«Վավերացնում եմ»

Հայաստանի Հանրապետության

Նախագահ Ռ. Քոչարյան

9 փետրվարի 2004 թ.

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

29 հունվարի 2004 թվականի N 49-Ն

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԼՈՌՈՒ ՄԱՐԶԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԱՆՇԱՐԺ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱԿԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

«Պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ու պատմական միջավայրի պահպանության և օգտագործման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 13-րդ հոդվածին համապատասխան՝ Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Հաստատել Լոռու մարզի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների պետական ցուցակը` համաձայն հավելվածի:

2. Ուժը կորցրած ճանաչել Հայկական ՍՍՀ Մինիստրների խորհրդի 1983 թվականի հուլիսի 4-ի «Հայկական ՍՍՀ տարածքում պետական պահպանության տակ վերցված պատմության և կուլտուրայի հուշարձանների և նրանց պահպանական գոտիների ցուցակը հաստատելու մասին» N 377 որոշման 1-ին կետը՝ նախկին Գուգարքի, Ստեփանավանի, Սպիտակի, Կալինինոյի և Թումանյանի շրջանների պատմության և կուլտուրայի հուշարձանների ցուցակի մասով:

3. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից։

Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ	Ա. Մարգարյան
2004 թ. փետրվարի 4 Երևան

Հավելված ՀՀ կառավարության 2004 թվականի հունվարի 29-ի N 49-Ն որոշման

Պ Ե Տ Ա Կ Ա Ն  Ց ՈՒ Ց Ա Կ

Հայաստանի Հանրապետության պատմության եվ մշակույթի անշարժ հուշարձանների

5. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԼՈՌՈՒ ՄԱՐԶ

5.1. Վանաձոր քաղաք

Հուշար- ձանի համարը	Հուշար- ձանի ենթահա- մարը (ենթա- համար- ները)			Հուշարձանա- խումբը, հուշարձանը	Ժամանակը	Տեղը բնակավայրի        նկատմամբ, հասցեն	Նշանակությունը. հանրապետական/ տեղական	Ծանոթագրություն
1	2	3	4	5	6	7	8	9
1				ԱՄԱՌԱՆՈՑ ԹԱԻՐՈՎԻ	19 -րդ դ.	Զաքարյան փող. 31	Հ	եղել է մեծահարուստ Թաիրովի ամառանոցը,խորհրդային կարգերի օրոք` «Կիրովական» սանատորիայի մասնաշենքը, այժմ Գուգարաց թեմի առաջնորդարանն է: Շրջակայքում կան տարբեր տեղերից բերված կոթողային հուշարձաններ
	1.1			Խաչքար	12-13-րդ դդ.	2 մասնաշենքի պատի տակ	Հ	բազալտե, բերվել է Գուգարքից
	1.2			Խաչքար	12-13-րդ դդ.	ագուցված է ցան-կապատի շարվածքում	Հ	բերվել է Գուգարքի Բագեր հնավայրից
	1.3			Խաչքար	12-13-րդ դդ.	ագուցված է ցան-կապատի շարվածքում	Հ	բերվել է Գուգարքի Բագեր հնավայրից
	1.4			Խաչքար	12-13-րդ դդ.	ագուցված է ցան-կապատի շարվածքում	Հ	բերվել է Գուգարքի Բագեր հնավայրից
	1.5			Խաչքար	12-13-րդ դդ.	2 մասնաշենքի պատի տակ	Հ	վերնամաս, բերվել է Լորուտ գյուղից
	1.6			Խաչքար	12-13-րդ դդ.	2 մասնաշենքի պատի տակ	Հ	եռատված, բերվել է «Պապանի գեղ» հնավայրից, կանգնեցված է եղել վանահոր գերեզմանի վրա
	1.7			Խաչքար	12-13-րդ դդ.	2 մասնաշենքի պատի տակ	Հ	երկատված, բերվել է «Պապանի գեղ» հնավայրից
	1.8			Խաչքար	12-13-րդ դդ.	2 մասնաշենքի պատի տակ	Հ	ամբողջական, բերվել է «Պապանի գեղ» հնավայրից
	1.9			Կոթող` քառակող	4-5-րդ դդ.	2 մասնաշենքի պատի տակ	Հ	վնասված, բերվել է «Պապանի գեղ» հնավայրից
	1.10			Հուշաղբյուր երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածներին	1951 թ.	2 մասնաշենքի պատի տակ	Տ	տեղափոխվել է Վանաձոր գետի վերին հոսանքից, քանդակագործ Մեհրաբ
2				ԱՄՐՈՑ	Ք. ա. 2 հազ. 2 կես	քաղաքի կենտր. հատ. հվ-ամ մասում, քիմ-կոմբինատից հվ-ար	Հ	«Սուլեյման» սարի գագաթին
	2.1			Դամբարանադաշտ	Ք. ա. 2 հազ. 2 կես	ամրոցի աե լանջին	Հ	սալածածկ հիմնահողային թաղումներ են
3				ԱՄՐՈՑ ԱԼԵՀԵՐԻ	Ք. ա. 2 հազ. 2 կես	Խնձորուտ թաղամասի հս մասում, «Քյոր Օղլու յալ» վայրում	Հ	կիսավեր, նախկին Վարդանլու գյուղում
	3.1			Դամբարանադաշտ	Ք. ա. 2-1 հազ.	ամրոցի շրջակայքում	Հ	նախկին Շահումյան սովխոզի տարածքում
4				ԱՄՐՈՑ ԳԱՆՁԱՔԱՐ	Ք. ա. 2 հազ. 2 կես	Խնձորուտ թաղամասի աե մասում, լքված քարհանքի մոտ	Հ	ավերվել է քարհանքի շահագործման հետևանքով
	4.1			Դամբարանադաշտ	Ք. ա. 2-1 հազ.	ամրոցի շրջակայքում, «Թափաբաշ» բլրի հվ լանջին	Հ
5				ԱՄՐՈՑ-ԴԻՏԱԿԵՏ	Ք. ա. 2-1 հազ.	քաղաքի կենտր. հատ. հվ-ամ մասում, «Սուլեյման» սարից 500 մ հվ	Հ	սարի գագաթի վրա
6				ԱՄՐՈՑ-ԴԻՏԱԿԵՏ	միջնադար	քաղաքի կենտր. հատ. ամ մասում	Հ	հեռուստաաշտարակի մոտ, սարի գագաթի վրա
7				ԱՐՁԱՆ Ա. ՄՅԱՍՆԻԿՅԱՆԻ	1963 թ.	քիմկոմբինատի բակում	Տ	քանդ. Պ. Ռաշոյան
8				ԲԱՑՕԹՅԱ ԿԱՅԱՆ	Ք. ա. 12-10 հազ.	Փամբակ գետի ձախ ափ, քաղաքի կենտր. գերեզմանոցից աե	Հ	«Սպիտակ հողեր» վայրում
9				ԲԵՐԴՇԵՆ ԹԱԳԱՎՈՐԱՆԻՍՏ	Ք. ա. 4-1 հազ., հե-լեն. ժշրջ., միջնադար	Տանձուտ և Փամբակ գետերի միախառնման վայրում	Հ	համանուն բլրի վրա
	9.1			Դամբարանադաշտ	Ք. ա. 2-1 հազ.	Դիմաց թաղամասում, Թագավորանիստից հվ-աե	Հ	վերգետնյա հատվածներն ավերված, տնամերձերի տարածքում
10				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ «ՔՈՍԻ ՃՈԹԵՐ»	Ք. ա. 4-1 հազ., հե-լեն. ժշրջ., միջնադար	Փամբակ գետի ձախափնյա երկու վտակներով եզերված հրվանդանի վրա	Հ	N 3 դպրոցի տարածքում և բարձունքի լանջերին
	10.1			Դամբարանադաշտ	Ք. ա. 4-1 հազ.	բնակատեղիի շրջակայքում	Հ	զուրկ է վերգետնյա կառույցներից
11				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	Ք. ա. 2 հազ., հե-լեն. ժշրջ., միջնադար	Վանաձոր թաղամասում, գետի աջ ափին	Հ	«Ծիծեռնակ» ճամբարի  տարածքում, ավերված
	11.1			Գերեզմանոց	9-14-րդ դդ.	Վանաձոր գետի աջափնյա վտակի ձախ ափին	Տ	ավերված
		11.1.1		Խաչքար	12-14-րդ դդ.	«Ծիծեռնակ» ճամբարից հս-ամ	Տ	հատված
		11.1.2		Խաչքար	12-14-րդ դդ.	«Ծիծեռնակ» ճամբարից հս-ամ	Հ	ծառի տակ
		11.1.3		Կոթող	9-10-րդ դդ.	«Ծիծեռնակ» ճամբարից հս-ամ	Հ
		11.1.4		Տապանաքար	13-14-րդ դդ.	գերեզմանոցի հվ եզրին	Հ	երկատված
12				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ «ՄԱՇՏՈՑԻ ԲԼՈՒՐ»	Ք. ա. 4-3 հազ.	Դիմաց թաղամասում	Հ	N 8 դպրոցի տարածքում
13				ԳԵՐԵԶՄԱՆ-ՀՈՒՇԱՂԲՅՈՒՐ ՇԱՀՆԱԶԱՐՅԱՆ ԳՈՒՐԳԵՆԻ	1992 թ.	Տարոն 2 թաղամաս, Շիրակի խճուղի, 20 և 21 փողոցների հատման խաչմերուկում	Հ	Արիության մեդալի շքանշանակիր, զոհվել է Արցախում
14				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	17-20-րդ դդ.	Տարոն 4 թաղամասում, գործող գերեզմանոցի հվ մասում	Տ	նախկին Ղշլաղ գյուղի գերեզմանոցը
15				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	1992-1995 թթ.	Տավրոս թաղամասի գերեզմանոցի ար մասում	Տ	թաղված են Արցախի հերոսամարտում զոհվածները
16				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՊԱՊԱՆԻ»	5-17-րդ դդ.	Վանաձոր թաղամաս, քաղաքից 2.5 կմ հվ-ամ, անտառի բացատում	Հ	Մետաքսաթելի գործարանի պանսիոնատից 1 կմ ամ
	16.1			Գերեզմանոց	5-17-րդ դդ.	գյուղատեղից 250-300 մ հվ, հեղեղատի աջ ափին	Հ	ավերված
		16.1.1		Խաչքար	12-14-րդ դդ.	մատուռի ար պատին հպված	Հ	հատված
		16.1.2		Խաչքար	13-14-րդ դդ.	եկեղեցուց 40-50 մ հս-ար. դեպի հեղեղատը իջնող թեք լանջի վրա	Հ	հատված
		16.1.3		Սարկոֆագ	5-րդ դ.	եկեղեցուց 4 մ հս, թեք լանջին	Հ	պահպանվել է կափարիչը
		16.1.4		Տապանաքար	14-16-րդ դդ.	եկեղեցու ար պատին հպված	Տ
		16.1.5		Տապանաքար	14-16-րդ դդ.	մատուռի  ար պատից 3 մ ար	Տ
	16.2			Եկեղեցի «Կոտրած»	5-7, 12-17-րդ դդ.	գյուղատեղից 250-300 մ հվ, բարձունքի վրա	Հ	«Կոտրած եկեղեցու թալա» վայրում, ավերված
		16.2.1		Բնակելի խցեր	միջնադար	եկեղեցուց 10-15 մ ամ	Տ	ավերված
	16.3			Մատուռ	միջնադար	եկեղեցուց 8 մ հվ, բարձունքի վրա	Հ	ավերված
		16.3.1		Խաչքար	12-14-րդ դդ.	մատուռի մեջ	Հ	ընկած է գետնին
	16.4			Քարայր	միջնա-դար	գյուղատեղիի մոտ, հեղեղատի ձախ ափին	Հ
17				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՀԱՅԴԱՐԲԵԳ»	միջնադար	Տարոն թաղամասից 1 կմ  հս-աե	Հ	Հայդարբեգ գետակի աջ ափին
	17.1			Գերեզմանոց	ուշ միջնադար	գյուղատեղիում	Տ
18				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՓԱՇԻ ԳԵՂ»	միջնադար	հեռուստ. աշտարակը կրող սարի ար ստորոտում	Տ	ավերված
	18.1			Գերեզմանոց	ուշ միջնադար	գյուղատեղիում	Տ	պահպանվել են 2 տապանաքարեր
19				ԴԱՄԲԱՐԱՆ	Ք. ա. 2 հազ. 2 կես	Վանաձոր թաղամասում	Հ	նախկին գյուղտեխնիկումի տնամերձ այգում
20				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	Ք. ա. 2 հազ. 2 կես	Դիմաց թաղամասում, Տանձուտ գետի աջ ափին	Հ	Էլեկտրaլամպերի գործ. տարածքում
21				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	Ք.ա. 2-1 հազ.	Բազում թաղ. աե եզրին, ճանապար-համերձ հատվածում	Հ	վերգետնյա կառույցներն ավերված են
22				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	Ք.ա. 2-1 հազ.	Տավրոս թաղամասում, «Հոկտեմբեր» կինոթատրոնից մինչև գերեզմանոց ձգվող տարածքում	Հ	վերգետնյա հատվածները ավերված են
23				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	Ք.ա. 2-1 հազ.	հեռուստ. աշտարակը կրող սարի հս-ար ստորոտում	Հ	քիմկոմբինատից 100 մ հվ-ամ
24				ԵԿԵՂԵՑԻ	վերակառ. 1857 թ.	Խնձորուտ թաղամաս, գերեզմանոցի հվ մասում	Հ	Տանձուտ գետի աջ ափին
	24.1			Խաչքար	13-14-րդ դդ.	ագուցված է եկեղեցու աջ խորանում	Տ
	24.2			Խաչքար	13-14-րդ դդ.	ագուցված է եկեղեցու հս պատին, Մկրտության ավազանի աջ կողմում	Տ
	24.3			Խաչքար	13-14-րդ դդ.	ագուցված է եկեղեցու հս պատին, Մկրտության ավազանի ձախ կողմում	Տ
	24.4			Խաչքար	13-15-րդ դդ.	ագուցված է հվ ճակատին, բարավորի քարից վեր	Տ
	24.5			Խաչքար	14-15-րդ դդ.	ագուցված է  հվ մուտքի աջ կողմում	Տ	հատված
	24.6			Խաչքար	17-րդ դ.	ագուցված է գլխավոր մուտքի աջ կողմում	Տ	հատված
	24.7			Գերեզմանոց	13-19-րդ դդ.	եկեղեցու շրջակայքում	Հ
		24.7.1		Խաչքար	13-14-րդ դդ.	եկեղեցու մուտքից աջ	Հ	ընկած է գետնի վրա
		24.7.2		Խաչքար	13-14-րդ դդ.	եկեղեցու մուտքից ձախ	Հ	ընկած է գետնի վրա
		24.7.3		Խաչքար	13-14-րդ դդ.	եկեղեցու հվ պատից 12 մ հվ	Հ	հատված, ճանապարհի եզրին
		24.7.4		Խաչքար	13-14-րդ դդ.	եկեղեցու հվ պատից 12 մ հվ	Հ	թերի, ճանապարհի եզրին
		24.7.5		Խաչքար	13-14-րդ դդ.	եկեղեցու հվ պատից 12 մ հվ	Հ	թերի, ճանապարհի եզրին
		24.7.6		Խաչքար	13-14-րդ դդ.	եկեղեցու հվ պատից 12 մ հվ	Հ	ճանապարհի եզրին
		24.7.7		Խաչքար	13-14-րդ դդ.	եկեղեցու հվ պատից 12 մ հվ	Հ	ճանապարհի եզրին
		24.7.8		Խաչքար	13-14-րդ դդ.	եկեղեցու հվ պատից 12 մ հվ	Հ	թերի, ճանապարհի եզրին
		24.7.9		Խաչքար	13-14-րդ դդ.	եկեղեցու հվ պատից 12 մ հվ	Տ	հատված, ճանապարհի եզրին
		24.7.10		Խաչքար	13-14-րդ դդ.	եկեղեցու հվ պատից 10 մ հվ	Տ	հատված, ճանապարհի եզրին
		24.7.11		Խաչքար	13-14-րդ դդ.	եկեղեցու հվ պատից 8 մ հվ	Հ	թերի, ճանապարհի եզրին
		24.7.12		Խաչքար	13-14-րդ դդ.	եկեղեցու հվ պատից 7 մ հվ	Հ	թերի, ճանապարհի եզրին
		24.7.13		Խաչքար	13-14-րդ դդ.	եկեղեցու հվ պատից 7 մ հվ	Հ	թերի, ճանապարհի եզրին
		24.7.14		Խաչքար	13-14-րդ դդ.	եկեղեցու հվ-ամ անկյունից 7 մ հվ	Հ	կանգնեցված է գետնի վրա
		24.7.15		Խաչքար	13-14-րդ դդ.	եկեղեցու ամ ճակատից  7 մ հվ	Հ	թերի
25.				ԵԿԵՂԵՑԻ	1859 թ.	Խնձորուտ թաղամասում	Տ
	25.1			Գերեզմանոց	19-րդ դ.	եկեղեցուց հս-ամ	Տ
				ԵԿԵՂԵՑԻ	1895 թ.	կայարանամերձ հրապարակից ամ, երկաթուղայինների զբոսայգում	Հ	խաչաձև հատակագծով կենտրոնագմբեթ ռուսական եկեղեցի
				ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼԻՐ ՍԲ. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ	13-14 դդ, 1831 թ.	Փամբակ և Տանձուտ գետերի միախառնման վայրում, բլրի վրա	Հ	Գուգարաց թեմի առաջնորդարանն է
	27.1			Գերեզմանոց	13-20-րդ դդ.	եկեղեցու շրջակայքում	Հ
		27.1.1		Գերեզման Խաչատուր Աբովյան Աբովյանցի	19-րդ դ.	եկեղեցու մուտքից աջ	Տ	մարմարե սալիկներով պատված երեք գերեզմաններից հս-ինը
		27.1.12		Տապանաքար	14-16-րդ դդ.	եկեղեցու հս պատի մոտ	Տ	բազալտե սալատապան վրան խաչի պարզ գծապատկեր
		27.1.13		Տապանաքար	14-16-րդ դդ.	եկեղեցուց հս	Տ	բազալտե սալատապան եզերված զույգ ակոսներով
		27.1.14		Տապանաքար	14-16-րդ դդ.	եկեղեցուց հս-աե	Տ	բազալտե սալատապան եզերված զույգ ակոսներով
		27.1.15		Տապանաքար	14-16-րդ դդ.	եկեղեցուց հվ	Տ	բազալտե սալատապան երկրաչափական զարդերիզով, կենտրոնում մարդու գծապատկեր
		27.1.16		Տապանաքար	16-18-րդ դդ.	եկեղեցուց հս	Տ	խորանարդաձև, կարմիր տուֆ‎ից, արձանագիր, հրեշտակի քանդակով
		27.1.17		Տապանաքար	16-18-րդ դդ.	եկեղեցուց հս-ամ	Տ	խորանարդաձև, կարմիր տուֆ‎ից, հեծյալի քանդակով
		27.1.18		Տապանաքար	16-18-րդ դդ.	եկեղեցուց հվ	Տ	խորանարդաձև, կարմիր տու‎ֆից, գութանի հարթաքանդակով
		27.1.19		Տապանաքար	16-18-րդ դդ.	եկեղեցուց հս-ամ	Տ	խորանարդաձև, արձանագիր, սև տուֆ‎ից, կողերին քանդակներ
		27.1.20		Տապանաքար	16-18-րդ դդ.	եկեղեցուց հս-ամ	Տ	երկլանջ, նարնջագույն տուֆ‎ից, չորս կողմից քանդակազարդ
		27.1.21		Տապանաքար	1816 թ.	եկեղեցուց հվ	Տ	խորանարդաձև, գորշ տուֆ‎ից, արձանագիր, պատկերազարդ
		27.1.22		Տապանաքար	1839 թ.	եկեղեցու աե պատի մոտ	Տ	խորանարդաձև, արձանագիր, Ղարաքիլիսայի հիշատակումով
		27.1.23		Տապանաքար	1840 թ.	եկեղեցու աե պատի մոտ	Տ	խորանարդաձև, արձանագիր
	27.2			Եկեղեցի Սբ. Աստվածածին	1831  թ.	համալիրի կենտրոնական մասում	Հ
		27.2.1		Արձանագրություն	1831  թ.	եկեղեցու ամ մուտքից վեր, բարավորի քարի վրա	Հ	շինարարական արձանագրություն, որտեղ հիշատակվում է 1828 թ.  երկրաշարժը
		27.1.2		Արձանագրություն	1831  թ.	եկեղեցու ամ մուտքից վեր, բարավորի քարի վրա	Հ	շինարարական արձանագրություն
		27.2.3		Զանգակատուն	1831  թ.	կից է եկեղեցուն ամ-ից	Հ
		27.2.4		Առաջնորդարան	19-րդ դ.	եկեղեցուց հվ-աե	Տ	Գուգարաց թեմի նախկին առաջնորդարանի շենքը
		27.2.5		Մատաղատուն	19-րդ դ.	եկեղեցուց հվ-աե	Տ
	27.3			Խաչքար` նվիրված 1988 թ. երկրաշարժի զոհերին	1989 թ.	ցանկապատի տակ	Տ	քանդ. Ս.Դանիելյան
	27.4			Խաչքար` նվիրված Արցախի հերոսա-մարտի զոհերին	1995 թ.	ցանկապատի տակ	Տ	քանդ. Ս.Դանիելյան
28				ԵԿԵՂԵՑԻ «ԿՈՏՐԱԾ ԺԱՄ»	վաղ միջնադար	քաղաքի ամ եզրին, Փամբակ գետի ձախ ափ	Հ	ավերված
	28.1			Խաչքար	15-րդ դ.	ագուցված է եկեղեցու խորանի պատին	Հ	ստորին մասը կոտրված
29				ԽԱՉՔԱՐ	13-14-րդ դդ.	Խնձորուտ թաղամասի հվ եզրին, Խնձորուտ գետի աջ ափին	Հ	Խաչի ձոր վայրում
30				ԽԱՉՔԱՐ	13-14-րդ դդ.	Մարզադեսանտային կենտրոնի հրապարակում	Հ	տեղափոխվել է Չափնի գյուղից
31				ԿԻՆՈԹԱՏՐՈՆ «ԵՐԵՎԱՆ»	1950-ական  թթ.	քաղաքային զբոսայգու հվ-աե մասում	Տ
32				ԿԱՄՈՒՐՋ «ՀՈՎՍԵՓԱՆՑ»	18-րդ դ.	Շահումյանի հրապարակում	Տ	Վանաձոր գետի վրա
33				ԿԻՍԱՆԴՐԻ Հ. ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻ	1971 թ.	Տիգրան Մեծի պողոտա, դպրոցի բակում	Տ	քանդ. Ե. Գոջաբաշյան
34				ՀԱՆՐԱԽԱՆՈՒԹԻ ՇԵՆՔԸ	1972 թ.	Երևանյան հրապարակ	Տ	ճարտ. Ս. Ասոյան, Ռ. Աբրահամյան
35				ՀՐԱՊԱՐԱԿ ԱՐՑԱԽ	1980-ական թթ.	Տիգրան Մեծ և Վարդանանց փողոցների միջև	Տ	այստեղ տեղի են ունեցել Արցախյան ազատամարտին և Հայաստանի անկախությանը աջակցող հանրահավաքներ
	35.1			Քանդակ` «Վահագնի ծնունդը»	1981 թ.	հրապարակի կենտրոնում	Հ	քանդ. Մ. Մինասյան
36				ՀՐԱՊԱՐԱԿ ՀԱՅԿԻ	1950 ական թթ.	քաղաքի կենտրոնում	Հ	նախկին Կիրովի անվ. հրապարակը
	36.1			Լոռու մարզկենտրոնի շենքը	1953 թ.	հրապարակի հվ մասում	Հ	ճարտ. Զ. Բախշինյան
	36.2			Վանաձորի քաղաքապետարանի շենքը	1953 թ.	հրապարակի աե մասում	Հ	ճարտ. Հ, Մարգարյան, Բ. Արզումանյան
37				ՀՈՒՇԱՂԲՅՈՒՐ՝ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1960-ական թթ.	Տարոն 4 թաղամասում	Տ	նախկին Ղշլաղ գյուղի կենտրոնում
38				ՀՈՒՇԱՂԲՅՈՒՐ՝ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1953 թ.	Խնձորուտ թաղամաս, Վանաձոր-Դիլիջան ճանապարհի ձախ եզրին	Տ	քանդակագործ Մեհրաբ
39				ՀՈՒՇԱՂԲՅՈՒՐ՝ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1955 թ.	քաղաքի կենտրոնական գերեզմանոցում	Տ	քանդակագործ Մեհրաբ
40				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ Հ. ԱԲԵԼՅԱՆԻ	1965 թ.	թատրոնի շենքի առջև	Տ	քանդ. Մ. Մինասյան
41				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1969 թ.	Հաղթանակի փողոց, անտառափեշի թեքության վրա	Հ	խորաքանդակներով զարդարված երկու հենապատեր` կենտրոնում հուշասյուն, հավեր-ժական կրակով
42				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ ՔԻՄԻԱԳՈՐԾՆԵՐԻՆ	1969 թ.	Քիմիագործների զբոսայգում	Հ	բազալտե պատվանդանի վրա զինվորի կիսանդրի
43				ՀՈՒՇԱԿՈԹՈՂ ՍՏԵՓԱՆ ՇԱՀՈՒՄՅԱՆԻ	1970-ական թթ.	Շահումյան հրապարակում	Տ	դեղնավուն տուֆից պատ` վրան հարթաքանդակներ
44				ՃԱԿԱՏԱՄԱՐՏ ՂԱՐԱՔԻԼԻՍԱՅԻ	1918 թ. մայիս	Կամակատար մատուռից մինչև Փամբակ գետի աջ ափի բարձունքները	Հ	Ղարաքիլիսայի ճակատամարտի վայրը
45				ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏԻ ՇԵՆՔԸ	1950-ական թթ.	Տիգրան Մեծի պողոտա	Հ	ճարտ. Գ. Աղաբաբյան
46				ՄԱՏՈՒՌ ՍԲ. ԿԻՐԱԿԻ	1894 թ.	Սասունցիների փող. N 2 տնից հս, Խնձորուտ գետի աջ ափին	Հ	Խաչի ձոր վայրում
	46.1			Արձանագրություն	1894 թ.	առաստաղին հպված, բեմի կամարից վերև	Տ	շինարարական
	46.2			Խաչքար	13-14-րդ դդ.	բեմի հս խորշում	Տ
	46.3			Խաչքար	13-14-րդ դդ.	հս պատի կենտրոնական խորշում	Տ
	46.4			Խաչքար	13-14-րդ դդ.	բեմի հս մասում	Տ
	46.5			Խաչքար	13-14-րդ դդ.	բեմի կենտրոնում	Տ
	46.6			Խաչքար	13-14-րդ դդ.	բեմի հվ մասում	Տ
	46.7			Խաչքար	13-14-րդ դդ.	բեմի վրա	Տ
	46.8			Խաչքար	9-10-րդ դդ.	բեմի վրա	Հ
	46.9			Խաչքար	13-14-րդ դդ.	բեմի վրա	Հ
	46.10			Խաչքար	13-14-րդ դդ.	ամ մուտքից հվ, խորշում	Հ
	46.11			Խաչքար	13-14-րդ դդ.	ամ պատի հս խորշում	Տ
	46.12			Խաչքար	13-14-րդ դդ.	բեմի  հվ խորշում	Տ
	46.13			Խաչքար	13-14-րդ դդ.	բեմի  հվ խորշում	Տ
	46.15			Խաչքար	13-14-րդ դդ.	բեմի  վրա	Տ
	46.16			Խաչքար	13-14-րդ դդ.	բեմի վրա	Տ	հատված
	46.17			Խաչքար	13-14-րդ դդ.	բեմի վրա	Տ	հատված
	46.19			Խաչքար	13-14-րդ դդ.	ամ պատի տակ	Տ	հատված
	46.20			Խաչքար	13-14-րդ դդ.	ամ պատի տակ	Տ	հատված
	46.21			Գերեզմանոց	5-19-րդ դդ.	մատուռի շրջակայքում	Հ	ավերված
		46.21.1		Խաչքար` թևավոր խաչ	5-7 դդ	մատուռի մոտ	Հ	վերակնգնված
		46.21.2		Խաչքար	10-11-րդ դդ.	մատուռից 3 մ հս-ամ	Հ
		46.21.3		Խաչքար	13-14-րդ դդ.	մատուռից 2 մ ամ, մուտքի դիմաց	Հ
		46.21.4		Խաչքար	13-14-րդ դդ.	մատուռից 4 մ հվ-ամ	Հ
		46.21.5		Կոթող	5-7-րդ դդ.	մատուռի աե պատի տակ	Հ	հատված
	46.22			Մատաղատուն	19-րդ դ.	մատուռից 5 մ հվ	Տ
47				ՄԱՏՈՒՌ «ԿԱՄԱԿԱՏԱՐ»	միջնադար վերակառ. 1841 թ.	Վանաձոր-Ստեփանավան ճանապարհից 300 մ աե	Տ	համանուն բլրի գագաթին
48				ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ՊԱԼԱՏԻ ՇԵՆՔԸ	1950-ական թթ.	քիմկոմբինատի այգուց հվ-աե	Հ	ճարտ. Ռ. Ալավերդյան, ավերվել էր երկրաշարժից և վերականգնվել է 2003 թ. Լինսի հիմնադրամի միջոցներով
49				ՊԱՏԿԵՐԱՍՐԱՀԻ ՇԵՆՔԸ	1972 թ.	Երևանյան հրապարակ	Հ	ճարտ. Լ. Խաչատրյան
50				ՏՈՒՆ-ԹԱԳԱՐԱՆ  ՍՏԵՓԱՆ ԶՈՐՅԱՆԻ	1980-ական թթ.	Ստեփան Զորյանի փ. 26	Հ
51				ՔԱՐԱՅՐ		Տարոն թաղասի հս-աե կողմում, Հայդարբեգի ձորում	Տ

5.2. Ալավերդի քաղաք

1	2	3	4	5	6	7	8	9
1				ԱՂԲՅՈՒՐ	1255 թ.	Սանահնի վանքից ամ, թաղամասի եզրին	Հ	վերականգնվել է 1951-1952 թթ.
	1.1			Խաչքար, կերտող` Խոցադեղ Միակեաց	1292 թ.	ագուցված է եղել աղբյուրի ծածկի մեջ	Հ	պատվիրատու հայր Յոհանէս
	1.2			Խաչքար	13-14-րդ դդ.	ագուցված է աղբյուրի հվ պատին, ներքուստ	Հ
2				ԱՄՐՈՑ «ԿՈՇԱԲԵՐԴ»	10-13-րդ դդ.	Սանահին թաղամասից 5 կմ հվ	Հ
	2.1			Գյուղատեղի «Կոշաբերդ»	10-17-րդ դդ.	«Կոշաբերդ» հանդամասում, երկու բլուրների վրա	Հ
		2.1.1		Քարայր-կացարան	13-18-րդ դդ.	գյուղատեղիում բարձրացող ժայռի մեջ	Հ
	2.2			Գերեզմանոց	10-13-րդ դդ.		Հ
	2.3			Եկեղեցի	18-րդ դ.		Հ
		2.3.1		Խաչքար	12-13-րդ դդ.	եկեղեցու հս պատի մոտ, ներքուստ	Հ
	2.4			Մատուռ	10-13-րդ դդ.		Հ
3				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	11-15-րդ դդ.	Սանահին թաղամասի հս կողմում	Հ
4				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	12-19-րդ դդ.	Սանահին թաղամասից 2 կմ հվ-աե	Հ
5				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	միջնադար	Դեբետ գետի աջափնյա լեռնալանջին	Հ
6				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՄԱՆԵՍ»	19-20-րդ դդ.	Լեռնամետալուրգիական կոմբինատի շրջակայքում	Հ
7				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	Ք. ա. 2-1 հազ.	Մանես թաղամասում, «Նահատակ» մատուռի շուրջ	Հ
8				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	Ք. ա. 2-1 հազ.	Սանահին գյուղի տարածքում	Հ
9				ԵԿԵՂԵՑԻ	1880-1890 թթ.	Մանես թաղամասի կենտրոնում	Տ	հունական
10				ԵԿԵՂԵՑԻ	19-րդ դ.	Մանես թաղամասի կենտրոնում	Տ
	10.1			Զանգակատուն	1902 թ.	կից է եկեղեցուն ամ-ից	Տ
	10.2			Խաչքար	10-11-րդ դդ.	եկեղեցու ներսում	Հ
	10.3			Շրջապարիսպ	19-րդ դ.		Տ
11				ԵԿԵՂԵՑԻ ՍԲ. ԿԱՐԱՊԵՏ	11-րդ դ.	քաղաքից 2 կմ աե	Հ	բլրի վրա, կիսավեր
12				ԺՈՂՈՎՐԴԱԿԱՆ ՏՈՒՆ	1903-1905 թթ.	N 147 տունը	Տ
13				ԺՈՂՈՎՐԴԱԿԱՆ ՏՈՒՆ	1903-1905 թթ.	Սանահնի վանքից 50 մ հս-աե	Տ
14				ԽԱՉՔԱՐ	1011 թ.	Սանահին թաղամասում		Վ. Էվոյանի տնամերձ հողամասում
15				ԽԱՉՔԱՐ	11-րդ դ.	ջրամբարի մոտ	Հ	ընկած  է գետնին
16				ԽԱՉՔԱՐ	12-13-րդ դդ.	Սանահին թաղամա-սից 2 կմ հս, ձորեզրին	Հ	արձանագիր
17				ԽԱՉՔԱՐ	13-րդ դ.	Սանահին կայարանից Կաճաճկուտ տանող ճանապարհին	Հ
18				ԽԱՉՔԱՐ	13-րդ դ.	Սանահնի  սարահարթ տանող ճանապարհի աջ կողմում, աղբյուրի մոտ	Հ
19				ԽԱՉՔԱՐ	13-րդ դ.	ագուցված է Կարի ֆաբրիկայի պահեստի շենքի ամ պատին
20				ԽԱՉՔԱՐ «ԾԻՐԱՆԱՎՈՐ»	1222 թ.	Սանահին վանքից ամ	Հ
21				ԽԱՉՔԱՐ «ՄԱՆՈՒՉԱՐԵՆՑ»	1252 թ.	Սանահին թաղամասի հս-աե մասում, ձորաբերանին	Հ	պատվիրատու՝ Ավետիս վարդապետ
22				ԽՃԱՆԿԱՐ ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻ	20-րդ դ.	քաղաքի մեջ	Հ	հեղ.՝ Հ. Ռուխկյան
23				ԿԱՄՈՒՐՋ (ՍԱՆԱՀՆԻ ԿԱՄՈՒՐՋ)	1195 թ.	քաղաքի կենտրոնում, Սանահին տանող հին ճանապարհին, Դեբեդ գետի վրա	Հ	միաթռիչք, պատերի վրա առյուծների հարթաքանդակներ,  կառուցել է Վանենի թագուհին
24				ՀՈՒՇԱԿՈԹՈՂ՝ ԱԼԱՎԵՐԴՈՒ ՀԵՂԱՓՈԽԱԿԱՆՆԵՐԻՆ	1975 թ.	քաղաքի մեջ	Հ
25				ՀՈՒՇԱԿՈԹՈՂ՝ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1985 թ.	ձորում,Դեբեդ գետի աջ  ափին	Տ
26				ՀՈՒՇԱՂԲՅՈՒՐ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1946 թ.	քաղաքի մեջ	Հ	ճարտ.՝ Ռ. Իսրայելյան
27				ՀՈՒՇԱՂԲՅՈՒՐ՝ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1961 թ.	Սանահին թաղա-մասում,դպրոցից 100 մ հս-ամ	Տ	ճարտ.՝ Ռ. Հակոբյան
28				ՀՈՒՇԱՀԱՄԱԼԻՐ՝ ԱՐՏՅՈՄ ՄԻԿՈՅԱՆԻՆ	1982 թ.	Սանահին թաղա-մասում, դպրոցի մոտ	Հ
29				ՁԻԹԱՀԱՆ		Մանես թաղամասում	Տ
30				ՄԱՏՈՒՌ	18-19-րդ դդ.	Սանահին թաղամա-սում, խանութի մոտ	Հ
	30.1			Խաչքար	12-13-րդ դ.		Հ
	30.2			Խաչքար	12-13-րդ դ.		Հ
31				ՄԱՏՈՒՌ	18-19-րդ դդ.	Սանահին թաղամասից 1 կմ հս	Հ
32				ՄԱՏՈՒՌ ՍԲ. ՍԱՐԳԻՍ	13-րդ դ.	Սանահին թաղամասի հս-աե եզրին	Հ
33				ՎԱՆԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼԻՐ ՍԱՆԱՀԻՆ	10-13-րդ դդ.	Սանահին  թաղամասի կենտր. բարձրադիր մասում	Հ
	33.1			Աղբյուր	1831 թ.	վանքի բակում, հս պարսպապատի մեջ	Հ	կառուցել է վանքի առաջնորդ Հ. Տեր-Բարսեղյանցը
	33.2			Առաջնորդի տունը	19-րդ դ. սկիզբ	շրջապարսպից 15 մ հս	Հ	1920-ական թթ. շենքում գործել է դպրոց-մանկապարտեզ, ապա դարձելէ  ուսուցչի տուն: Վերականգնվել է 1977 թ.
	33.3			Գավիթ	1181 թ.	կից է Սբ. Ամենափրկիչ եկեղեցուն ամ-ից	Հ	կառուցել է վանքի առաջնորդ Հովհաննեսը, ճարտ.՝ Ժամհայր
		33.3.1		Խաչքար	12-13-րդ դդ.	ագուցված է ամ պատին	Հ
		33.3.2		Խաչքար Սարգիս Մամիկոնյանի	1215 թ.		Հ
		33.3.3		Խաչքար	13-րդ դ.	կանգնեցված է հս սյան խոյակի վրա	Հ
		33.3.4		Տապանաքար Խորամի	1301 թ.		Հ
		33.3.5		Տապանաքար Զաքարիայի	1317 թ.		Հ
		33.3.6		Տապանաքար Ավագի	1434 թ.		Հ
		33.3.7		Տապանաքար Միրիանի	1506 թ.		Հ
		33.3.8		Տապանաքար պարոն Վասակի	1551 թ.		Հ
		33.3.9		Տապանաքար պարոն Վասակի	1579 թ.		Հ
		33.3.10		Տապանաքար պարոն Բճանի	16-րդ դ.		Հ
		33.3.11		Տապանաքար պարոն Դուրմիշի	16-րդ դ.		Հ
		33.3.12		Տապանաքար Թամարի	16-րդ դ.		Հ
		33.3.13		Տապանաքար Հայր Հովհաննեսի	16-րդ դ.		Հ
		33.3.14		Տապանաքար պարոն Շհարի	16-րդ դ.		Հ
		33.3.15		Տապանաքար պարոն Վասակի	16-րդ դ.		Հ
		33.3.16		Տապանաքար	17-18-րդ դդ.	գավթի հս կողմում	Տ
		33.3.17		Տապանաքար Արտավազի			Հ
		33.3.18		Տապանաքար Ափայի			Հ
		33.3.19		Տապանաքար Գոգի			Հ
		33.3.20		Տապանաքար ճգնավոր Գոհար Մելիքի			Հ
		33.3.21		Տապանաքար Գրիգորի			Հ
		33.3.22		Տապանաքար Գրիգորի			Հ
		33.3.23		Տապանաքար Թամթեի			Հ
		33.3.24		Տապանաքար Խաթունշիրի			Հ
		33.3.25		Տապանաքար Խորիշահի			Հ
		33.3.26		Տապանաքար Կարճիկի			Հ
		33.3.27		Տապանաքար պարոն Կուկի			Հ
		33.3.28		Տապանաքար Համազասպի			Հ
		33.3.29		Տապանաքար Հասանի			Հ
		33.3.30		Տապանաքար Հասանի			Հ
		33.3.31		Տապանաքար Շերբարիքի			Հ
		33.3.32		Տապանաքար Սարգիս Աղեկեցու			Հ
		33.3.33		Տապանաքար Սարգսի			Հ
		33.3.34		Տապանաքար Սլլիկի			Հ
		33.3.35		Տապանաքար Սմբատի			Հ
		33.3.36		Տապանաքար Սմբատ Խաչենցու			Հ
		33.3.37		Տապանաքար Վաչե Ալվեցու			Հ
		33.3.38		Տապանաքար Վահրամի			Հ
		33.3.39		Տապանաքար Քուրդաշահի			Հ
	33.4			Գերեզմանոց	10-19-րդ դդ.	բակի աե և հվ մասում	Հ
		33.4.1		Խաչքար	13-րդ դ.	Սբ. Ամենափրկիչ եկեղեցուց 6 մ աե	Հ
	33.5			Գերեզմանոց	12-20-րդ դդ.	համալիրից հվ և հվ-աե, շրջապարսպից դուրս	Հ
		33.5.1		Դամբարան-մատուռ- տապանատուն  Զաքարյան իշխանների	12-13-րդ դդ.	շրջապարսպից դուրս՝ գերեզմանոցից ամ, Սբ. Հակոբ եկեղեցու մոտ	Հ	այստեղ թաղված են Վահրամ, Սարգիս Մեծ և Զաքարե Զաքարյանները
		33.5.2		Եկեղեցի Սբ. Հակոբ (Սիոն)	10-րդ դ.	Սբ. Ամենափրկիչ եկեղեցուց հվ-աե, գերեզմանոցում	Հ	պահպանվել են հս ավանդատները: Քանդվել է 1752 թ.՝ վանքի վերանորոգման ժամանակ
		33.5.3		Եկեղեցի Սբ. Հարություն	13-րդ դ.	գերեզմանոցում	Հ
		33.5.6		Խաչքար Գրիգոր  Տուտեորդու, կազմող՝ Մխիթար	1184 թ.	Սբ. Հարություն եկեղեցու մոտ	Հ	մեջքի վրա ընդարձակ արձանագրություն
		33.5.7		Խաչքար Սարգիս Մեծի	1187 թ.	տապանատան հս-աե անկյունում	Հ
		33.5.4		Խաչքար Հովհաննես քահանայի	1227 թ.	Գր. Տուտեորդու խաչքարից 10 մ աե	Հ	պատվիրատու՝ Հովհաննես առաջնորդ
		33.5.5		Խաչքար	13-րդ դ.	Արղությանների դամբարանի մոտ, աե պարսպապատին կից	Հ	երկաստիճան պատվանդանի վրա
		33.5.8		Տապանաքար Գրիգորի	13-րդ դ.	Տուտեորդու խաչքարի մոտ	Հ
		33.5.9		Տապանաքար Խաչագոտի	13-րդ դ.	Տուտեորդու խաչքարի մոտ	Հ
		33.5.10		Տապանաքար Յուսեփ քաղաքացու	17-րդ դ.	Տուտեորդու խաչքարի մոտ	Հ
		33.5.11		Տապանաքար հայր Յոհաննէսի	13-րդ դ.	Տուտեորդու խաչքարի մոտ	Հ
		33.5.12		Տապանաքար Սարգիս վարդապետի	1271 թ.	Տուտեորդու խաչքարի մոտ	Հ
		33.5.13		Տապանաքար Սարգիս Փարջիկի	13-րդ դ.	Տուտեորդու խաչքարի մոտ	Հ	ծաղկող
		33.5.14		Տապանաքար Սարգսի	13-րդ դ.	Տուտեորդու խաչքարի մոտ	Հ
		33.5.15		Տապանաքար Վասակի	1211 թ.	Տուտեորդու խաչքարի մոտ	Հ
		33.5.16		Տապանաքար Քրդի	1038 թ.	տապանատան աե կողմում	Հ
	33.6			Գրատուն-մատենադարան (Նշխարատուն)	1063 թ.		Հ	կառուցել է Դավիթ Անհողինի դուստր Հրանուշ թագուհին
		33.6.1		Խաչքար	1262 թ.	ագուցված է ամ պատին	Հ
		33.6.2		Խաչքար	1475 թ.	ագուցված է աե պատի որմնախոյակի վրա	Հ
		33.6.3		Սրահ	13-րդ դ.	կից է գրատանը հվ-ից	Հ
		33.6.4		Տապանաքար պարոն Բէկիջանի	1286 թ.	գրատան մուտքի մոտ	Հ
		33.6.5		Տապանաքար Խանդիխաթունի	13-րդ դ.	գրատան մուտքի մոտ	Հ
		33.6.6		Տապանաքար Մամայի և իր մոր Շնորոր տիկնա	13-րդ դ.	գրատան առջև	Հ
		33.6.7		Տապանաքար Մելիքի	13-րդ դ.	գրատան առջև	Հ
		33.6.8		Տապանաքար Նրջիսի	13-րդ դ.	գրատան մուտքի մոտ	Հ
	33.7			Դամբարան Արղության-Երկայնաբազուկների	19-րդ դ.	պարսպափակ տարածքի հվ-աե մասում	Հ
	33.8			Դամբարան Կյուրիկյան թագավորների	10-11-րդ դդ.	կից է Սբ.Աստվածածին  եկեղեցուն աե-ից	Հ	համալիրի վաղագույն կառույցներից է
	33.9			Զանգակատուն	13-րդ դ.	կիցէ նախագավթի հս ճակատի ամ կեսին	Հ	կառուցել է Աբասի որդի Վագը
		33.9.1		Խաչքար	12-13-րդ դդ.	ագուցված է աե պատի վերնամասում	Հ
		33.9.2		Խաչքար	12-13-րդ դդ.	ագուցված է աե պատի վերնամասում	Հ
	33.10			Եկեղեցի Սբ. Ամենափրկիչ (Կաթողիկե)	966 թ.		Հ	կառուցել է Աշոտ  Ողորմածի կինը՝ Խոսրովանույշ թագուհին:  Վերածվել է թանգարանի
		33.10.1		Խաչքար	11-12-րդ դդ.	եկեղեցու բեմում	Հ
		33.10.2		Խաչքար	11-12-րդ դդ.	նախորդի մոտ	Հ
		33.10.3		Խաչքար	1203 թ.	եկեղեցում	Հ
		33.10.4		Խաչքար	13-րդ դ.	եկեղեցում	Հ
		33.10.5		Խաչքար	15-րդ դ.	հենած է եկեղեցու հվ պատին, ներքուստ	Հ	արձանագիր
		33.10.6		Խաչքար	1632 թ.	ագուցված է եկեղեցու հս ավանդատան մուտքից աջ	Հ
	33.11			Եկեղեցի Սբ. Աստվածածին	10-րդ դ. 30-40-ական թթ.		Հ
		33.11.1		Խաչքար	989 թ.	եկեղեցու աե պատի մոտ	Հ	արձանագիր
		33.11.2		Խաչքար	12-րդ դ.	ագուցված է եկեղեցու ամ ճակատին	Հ
		33.11.3		Խաչքար	13-14-րդ դդ.	եկեղեցում	Հ
		33.11.4		Խաչքար	13-14-րդ դդ.	եկեղեցում	Հ
		33.11.5		Խաչքար	13-14-րդ դդ.	եկեղեցում՝ հվ պատի մոտ	Հ
		33.11.6		Տապանաքար պարոն Ավետեցի	14-15-րդ դդ.	եկեղեցու աե կողմում	Հ
		33.11.7		Տապանաքար Գուրգեն Բագրատունու	989 թ.	եկեղեցու աե պատի տակ	Հ
		33.11.8		Տապանաքար Հովհաննես վարդապետի	1471 թ.	եկեղեցու աե կողմում	Հ
		33.11.9	Տ	Տապանաքար Ղուկաս եպիսկոպոս Արելությանցի	1634 թ.	եկեղեցու հս պատի տակ	Հ
		33.11.10		Տապանաքար Մկրտիչ վարդապետի	14-15-րդ դդ.	եկեղեցու աե կողմում	Հ
		33.11.11		Տապանաքար տեր Սարկավագի	1531 թ.	եկեղեցու աե կողմում	Հ
		33.11.12		Տապանաքար Ամիր Սարկսի	1538 թ.	եկեղեցու աե կողմում	Հ
		33.11.13		Տապանաքար Ստեփաննոս Մաղաքյանի	19-րդ դ.	եկեղեցու աե կողմում	Տ
	33.12			Եկեղեցի Սբ. րիգոր	1061 թ.		Հ	կառուցել է Դավիթ Անհողինի դուստր Հրանուշ թագուհին
		33.12.1		Խաչքար պարոն Ավետիսի	13-14-րդ դդ.	եկեղեցու մուտքի ձախ կողմում, արտաքուստ	Հ
		33.12.2		Տապանաքար Ներսես փիլիսոփայի	15-րդ դ.	եկեղեցու մոտ	Հ
	33.13			Ճեմարան Գրիգոր Մագիստրոսի	11-րդ դ. առաջին կես (մինչև 1058 թ.)	Սբ. Ամենափրկիչ և Սբ. Աստվածածին եկեղեցիների միջև	Հ	վանքի հոգևոր դպրոցն էր՝ նեղ ու երկարավուն սրահ, աե պատուհանը հետագայում փակել են երեք խաչքարով
		33.13.1		Խաչքար տեր Սարգսի	1139 թ.	ճեմարանի աե կամարի տակ	Հ	պատվանդանի վրա
		33.13.2		Խաչքար Քրդի	13-րդ դ.		Հ
		33.13.3		Խաչքար	1562 թ.	աե պատուհանի շարվածքում	Հ	պատվանդանի վրա
		33.13.4		Խաչքար պարոն Գորկի	1602 թ.	աե պատուհանի շարվածքում	Հ	պատվանդանի վրա
		33.13.5		Խաչքար		աե պատուհանի շարվածքում	Հ
		33.13.56		Տապանաքար Հովսեփ սարկավագի	1434 թ.		Հ
		33.13.7		Տապանաքար Խաչատուր սարկավագի	1451 թ.		Հ
		33.13.8		Տապանաքար Իգնատիոս քահանայի	15-րդ դ.		Հ
		33.13. 9		Տապանաքար Վարդան սարկավագի	15-րդ դ.		Հ
		33.13.10		Տապանաքար Սարգիս սարկավագի	1524 թ.		Հ
	33.14			Նախագավիթ	1211 թ.	կից է Սբ. Աստվածածին եկեղեցուն և Մագիստրոսի ճեմարանի սրահին ամ-ից	Հ	կառուցել է Վաչե Վաչուտյանց իշխանը
		33.14.1		Խաչքար	1161 թ.	հենած է աե պատին, մուտքից հս	Հ
		33.14.2		Խաչքար	12-րդ դ.	հենած է աե պատին, մուտքից հվ	Հ
		33.14.3		Խաչքար	12-րդ դ.	նախորդի մոտ	Հ
		33.14.4		Խաչքար	12-րդ դ.	ամ մուտքի մոտ	Հ
		33.14.5		Խաչքար	12-13-րդ դդ.	ամ մուտքի մոտ	Հ
		33.14.6		Խաչքար	13-րդ դ.	աե պատի տակ	Հ
	33.15			Տապանաքար տեր Անտոնի	1556 թ.	վանքի բակում	Հ
	33.16			Տապանաքար Բարսեղ արքեպիսկոպոսի	1718 թ.	վանքի բակում	Հ
	33.17			Տապանաքար Գրիգոր վարդապետի	13-րդ դ.	վանքի բակում	Հ
	33.18			Տապանաքար Սարգիս քահանայի	1425 թ.	վանքի բակում	Հ
	33.19			Տապանաքար Ստեփանոս վարդապետի	13-րդ դ.	վանքի բակում	Հ
34				ՔԱՐԱՅՐ-ԿԱՑԱՐԱՆ	9-10-րդ դդ.	Սանահնի սարահարթի տակ՝  ձոր տանող հին ճանապարհի աջ կողմում	Հ
35				ՔԱՐԱՅՐ-ԿԱՑԱՐԱՆ	10-19-րդ դդ.	Սանահնի սարահարթի տակ, ավտոկայանի դիմաց, Դեբեդ գետից մոտ 200 մ բարձրության վրա	Հ
36				ՔԱՐԱՅՐ-ԿԱՑԱՐԱՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ		Մանես թաղամասում	Հ

5.2.1. Ակներ գյուղ

1	2	3	4	5	6	7	8	9
1				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	Ք.ա. 4-3 հազ.	Ալավերդուց 8 կմ հվ-ամ	Հ
	1.1			Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2-1 հազ.		Հ	1871 թ. ուսումնասիրել է Ա. Երիցյանը
2				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	10-13-րդ դդ.	քաղաքաից 2 կմ հվ-աե	Հ
	2.1			երեզմանոց	10-13-րդ դդ.		Հ
		2.1.1		Խաչքար	1286 թ.		Հ	արձանագիր
	2.2			Մատուռ «Ոտնախաչ»	13-րդ դ.		Հ
3				ԵԿԵՂԵՑԻ	1863 թ.	գյուղի մեջ	Հ	կառուցվել է իշխանուհի Ք. Արղությանը
	3.1			Գերեզմանոց	12-19-րդ դդ.	եկեղեցու մոտ	Հ
		3.1.1		Խաչքար	13-րդ դ.	հենած է եկեղեցու հվ պատին	Հ
	3.2			Խաչքար	12-13-րդ դդ.	ագուցված է եկեղեցու հս պատին	Հ
	3.3			Խաչքար	12-13-րդ դդ.	ագուցված է եկեղեցու հվ պատին	Հ
	3.4			Խաչքար	13-րդ դ.	ագուցված է եկեղեցու ամ պատին	Հ
	3.5			Խաչքար	13-րդ դ.	ագուցված է եկեղեցու ամ պատին	Հ
4				ԽԱՉՔԱՐ	12-րդ դ.	գյուղի հս-աե մասում	Հ
5				ԽԱՉՔԱՐ	12-13-րդ դդ.	գյուղի հս-աե մասում	Հ
6				ԽԱՉՔԱՐ	13-րդ դ.	գյուղի հս-աե մասում	Հ
7				ԽԱՉՔԱՐ	13-րդ դ.	գյուղի հս-ամ մասում	Հ
8				ԽԱՉՔԱՐ	13-րդ դ.	գյուղի հս-ամ մասում	Հ
9				ԽԱՉՔԱՐ	13-րդ դ.	գյուղի հս-ամ մասում	Հ
10				ԽԱՉՔԱՐ	13-րդ դ.	գյուղի մեջ	Հ
11				ԽԱՉՔԱՐ	16-րդ դ.	գյուղի մեջ	Հ
12				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ՝ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1980 թ.	գյուղի հս-ամ եզրին	Տ
13				ՔԱՐԱՅՐ-ԿԱՑԱՐԱՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ	10-19-րդ դդ.	գյուղի մոտ	Հ