շուկայական ենթակառուցվածքների զարգացումը և տնտեսավարման ձևերի կատարելագործումը:
2. Պարենամթերքի ֆիզիկական և տնտեսական մատչելիության մակարդակի բարձրացումը, սննդի անվտանգության և հիմնական պարենային մթերքների ինքնաբավության նվազագույն մակարդակի ապահովումը:
3. Բուսաբուծության ճյուղում ագրոտեխնիկայի առաջադիմական համակարգի ներդրումը, սերմնաբուծության, սելեկցիայի, բույսերի պաշտպանության և կարանտինի միջոցառումների արդյունավետ իրականացման ապահովումը:
4. Անասնաբուծության ոլորտում տոհմային գործի զարգացումը և անասնաբուժության համակարգի բարելավումը:
5. Գյուղատնտեսական հումքի վերամշակման արտադրության, գյուղատնտեսության սպասարկող և գյուղի սոցիալական ենթակառուցվածքների զարգացումը: Այս խնդիրներին համապատասխան սահմանվում են ռազմավարության հիմնական ուղղությունները:
IV. ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՈՒՂՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
1. Ագրարային բարեփոխումների խորացում, շուկայական ենթակառուցվածքների զարգացում եվ տնտեսավարման ձեվերի կատարելագործում
Վերոհիշյալ խնդիրները կլուծվեն հետևյալ ուղղություններով.
1.1. Ագրարային բարեփոխումների խորացում
Ագրարային բարեփոխումների խորացումը նախատեսում է հողային հարաբերությունների հետագա կատարելագործում հետևյալ ուղղություններով`
ա) գյուղատնտեսական հողատեսքերի, հատկապես վարելահողերի լիարժեք օգտագործման ապահովում: Հողային օրենսգրքում փոփոխությունների և լրացումների միջոցով նախկինում անօգտագործելի` աղակալված, ախտահարման ենթարկված և խախտված հողերի մելիորատիվ և մշակութատեխնիկական աշխատանքների շնորհիվ գյուղատնտեսական շրջանառության մեջ ներառող տնտեսավարող սուբյեկտներին հողհատկացման արտոնությունների սահմանում, տնտեսավարող սուբյեկտին սեփականության և վարձակալությամբ տրամադրվող գյուղատնտեսական հողատեսքերի առավելագույն չափի հաստատագրում.
բ) արոտավայրերի երկարաժամկետ վարձակալության խրախուսում: Միավորված ազգերի կազմակերպության պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպության, ինչպես նաև Չորային շրջանների գյուղատնտեսության զարգացման միջազգային գիտական կենտրոնի (ԻԿԱՐԴԱ) լեռնային շրջանների գյուղատնտեսության զարգացման տարածաշրջանային ծրագրի շրջանակներում արոտների բարելավման ու ջրարբիացման աշխատանքների իրականացում.
գ) հողաբարելավման և ռեկուլտիվացիոն (հողերի վերականգնման) աշխատանքների համար նպատակային վարկավորում և պետության կողմից վարկի տոկոսավճարի մասնակի փոխհատուցում: Միացյալ ազգերի կազմակերպության անապատացման դեմ պայքարի կոնվենցիայի շրջանակներում` դեգրադացված հողերի վերականգնման ծրագրերի իրականացում.
դ) հողային օրենսդրությամբ սահմանված պետական և համայնքային սեփականության հողամասերի օտարման վերաբերյալ հրապարակայնության ապահովում և հողի շուկայի ինստիտուցիոնալ համակարգի ձևավորմանն աջակցություն.
ե) միավորված ազգերի կազմակերպության պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպության աջակցությամբ, ընտրված համայնքներում, հողերի միավորման փորձնական ծրագրերի իրականացում.
զ) հողի շուկայի ակտիվացման նպատակով գյուղական բնակավայրերում ոչ գյուղատնտեսական զբաղվածության խթանում, մասնավորապես` Հայաստանի փոքր և միջին ձեռնարկատիրության զարգացման ազգային կենտրոնի և միջազգային կազմակերպությունների աջակցությամբ փոքր և միջին ձեռնարկատիրության զարգացում.
է) իրավասու պետական կառավարման մարմինների միջոցով հողերի մոնիտորինգի, գյուղատնտեսական հողատեսքերի բազմաբնույթ կադաստրի վարման, հողերի էկոլոգիական վիճակի բարելավման ծրագրերի իրականացում.
ը) գյուղացիական, գյուղացիական կոլեկտիվ տնտեսություններին արտադրության արդյունավետ կազմակերպման ուղղությամբ հիմնավորված խորհրդատվություն ապահովելու նպատակով, ըստ մարզերի, գյուղացիական տնտեսությունների օպտիմալ չափերի մոդելավորում և խորհրդատվական համակարգի միջոցով ներդրմանն աջակցություն.
թ) ոլորտի արտադրական ներուժի գնահատման և պետական նպատակային ծրագրերի իրականացման արդյունավետության բարձրացման համար գյուղատնտեսության համատարած հաշվառում, հողերի կարգի և կադաստրային արժեքի ճշգրտում:
1.2. Գյուղատնտեսության շուկայական ենթակառուցվածքների զարգացում
Գյուղատնտեսության շուկայական ենթակառուցվածքների զարգացումը ներառում է` գյուղատնտեսական մթերքների իրացման, ոլորտի ֆինանսավորման և վարկավորման համակարգի կատարելագործում, ապահովագրական համակարգի ներդրման նախապայմանների ստեղծում:
Այս խնդիրների լուծման համար նախատեսվում են`
ա) գյուղատնտեսական մթերքների արտադրությունից մինչև սպառումը ապրանքային շարժին նպաստող կառույցների ձևավորում, մասնավորապես, գյուղատնտեսական մթերքների գնող-իրացնող կառույցների և մեծածախ շուկաների ստեղծմանն աջակցություն.
բ) մսամթերքների իրացման խթանման և սննդի անվտանգության պահանջների ապահովման նպատակով Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների գյուղատնտեսության դեպարտամենտի մարքեթինգի աջակցության ծրագրի միջոցով փոքր սպանդանոցների ծրագրի իրականացում, կաթի սպառողական կոոպերատիվների թվի ավելացում և գործունեության խթանում.
գ) գյուղատնտեսական վարկավորման նպաստավոր պայմանների ստեղծում, մասնավորապես, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից մասնակից ֆինանսական հաստատություններին տրամադրված վարկաշարերի տոկոսադրույքի նվազեցման միջոցով ենթավարկերի բանկային տոկոսադրույքի իջեցում, ճյուղի առանձնահատկություններին համապատասխան գրավադրման մեխանիզմների կատարելագործում, սահմանամերձ և լեռնային համայնքներում գրավի մի մասի համար պետական երաշխիքի տրամադրում.
դ) Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների գյուղատնտեսության դեպարտամենտի մարքեթինգի աջակցության ծրագրի կողմից ստեղծվող վարկային ակումբների և «Ագրոլիզինգ» ՍՊԸ-ի օրինակով գյուղական կենսունակ ֆինանսական կառույցների և լիզինգային կազմակերպությունների ձևավորմանն աջակցություն.
ե) Գյուղի և գյուղատնտեսության աջակցության հիմնադրամի ֆինանսական հնարավորությունների ընդլայնման միջոցով գյուղատնտեսական գործունեություն իրականացնող բնակչության առավել խոցելի խմբերին նպատակամետ աջակցության ցուցաբերում.
զ) գյուղատնտեսությունում վարկավորման ծավալների ավելացում (Աղքատության հաղթահարման ռազմավարական ծրագրի կանխատեսումներով նախատեսվում է մոտավորապես 10 անգամ ավելացնել գյուղատնտեսության վարկավորման ծավալները, 2015 թ. դրանք հասցնելով ճյուղի համախառն ներքին արդյունքի 11 տոկոսին` 2001 թ. 2.3 տոկոսի համեմատ).
է) գյուղատնտեսության ապահովագրական ռիսկերի գնահատման ծրագրի իրականացում.
ը) ապահովագրական ռիսկերի գնահատման ծրագրի արդյունքների հիման վրա գյուղատնտեսությունում ապահովագրական համակարգի ձևավորման փորձնական ծրագրերի իրականացում.
թ) մասնավոր ապահովագրական ընկերություններին գյուղատնտեսության ոլորտ ներգրավմանն աջակցություն:
1.3. Գյուղատնտեսության տնտեսավարման ձևերի զարգացում
Գյուղատնտեսության տնտեսավարման ձևերի զարգացման նպատակով նախատեսվում է`
ա) գյուղատնտեսության ոլորտի տնտեսավարող սուբյեկտների հաշվառման և պետական գրանցման, ինչպես նաև Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությանն անդամակցության շրջանակներում ստանձնած պարտավորություններին համապատասխան` ավելացված արժեքի հարկով հարկավորման մեխանիզմների մշակման նպատակով գյուղացիական և գյուղացիական կոլեկտիվ տնտեսությունների, կոոպերատիվների, միավորումների և այլ կազմակերպական ձևերի կարգավիճակի օրենսդրական հստակեցում և չափորոշիչների սահմանում.
բ) գյուղատնտեսական կոոպերացիայի առանձին ձևերի կանոնակարգում.
գ) կոոպերատիվների և միավորումների ձևավորմանը մարքեթինգային, վարկային, լիզինգային ու խորհրդատվական աջակցություն:
2. Պարենամթերքի ֆիզիկական եվ տնտեսական մատչելիության մակարդակի բարձրացում եվ սննդի անվտանգության ապահովում
Պարենամթերքի ֆիզիկական և տնտեսական մատչելիության մակարդակի բարձրացման և սննդի անվտանգության ապահովման խնդիրների լուծման համար նախատեսվում է`
ա) պարենամթերքի ֆիզիկական ու տնտեսական մատչելիության մակարդակի բարձրացման քաղաքականության իրականացում «Պարենային անվտանգության ապահովման մասին» (2002 թ.) Հայաստանի Հանրապետության օրենքի պահանջներին համապատասխան` Հայաստանի Հանրապետության պարենային ապահովության քաղաքականության ծրագրի և Աղքատության հաղթահարման ռազմավարական ծրագրի շրջանակներում.
բ) պարենամթերքի տեղական արտադրության ծավալների ավելացում և առևտրի հաշվեկշռի բարելավում: Մասնավորապես, Աղքատության հաղթահարման ռազմավարական ծրագրով նախատեսվում է 2003-2015 թթ. գյուղատնտեսության ավելացված արժեքի մոտ կրկնակի ավելացում և ապրանքայնության ներկայիս 40%-ի դիմաց 70%-ի ապահովում.
գ) պարենամթերքի տնտեսական մատչելիության մակարդակի բարձրացում: Ծրագրվող ժամանակահատվածում Աղքատության հաղթահարման ռազմավարական ծրագրով նախատեսված Ջինիի գործակցի 0,071 կետով կրճատումը, 1 շնչի հաշվով համախառն ներքին արդյունքի, նվազագույն և միջին ամսական աշխատավարձի, կենսաթոշակի և նպաստի զգալի ավելացումը կարևոր նախադրյալներ են այդ խնդրի լուծման համար.
դ) Աղքատության հաղթահարման ռազմավարական ծրագրի դրույթներին համահունչ, Հայաստանի Հանրապետության պարենային ապահովության քաղաքականության նոր ծրագրի մշակում և իրականացում.
ե) միջազգային ստանդարտներին համապատասխան (Կոդեքս ալիմենտարիուս, ԻՍՕ-9000 և այլն) ազգային ստանդարտների մշակման աջակցություն և սննդի որակի կառավարման արդիական համակարգի ներդրում.
զ) գենետիկորեն փոփոխված օրգանիզմների` հանրապետությունում տարածման և օգտագործման կանոնակարգում.
է) միջազգային շուկաներին ինտեգրման նպատակով սննդամթերքի փորձաքննության լաբորատորիաների ստեղծման և դրանց հավաստագրման աջակցություն.
ը) խաղողագործության, գինեգործության ճյուղի առանձնահատկությունները պահանջում են բնագավառի տնտեսական հարաբերությունների հստակեցում և ճյուղի զարգացման համար նպաստավոր պայմանների ստեղծում: Այդ նպատակով նախատեսվում է «Խաղողագործության, գինու և հայկական կոնյակի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի ընդունում, «Ագրոմարքեթինգ» նպատակային ծրագրի մշակում և հետևողականորեն իրականացում:
2.1. Հիմնական պարենային մթերքների ինքնաբավության նվազագույն մակարդակի ապահովման ռազմավարական ուղղություններն են`
ա) կենսապես կարևորագույն պարենամթերքի, մասնավորապես, հացամթերքի, բուսական յուղի, շաքարի և մսի տեղական արտադրության խթանում և սահմանված կարգով չնվազեցվող պաշարների ձևավորում, կարտոֆիլի վերամշակման համակարգի ձևավորման տեխնիկական աջակցություն: Անասնապահական մթերքների ծավալների ավելացման նպատակով կերային բազայի հնարավորությունների ընդլայնում, մասնավորապես, առավել արդյունավետ կերային մշակաբույսերի (եգիպտացորեն, կերի ճակնդեղ, գետնախնձոր և այլն) մշակության տեխնիկական աջակցության և խորհրդատվության ապահովում.
բ) Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությանն անդամակցության շրջանակներում ստանձնած պարտավորություններին համապատասխան, տարիֆային և ոչ տարիֆային կարգավորման միջոցով` պարենամթերքի ներքին շուկայի և տեղական արտադրողների շահերի պաշտպանություն:
3. Բուսաբուծության ճյուղի զարգացում, ագրոտեխնիկայի առաջադիմական համակարգի ներդրում, սերմնաբուծության, սելեկցիայի, բույսերի պաշտպանության եվ կարանտինի համակարգերի կատարելագործում
3.1. Բուսաբուծության ճյուղի զարգացում: Սույն ռազմավարության շրջանակներում բուսաբուծության ճյուղի զարգացման գերակայություններն են`
- ագրոտեխնիկայի առաջադիմական համակարգերի ներդրման միջոցով գյուղատնտեսական մշակաբույսերի բերքատվության բարձրացում և միավոր արտադրանքի հաշվով արտադրական ծախսերի կրճատում,
- ցանքատարածությունների կառուցվածքի բարելավում և միավոր տարածությունից ստացվող եկամուտի ավելացում,
- դաշտային կերարտադրության արդյունավետության բարձրացում և կերային մշակաբույսերի ցանքատարածությունների 3.2 անգամ ավելացում,
- 490 հազ. հա վարելահողերի լիարժեք օգտագործում, դրանից առնվազն 446,1 հազ. հա ինտենսիվ մշակություն և 280 հազ. հա ոռոգման ապահովում (գծապատկերներ 5, 6, 7, 8, 9),
- բազմամյա տնկարկների տարածության ավելացում մինչև 72.0 հազ. հա, որից` պտղատու այգիներ` 45.6 և խաղողինը` 26.4 հազ. հա:
Կանխատեսվող մակարդակի ձեռքբերման ռազմավարության ուղղություններն են`
ա) հանրապետության գոտիական առանձնահատկություններին համապատասխան մշակության և բերքահավաքի առաջադիմական տեխնոլոգիաների արմատավորումը: Այդ նպատակով գյուղատնտեսության վարման համակարգերի մշակում և արտադրության մեջ ներդրման մասնագիտական, խորհրդատվական ու տեղեկատվական աջակցություն.
բ) սելեկցիայի և առաջնային սերմնաբուծության գիտական ապահովում, երկրորդային սերմնաբուծության ոլորտում մասնավոր ձեռներեցության խթանում և սերմարտադրության հավաստագրում.
գ) սորտափորձարկման համակարգի կատարելագործում և ընդլայնում.
դ) առանձնակի ուշադրություն դարձնել գարնանացան հացաբույսերի (գարնանացան ցորեն, գարնանացան գարի, վիկ և վարսակ) սերմնաբուծությանը, այն դարձնել պետական հոգածության առարկա.
ե) խաղողի սելեկցիայի աշխատանքների նպատակաուղղում ցրտադիմացկուն, բարձրորակ, փոխադրունակ, սեղանի, ունիվերսալ և տեխնիկական նոր սորտերի ստեղծմանն ու ներդրմանը: Առանձնակի ուշադրություն դարձնել վիրուսազերծ տնկանյութի արտադրության և հիվանդությունների ու վնասատուների դեմ պայքարի առաջավոր տեխնոլոգիաների ներդրմանը.
զ) բույսերի գենոֆոնդի պահպանության, սելեկցիոն նվաճումների լիարժեք օգտագործման և այս ոլորտում միջազգային համագործակցության զարգացում, 2004 թ. Բույսերի նոր սորտերի պահպանության միջազգային միությանը և Սերմերի որակի ստուգման միջազգային ասոցիացիային Հայաստանի Հանրապետության անդամակցություն.
է) մշակաբույսերի վայրի ցեղակիցների պահպանություն և սելեկցիոն նպատակներով օգտագործում.
Վարելահողերի օգտագործման փաստացի կառուցվածքը եվ կանխատեսումները
2001, 2002, 2005, 2010 եվ 2015 թթ. (%)
ը) սերմերի պահուստային (փոխանցիկ) ֆոնդերի ձևավորում, հանրապետությունում հացահատիկային և կերային մշակաբույսերի, կարտոֆիլի և բանջարեղենի բարձր վերարտադրության սերմացուների կայուն սորտաթարմացման, տեսականու ընդլայնման և սերմերի որակի ստուգման աջակցություն: Հայաստանի Հանրապետության (2003-2010 թթ.) սերմնաբուծության զարգացման հայեցակարգին համապատասխան երկարաժամկետ ծրագրի մշակում և իրականացում.
թ) սերմնաբուծության և սերմերի որակի հսկողության բնագավառի օրենսդրական հիմքերի կարգավորում, «Սերմնաբուծության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի ընդունում, «Ագրարային տեսչությունների մասին» և «Սելեկցիոն նվաճումների պահպանության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքներում համապատասխան լրացումների և փոփոխությունների միջոցով ագրարային կանոնների պահպանման պահանջների ուժեղացում.
ժ) Միացյալ ազգերի կազմակերպության գյուղատնտեսության և պարենի կազմակերպության (ՖԱՕ), գյուղատնտեսության զարգացման միջազգային հիմնադրամի (ԻՖԱԴ), ինչպես նաև գյուղատնտեսության հետազոտական միջազգային կենտրոնների (ԻԿԱՐԴԱ, ՍԻՄԻԹ, ԻԳԲՌԻ և այլն) աջակցությամբ` գյուղատնտեսական մշակաբույսերի սելեկցիայի ժամանակակից տեխնոլոգիաների ներդրում, մասնավորապես կենսատեխնոլոգիական (ինվիտրո) եղանակով սերմնաբուծության արդյունավետության բարձրացում.
ժա) էկոլոգիապես մաքուր գյուղատնտեսական մթերքների բիոհումուսի արտադրության խթանում, ցանքաշրջանառության կառուցվածքում թիթեռնածաղկավոր մշակաբույսերի կշռի ավելացում, օրգանական գյուղատնտեսության ազգային ստանդարտների և չափորոշիչների մշակում և ներդրում.
ժբ) դեղաբույսերի և հատապտուղների արտադրության և վերամշակման խթանում.
ժգ) ՀՀ պետական բյուջեից և այլ աղբյուրներից կատարվող հատկացումների օգտագործման արդյունավետ մեխանիզմների կիրառման հաշվին ավելացնել բույսերի առավել վտանգավոր և մասսայական վարակիչ հիվանդությունների դեմ պայքարի աշխատանքների ծավալները: Բույսերի պաշտպանության միջոցառումների 2004-2006 թթ. ծրագրի իրականացում: Բուսասանիտարական առավել կայուն վիճակ ստեղծելու համար բույսերի պաշտպանության միջոցառումներ իրականացնել նաև ընդհանուր օգտագործման տարածքներում (անտառներ, զբոսայգիներ, արոտավայրեր).
ժդ) բույսերի պաշտպանության միջոցների և պարարտանյութերի ներկրման, պահպանության ու վաճառքի գործընթացների իրավական կարգավորում և տեսչական հսկողության ուժեղացում.
ժե) բույսերի պաշտպանության ինտեգրացված պայքարի ներդրում, կենսաբանական և էկոլոգիապես անվտանգ միջոցների կիրառության ընդլայնում: 2004 թ. համեմատությամբ մինչև 2007 թ. վերջը մորեխների դեմ արդյունավետ պայքարի միջոցով, գյուղատնտեսական մշակաբույսերին հասցվող վնասի ամբողջական վերացում (100 տոկոս) և կրծողների դեմ պայքար իրականացված տարածքներում դրանց տարածվածության կրճատում առնվազն 70 տոկոսով.
ժզ) մասնավոր հիմունքներով բույսերի պաշտպանության ծառայությունների ձևավորման խթանում, դրանց կայացմանը մասնագիտական և խորհրդատվական աջակցություն.
ժէ) հանրապետության տարածքի բուսասանիտարական անվտանգության ապահովման նպատակով բույսերի կարանտինի միջոցառումների 2004-2006 թթ. միջնաժամկետ ծրագրի իրականացում.
ժը) հանրապետության ներդրումային դիրքի բարելավման և գյուղատնտեսական մթերքների արտահանման խթանման նպատակով Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությանն անդամակցության շրջանակներում ֆիտոսանիտարական պահանջների կատարման ապահովում` ֆիտոսանիտարական վիճակի մոնիտորինգի և տեսչական գործունեության բարելավման աշխատանքների կատարում.
ժթ) կարանտին փորձաքննության համար անհրաժեշտ նյութատեխնիկական բազայի արդիականացում և Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության պահանջներին համապատասխան նորմատիվային հիմքերի ներդաշնակեցում.
ի) Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության անդամակցության շրջանակներում ստանձնած պարտավորությունների և «Իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի պահանջներին համապատասխանեցման նպատակով «Բույսերի պաշտպանության և բույսերի կարանտինի» մասին Հայաստանի Հանրապետության օրենքում և համապատասխան ենթաօրենսդրական ակտերում փոփոխությունների իրականացում.
իա) հողերի ագրոքիմիական հետազոտության և բերրիության բարձրացման 2004-2006 թթ. ծրագրի իրականացման շնորհիվ մինչև 2007 թ. վերջը ագրոքիմիական քարտեզներով ապահովված համայնքների և դրանք օգտագործող գյուղացիական տնտեսությունների (գյուղացիների) քանակը հասցնել առնվազն 40 տոկոսի:
Բուսաբուծության հիմնական ցուցանիշների կանխատեսումները ներկայացվում են աղյուսակներում (աղյուսակ 1, 2):
4. Անասնաբուծության ճյուղի զարգացում, տոհմային գործի եվ անասնաբուժության համակարգի բարելավում
4.1. Անասնաբուծության ճյուղի զարգացում: Սույն ռազմավարության շրջանակներում անասնաբուծության զարգացման գերակայություններն են`
- թարմ կաթի և կաթնամթերքների, թռչնի, ոչխարի մսի և ձվի նկատմամբ հանրապետության ներքին շուկայի պահանջարկի ամբողջական, իսկ տավարի ու խոզի մսի նկատմամբ` 75-80 տոկոսով բավարարում, պանիրների և վերամշակված մսամթերքների արտահանման ծավալների ավելացում,
- անասնակերերի սեփական արտադրության հնարավորությունների լիարժեք օգտագործման և ներկրվող կերերի սահմանային արդյունավետության գնահատման հիման վրա ըստ անասնատեսակների գլխաքանակի կայունացում,
- անասնապահական առևտրային կազմակերպությունների չափերի օպտիմալացում և համախառն արտադրանքի մեջ խոշոր տնտեսությունների մասնաբաժնի ավելացում: Ներկայումս այն կազմում է կաթի արտադրության 12.2 և մսի 12.6 տոկոսը: Մինչև 2005 թ. նախատեսվում է այդ ցուցանիշը հասցնել համապատասխանաբար` 17 և 19, իսկ հետագա տարիների ընթացքում` 32 և 45 տոկոսի,
- անասունների կերակրման և պահվածքի բարելավման, տոհմային գործի զարգացման և անասնաբուժասանիտարական աշխատանքների արդյունավետ իրականացման շնորհիվ մթերատվության բարձրացում,
- թեթև արդյունաբերության ավանդական ճյուղերի (գորգագործություն, մահուդագործություն, կոշիկի և հագուստի արտադրություն) զարգացում և դրա հիման վրա բրդի և կաշվի պահանջարկի ավելացում,
- ալպիական արոտների բարելավման և նպատակային օգտագործման համակարգի ներդրման միջոցով շվեյցարական պանիրների արտադրության և արտահանման ծավալների ավելացում:
4.2. Անասնագլխաքանակի կայունացում և անասնապահական մթերքների արտադրության ու սպառման հաշվեկշռի բարելավում
Անասնագլխաքանակի կայունացման տնտեսական հիմքը սեփական կերարտադրության իրական հնարավորությունների, ներկրվող կերերի սահմանային արդյունավետության և անասնապահական մթերքների տեղական արտադրության հարաբերական առավելությունների գնահատումն է: Առաջիկա տարիներին կպահպանվի անասնագլխաքանակի ավելացման միտումը, թեև դա կատարվում է ոչ լիարժեք կերակրման և համեմատաբար ցածր մթերատվության պայմաններում (գծապատկեր 10, 11):
|
Գծապատկեր 10 |
Գծապատկեր 11 |
Գյուղացիական տնտեսությունները կավելացնեն խոշոր եղջերավոր անասունների, ոչխարների, այծերի և խոզերի գլխաքանակը, քանի որ, անգամ եկամտաբերության ցածր մակարդակի պարագայում, դրանք ապահովում են կայուն զբաղվածություն, դրամական հոսքերի սեզոնայնության մեղմացում, թարմ և վերամշակված անասնապահական մթերքների նկատմամբ ներտնտեսային կարիքների բավարարում և բարձր իրացվելիություն ունեցող ակտիվների առկայություն:
Առևտրային կազմակերպությունները ևս կավելացնեն թռչունների, խոզերի և խոշոր եղջերավոր անասունների գլխաքանակը, քանի որ համեմատաբար խոշոր տնտեսություններն ունեն տոհմային ուղղվածություն, թարմ իրացումից բացի, նաև վերամշակման հնարավորություններ, որը ապահովում է բարձր եկամտաբերություն: Այս պայմաններում համակցված կերերի պահանջարկի լրացումը ներմուծումների հաշվին արդարացվում է նաև այն պատճառով, որ մեծաքանակ ներկրումների արդյունքում կրճատվում են սեփական ծախսերը և ավելցուկային մասի վաճառքից ստացվում է լրացուցիչ եկամուտ:
Վերոնշյալ գերակայությունները և զարգացման միտումները հիմք ընդունելով` կանխատեսվել է անասնաբուծության հիմնական ցուցանիշները (աղյուսակներ 3, 4):
Կանխատեսվող մակարդակի ապահովման ռազմավարական ուղղություններն են.
4.3. Տոհմային գործի զարգացում: Վերջին տասնամյակում տոհմային գործի անտեսման և արհեստական սերմնավորման ծավալների խիստ կրճատման հետևանքով հանրապետության պայմաններին հարմարեցված անասունների ցեղերի գենոֆոնդի պահպանությունը վտանգվել է, տեղի է ունեցել հետադարձ տրամախաչում և հատկապես խոշոր եղջերավոր անասունների տոհմային հատկանիշները վատացել են 25-30 տոկոսով: Տոհմային գործի զարգացման նպատակով նախատեսվում է`
ա) տոհմային գործի զարգացման 2004-2015 թթ. նպատակային ծրագրի մշակում և իրականացում.
բ) հանրապետության պայմաններին հարմարեցված անասունների ցեղերի գենոֆոնդի պահպանություն և սելեկցիոն նպատակներով օգտագործում, արհեստական սերմնավորման ենթարկվող անասնագլխաքանակի ավելացում և ստերջության կրճատում.
գ) գյուղատնտեսական կենդանիների համարակալման և հաշվառման 2004-2006 թթ. ծրագրի իրականացում.
դ) գյուղատնտեսական կենդանիների գենոֆոնդի պահպանման և կատարելագործման, ինչպես նաև նոր ցեղերի ստեղծմանն ուղղված աշխատանքների գիտահետազոտական համակարգի ու լիցենզավորված տոհմային անասնաբուծությամբ զբաղվող տնտեսությունների միջոցով իրականացում.
ե) ըստ գոտիական առանձնահատկությունների` անասնապահական տնտեսությունների օպտիմալ չափերի մոդելավորում և մոդելային տնտեսությունների ձևավորման աջակցություն:
4.4. Կերարտադրության, կերակրման և պահվածքի բարելավում: 1990 թ. համեմատությամբ դաշտային կերարտադրության ցանքատարածությունների 4.4 անգամ կրճատման, անասնաբուծական նորմաներից շեղված կերակրման, հատկապես հյութալի և համակցված կերերի ծավալների նվազման, արոտավայրերի հնարավորությունների և կերախոհանոցների հզորությունների սահմանափակ օգտագործման հետևանքով խիստ վատացել են անասունների կերակրման և պահվածքի պայմանները: Այդ պատճառով պակասել է անասնագլխաքանակը և անասունների մթերատվությունը: Կերարտադրության զարգացման, կերակրման և պահվածքի բարելավման նպատակով նախատեսվում է`
- դաշտային կերարտադրության զարգացման հաշվին սեփական արտադրության կերերով` ապահովվածության մակարդակի բարձրացում և կերաբաժնի կառուցվածքի բարելավում.
- արոտավայրերի երկարաժամկետ վարձակալության և մասնավորեցման խրախուսում, հեռագնա արոտների օգտագործման արտոնյալ պայմանների սահմանում, արոտավայրերի վարձակալների և սեփականատերերի կողմից իրականացվող արոտների բնական բուսածածկի բարելավման, էկոլոգիական հավասարակշռության վերականգնման և ջրարբիացման միջոցառումներին տեխնիկական աջակցության և խորհրդատվության ապահովում,
- շվեյցարական պանիրների արտադրության խթանման նպատակով ալպիական արոտների օգտագործման առանձնահատուկ կանոնակարգում,
- հատիկային և համակցված կերերի, ինչպես նաև սպիտակուցային և վիտամինային հավելումների արտադրության գծով փոքր և միջին ձեռնարկատիրության աջակցություն,
- համակցված կերերի և կերային հավելումների ներմուծման մաքսային և հարկային նպաստավոր պայմանների ստեղծում:
4.5. Մեղվաբուծության և ձկնաբուծության զարգացում
Հանրապետության պարենային ապահովության մակարդակի բարձրացմանը և գյուղական աղքատության հաղթահարմանը կնպաստեն մեղվաբուծության և ձկնաբուծության զարգացումը, այդ նպատակով նախատեսվում է`
ա) խորհրդատվական և տեխնիկական աջակցություն ցուցաբերել մեղվաբույծներին, օժանդակել մեղվաբույծների հասարակական կազմակերպություններին ոլորտի օրենսդրական կարգավորման, հիվանդությունների և վնասատուների դեմ պայքարի աշխատանքների կազմակերպման, ինչպես նաև մեղրի և զուգակցվող արտադրանքների (մեղրամոմ, մեղվի թույն և այլն) արտահանման ուղղությամբ.
բ) նպաստել լճակային ձկնաբուծության ոլորտի ընդլայնմանը, միջազգային կազմակերպությունների հետ աշխատանք տանել ձկնաբուծական արտադրանքի վերամշակման և արտադրանքի արտահանման աջակցության ուղղությամբ:
4.6. Անասնաբուժական համակարգի բարելավում
Գյուղատնտեսական կենդանիների անասնաբուժական համակարգի բարելավման նպատակով նախատեսվում է`
ա) կենդանիների վարակիչ հիվանդությունների կանխարգելում, կենդանիների և մարդու համար ընդհանուր հիվանդություններից ազգաբնակչության պաշտպանություն և հանրապետությունում հակահամաճարակային կայուն իրավիճակի ստեղծում, 2004-2007 թթ. հիվանդությունների կանխարգելման ծրագրերի իրականացման շնորհիվ ապահովել ներքոհիշյալ հիվանդություններով վարակված կենդանիների գլխաքանակի նվազեցում հետևյալ չափաքանակներով`
- սիբիրախտ` մինչև 0.001 տոկոս,
- բրուցելյոզ` մինչև 0.2 տոկոս,
- տուբերկուլյոզ` մինչև 0.2 տոկոս,
- դաբաղ (Ա.Օ. Ազիա-1)` մինչև 0.5 տոկոս,
- խշխշան պալար (խոշոր եղջերավոր)` մինչև 0.1 տոկոս,
- խոզերի ժանտախտ` 0.2 տոկոս:
Անհրաժեշտ է պարտադիր անասնաբուժական միջոցառումների ցանկում ներառել նաև կատաղության և թռչունների ժանտախտ հիվանդությունները.
բ) անասնաբուժության բնագավառի օրենսդրական հիմքերի հետևողական կարգավորում, սննդի անվտանգության պահանջների ուժեղացում, անասնաբուծական մթերքների սանիտարական փորձաքննության համակարգի բարելավման նպատակով այդ գործառույթն իրականացնող սուբյեկտների հավատարմագրում, լաբորատորիաների տեխնիկական հագեցվածության բարձրացում և կադրային ապահովում.
գ) անասնաբուժության զարգացման և հակահամաճարակային միջոցառումների 2004-2006 թթ. ծրագրի իրականացում.
դ) դոնոր համայնքի աջակցությամբ անասնաբուժական դեղամիջոցների տեղական արտադրության խթանում, դրանց փորձաքննության, ստանդարտների և իրացման համակարգի կանոնակարգում.
ե) Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությանը և Միջազգային էպիզոտիկ բյուրոյի անդամակցության շրջանակներում նորմատիվային փաստաթղթերի նույնականացումը, տեսչական հսկողության ուժեղացում.
զ) տարածաշրջաններում պետական անասնաբուժական ծառայությունների վերակազմավորման, դրանց գույքի ապապետականացման և միջազգային կազմակերպությունների տեխնիկական աջակցության միջոցով մասնավոր անասնաբուժական ծառայության ձևավորման խթանում:
5. Գոտիական մասնագիտացում եվ արտադրության ռացիոնալ տեղաբաշխում
Գյուղատնտեսության արտադրական գործոնների արդյունավետ օգտագործումը, տարածաշրջանների սոցիալ-տնտեսական զարգացման կառավարումը և գյուղական աղքատության հաղթահարումը պահանջում է բազմակողմանիորեն հիմնավորված գոտիական մասնագիտացում և արտադրության ռացիոնալ տեղաբաշխում: Ազատական տնտեսության պայմաններում այս գործընթացները հիմնականում կարգավորվում են շուկայական գործոններով, սակայն, նկատի ունենալով հիմնախնդրի ռազմավարական նշանակությունը, պետությունը տարածքային զարգացման քաղաքականության շրջանակներում անուղղակիորեն կարող է նպաստել արտադրության մասնագիտացմանը և ռացիոնալ տեղաբաշխմանը:
Ագրարային բարեփոխումների անցումային շրջանում տարբեր սոցիալ-տնտեսական գործոնների թելադրանքով նկատելիորեն խաթարվել է (անցանկալի տրանսֆորմացիայի է ենթարկվել) գյուղատնտեսական գոտիների մասնագիտացումը, որի հետևանքով զգալիորեն կրճատվել է միավոր տարածությունից ստացվող համախառն արտադրանքը և աշխատանքի արտադրողականությունը: Անցյալ դարի 80-ական թվականների վերջին հանրապետության գյուղատնտեսության ոլորտում զբաղված էր մոտ 180 հազ. մարդ և ստեղծվում էր մոտ 1960 մլն ԱՄՆ դոլարի համախառն արտադրանք: Ներկայումս զբաղվածների թիվն ավելացել է շուրջ 2.8 անգամ, իսկ համախառն արտադրանքը կրճատվել` մոտ 3 անգամ:
Մասնագիտացման խաթարման պատճառով տուժել է նաև գյուղատնտեսական ճյուղերի ճիշտ զուգակցումը` իր բոլոր բացասական հետևանքներով: Այս իրավիճակի աստիճանական կարգավորման նպատակով ռազմավարության փաստաթղթում ներկայացվում է հանրապետության մարզերի հեռանկարային մասնագիտացման ուղղությունները: Վերջինս ուղենշային է ինչպես ագրարային, այնպես էլ տարածքային զարգացման քաղաքականության համար:
Նկատի ունենալով, որ հանրապետությունում առանձնացված գյուղատնտեսական գոտիները հիմնականում համընկնում են մարզային բաժանմանը` կառավարելիության տեսանկյունից գոտիական մասնագիտացումը և արտադրության տեղաբաշխումը ներկայացվում է մարզային կտրվածքով:
Հանրապետության մարզերի գյուղատնտեսության մասնագիտացումը եվ գլխավոր ճյուղերը (համախառն արտադրանքի կառուցվածքով)
|
Մարզերը |
Մինչև ագրարային |
Ներկայիս վիճակը |
Հեռանկարային |
|
1 |
2 |
3 |
4 |
| Արագածոտն | Բանջարաբուծություն, խաղողագործություն, պտղաբուծություն, կաթնամսային տավարաբուծություն, ոչխարաբուծություն |
Կաթնամսային տավարաբուծություն, կարտոֆիլաբուծություն պտղաբուծություն, հացահատիկային տնտեսություն |
Կաթնամսային տավարաբուծություն, պտղաբուծություն, կարտոֆիլաբուծություն, ոչխարաբուծություն, կերարտադրություն |
| Արարատ | Խաղողագործություն, պտղաբուծություն, բանջարաբուծություն, կաթնային տավարաբուծություն, թռչնաբուծություն |
Բանջարաբուծություն, խաղողագործություն, մսակաթնային տավարաբուծություն, հացահատիկային տնտեսություն, կարտոֆիլաբուծություն |
Խաղողագործություն, բանջարաբուծություն, կաթնային տավարաբուծություն, պտղաբուծություն, վաղահաս կարտոֆիլաբուծություն |
| Գեղարքունիք |
Մսակաթնային անասնապահություն, |
Կարտոֆիլաբուծություն կաթնամսային անասնապահություն, հացահատիկային տնտեսություն, բանջարաբուծություն | Մսակաթնային անասնապահություն, կարտոֆիլաբուծություն, հացահատիկային տնտեսություն, կերարտադրություն |
| Արմավիր | Խաղողագործություն, պտղաբուծություն, բանջարաբուծություն, կաթնային տավարաբուծություն, թռչնաբուծություն, խոզաբուծություն, եթերայուղային արտադրություն |
Բանջարաբուծություն, հացահատիկային տնտեսություն, խաղողագործություն, մսակաթնային տավարաբուծություն, կարտոֆիլաբուծություն պտղաբուծություն |
Խաղողագործություն, բանջարաբուծություն, պտղաբուծություն, կաթնային տավարաբուծություն, վաղահաս կարտոֆիլաբուծություն |
| Լոռի | Կաթնային և տոհմային անասնապահություն, կարտոֆիլաբուծություն | Կաթնամսային անասնապահություն, կարտոֆիլաբուծություն հացահատիկային տնտեսություն, կերարտադրություն | Կաթնամսային անասնապահություն, կարտոֆիլաբուծություն հացահատիկային տնտեսություն, կերարտադրություն, ճակնդեղագործություն |պտղաբուծություն |
| Կոտայք | Կաթնամսային անասնապահություն, թռչնաբուծություն, պտղաբուծություն, հացահատիկային տնտեսություն, բանջարաբուծություն | Մսակաթնային անասնապահություն, բանջարաբուծություն, կարտոֆիլաբուծություն հացահատիկային տնտեսություն, պտղաբուծություն | Կաթնամսային անասնապահություն, թռչնաբուծություն, պտղաբուծություն, հացահատիկային տնտեսություն, բանջարաբուծություն |
| Շիրակ | Մսակաթնային տավարաբուծություն, ոչխարաբուծություն, ճակնդեղագործություն, հացահատիկային տնտեսություն | Կաթնամսային տավարաբուծություն, հացահատիկային տնտեսություն, կարտոֆիլաբուծություն, ոչխարաբուծություն | Մսակաթնային տավարաբուծություն, ոչխարաբուծություն, կերարտադրություն, հացահատիկային տնտեսություն, մերձարևադարձային պտղաբուծություն |
| Սյունիք | Մսակաթնային տավարաբուծություն, ոչխարաբուծություն, ծխախոտագործություն, պտղաբուծություն, խաղողագործություն | Կաթնամսային տավարաբուծություն, ոչխարաբուծություն, կարտոֆիլաբուծություն հացահատիկային տնտեսություն, | Մսակաթնային տավարաբուծություն, ոչխարաբուծություն, կերարտադրություն, հացահատիկային տնտեսություն, մերձարևադարձային պտղաբուծություն |
| Վայոց ձոր | Տավարաբուծություն, ոչխարաբուծություն, ծխախոտագործություն, խաղողագործություն, պտղաբուծություն | Մսակաթնային տավարաբուծություն, պտղաբուծություն | Մսակաթնային տավարաբուծություն, պտղաբուծություն ոչխարաբուծություն |
| Տավուշ | Ծխախոտագործություն, պտղաբուծություն, կաթնամսային տավարաբուծություն, խաղողագործություն, խոզաբուծություն | Մսակաթնային տավարաբուծություն, կարտոֆիլաբուծություն հացահատիկային տնտեսություն, խոզաբուծություն, ոչխարաբուծություն, խաղողագործություն | Մսակաթնային տավարաբուծություն, պտղաբուծություն, խաղողագործություն, խոզաբուծություն, կերարտադրություն, ծխախոտագործություն |
Գյուղատնտեսության ռացիոնալ տեղաբաշխման և մասնագիտացման քաղաքականության հիմնական ուղղություններն են`
- մարզերի սոցիալ-տնտեսական զարգացման ծրագրավորում,
- ըստ տարածաշրջանային զարգացման գերակայությունների գյուղատնտեսության սուբսիդավորման տարբերակված մոտեցումների կիրառում,
- փոքր և միջին ձեռնարկատիրության աշխարհագրության ընդլայնում` հեռավոր և սահմանամերձ տարածաշրջանների զարգացման առաջնայնության սկզբունքով,
- շուկայական, արտադրատեխնիկական սպասարկման և գյուղի սոցիալական ենթակառուցվածքների զարգացման միջոցով ներդրումային պայմանների բարելավում,
- միջմարզային ինտեգրացման զարգացում:
6. Գյուղատնտեսական հումքի վերամշակման եվ սպասարկող ենթակառուցվածքների զարգացում
6.1. Գյուղատնտեսական հումքի վերամշակման համակարգի զարգացում
Հայաստանում ավանդաբար զարգացած էր գինեգործությունը, մրգի և բանջարեղենի պահածոների, ծխախոտի, մսի և կաթի վերամշակման, ոչ ոգելից խմիչքների և գարեջրի արտադրությունը:
Այս համակարգը հիմնականում ուղղված էր ներքին պահանջարկի բավարարմանը, սակայն գինիների և պահածոների զգալի մասը արտահանվում էր Խորհրդային միության հանրապետություններ, մասնավորապես` Ռուսաստան: 1990 թ. կատարված փոփոխությունները ցույց տվեցին, որ անցյալից ժառանգած գործարանները իրենց գերհզորություններով և տեխնոլոգիական մակարդակով չեն բավարարում ներքին և արտաքին շուկայի պահանջներին: Ուստի, մասնավորեցումից հետո խիստ սահմանափակ թվով գործարաններ ենթարկվեցին տեխնոլոգիական վերազինման և թողարկում են ներքին ու արտաքին շուկայում մրցունակ արտադրանք:
Գյուղատնտեսական հումք վերամշակող համակարգի հզորությունների սահմանափակումը մեծապես ազդեց խաղողի և պտղի այգիների տարածության կրճատման, ինչպես նաև հումք մատակարարող գյուղացիական տնտեսությունների եկամուտների վրա:
Հայաստանի ներկայիս հաղորդակցության ուղիների և Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության անդամակցության արդի վիճակում գինեգործության զարգացման միակ ուղին սեփական հումքի հիման վրա միջազգային շուկայում մրցունակ արտադրության զարգացումն է: Այսինքն, հիմնական ճանապարհը բարձրորակ գինիների և կոնյակների արտադրությունն է: Այդ նշանակում է, որ նոր հարաբերությունների համակարգում հարկավոր է արմատապես վերանայել այգիների տեղաբաշխումը, դրանց սորտային կազմը, գինեգործության ու խաղողագործության զարգացման ուղղությունները:
Վերջին 3 տարիներին գյուղատնտեսական մթերքների վերամշակման համակարգում նկատելի է որոշակի առաջընթաց (աղյուսակ 5): Մասնավորապես, գործող և նոր ստեղծվող գործարաններում արդիական տեխնոլոգիաների կիրառումը, արդյունավետ մենեջմենթը և մարքեթինգային ծառայությունների զարգացումը բարձրացրել է թողարկվող արտադրանքի մրցունակությունը:
Միաժամանակ հումք արտադրողների հետ պայմանագրային հարաբերությունները նպաստում են փոխշահավետ համագործակցության զարգացմանը: Ռազմավարական առումով այս համակարգի զարգացման գերակայություններն են`
- արտադրական հզորությունների ընդլայնում, տեսականու մեծացում և արտադրանքի մրցունակության բարձրացում,
- շուկայահանման գործառույթների ակտիվացում և արտահանման ծավալների ավելացում,
- որակի կառավարման, ստանդարտացման և հավաստագրման միջազգային չափանիշներին բավարարող համակարգի ներդրում,
- վերամշակող արտադրության ռացիոնալ տեղաբաշխում, հատկապես Տավուշի, Սյունիքի, Վայոց ձորի և Լոռու մարզերում վերամշակման ոլորտի փոքր և միջին ձեռնարկատիրության զարգացում: Գյուղատնտեսական հումքի վերամշակման համակարգի պետական աջակցության ուղղություններն են`
- արտաքին առևտրի ռազմավարության հստակեցում, տրանսպորտային ուղիների շրջափակման վերացման հետևողական քայլերի ձեռնարկում,
- բիզնես-տեղեկատվության տարածում, մարքեթինգային և գիտական հետազոտությունների ընդլայնում,
- մասնագիտական կադրերի պատրաստում և առաջադիմական տեխնոլոգիաների ներդրմանը տեխնիկական աջակցություն,
- հումք արտադրողների և վերամշակողների միջև կոոպերացիայի ձևավորմանն աջակցություն,
- շուկային արագ հարմարվող փոքր արտադրությունների ստեղծմանն աջակցություն,
- խաղողագործության և գինեգործության մարքեթինգի բնագավառում կադրերի պատրաստում, վերապատրաստում, գիտական հետազոտությունների իրականացում և դրանց արդյունքների ներդրմանն աջակցություն,
- վերամշակող արդյունաբերության, հատկապես` գինիների, մուրաբաների, ջեմերի, կոնֆիտյուրների, օշարակների, չրերի, համեմունքների, ազգային աղանդերների և այլնի (ալանի, սուջուխ, դոշաբ, ըմպելիքների և թեյերի համար խոտաբույսերի և դեղաբույսերի փաթեթավորում և այլն) արտադրության ուղղությամբ փոքր և միջին ձեռնարկատիրության զարգացմանը խթանում,
- վերամշակող կազմակերպությունների և տեխնիկական սորտերի խաղող արտադրողների միջև պայմանագրային փոխհարաբերությունների ձևավորման գործընթացին աջակցություն` այդ ուղղությամբ գործող մեխանիզմների մշակում, որոնք պետք է միտված լինեն վարկավորման մատչելիության բարձրացմանը, ռիսկերի նվազեցմանը և վճարային կարգապահության բարձրացմանը,
- խաղողագործության և գինեգործության զարգացման գործում տեղական և արտաքին ներդրումների համար բարենպաստ գործարար և ներդրումային միջավայրի ձևավորում, հումքի արտադրության և վերամշակող կազմակերպությունների ստեղծմանը խթանում,
- ներքին և արտաքին շուկաներում խաղողի վերամշակումից ստացված արտադրատեսակների մրցունակությունը բարձրացնելու նպատակով փոխշահավետ առևտրային կապերի ընդլայնում, Անկախ Պետությունների Համագործակցության և այլ երկրներում ցուցահանդեսներին մասնակցության, տեղեկատվական միասնական դաշտի ձևավորման և տնտեսավարող սուբյեկտների համար տեղեկատվության մատչելիության ապահովում,
- քաղաքական կայունության և մակրոտնտեսական նպաստավոր միջավայրի միջոցով գործարարության ռիսկերի նվազեցում և ներդրումային կանխատեսելի պայմանների ապահովում:
6.2. Գյուղատնտեսությանն սպասարկող ենթակառուցվածքների զարգացում
Գյուղատնտեսական արտադրության արդյունավետ կազմակերպումը պահանջում է արտադրատեխնիկական սպասարկման ենթակառուցվածքների զարգացած համակարգ:
Հայաստանի լեռնային մակերևույթը, փոքր տարածքի վրա տարբեր բնական գոտիների առկայությունը և հարափոփոխ կլիման ռիսկային գյուղատնտեսության բնութագրիչներն են: Ուստի, սպասարկող ենթակառուցվածքների զարգացումը պետք է առավելագույնս համապատասխանի հանրապետության առանձնահատկություններին և նպաստի գյուղատնտեսական ռիսկերի մեղմացմանը: Առաջնային նշանակություն ունի հողերի մելիորացիայի և ոռոգման, արտադրության մեքենայացման և հակակարկտային համակարգերի զարգացումը:
Գյուղատնտեսությանն սպասարկող ենթակառուցվածքների զարգացման գերակայություններն են`
- կոոպերացման սկզբունքով գյուղատնտեսությանն սպասարկող կառույցների ձևավորմանն աջակցություն և դրանց գործունեության համար բարենպաստ պայմանների ստեղծում,
- գյուղացիական տնտեսությունների տեխնիկական հագեցվածության բարելավման նպատակով տեխնիկայի վարձակալության լիզինգային համակարգի ընդլայնում,
- դրամաշնորհային ծրագրերի նպատակաուղղում գյուղատնտեսության նյութատեխնիկական ռեսուրսներով ապահովվածության մակարդակի բարձրացմանը,
- պետության աջակցությամբ հողերի մելիորատիվ վիճակի բարելավման, ոռոգման համակարգերի զարգացման ու ցամաքուրդային ցանցի շահագործման ծրագրերի իրականացում,
- ոռոգման համակարգերի կորպորատիվ կառավարման մեխանիզմների ներդրմանն աջակցություն,
- բնական աղետների դեմ պայքարի, մասնավորապես, հակակարկտային համակարգի արդիականացում,
- գյուղական ճանապարհների վերականգնում:
6.2.1. Գյուղատնտեսության մելիորացիա և ոռոգման համակարգ
Հանրապետության գյուղատնտեսության զարգացման համար առանցքային նշանակություն ունեցող ոռոգման համակարգերին և հողերի մելիորատիվ վիճակի բարելավմանն են նպատակաուղղված ոռոգման համակարգերի զարգացման ծրագիրը և գյուղատնտեսական ծառայությունների զարգացման ծրագրի ներտնտեսային ցանցերի վերականգնման բաղադրիչի վարկային միջոցները: Բացի դրանից, Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը պետական բյուջետային ֆինանսավորման ցանկում է ներառել` կոլեկտորադրենաժային ցանցերի մաքրման և նորոգման 2004-2006 թթ. միջնաժամկետ ծրագիրը:
Սույն ռազմավարության շրջանակներում ոռոգման համակարգերի զարգացման և մելիորացիայի հիմնական ուղղություններն են`
ա) ոռոգման համակարգի կառավարման կառուցվածքի կատարելագործում և տեխնիկական վիճակի բարելավում,
բ) մեխանիկական ոռոգումն ինքնահոսի փոխարինելու, ոռոգման ջրի տնօրինման, տրման և հաշվառման իրավակազմակերպական հստակ մեխանիզմների ստեղծում,
գ) ջրօգտագործողների ընկերությունների ստեղծմանն օժանդակում, կառավարման ոլորտում տեխնիկական աջակցության և խորհրդատվության ապահովում,
դ) ներտնտեսային ոռոգման ցանցի վերականգնմանն աջակցություն,
ե) դրենաժային ցանցերի տակ ընկած ոռոգելի հողատարածքներում գրունտային ջրերի մակարդակի և հանքայնացման կարգավորման, հողերի երկրորդական աղակալման, բնակավայրերի ջրակալման, տարափոխիկ հիվանդությունների կանխարգելման, հողերի մելիորատիվ վիճակի բարելավման ու գյուղատնտեսական մշակաբույսերի բերքատվության կայունության ապահովման նպատակով կոլեկտորադրենաժային ցանցերի մաքրման և նորոգման 2004-2006 թթ. ծրագրի իրականացում, որի արդյունքում մինչև 2007 թ. վերջը գերխոնավ հողերի առավելագույն տարածքը չպետք է գերազանցի 19.8 հազ. հեկտարը,
զ) ՀՀ ոռոգելի և չորացված հողերի մելիորատիվ վիճակի կադաստրի վարում,
է) գյուղատնտեսական մշակաբույսերի ոռոգման նորմերի ու ռեժիմների ճշտում,
ը) Արարատյան հարթավայրի ոռոգելի հողերի աղային հանույթի ծրագրի իրականացում,
թ) Արարատյան հարթավայրի երկրորդային աղակալված հողերի արմատական բարելավման փուլային ծրագրի իրականացում,
ժ) բնական կերահանդակների (արոտների) բարելավման և ջրարբիացման ծրագրի իրականացում: Բնական կերահանդակների օգտագործման մոնիտորինգ, մակերեսային բարելավման միջոցառումների նախագծում և իրականացում,
ժա) սահմանամերձ փոքր բնակավայրերի ոռոգմանն աջակցության ծրագրի իրականացում:
6.2.2. Արտադրատեխնիկական սպասարկումների զարգացում և արտադրության տեխնիկական հագեցվածության բարձրացում
Արտադրատեխնիկական սպասարկումների զարգացումը և արտադրության տեխնիկական հագեցվածության բարձրացումը գյուղատնտեսության ինտենսիվացման կարևոր ուղղություններից է:
ՀՀ կառավարությունը որդեգրել է արտադրատեխնիկական սպասարկման կազմակերպությունների ապապետականացման և արտադրության տեխնիկական հագեցվածության բարձրացմանն անուղղակի աջակցության քաղաքականություն: Վերջինիս շրջանակներում ավարտին կհասցվի «Ագրոսպասարկում» միավորման համակարգի կազմակերպությունների պետական բաժնեմասի մասնավորեցումը և ամբողջապես կմասնավորեցվի «Գյուղքիմիա» պետական փակ բաժնետիրական ընկերությունը: Հետևաբար, սահմանվում է արտադրատեխնիկական սպասարկման զարգացման և արտադրության տեխնիկական հագեցվածության բարձրացման հետևյալ ռազմավարական ուղղությունները`
ա) արտադրատեխնիկական սպասարկումների իրականացում` գերազանցապես առևտրային կազմակերպությունների և անհատ ձեռնարկատերերի միջոցով, բնագավառի սպասարկողների համար մրցակցային հավասար պայմանների ստեղծում,
բ) արտադրատեխնիկական սպասարկումներ իրականացնող ընկերությունների տեխնիկական հագեցվածությունը բարձրացնելու նպատակով տեխնիկայի ձեռքբերման լիզինգային մեխանիզմների ներդրմանն աջակցություն,
գ) հանրապետության ուղղաձիգ գոտիականության առանձնահատկություններին համապատասխան տեխնիկայի շարժուն օգտագործման կազմակերպմանն աջակցություն,
դ) տարբեր դրամաշնորհների միջոցով նոր տեխնիկայի և այլ նյութական միջոցների ձեռքբերման քաղաքականության շարունակում,
ե) տարբեր դրամաշնորհային ծրագրերի և պետական աջակցության շրջանակներում ներմուծված հանքային պարարտանյութերի մատակարարում` գյուղացիական տնտեսությունների համար մատչելի պայմաններով:
6.2.3. Գյուղի սոցիալական զարգացում
Գյուղական բնակչության կենսամակարդակի և գյուղատնտեսության ճյուղի արդյունավետության բարձրացման առումով կարևոր նշանակություն ունի գյուղի սոցիալական ենթակառուցվածքների զարգացումը: Շուկայական հարաբերությունների ձևավորման անցումային շրջանում դեռևս կպահպանվի պետության կողմից այդ ենթակառուցվածքներին ուղղակի աջակցության անհրաժեշտությունը: Հետագայում աստիճանաբար կմեծանա տեղական ինքնակառավարման մարմինների և մասնավոր հատվածի մասնակցությունը սոցիալական ենթակառուցվածքների զարգացմանն ու դրանց կառավարմանը: Սույն ռազմավարության շրջանակներում կարևորվում է գյուղի սոցիալական զարգացման հետևյալ ուղղությունները`
- կրթամշակութային և մարզական օբյեկտների շինարարություն և վերանորոգում,
- ագրոտուրիզմի զարգացման ծրագրերի մշակում և իրականացմանը տեխնիկական աջակցություն,
- ոչ գյուղատնտեսական զբաղվածության նպատակով փոքր և միջին ձեռնարկատիրության զարգացում,
- գյուղաբնակ կանանց գործարար ակտիվության բարձրացման նպատակային ծրագրերի իրականացում,
- մինչև 2005 թ. «Բազմահատվածային գյուղ» ծրագրի մշակում և իրականացմանն աջակցություն,
- Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությանն անդամակցության պարտավորությունների շրջանակներում, մասնավորապես, 2009 թվականից գյուղատնտեսական արտադրանքների իրացումը հարկելու հետ կապված` գյուղատնտեսության սուբսիդավորման համակարգի հստակեցում,
- Աղքատության հաղթահարման ռազմավարական ծրագրի շրջանակներում գյուղական բնակչության աղքատության հաղթահարման միջոցառումների իրականացում:
6.2.4. Գյուղատնտեսական ռիսկերի մեղմացում
Հայաստանի ռիսկային գյուղատնտեսության պայմաններում նախատեսվում է ռիսկերի կանխատեսման, հնարավորինս կանխարգելման և հետևանքների հաղթահարման հետևյալ ուղղությունները`
բնական ռիսկերի գծով`
- գյուղատնտեսության ապահովագրական ռիսկերի գնահատման 2004 թ. ծրագրի իրականացում,
- հակակարկտային համակարգի վերականգնման փորձնական ծրագրի իրականացում,
- ջրախնայողական տեխնոլոգիաների ներդրում,
- երաշտի և սակավաջրության պայմաններում ոռոգման ջրի օգտագործման կանոնակարգում,
- հակահեղեղային և սողանքների վերացման միջոցառումների իրականացում,
- գյուղատնտեսական մշակաբույսերի բերքի կանխատեսման ու ծրագրավորման համակարգի ներդրում,
- գյուղատնտեսության ապահովագրական համակարգի զարգացմանն աջակցություն.
մակրոտնտեսական ռիսկերի գծով`
հանրային ծառայությունների ֆինանսական առողջացման ծրագրով նախատեսվող ոռոգման ջրի և էլեկտրաէներգիայի սակագների բարձրացումը, ինչպես նաև 2009 թվականից գյուղատնտեսական արտադրանքի իրացումն ավելացված արժեքի հարկով հարկման ռիսկերի ազդեցությունը գյուղատնտեսական արտադրանքների մրցունակության վրա մեղմացնելու նպատակով նախատեսվում է`
- մինչև 2007 թվականը գյուղատնտեսության սուբսիդավորման ուղղությունների և մեխանիզմների հայեցակարգի մշակում,
- Գյուղի և գյուղատնտեսության զարգացման հիմնադրամի ֆինանսական միջոցների համալրմանն աջակցություն և գյուղական բնակչության առավել խոցելի խմբերին հասցեական օգնության տրամադրում:
6.2.5. Գյուղական ճանապարհների վերականգնում
ա) գյուղի սոցիալական զարգացմանը և գյուղատնտեսության արդյունավետության բարձրացմանը կնպաստի նաև գյուղական ճանապարհների վերականգնման ծրագրերի իրականացումը: Այս խնդրի լուծման առումով նախատեսվում է`
- գյուղական ճանապարհների վիճակի գնահատում և գործող սխեմայի օպտիմալացում,
- հեռավոր և սահմանամերձ տարածաշրջանների գյուղական ճանապարհների առաջնային վերականգնում,
- գյուղական ճանապարհաշինարարությանը և ճանապարհների շահագործմանը համայնքների մասնակցության ընդլայնում.
բ) սահմանամերձ և լեռնային բնակավայրերում ճանապարհների վերականգնման առաջնահերթ իրականացում:
6.2.6. Տեղեկատվական, խորհրդատվական, գիտական և կադրային ապահովում
ա) գյուղատնտեսության ոլորտի տեղեկատվության, խորհրդատվության, գիտական և կադրային ապահովման հիմնախնդիրների լուծման ուղղությամբ պետական աջակցության քաղաքականության շարունակում,
բ) գյուղատնտեսությանն աջակցության մարզային կենտրոնների գոտիական սկզբունքով խոշորացում և կառուցվածքային փոփոխությունների կատարում,
գ) մարզային մակարդակում գիտական, ուսումնական և խորհրդատվական կառույցների ինտեգրման միջոցով ինստիտուցիոնալ բարեփոխումների կատարում,
դ) ուսումնական համակարգի հետևողական բարեփոխումներով արդիական տեխնոլոգիաներին իրազեկ, աշխատանքի շուկայում մրցունակ մասնագետների պատրաստման ու վերապատրաստման ապահովում. ներկայիս պահանջարկի հետ կապված` գյուղատնտեսական քոլեջներում պետպատվերի շրջանակներում անասնաբույժի, բույսերի պաշտպանության, մեխանիզատորի, անտառ-հիդրոմելիորատորի մասնագիտությամբ բաժինների բացում,
ե) գյուղատնտեսությանն աջակցության հանրապետական և մարզային կենտրոնների տեխնիկական վերազինման և մասնագիտական կարողությունների հզորացման միջոցով խորհրդատվական համակարգի արդյունավետության բարձրացում, ֆերմերների առաջնային կարիքների բացահայտում և դրանց բավարարման գործուն համակարգի ձևավորում,
զ) համայնքների անձնագրերի ներդրման միջոցով գյուղատնտեսության վարչական վիճակագրական ռեգիստրների ստեղծում և վարում:
V. ԱՆՏԱՌԱՅԻՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ
Նախկինում դեգրադացված անտառների վերականգնման, անտառածածկ տարածքների ընդարձակման, անտառի բնապահպանական և կենսաբազմազանության արժեքների պահպանության, երկրի անտառակառավարման քաղաքականությունը միջազգային ընդունված լավագույն փորձին համահունչ դարձնելու, անտառի պաշտպանության և պահպանության արդյունավետության բարձրացման, անտառի վնասատուների և հիվանդությունների կանխարգելման, կանոնակարգված անտառօգտագործման ժամանակակից մեթոդների, սարքավորումների և անվտանգ աշխատանքային տեխնոլոգիաների կիրառման, անտառի ռեկրեացիոն հնարավորությունների արդյունավետ օգտագործման և էկոտուրիզմի զարգացման նպատակով նախատեսվում է`
- կայուն անտառակառավարման ազգային չափորոշիչների համակարգի մշակում,
- ազգային անտառակառավարման կառույցների հզորացում,
- անտառի պլանավորման և անտառակառավարման համապատասխան պլանների մշակում և կիրառում,
- անտառի աճի և աճի ընթացքի ուսումնասիրության իրականացում,
- համայնքային անտառների կազմակերպմանն աջակցություն և անտառակառավարման համապատասխան համակարգի ստեղծում,
- կայուն ֆինանսական մեխանիզմների ստեղծում,
- անտառի և անտառային արտադրանքի ազգային վկայագրման չափանիշների մշակում,
- անտառային սեկտորում երկրատեղեկատվական համակարգի ստեղծում,
- բնափայտային պաշարների ճշգրիտ գույքագրում և անտառային էկոհամակարգերի այլ կարևոր ցուցանիշների մոնիտորինգի իրականացում, - անտառի կառավարման սեփականության նոր ձևերի հիմնում,
- կայուն անտառակառավարմանը նպաստող օրենսդրական հենքի բարելավում, ներառյալ` գիտականորեն հիմնավորված և գործուն մեխանիզմների ու գործիքների (մեթոդոլոգիա, ստանդարտներ, չափորոշիչներ և այլն) սահմանման համար ռազմավարական ուղիների ապահովում` օգտագործելով միջազգային փորձը,
- անտառի զարգացմանն ուղղված որոշումների ընդունման գործընթացում հասարակայնության մասնակցության ակտիվացում:
Նշված ուղղություններով անտառի կայուն զարգացման ապահովման, անտառաշինարարության հստակ քաղաքականության իրագործման համար կարևորագույն նախադրյալ կհանդիսանա ՀՀ անտառի ազգային քաղաքականության ու ռազմավարության ընդունումը և իրականացումը:
VI. ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ԿԱՐԳԱՎՈՐՄԱՆ ԳՈՐԾԱՌՈՒՅԹՆԵՐԸ
Սույն ռազմավարության խնդիրների լուծման շրջանակներում պետությունն իրականացնում է հետևյալ գործառույթները`
ա) աջակցություն արտադրության խոշոր ինժեներական (մելիորացիա, ոռոգում, ցամաքուրդային համակարգ, ջրարբիացում, ճանապարհաշինություն և այլն) և գյուղի սոցիալական ենթակառուցվածքների զարգացմանը,
բ) օրենսդրական հիմքերի ստեղծում, ազատ մրցակցության ապահովում,
գ) գյուղատնտեսական հողերի մոնիտորինգ և պահպանություն,
դ) անասունների և բույսերի համաճարակային և կարանտին հիվանդությունների կանխարգելում,
ե) սննդամթերքի անվտանգության ապահովման համակարգի գործունեության կատարելագործում,
զ) ոլորտի գիտատեխնիկական ապահովում, տեղեկատվական և խորհրդատվական ծառայություններին աջակցություն,
է) զարգացման ծրագրերի ընդունում և դրանց իրականացման պայմանների ապահովում,
ը) միջազգային համագործակցության զարգացում և շուկայահանման հնարավորությունների ընդլայնում:
VII. ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ԻՐԱԿԱՆԱՑՈՒՄԻՑ ԱԿՆԿԱԼՎՈՂ ԱՐԴՅՈՒՆՔՆԵՐԸ
Սույն ռազմավարության իրականացումից ակնկալվում է հանրապետության ագրարային ոլորտի կայուն և դինամիկ առաջընթաց, որը կդրսևորվի տնտեսական և սոցիալական հետևյալ արդյունքներով`
ա) 2015 թ. գյուղատնտեսական արտադրության ծավալը 1990 թ. մակարդակը կգերազանցի ավելի քան 70 տոկոսով,
բ) գյուղատնտեսության մեջ զբաղվածների թվաքանակը կդրսևորի կրճատման միտում և համախառն արտադրանքի ավելացումը կապահովվի գերազանցապես աշխատանքի արտադրողականության ավելացման հաշվին,
գ) գյուղատնտեսության ապրանքայնության մակարդակը 2015 թ. կհասնի մինչև 70 տոկոսի, որը հնարավորություն կտա էականորեն ավելացնել գյուղացիական տնտեսությունների դրամական հոսքերի և վերարտադրողական կարողությունները,
դ) 2015 թ. ցանքային տարածքը կհասցվի 446.1 հազ. հա, որը կգերազանցի 2002 թ. մակարդակը` 45.9 տոկոսով: Նույն ժամանակահատվածում կերային մշակաբույսերի տարածությունը կհասցվի 185.0, իսկ բազմամյա տնկարկներինը` 72.0 հազ. հա, այսինքն` 2002 թ. մակարդակը կգերազանցվի համապատասխանաբար` 3.2 և 2.0 անգամ,
ե) դրական տեղաշարժեր կլինեն բուսաբուծության և անասնապահության ներճյուղային կառուցվածքում` կավելանա պտղի, խաղողի, կարտոֆիլի, բանջարեղենի, կերային և տեխնիկական մշակաբույսերի համախառն արտադրությունը: Անասնապահության մեջ նկատելիորեն կավելանա ոչխարաբուծությունից և թռչնաբուծությունից ստացվող մթերքների տեսակարար կշիռը,
զ) բարձր բերքատու սորտերի շրջանացման և մշակության տեխնոլոգիաների արդիականացման շնորհիվ կանխատեսվող ժամանակահատվածի վերջին` 2002 թ. համեմատությամբ հացահատիկային մշակաբույսերի, կարտոֆիլի, բանջարեղենի բերքատվությունը կաճի համապատասխանաբար` 30.6, 58.0 և 38.0 տոկոսով, իսկ պտղի և խաղողի բերքատվությունը` 86.4 և 44.9 տոկոսով,
է) տոհմային գործի զարգացման, կերակրման և պահվածքի բարելավման շնորհիվ 2015 թ. վերջին մեկ կովի կաթնատվության մակարդակը կհասցվի 2500 կիլոգրամի,
ը) պարենի և գյուղատնտեսական հումքի արտահանման ծավալները կավելանան 4.6 անգամ,
թ) կբարձրանա հանրապետության բնակչության պարենային անվտանգության մակարդակը, զգալիորեն կավելանա կարևորագույն պարենամթերքների տեղական արտադրության հաշվին ապահովվածությունը, կկրճատվի գյուղական բնակչության աղքատությունը:
Ռազմավարության կատարումն ապահովող միջոցառումները ներկայացված են N 2 հավելվածում:
Գյուղատնտեսության կայուն զարգացման ռազմավարության խնդիրները, միջնաժամկետ ու երկարաժամկետ քաղաքականության գերակայությունները և առաջնահերթությունները չեն հավակնում լինել անփոփոխ, բայց դրանք հանդիսանում են սահմանված նպատակների և խնդիրների իրականացման հիմք և հնարավորություն են ընձեռում գնահատել ռազմավարության կենսագործման ընթացքը, անհրաժեշտ ճշգրտումներ և լրացումներ կատարելու նպատակային ցուցանիշներում և գերակա ուղղություններում: Ռազմավարությունը կիրականացվի արդեն իսկ ընդունված միջնաժամկետ և գերակայություններով թելադրված նոր մշակվող ծրագրերով:
Ռազմավարությունը կվերանայվի երկու տարին մեկ անգամ` այդ աշխատանքներում հաշվի առնելով իրավիճակային փոփոխությունները և մոնիտորինգի արդյունքները: Իսկ յուրաքանչյուր տարվա վերջին կվերանայվեն ռազմավարության իրականացումն ապահովող միջոցառումները և կներկայացվի հաշվետվություն տվյալ տարվա գործունեության մասին:
|
Հայաստանի Հանրապետության |
Մ. Թոփուզյան |
Աղյուսակ 1
Հիմնական մշակաբույսերի ցանքատարածությունները եվ կառուցվածքը
|
Մշակաբույսերը |
2001 թ. |
2002 թ. |
2005 թ. |
2010 թ. |
2015 թ. | |||||
|
հազ. |
կառուց- |
հազ. |
կառուց- |
հազ. |
կառուց- |
հազ. |
կառուց- |
հազ. |
կառուց- | |
| Հացահատիկային մշակաբույսեր |
203.4 |
64.1 |
191.9 |
62.8 |
195.0 |
56.9 |
187.5 |
50.3 |
185.0 |
40.8 |
| Կարտոֆիլ |
31.8 |
10.0 |
30.5 |
10.0 |
32.5 |
10.0 |
34.0 |
9.4 |
35.0 |
7.9 |
| Բանջարեղեն |
19.8 |
6.3 |
20.2 |
6.6 |
23.5 |
7.2 |
24.0 |
6.6 |
25.0 |
5.7 |
| Բոստան |
3.3 |
1.1 |
3.9 |
1.3 |
4.1 |
1.3 |
4.1 |
1.1 |
4.1 |
0.9 |
| Կերեր |
57.2 |
18.1 |
57.8 |
18.9 |
76.5 |
23.5 |
110.0 |
30.0 |
185.0 |
41.9 |
| Տեխնիկական մշակաբույսեր |
1.5 |
0.5 |
1.4 |
0.5 |
3.5 |
1.1 |
8.0 |
2.2 |
12.0 |
2.7 |
| Ընդամենը` ցանքային տարածությունը |
317.1 |
100.0 |
305.7 |
100.0 |
335.1 |
100.0 |
367.6 |
100.0 |
446.1 |
100.0 |
| Պտուղ |
22.7 |
60.5 |
22.8 |
63.7 |
25.0 |
62.9 |
32.0 |
61.7 |
45.6 |
58.6 |
| այդ թվում` բերքատու |
21.4 |
x |
20.7 |
x |
20.9 |
x |
24.0 |
x |
32.0 |
x |
| Խաղող |
14.8 |
39.5 |
13.0 |
36.3 |
15.1 |
37.1 |
20.2 |
38.3 |
26.4 |
41.4 |
| այդ թվում` բերքատու |
14.3 |
x |
12.4 |
x |
13.0 |
x |
17.0 |
x |
22.0 |
x |
| Ընդամենը` բազմամյա տնկարկներ |
37.5 |
100.0 |
35.8 |
100.0 |
40.1 |
100.0 |
52.0 |
100.0 |
72.0 |
100.0 |
Աղյուսակ 2
Հիմնական մշակաբույսերի համախառն բերքը եվ բերքատվությունը
|
Մշակաբույսերը |
Չափի |
2001 թ. |
2002 թ. |
2005 թ. |
2010 թ. |
2015 թ. |
|
Հացահատիկային մշակաբույսեր | ||||||
|
Համախառն բերքը |
հազ. տ |
367.3 |
415.5 |
413.4 |
451.9 |
529.1 |
|
Բերքատվությունը |
ց/հա |
18.6 |
21.9 |
21.2 |
24.1 |
28.6 |
|
Կարտոֆիլ | ||||||
|
Համախառն բերքը |
հազ. տ |
363.8 |
374.3 |
504.7 |
579.7 |
682.5 |
|
Բերքատվությունը |
ց/հա |
114.6 |
122.8 |
155.3 |
170.5 |
195.0 |
|
Բանջարեղեն | ||||||
|
Համախառն բերքը |
հազ. տ |
456.0 |
466.0 |
653.0 |
699.8 |
805.0 |
|
Բերքատվությունը |
ց/հա |
224.2 |
232.3 |
277.9 |
291.6 |
322.0 |
|
Բոստան | ||||||
|
Համախառն բերքը |
հազ. տ |
54.8 |
89.7 |
98.4 |
105.3 |
122.1 |
|
Բերքատվությունը |
ց/հա |
165.1 |
232.9 |
240.0 |
256.8 |
297.8 |
|
Կերեր | ||||||
|
Ընդամենը` կերամիավոր |
հազ. տ կմ |
656.0 |
724.8 |
967.8 |
1121.4 |
1435.1 |
|
Պտուղ | ||||||
|
Համախառն բերքը |
հազ. տ |
102.4 |
82.6 |
130.4 |
163.2 |
236.8 |
|
Բերքատվությունը |
ց/հա |
47.6 |
39.7 |
62.4 |
68.0 |
74.0 |
|
Խաղող | ||||||
|
Համախառն բերքը |
հազ. տ |
116.5 |
104.0 |
126.0 |
193.8 |
264.0 |
|
Բերքատվությունը |
ց/հա |
81.4 |
82.8 |
96.9 |
114.0 |
120.0 |
Աղյուսակ 3
Գյուղատնտեսական կենդանիների փաստացի եվ կանխատեսվող գլխաքանակները (տարեվերջի դրությամբ)
(հազ. գլուխ)
|
Գյուղատնտեսական |
2001 թ. |
2002 թ. |
2005 թ. |
2010 թ. |
2015 թ. |
| Խոշոր եղջերավորներ |
514.2 |
535.8 |
620.0 |
690.0 |
785.0 |
| այդ թվում` կովեր |
270.1 |
280.8 |
310.0 |
350.0 |
370.0 |
| Խոզեր |
97.9 |
111.0 |
150.0 |
185.0 |
210.0 |
| Ոչխարներ և այծեր |
592.1 |
602.6 |
800.0 |
1100.0 |
1500.0 |
| Թռչուններ |
3120.3 |
3462.7 |
5200.0 |
8000.0 |
10000.0 |
| Ձիեր |
12.0 |
12.1 |
13.0 |
14.5 |
16.0 |
| Ավանակներ |
8.0 |
8.0 |
8.2 |
8.9 |
10.5 |
| Ճագարներ |
41.5 |
42.0 |
55.0 |
70.0 |
80.0 |
Աղյուսակ 4
Գյուղատնտեսական կենդանիների մթերատվությունը եվ հիմնական անասնապահական մթերքների արտադրության ծավալները
|
Ցուցանիշները |
Չափի |
2001 թ. |
2002 թ. |
2005 թ. |
2010 թ. |
2015 թ. |
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
| 1 կովի միջին կաթնատվությունը |
կգ |
1685 |
1708 |
1900 |
2200 |
2500 |
| Կովի կաթի համախառն արտադրությունը |
հազ. տ |
453.8 |
476.5 |
562.0 |
726.0 |
900.0 |
| 1 ոչխարի և այծի միջին կաթնատվությունը |
կգ |
30.0 |
32.0 |
37.0 |
41.0 |
45.0 |
| Ոչխարի և այծի կաթի համախառն արտադրությունը |
հազ. տ |
12.0 |
13.0 |
20.0 |
29.0 |
44.0 |
| ԸՆԴԱՄԵՆԸ` ԿԱԹԻ ՀԱՄԱԽԱՌՆ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ |
հազ. տ |
465,3 |
489,5 |
582.0 |
755,0 |
944,0 |
| 1 տավարի միջին օրական քաշաճը |
գրամ |
400.0 |
420.0 |
460.0 |
500.0 |
550.0 |
| Ընդամենը` իրացվող տավարի միս` կենդանի քաշով |
հազ. տ |
55.1 |
54.0 |
59.0 |
69.0 |
80.0 |
| 1 ոչխարի և այծի միջին օրական քաշաճը |
գրամ |
110.0 |
115.0 |
120.0 |
135.0 |
145.0 |
| Ընդամենը` ոչխարի և այծի իրացվող միս` կենդանի քաշով |
հազ. տ |
15.3 |
12.8 |
17.0 |
23.0 |
32.0 |
| 1 խոզի միջին օրական քաշաճը |
գրամ |
255.0 |
260.0 |
280.0 |
300.0 |
330.0 |
| Ընդամենը` խոզի իրացվող միս` կենդանի քաշով |
հազ. տ |
13.7 |
16.0 |
19.0 |
25.0 |
32.0 |
| 1 թռչունի կենդանի քաշը |
կգ |
|
1.2 |
1.3 |
1.5 |
1.6 |
| Ընդամենը` իրացվող թռչնի միս` կենդանի քաշով |
հազ. տ |
2.7 |
6.2 |
10.0 |
13.0 |
16.0 |
| ԸՆԴԱՄԵՆԸ` ՄՍԻ ԻՐԱՑՈՒՄ` ԿԵՆԴԱՆԻ ՔԱՇՈՎ |
հազ. տ |
86,8 |
89,0 |
105,0 |
130,0 |
160,0 |
| Մեկ հավի միջին տարեկան ձվատվությունը |
հատ |
160 |
172 |
185 |
205 |
222 |
| ԸՆԴԱՄԵՆԸ` ՁՎԻ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ |
մլն հատ |
448,5 |
477,7 |
770,0 |
1312,0 |
1776,0 |
| 1 ոչխարի միջին բրդատվությունը |
կգ |
2,2 |
2,2 |
2,2 |
2,4 |
2,5 |
| ԲՐԴԻ ՀԱՄԱԽԱՌՆ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ |
տ |
1081 |
1120 |
1584 |
2376 |
3375 |
Աղյուսակ 5
Պտուղ-բանջարեղեն եվ խաղող վերամշակող արդյունաբերության արտադրության ծավալները
|
Արտադրանքի |
Չափի |
1986-90 թթ. |
2001 թ. |
2002 թ. |
2005 թ. |
2010 թ. |
2015 թ. |
|
Պահածո, |
հազ. պայմ. |
419156 |
39865 |
53524 |
158750 |
178500 |
217000 |
|
այդ թվում` |
հազ. պայմ. |
143330 |
22705 |
45370 |
138750 |
147500 |
170000 |
|
մրգի |
հազ. պայմ. |
275826 |
17160 |
8114 |
20000 |
31000 |
47000 |
|
Խաղողի գինի |
հազ. դալ |
4636 |
639 |
653 |
970 |
1900 |
2200 |
|
Շամպայն գինի |
հազ. դալ |
229 |
58 |
62 |
80 |
115 |
150 |
|
Կոնյակ |
հազ. դալ |
1119 |
503 |
614 |
736 |
942 |
1206 |
|
Հավելված N 2 |
Ց Ա Ն Կ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ԿԱՅՈՒՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ԿԱՏԱՐՈՒՄՆ ԱՊԱՀՈՎՈՂ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ
|
NN |
Միջոցառումը |
Նպատակը |
Արդյունքը |
Արդյունքի գնահատման |
Իրականացնողները |
Ժամկետը |
Ծանո- |
| 1. | Գյուղական բնակավայրերում ոչ գյուղատնտեսական գործունեության ծավալմանն աջակցության ծրագրի իրականացում, հողի շուկայի ձևավորման պայմանների ստեղծում | Գյուղական բնակավայրերի աշխատուժի արդյունավետ օգտագործումը, բնակչության եկամուտների ավելացումը, աղքատության մակարդակի կրճատումը, հողի շուկայի ձևավորման համար պայմանների ստեղծումը | Գյուղական բնակչության կենսամակարդակի բարելավումը համայնքների ռեսուրսային ներուժի օգտագործման մակարդակի բարձրացումը |
Ծրագիրը ներառող |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության մարզպետարաններ |
2004-2006 թթ. | IV. 1.1. «զ» 6.2.3 |
| 2. | Գյուղատնտեսությունում ապահովագրական ռիսկերի գնահատման ծրագրի իրականացում | Գյուղատնտեսությունում ապահովագրական համակարգի ներդրման համար ելակետային հիմքի ձևավորում | Գյուղատնտեսությունում ապահովագրության ներդրման գործուն մեխանիզմների մշակում Պետական ներդրումների չափի գնահատում |
Գյուղատնտեսության ոլորտում ապահովագրական համակարգի ներդրման գործուն մեխանիզմների ապահովում |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարություն |
2004 թ. | IV. 1.2. «զ» 6.2.4. |
| 3. | Գյուղատնտեսության ոլորտում ապահովագրական համակարգի ներդրման ծրագրի իրականացում | Գյուղատնտեսությունում գործող տնտեսավարողների գործունեության կայունություն և վերարտադրության համար հնարավորությունների ապահովում | Ճյուղի արդյունավետության բարձրացումը Գյուղատնտեսական մթերքների արտադրության ծավալների ավելացումը |
Գյուղատնտեսական մթերքների արտադրության ծավալների աճը |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարություն |
2005-2010 թթ. և հետագա տարիներ |
IV. 1.2. «զ» 6.2.4. |
| 4. | Գյուղատնտեսական մեծածախ շուկայի ձևավորման ծրագրի աջակցություն | Գյուղատնտեսական մթերքների արտադրող-սպառող շղթայում ազատ շարժին նպաստող պայմանների ստեղծում | Կներդրվեն գյուղատնտեսական մթերքների իրացման արդյունավետ մեխանիզմներ Կբարձրանան գյուղատնտեսական մթերքների ապրանքայնության մակարդակը և գյուղացիական տնտեսությունների եկամուտները Կբարձրանա սպառողին հասցվող գյուղատնտեսական մթերքների որակը Կավելանա գյուղատնտեսության համախառն արտադրանքը և կբարձրանա ճյուղի արդյունավետությունը, կլուծվեն պարենային անվտանգության հարցերը |
Գյուղատնտեսական մթերքների |
Հայաստանի |
2005-2007 թթ. | IV. 1.2. «ա» |
| 5. | Գյուղատնտեսական մթերքների իրացման համակարգի զարգացման աջակցության միջոցառումների ծրագրի իրականացում | Գյուղատնտեսական մթերքների ապրանքայնության ցածր մակարդակը Մթերքների իրացման խնդիրների լուծման հրատապությունը | Կձևավորվի գյուղատնտեսական արտադրանքների իրացման պատշաճ համակարգ և արդյունքում կմեծանա գյուղատնտեսական արտադրության շահութաբերությունը կնվազեն գործարքների ծախսերը և կբարձրանա բնակչության խոցելի խմբերի պարենային ապահովվածության մակարդակը` վերջինս իր ազդեցությունը կունենա աղքատության մակարդակի վրա |
Գյուղատնտեսական մթերքների ապրանքայնության մակարդակը գյուղացիական տնտեսությունների շահութաբերության մակարդակը |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության առևտրի և տնտեսական զարգացման նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության մարզպետարաններ Տնտեսավարողներ |
2004-2006 թթ. | IV. 1.2. «ա», «բ» |
| 6. | Հանրապետությունում փոքրածավալ սպանդանոցների ստեղծման միջոցառումների ծրագրի իրականացում |
Գյուղատնտեսական կենդանիների սպանդի պայմանների բարելավում |
Կխթանվի մսի ապրանքային շղթայի զարգացումը, կբարելավվեն մորթից մինչև սպառողներին միսը իրացնելու ապրանքային շղթայի անվտանգության պայմանները Աջակցություն կցուցաբերվի նոր սպանդանոցների ստեղծման աշխատանքներին |
Սպանդանոցների միջոցով իրացվող մսի ծավալը Իրացվող մսի որակը |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության մարզպետարաններ Տնտեսավարողներ |
2004-2006 թթ. | IV. 1.2 «բ» |
| 7. | Ագրոպարենային ոլորտում կոոպերացիայի ձևավորման քաղաքականության ծրագրի մշակում և իրականացում |
Գյուղատնտեսական կոոպերատիվների իրավական հստակեցումը, կոոպերատիվների առանձին տեսակների գործունեության կարգավորումը, հարկային օրենսդրության հստակեցումը |
Իրավական կհստակեցվի գյուղատնտեսական կոոպերատիվների կարգավիճակը, պետության և կոոպերատիվների փոխհարաբերությունները Կոոպերացիայի զարգացումը կնպաստի գյուղատնտեսության առջև ծառացած խնդիրների լուծմանը, մասնավորապես գյուղատնտեսական մթերքների իրացմանը, մատակարարումների և սպասարկումների մասնագիտացմանը, աշխատանքային ռեսուրսների օգտագործմանը և այլ հարցեր |
Գյուղատնտեսական մթերքների արտադրության ծավալներ, բերքատվության և մթերատվության ցուցանիշներ, մթերքների արտադրության համար կատարված ծախսերի մակարդակ, գյուղական բնակավայրերում զբաղվածության մակարդակ |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության մարզպետարաններ Տնտեսավարողներ |
2004-2008 թթ. | IV. 1.3 |
| 8. | Սննդի անվտանգության օրենսդրության և կանոնակարգումների միասնականացման զարգացմանն ուղղված միջոցառումների ծրագրի իրականացում | Սննդի հետ կապված հարաբերությունները կարգավորող օրենսդրությունը միջազգային չափանիշներին համապատասխանեցման անհրաժեշտությունը | Բոլոր մակարդակներում (համայնքային և ազգային) սննդի վերաբերյալ օրենսդրության և կանոնակարգումները կհամապատասխանեցվեն միջազգային չափանիշներին, ուղեցույցներին և առաջարկություններին, կապահովվեն բավարար իրավասություններ և հզորություններ սպառողների առողջության պաշտպանության և առևտրի ոլորտի բարելավման ուղղությամբ |
Սննդի հետ կապված հարաբերությունների կարգավորման իրավաօրենսդրական դաշտի միջազգային չափանիշներին համապատասխանեցման աստիճանը |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարություն ՀՀ առևտրի և տնտեսական զարգացման նախարարության աշխատակազմի ստանդարտացման, սերտիֆիկացման, չափաբանության վարչություն Հայաստանի Հանրապետության մարզպետարաններ Տնտեսավարողներ |
2004-2006 թթ. | IV. 2. |
| 9. | Հայաստանում սննդի անվտանգության ուսուցման օժանդակության միջոցառումների ծրագրի իրականացում | Սննդի անվտանգության բնագավառում իրազեկության ապահովման անհրաժեշտությունը | Կկատարելագործվի սննդի անվտանգության և հիգիենայի ուսուցումը, որն իր հերթին կնպաստի տնային տնտեսություն-խանութ- մատակարարող-արտադրող շղթայի բոլոր օղակներում Կբարձրանա իրազեկությունը սննդի անվտանգության և հիգիենայի հետ կապված միջոցառումների վերաբերյալ և կապահովվի վերջիններիս իրականացումը |
Սննդի անվտանգության հարցերով իրազեկության մակարդակը |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարություն ՀՀ առևտրի և տնտեսական զարգացման նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության մարզպետարաններ Տնտեսավարողներ |
2004-2006 թթ. | IV. 2. |
| 10. |
Հայաստանում Կոդեքս Ալիմենտարիսի ազգային հանձնաժողովի կայացմանն օժանդակության միջոցառումների ծրագրի իրականացում |
Սննդի ազգային չափանիշներն անվտանգության և որակի վերահսկման համակարգերի միջազգայնորեն ընդունված չափանիշներին համապատասխանեցման անհրաժեշտությունը | Գործուն և արդյունավետ օժանդակություն կտրամադրվի սննդի ազգային չափանիշներն անվտանգության և որակի վերահսկման համակարգերի միջազգայնորեն ընդունված չափանիշներին համապատաս- խանեցնելու գործում` Կոդեքսի Համակարգող Մարմնի հզորացման և Կոդեքսի Ազգային Հանձնաժողովի ստեղծման միջոցով Սննդի ու գյուղատնտեսության վերաբերյալ ավելի լայն տեղեկատվություն կապահովվի Հայաստանում Գյուղատնտեսության և Պարենի կազմակերպությունը` նյութերի գրադարանի ստեղծման միջոցով |
Որակի վերահսկման համակարգը միջազգայնորեն ընդունված չափանիշներին համապատասխանության աստիճանը |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարություն ՀՀ առևտրի և տնտեսական զարգացման նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության մարզպետարաններ Տնտեսավարողներ |
2004-2006 թթ. | IV. 2. «ե» |
| 11. | Սննդի վերահսկման լաբորատորիաների համակարգի հզորացմանն ուղղված միջոցառումների ծրագրի իրականացում | Հայաստանում սննդի վերահսկման լաբորատորիաների տեխնիկական հագեցվածության ցածր մակարդակը և դրանց վերազինման անհրաժեշտությունը |
Կզարգանա սննդի վերահսկողության |
Սննդի վերահսկման լաբորատորիաների տեխնիկական հագեցվածության և սպառողների շահերի պաշտպանության մակարդակները |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարություն ՀՀ առևտրի և տնտեսական զարգացման նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության մարզպետարաններ Տնտեսավարողներ |
2004-2006 թթ. | IV. 2. «է» |
| 12. |
Հայաստանի Հանրապետության պարենային ապահովության քաղաքականության մշակում և նոր ծրագրի իրականացում |
Մակրոտնտեսական իրավիճակի կայունացում, բնակչության կենսամակարդակի բարձրացում, բնակչության աղքատության մակարդակի նվազեցում |
Մակրոտնտեսական իրավիճակի |
Բնակչության աղքատության մակարդակը Պարենամթերքներով ապահովվածության փաստացի մակարդակը Սեփական արտադրության տեսակարար կշիռը սպառման կառուցվածքում Սննդամթերքի ներմուծման- արտահանման հաշվեկշիռը: Բնակչության եկամուտների մակարդակը Գործազրկության մակարդակը |
Հայաստանի |
2004-2015 թթ. | IV. 2. «ա» |
| 13. |
Սերմնաբուծության զարգացման ծրագրի իրականացում
|
Գյուղատնտեսական մշակաբույսերի բերքատվության բարձրացումը, անհայտ ծագման սերմերի օգտագործման բացառումը, երաշտի և ցրտահարությունների նկատմամբ կայունության ապահովումը, ճյուղի ինտենսիվացումը և ռիսկերի նվազեցումը | Պայմաններ կստեղծվեն բուսաբուծության ճյուղի ինտենսիվացման համար, կբացառվի անհայտ ծագման սերմերի օգտագործումը, կբարձրանա մշակաբույսերի բերքատվությունը, կավելանա բուսաբուծական մթերքների արտադրությունը Բերքատվության բարձրացման շնորհիվ բուսաբուծության ճյուղի արդյունավետ բարձրացում, սերմնանյութի և բուսաբուծական մթերքների որակի բարելավում, բուսաբուծական արտադրանքի մրցունակության բարձրացում |
Գյուղատնտեսական մշակաբույսերի միջին բերքատվությունը, մշակաբույսերի կայունությունը բնական աղետների նկատմամբ, սելեկցիոն հատկանիշների պահպանումը, նոր բարձր հատկանիշներ ունեցող սորտերի ստեղծում, բարձր վերարտադրության սերմնանյութի օգտագործման տեսակարար կշռի ավելացումը |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության մարզպետարաններ Տնտեսավարողներ |
2004-2015 թթ. | IV. 3.1. «զ», «է» |
| 14. | Տոհմաբուծության զարգացման ծրագրի իրականացում |
Գյուղատնտեսական կենդանիների տոհմային հատկանիշների պահպանում, նոր բարձր մթերատու ցեղերի բուծում
|
Գյուղատնտեսական կենդանիների մթերատվության բարձրացում, անասնապահությամբ զբաղվող գյուղացիական տնտեսությունների աջակցության ընդլայնում, ճյուղի արդյունավետության և ինտենսիվացման մակարդակի բարձրացում |
Գյուղատնտեսական կենդանիների մթերատվության, մթերքների որակի բարելավում Գյուղատնտեսական կենդանիների տոհմային հատկանիշների պահպանում և նոր մթերատու ցեղերի բուծում և ներդրում |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության մարզպետարաններ Տնտեսավարողներ |
2004-2015 թթ. | IV. 4.3. «ա» |
| 15. | Սերմերի որակի ստուգման և պետական սորտափորձարկման ծրագրի իրականացում | Գյուղատնտեսական մշակաբույսերի ցանքային ցածր որակ ունեցող սերմերի և տնկանյութի օգտագործման կանխում Կոնդիցիոն սերմերի վերարտադրության ապահովում |
Կավելանան սերմերի վերարտադրության ծավալները Գյուղատնտեսական մշակաբույսերի բերքատվության բարձրացում |
Գյուղատնտեսական մշակաբույսերի բերքատվության մակարդակը Օգտագործվող սերմերի մեջ կոնդիցիոն սերմերի տեսակարար կշիռը |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2004-2006 թթ. և հետագա տարիներ (2015 թ.) |
IV. 3.1. «զ», «է» |
| 16. | Տնկարանային տնտեսությունների զարգացմանն ուղղված միջոցառումների իրականացում | Բարձր որակի և բարձրարժեք սորտերի խաղողի և պտղատու տնկիների արտադրություն Նոր հիմնվող այգիները մաքրասորտ, լիարժեք, բարձր բերքատու դարձնելը |
Պտղի և խաղողի արտադրության ծավալների ավելացում |
Պտղի և խաղողի բերքատու կայուն սորտերի ներդրում |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Տնտեսավարողներ |
2004-2006 թթ. | IV. 3.1 «գ» |
| 17. | Հողերի ագրոքիմիական հետազոտության և բերրիության բարձրացման ծրագրի իրականացում | Գյուղատնտեսական հողերի գիտականորեն հիմնավորված պարարտացման համակարգերի մշակում և ներդրում | Հողերի բերրիության և մշակաբույսերի բերքատվության բարձրացում | Գյուղատնտեսական մշակաբույսերի բերքատվության մակարդակը, հողերի բերրիության մակարդակը |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2004-2006 թթ. և հետագա տարիներ (2015 թ.) |
IV. 3.1. «ժը» |
| 18. | Հայաստանի Հանրապետության բազմամյա տնկարկների և դրանցով զբաղեցված հողերի մոնիտորինգի անցկացման միջոցառումների իրականացում | Բազմամյա տնկարկների վիճակի, դրանց սորտային կազմի, նոսրության վերաբերյալ փաստացի տեղեկատվության ստացումը | Բազմամյա տնկարկների օգտագործման արդյունավետության բարձրացման վերաբերյալ առաջարկությունների մշակման համար ելակետային հիմքի ձևավորում |
Մշակված առաջարկությունների կիրառման իրատեսական մեխանիզմների առկայությունը |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2004-2005 թթ. | IV. 1.1. «է» |
| 19. | Յուղատու մշակաբույսերի (կտավատ և այլն) մշակման խրախուսման միջոցառումների ծրագրի իրականացում |
Տեխնիկական մշակաբույսերը ցանքաշրջանառության մեջ |
Տեխնիկական մշակաբույսերը կներառվեն ցանքաշրջանառության մեջ Կապահովվեն տեղական արտադրության անասնակերի սպիտակուցային հավելումները, որը կբերի կաթի և մսի արտադրության աճի |
Տեխնիկական մշակաբույսերի բերքատվության և արտադրության շահութաբերության մակարդակը Ցանքատարածությունների աճի դինամիկան Գյուղատնտեսական կենդանիների մթերատվության մակարդակը |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության մարզպետարաններ Տնտեսավարողներ |
2004-2006 թթ. | IV. 6.1. |
| 20. | Դեղաբույսերի և հատապտուղների արտադրության և վերամշակման խթանման ծրագրի իրականացում | Հանրապետության բնատնտեսական ներուժի ռացիոնալ օգտագործում, գյուղացիական տնտեսությունների եկամուտների ավելացում |
Բուսաբուծության համախառն արտադրանքի ավելացում, արտահանման հնարավորությունների ընդլայնում | Դեղաբույսերի և հատապտուղների արտադրության (օգտագործման) ծավալները Արտադրության արդյունավետությունը |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության մարզպետարաններ Տնտեսավարողներ |
2005-2007 թթ. | IV. 3.1. |
| 21. | Գյուղատնտեսական մշակաբույսերի բուսասանիտարական մոնիտորինգի ծրագրի իրականացում | Գյուղատնտեսական մշակաբույսերի բուսասանիտարական վիճակի մոնիտորինգ, բույսերի վնասատուների և հիվանդությունների դեմ պայքարի միջոցառումների մշակում, բույսերի պաշտպանության միջոցառումների փորձարարական անցկացում |
Վնասատուների և հիվանդությունների դեմ պայքարի արդյունավետ ձևերի և մեթոդների կիրառում | Գյուղական մշակաբույսերի բերքատվությունը բուսասանիտարական կայուն վիճակի ապահովումը |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2004-2006 թթ. և հետագա տարիներ (2015 թ.) |
IV. 3.1. «ժգ» |
| 22. | Բույսերի պաշտպանության միջոցառումների ծրագրի իրականացում | Առավել տարածված և վտանգավոր օրգանիզմների դեմ բույսերի պաշտպանության կենտրոնացված միջոցառումների իրականացումը | Կկանխվի վնասատու օրգանիզմների գործունեությունը, նվազագույնի կհասցվի դրանց տարածման արեալը Կապահովվի որակյալ և բարձր բերք | Բույսերի պաշտպանության միջոցառումներում ընդգրկված տարածքները և վնասատուները Գյուղատնտեսական մշակաբույսերի բերքատվությունը |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2004-2006 թթ. և հետագա տարիներ (2015 թ.) |
IV. 3.1 «ժբ», «ժգ» |
| 23. | Պարարտանյութերի, թունաքիմիկատների և բույսերի պաշտպանության կենսաբանական միջոցների սահմանային թույլատրելի մակարդակների և խտությունների մշակման և ներդրման ծրագրի իրականացում | Շրջակա միջավայրի հանրապետության բնակչության առողջության պահպանումը | Սահմանված նորմաներին համապատասխան պարարտանյութերի և թունաքիմիկատների ու կենսաբանական միջոցների թույլատրելի նորմաների կիրառման արդյունքում կբարելավվի էկոլոգիական վիճակը, կապահովվի բնակչության առողջության համար անվտանգ գյուղատնտեսական մթերքների արտադրությունը | Պարարտանյութերի թունաքիմիկատների կենսաբանական միջոցների կիրառման և խտությունների մակարդակը բնորոշող ցուցանիշները |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության մարզպետարաններ |
2004-2006 թթ. | IV. 3.1. «ժա» |
| 24. | Բույսերի կարանտինի ծրագրի իրականացում | Հանրապետության տարածքում բուսասանիտարական անվտանգության ապահովումը | Բույսերի կարանտին հիվանդությունների և վարակի օջախների կանխարգելում | Հանրապետության տարածքում կայուն բուսասանիտարական վիճակը |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2004-2006 թթ. և հետագա տարիներ (2015 թ.) |
IV. 3.1. «ժդ» |
| 25. | Գյուղատնտեսական կենդանիների արհեստական սերմնավորման միջոցառումների իրականացում | Կովերի արհեստական սերմնավորման համար սերմնահեղուկի պահպանում |
Սերմնավորման համար կենսաբանական ու գենետիկական կայուն հատկանիշներ ունեցող սերմնահեղուկի ապահովում | Սերնդատվության մակարդակը Գյուղատնտեսական կենդանիների մթերատվությունը |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2004-2006 թթ. և հետագա տարիներ (2015 թ.) |
IV. 4.3. «ա», «բ» |
| 26. | Գյուղատնտեսական կենդանիների համարակալման և հաշվառման միջոցառումների ծրագրի իրականացում | Հանրապետությունում տոհմային գործի բարելավում, անասնաբուժական միջոցառումների արդյունավետության բարձրացում, անասունների գրավադրման համար նախապայմանների ստեղծում | Կստեղծվի հաշվառման համակարգ և տվյալների բանկ, առավել արդյունավետ կկազմակերպվեն տոհմային և անասնաբուժական միջոցառումները | Տավարի գլխաքանակի վերաբերյալ հավաստի տվյալների առկայություն Ծրագրային աշխատանքների համար հավաստի տվյալների առկայություն |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2004-2006 թթ. և հետագա տարիներ (2015 թ.) |
IV. 4.3. «գ» |
| 27. | Հակահամաճարակային միջոցառումների գնահատման (սերոմոնիտորինգի) ծրագրի իրականացում | Կենդանիների վարակիչ հիվանդությունների կանխարգելում, կենդանիների և մարդու համար ընդհանուր հիվանդություններից ազգաբնակչության պաշտպանություն, հանրապետությունում հակահամաճարակային կայուն իրավիճակի ստեղծում, հակահամաճարակային, կանխարգելիչ միջոցառումների արդյունքների մոնիտորինգ և համապատասխան առաջարկությունների մշակում | Վարակիչ հիվանդությունների դեմ պայքարի արդյունավետ մեթոդների և միջոցների ընտրություն | Հակահամաճարակային միջոցառումների իրականացումից հետո հիվանդությունների առկայություն |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2004-2006 թթ. և հետագա տարիներ (2015 թ.) |
IV. 4.6 «գ» |
| 28. | Պատվաստուկների և այլ հակահամաճարակային միջոցառումների համար անհրաժեշտ պարագաների ձեռքբերման ծրագրի իրականացում | Պատվաստումների և այլ հակահամաճարակային միջոցառումների համար անհրաժեշտ պարագաների առկայության ապահովում | Կենդանիների և մարդկանց համար առավել վտանգավոր 7 հիվանդությունների դեմ պատվաստումների և հակահամաճարակային միջոցառումների իրականացման համար անհրաժեշտ նյութերի ապահովում | Պատվաստումներից և հակահամաճարակային միջոցառումներից հետո հիվանդությունների առկայությունը |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2004-2006 թթ. և հետագա տարիներ (2015 թ.) |
IV. 4.6. «ա», «գ» |
| 29. | Հակահամաճարակային պատվաստումների ծրագրի իրականացում | Հակահամաճարակային պատվաստումների և ախտորոշիչ հետազոտումների միջոցով հանրապետության տարածքում կենդանիների վարակիչ հիվանդությունների նկատմամբ կայուն հակահամաճարակային վիճակի ստեղծում | Վարակիչ հիվանդությունների կրճատում Հակահամաճարակային իրավիճակի կայունացում Գյուղատնտեսական կենդանիների մթերատվության մակարդակի բարձրացում |
Վարակիչ հիվանդությունների բացակայությունը, գյուղատնտեսական կենդանիների մթերատվությունը |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2004-2006 թթ. և հետագա տարիներ (2015 թ.) |
IV. 4.6. «ա» |
| 30. | Հանրապետությունում մեղվաբուծության աջակցության ծրագրի իրականացում | Մեղվաբուծության զարգացման համար հանրապետության հնարավորությունների առավել արդյունավետ օգտագործում | Պարենային ապահովության մակարդակի բարձրացում արտահանման ծավալների ավելացում | Մեղվաբուծական արտադրանքի ծավալների ավելացում արտադրության արդյունավետության բարձրացում, արտահանման ծավալների աճ | Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության մարզպետարաններ Տնտեսավարողներ |
2005-2007 թթ. | IV. 4.5. «ա» |
| 31. | Հայաստանի Հանրապետության 2002-2005 թթ. գյուղատնտեսական մելիորացիայի զարգացման միջոցառումների ծրագրի իրականացում | Կոլեկտորադրենաժային ցանցի անխափան աշխատանքի ապահովում մելիորատիվ կադաստրի վարման աշխատանքների կանոնակարգում, ոռոգման համակարգերի հարմարեցումը հողակտորների պայմաններին, ոռոգման ռեժիմների վերանայում |
Կապահովվի կոլեկտորադրենաժային ցանցի անխափան աշխատանքը, կկանոնակարգվեն մելիորատիվ կադաստրի վարման աշխատանքները, փաստացի իրավիճակից ելնելով կվերանայվեն ոռոգման ռեժիմները Կբարձրանա ոռոգման ներքին ցանցերի արդյունավետությունը, կբարելավվի մելիորատիվ վիճակը, կզարգանա ոռոգման համակարգը |
Ոռոգման համակարգի կորուստների կրճատումը (օգտակար գործողության գործակից), գյուղատնտեսական մշակաբույսերի բերքատվության մակարդակը, գյուղատնտեսական շրջանառության մեջ նոր հողերի ընդգրկումը | Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության մարզպետարաններ |
2002-2005 թթ. | IV. 6.2.1. |
| 32. | Կոլեկտորադրենաժային ցանցի մաքրման և նորոգման ծրագրի իրականացում | Գերխոնավ հողերի մելիորատիվ վիճակի բարելավումը` գրունտային մակարդակի նվազեցումը, երկրորդային աղակալման կանխումը, շրջակա միջավայրի էկոլոգիական հավասարակշռման պահպանումը | Գրունտային ջրերի մակարդակի իջեցումը, երկրորդական աղակալման երևույթի կանխարգելումը, շրջակա միջավայրի էկոլոգիական հավասարակշռության պահպանումը, ոռոգելի արդյունավետ երկրագործության վարումը | Գրունտային ջրերի մակարդակը | Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն մասնագիտական կազմակերպություններ |
2004-2006 թթ. և հետագա տարիներ (2015 թ.) |
IV. 6.2.1 «դ» |
| 33. | Գրունտային ջրերի մակարդակների և որակի որոշման ծրագրի իրականացում | «Հայաստանի Հանրապետության ոռոգելի և չորացած հողերի մելիորատիվ վիճակի» կադաստրի կազմումը | Մելիորատիվ միջոցառումների իրականացման համար ելակետային հիմքի ձևավորում | Ոռոգելի և չորացած հողերի մելիորատիվ վիճակը բնորոշող ցուցանիշների համակարգի առկայությունը և դրանց ճշտության աստիճանը |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2004-2006 թթ. և հետագա տարիներ (2015 թ.) |
IV. 6.2.1 «դ» |
| 34 | Արարատյան հարթավայրի ոռոգելի հողերի աղային հանույթի կատարման ծրագրի իրականացում | Հողերի աղազերծման մեթոդիկայի և մելիորանտի ընտրման աշխատանքների նախագծման և իրականացման համար հիմքերի ստեղծում | Աղազերծման արդյունավետ մեթոդիկայի և մելիորանտի ընտրություն | Աղային հանույթի հիման վրա կատարված աղազերծման արդյունավետ բնորոշող ցուցանիշներ |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2004 թ. | IV. 6.2.1 «է» |
| 35. | Գյուղատնտեսական մշակաբույսերի ոռոգման նորմերի ու ռեժիմների ճշգրտման ծրագրի իրականացում | Նոր, ոռոգման ժամանակակից պայմաններին բավարարող նորմերի ու ռեժիմների մշակում մշակաբույսերի վեգետացիոն շրջանում անհրաժեշտ ջրաքանակով բավարարումը | Ջրային ռեսուրսների խնայում 10-15 տոկոս, գյուղատնտեսական մշակաբույսերի բերքատվության մակարդակ | Ջրային ռեսուրսների խնայողության մակարդակը, գյուղատնտեսական մշակաբույսերի բերքատվությունը | Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2005-2006 թթ. | IV. 6.2.1 «զ» |
| 36. | Արարատյան հարթավայրի ոռոգելի երկրորդային աղակալված հողերի արմատական բարելավման ծրագրի իրականացում | Գրունտային ջրերի մակարդակների կարգավորում, երկրորդական աղակալման կանխարգելումը | Գրունտային ջրերի թույլատրելի մակարդակի պահպանումը, կայուն բերքատվության պահպանումը | Գրունտային ջրերի մակարդակը, տվյալ գոտում գյուղատնտեսական մշակաբույսերի բերքատվության մակարդակ | Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2005-2006 թթ. և հետագա տարիներ (2015 թ.) | IV. 6.2.1. «ը» |
| 37. | Բնական կերհանդակների (արոտների) բարելավման և ջրարբիացման միջոցառումների ծրագրի իրականացում | Բնական կերհանդակների օգտագործման համակարգում դրանց ջրարբիացման համակարգերի վերականգնում | Տավարի, ոչխարի մսի և կաթի, մասամբ խոզի մսի արտադրության համար կատարվող ծախսերի կրճատում | Արոտներից ստացվող կերերի ելքը, անասնապահական մթերքների արտադրության համար կատարված ծախսումների մակարդակը | Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2005-2006 թթ. և հետագա տարիներ (2015 թ.) |
IV. 6.2.1 «թ» |
| 38. | Հայաստանի Հանրապետության ցածրադիր և նախալեռնային տարածքներում գյուղացիական տնտեսությունների օպտիմալ չափերի որոշում ու ջրման արդյունավետ տեխնիկայի և նրա տարրերի հիմնավորում | Մասնատված, փոքր հողակտորների միավորմամբ խոշոր մասնագիտացված ապրանքային տնտեսությունների ձևավորման հիմքերի ստեղծում |
3 մարզերում փորձացուցադրական կոոպերատիվների ստեղծում և դրանց գործունեության ապահովում | Ձևավորված փորձացուցադրական տնտեսությունների գործունեության հիմնական ցուցանիշները |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2004-2005 թթ. | IV. 6.2.1 «ժ» |
| 39. |
Պարենային արտադրության աճ» |
Գյուղատնտեսության ոլորտում նյութատեխնիկական միջոցների ապահովվածության մակարդակի բարձրացում |
Արդյունքում կբարձրանան տեխնիկական հագեցվածության մակարդակը և մշակաբույսերի բերքատվությունը, հետևաբար նաև կավելանան գյուղատնտեսական մթերքների արտադրության ծավալները | Տեխնիկական և նյութատեխնիկական ռեսուրսներով ապահովվածության մակարդակը Արտադրական գործունեության մեքենայացման աստիճանը, միջին բերքատվության ավելացումը | Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության մարզպետարաններ |
2004-2006 թթ. | IV. 6.2.2 «դ» |
| 40. | Հանքային պարարտանյութերի ներկրման և իրացման միջոցառումների իրականացում | Գյուղացիական տնտեսություններին պարարտանյութերի մատակարարում | Ագրոտեխնիկայի պահանջների կատարման բարձրացում | Գյուղատնտեսական մշակաբույսերի բերքատվություն | Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2004-2006 թթ. | IV. 6.2.2 «դ» |
| 41. | Գյուղատնտեսական տեխնիկայի հավաքակազմի աստիճանաբար նորացման միջոցառումների իրականացում | Տեխնիկական հագեցվածության մակարդակի բարձրացում |
Մեքենայացման մակարդակի բարձրացում, գյուղատնտեսական մթերքների արտադրության ծախսերի կրճատում | Գյուղատնտեսական արտադրական գործընթացների մեքենայացման աստիճանը | Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2004-2006 թթ. | IV. 6.2.2. «բ» |
| 42. | Աջակցություն գյուղատնտեսական տվյալների հավաքագրման ծրագրի իրականացմանը | Հանրապետության գյուղական համայնքների ագրարային ոլորտի տարբեր ճյուղերի վերաբերյալ տեղեկատվության հավաքագրումը, մեքենայական մշակումը, պահպանումը և վերլուծությունը | Ծրագրավորման աշխատանքների համար անհրաժեշտ ելակետային բազայի ստեղծումը, համապատասխան վերլուծությունների իրականացումը | Գյուղական համայնքների գյուղատնտեսության ճյուղերի շուկայական և արտադրական ենթակառուցվածքների վերաբերյալ հավաստի տեղեկատվական բազայի ապահովումը | Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2004-2006 թթ. և հետագա տարիներ(2015 թ.) |
IV. 1. |
| 43. | Հակակարկտային ծառայության վերականգնման միջոցառումների իրականացում | Բնական աղետների հետևանքների մեղմացում |
Բերքի կորստի նվազում բնակչության եկամուտների ավելացում | Գյուղատնտեսական ռիսկերի նվազեցումը | Հայաստանի Հանրապետության արտակարգ իրավիճակների վարչություն Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2004-2010 թթ. | IV. 6.2.4 |
| 44. | Գյուղատնտեսական բարեփոխումների աջակցության ծրագրի շարունակում | Ագրոպարենային ոլորտի գիտակրթական խորհրդատվական համակարգում բարեփոխումների շարունակման և դրանց արդյունավետ գործունեության ապահովում |
Որոշակիորեն կբավարարվի գյուղատնտեսությամբ զբաղվող տնտեսավարող սուբյեկտների պահանջը վարկային ռեսուրսների նկատմամբ Կբարձրանա ագրարային գիտակրթական համակարգի գործունեության արդյունավետությունը Կզարգանա տեղեկատվական, խորհրդատվական, մարքեթինգային համակարգը Արդյունքում կբարձրանան գյուղատնտեսության արդյունավետությունը, գյուղացիական տնտեսությունների եկամուտները, կկրճատվի աղքատության մակարդակը |
Վարկավորման նկատմամբ գյուղացիական տնտեսությունների ապահովվածության մակարդակը Գիտական համակարգի մշակումների կիրառականության մակարդակը Խորհրդատվական, տեղեկատվական, մարքեթինգային կառույցների գործունեության մեխանիզմների կատարելության աստիճանը, գյուղացիական տնտեսությունների կողմից վերջիններիս գործունեության գնահատականը | Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության մարզպետարաններ Տնտեսավարողներ |
2004 թ. | IV. 1.6. |
| 45. | ՀՀ անտառի ազգային քաղաքականության և ռազմավարության մշակում և ընդունում | Դեգրադացված անտառային էկոհամակարգերի վերականգնման, կայուն օգտագործման և անտառների օգտակար հատկությունների զարգացման ռազմավարական ուղիների մշակումը |
Երկարաժամկետ և գիտականորեն հիմնավորված կայուն անտառկառավարման, դրան նպաստող ինստիտուցիոնալ և օրենսդրական բարեփոխումների իրականացման ապահովում Կայուն անտառկառավարման միջազգային չափորոշիչների և անտառի վկայագրման ու գնահատման որակական չափանիշների կիրառում |
Կայուն անտառկառավարման միջազգային չափորոշիչների և անտառի վկայագրման ու գնահատման որակական չափանիշների կիրառման մակարդակը |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության բնապահպանության նախարարություն |
2004 թ. 4-րդ եռամսյակ |
V. |
| 46. |
Գյուղատնտեսական ծառայությունների ծրագրի շարունակում |
Գյուղատնտեսության ոլորտի վարկավորում, ներտնտեսային ոռոգման ցանցի գործունեության, գյուղատնտեսության և համայնքների զարգացման ապահովում |
Բարձր լեռնային, հեռավոր և առավել աղքատ գյուղերի տնտեսական վիճակի կայունացում, այդպիսի բնակավայրերի պահպանումը և միգրացիոն գործընթացների նվազեցում, գյուղական փոքր կազմակերպություններին աջակցություն տնտեսական կառույցների ձևավորման աջակցություն հետևյալ բաղադրիչների իրականացման միջոցով` - գյուղական վարկավորում, - ներտնտեսային ոռոգման ցանցերի վերականգնում և ջրօգտագործողների սպառողական կոոպերատիվների կազմակերպում - գյուղատնտեսության զարգացում, - համայնքների զարգացում |
Գյուղատնտեսության համախառն արտադրանքի ծավալ: Գյուղատնտեսական մթերքների արտադրության արդյունավետության ցուցանիշներ: Գյուղական բնակավայրերում բնակչության զբաղվածության մակարդակ: Գյուղական համայնքների զարգացման ընդհանուր իրավիճակ |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության մարզպետարաններ Տնտեսավարողներ |
2004 թ. | IV. 1. |
| 47. | Համայնքային ճանապարհների վիճակի բարելավման ծրագրի իրականացում | Գյուղական բնակավայրերի ենթակառուցվածքների բարելավում, արտադրության համար նպաստավոր պայմանների ստեղծում |
Գյուղական բնակավայրերի վիճակի բարելավում | Գյուղական բնակավայրերի ճանապարհների վիճակը | Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2004-2006 թթ. և հետագա տարիներ |
IV. 6.2.5. |
| 48. | Գյուղատնտեսության սուբսիդավորման ուղղությունների և մեխանիզմների հայեցակարգի մշակում | Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությանն անդամակցության շրջանակներում ստանձնած պարտավորությունների կատարման և գյուղատնտեսությունում տնտեսավարող սուբյեկտների համար բարենպաստ պայմանների ձևավորման նախադրյալների ստեղծում |
Հանրապետության գյուղատնտեսության տարածաշրջանային զարգացման համար նախադրյալների ստեղծում | Գյուղատնտեսության սուբսիդավորման հիմնավորված մեխանիզմների առկայություն |
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2007 թ. | IV. 6.2.4. |
| 49. | «Ապահովագրության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագծի մշակում | Գյուղատնտեսության առանձնահատկություններից բխող մի շարք փոփոխությունների իրականացում` կապված գյուղատնտեսության ապահովագրություն իրականացնող ընկերությունների նկատմամբ տարբերակված մոտեցումների ձևավորման հետ |
Նախապայման կստեղծվեն գյուղատնտեսության ոլորտը ապահովագրության գործում ընդգրկելու համար | Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարություն |
2005 թ. | IV. 1. | |
| 50. | Գյուղացիական տնտեսությունների և գյուղատնտեսությամբ զբաղվող տնտեսավարող սուբյեկտների, ֆերմերների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագծի մշակում | Գյուղատնտեսության ոլորտում գործող տնտեսավարող սուբյեկտների կարգավիճակի հստակեցում | Կհստակեցվի գյուղատնտեսական գործունեությամբ զբաղվող տնտեսավարողների իրավական կարգավիճակը, նախապայմաններ կստեղծվեն պայմանագրային փոխհարաբերությունների զարգացման համար | Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2005 թ. | IV. 1. | |
| 51. | «Սերմնաբուծության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագծի մշակում | Սերմնաբուծության բնագավառում օրենսդրական հիմքերի կարգավորում | Կձևավորվեն մեխանիզմներ անհայտ ծագման սերմերի օգտագործման բացառման, կոնդիցիոն սերմերի օգտագործման ծավալների ավելացման ուղղությամբ | Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2004 թ. | IV. 3. | |
| 52. | «Լիցենզավորման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագծի մշակում | Անասնաբուժական դեղամիջոցների իրացման գործընթացի կարգավորում | Կբացառվի ժամկետանց և սահմանված չափանիշներին չհամապատասխանող դեղամիջոցների իրացումը Կկրճատվեն գյուղատնտեսական կենդանիների հիվանդությունները | Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2004 թ. | IV. 1. | |
| 53. | «Բույսերի պաշտպանության և բույսերի կարանտինի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագծի մշակում | Կարանտինի և ֆիտոսանիտարական միջոցառումների օրենսդրական հիմքերի ներդաշնակություն Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության պահանջներին |
Կխթանվի բուսաբուծական ծագման արտադրանքի ներքին շուկայում իրացման և արտահանման գործընթացը | Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2005 թ. | IV. 3. | |
| 54. | «Սելեկցիոն նվաճումների պահպանության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագծի մշակում | Սելեկցիոն նվաճումների ստեղծման իրավական պահպանման և օգտագործման հետ կապված հարաբերությունների հստակեցում |
Կհստակեցվեն անասնաբուծության բնագավառում սելեկցիոն նվաճումների պահպանության հարաբերությունները | Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարություն |
2005 թ. | IV. 3. |
|
Հայաստանի Հանրապետության |
Մ. Թոփուզյան |