Ե. «Հասարակության և պետության կարիքների համար սեփականության օտարման մասին» օրենքը (ուժի մեջ է մտել 2006 թվականի դեկտեմբերի 30-ին):

33. 13-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ եթե ձեռքբերողի կողմից փոխհատուցման գումարը դեպոզիտ հանձնելուց հետո` յոթ օրվա ընթացքում, չի կնքվում օտարման պայմանագիրը, կամ սույն օրենքի 12-րդ հոդվածի համաձայն սեփականությունը չի օտարվում, ապա ձեռքբերողը պարտավոր է մեկամսյա ժամկետում սեփականության օտարման հայցով դիմել դատարան:

Զ. Կառավարության 2003 թվականի հոկտեմբերի 2-ի՝ «Հայաստանյայց Առաքելական եկեղեցուն շենք և շինություններ հանձնելու մասին» թիվ 1310-Ն որոշում34. Վերոնշյալ որոշումը սահմանում է հետևյալը.

Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Թույլատրել Հայաստանի Հանրապետության գիտությունների ազգային ակադեմիային Երևանի Սայաթ-Նովա և Աբովյան փողոցների հատման տեղում գտնվող Հայաստանի Հանրապետության գիտությունների ազգային ակադեմիայի լեզվի ինստիտուտի և Հայաստանի Հանրապետության գիտությունների ազգային ակադեմիայի տնտեսագիտության ինստիտուտի շենքն ու օժանդակ շինությունները (արհեստանոցներ)՝ անհատույց սեփականության իրավունքով որպես նվիրաբերություն հանձնել Հայաստանյայց Առաքելական եկեղեցուն` Երևանում Հայրապետական վեհարան կառուցելու նպատակով:

2. Երևանի քաղաքապետին` սահմանված կարգով ապահովել Երևանի Սայաթ-Նովա և Աբովյան փողոցների հատման տեղում գտնվող շենքի ու օժանդակ շինությունների (արհեստանոցներ) և դրանց զբաղեցրած ու սպասարկման համար անհրաժեշտ հողամասի տրամադրման համար համապատասխան փաստաթղթերի ձևակերպումը:

ԻՐԱՎՈՒՆՔԸ

I. ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ ԹԻՎ 1 ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅԱՆ 1-ԻՆ ՀՈԴՎԱԾԻ ԵՆԹԱԴՐՅԱԼ ԽԱԽՏՈՒՄԸ

35. Դիմումատու ընկերությունը բողոքել է, որ՝ i) ինքն ապօրինաբար զրկվել է իր գույքից, քանի որ հողամասի վարձակալության պայմանագրի վաղաժամկետ լուծումը չի կատարվել օրենքի համաձայն կամ իրավաչափ նպատակով, և ii) վաղաժամկետ լուծումն իր համար առաջացրել է անհամաչափ բեռ, քանի որ իրեն չի տրամադրվել որևէ փոխհատուցում: Դիմումատու ընկերությունը հղում է արել Կոնվենցիայի թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածին, որը շարադրված է հետևյալ կերպ.

«Յուրաքանչյուր ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձ ունի իր գույքից անարգել օգտվելու իրավունք: Ոչ ոքի չի կարելի զրկել իր ունեցվածքից՝ բացառությամբ ի շահ հանրության և այն պայմաններով, որոնք նախատեսված են օրենքով ու միջազգային իրավունքի ընդհանուր սկզբունքներով։

Նախորդ դրույթները, այնուամենայնիվ, չեն խոչընդոտում պետության՝ այնպիսի օրենքներ կիրառելու իրավունքը, որոնք նա անհրաժեշտ է համարում ընդհանուր շահերին համապատասխան, սեփականության օգտագործման նկատմամբ վերահսկողություն իրականացնելու կամ հարկերի կամ մյուս գանձումների կամ տուգանքների վճարումն ապահովելու համար»:

Ա. Ընդունելիությունը

36. Դատարանը նշում է, որ այս բողոքը ո՛չ ակնհայտորեն անհիմն է, ո՛չ էլ անընդունելի է Կոնվենցիայի 35-րդ հոդվածում նշված որևէ այլ հիմքով։ Հետևաբար այն պետք է հայտարարվի ընդունելի:

Բ. Ըստ էության քննությունը

1. Կողմերի փաստարկները

37. Դիմումատու ընկերությունը նշել է, որ տեղի է ունեցել միջամտություն իր գույքային իրավունքներին: Միջամտությունն անհամատեղելի է եղել թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածով սահմանված երաշխիքների հետ, քանի որ դիմումատու ընկերությունը զրկվել է իր գույքից, իսկ պատասխանող Կառավարությունը դրա համար չի տրամադրել որևէ փոխհատուցում:

38. Կառավարությունը պահպանել է իր դիրքորոշումն առ այն, որ տեղի չի ունեցել գույքից անարգել օգտվելու իրավունքին միջամտություն, և որ վարձակալության պայմանագրի լուծումը համապատասխանել է պայմանագրին և ներպետական օրենսդրության վերաբերելի դրույթներին: Ավելին, դիմումատու ընկերության համար վարձակալության պայմանագրի լուծումը եղել է կանխատեսելի, և հաշվի առնելով հանգամանքները՝ փոխհատուցման հարց չի առաջացել: Մասնավորապես դիմումատու ընկերությունն ունեցել է վարձավճարի չվճարված պարտավորություն, որը տեղական ինքնակառավարման մարմնի համար բավարար հիմք է եղել նրա հետ նախկինում կնքած վարձակալության պայմանագիրը լուծելու համար:

2. Դատարանի գնահատականը

ա) «Գույքի» առկայությունը թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի իմաստով

39. Դատարանը վերահաստատում է, որ Եվրոպական Կոնվենցիայի մարմինների՝ հաստատված նախադեպային իրավունքի համաձայն «գույքը» կարող է լինել «գոյություն ունեցող գույքը» կամ ակտիվները (այդ թվում՝ պահանջները), որոնց առնչությամբ դիմումատուն կարող է պնդել, որ ունի գույքային իրավունքից արդյունավետորեն օգտվելու առնվազն «իրավաչափ ակնկալիք» (տե՛ս, ի թիվս այլ վճիռների, Փայն Վելի Դեվելոփմենթս ՍՊԸ-ն և այլք ընդդեմ Իռլանդիայի [Pine Valley Developments Ltd and Others v. Ireland], 1991 թվականի նոյեմբերի 29, § 51, շարք Ա, թիվ 222):

40. Սույն գործով դիմումատու ընկերությունն ի սկզբանե կնքել է Քաղաքապետարանին պատկանող հողամասի վարձակալության պայմանագիր 10 տարի ժամկետով (տե´ս վերևում 6-րդ պարբերությունը): Հետագայում 2002 թվականի սեպտեմբերի 13-ին կնքված պայմանագրով վարձակալության պայմանագրի ժամկետը երկարաձգվել է քսանհինգ տարով (տե´ս վերևում 12-րդ պարբերությունը): Այդ ժամանակ դիմումատու ընկերությունն արդեն ավարտել էր սրճարանի շինարարությունը՝ համապատասխան ներդրում կատարելով նշված համայնքապատկան հողամասի զարգացման մեջ (տե´ս վերևում 8-րդ պարբերությունը): Այնուամենայնիվ, նախքան վարձակալության պայմանագրի ժամկետը լրանալը (2008 թվականի օգոստոսի 26-ին) դիմումատու ընկերությունը ծանուցվել է հողամասն ազատելու պահանջի մասին (տե՛ս վերևում 15-րդ պարբերությունը): Մի քանի օրվա ընթացքում վարձակալության պայմանագիրը միակողմանիորեն լուծվել է տեղական ինքնակառավարման մարմինների կողմից, իսկ հողամասի վրա դիմումատու ընկերության կողմից կառուցվածք սեփականությունն ապամոնտաժվել է (տե´ս վերևում 16-րդ և 18-րդ պարբերությունները):

41. Դատարանը վերահաստատում է, որ որոշ գործերով վարձակալությունը դիտարկել է որպես գույքային շահ, որը պաշտպանվում է թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածով (տե՛ս Ստրեչն ընդդեմ Միացյալ Թագավորության [Stretch v. the United Kingdom], թիվ 44277/98, §§ 32-35, 2003 թվականի հունիսի 24 և Դի Մարկոն ընդդեմ Իտալիայի [Di Marco v. Italy], թիվ 32521/05, §§ 48-53, 2011 թվականի ապրիլի 26):

42. Հաշվի առնելով սույն գործի հանգամանքները՝ Դատարանը համարում է, որ վարձակալության պայմանագրով Քաղաքապետարանի կողմից նրան շնորհված գույքային իրավունքների համատեքստում դիմումատու ընկերությունը պետք է դիտարկվի որպես թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածով պաշտպանվող գույքային շահ ունեցող սուբյեկտ:

բ) Արդյոք տեղի է ունեցել միջամտություն դիմումատու ընկերության գույքային իրավունքներին

43. Դատարանը նշում է, որ Կառավարությունը պնդել է, որ Քաղաքապետարանն ունեցել է վարձակալության պայմանագիրն իր նախաձեռնությամբ լուծելու իրավունք այն դեպքում, եթե դիմումատու ընկերությունն ունենար վարձակալության վճարի էական գումարի չկատարված պարտավորություն: Հետևաբար վարձակալության պայմանագրի վաղաժամկետ լուծումը չէր կարող լինել միջամտություն դիմումատու ընկերության գույքային իրավունքներին: Այն, այնուամենայնիվ, նկատում է, որ 2008 թվականի օգոստոսի 26-ի գրության մեջ վարձակալության ապառքները չեն նշվել որպես դիմումատու ընկերության կողմից այդ տարածքում իրականացվող ձեռնարկատիրական գործունեության դադարեցման պատճառ: Այն, ավելի շուտ, հղում է կատարել Կառավարության որոշմանը, որով, ի թիվս այլնի, այն հողամասը, որի վրա գտնվում էին Լեզվի ինստիտուտի շենքն ու օժանդակ շինությունները (որը փաստորեն ներառել է դիմումատու ընկերությանը վարձակալությամբ հանձնված հողամասը) պետք էր հանձնել Հայաստանյայց Առաքելական եկեղեցուն (տե՛ս վերևում 13-րդ և 15-րդ պարբերությունները): Ավելին, հարուցված քաղաքացիական վարույթի արդյունքում կայացված ոչ մի դատական որոշման մեջ հղում չի արվել վարձավճարի ուշացմանը՝ որպես վարձակալության պայմանագիրը լուծելու իրավական հիմք (տե՛ս վերևում 23-րդ և 25-րդ պարբերությունները): Հաշվի առնելով վերոշարադրյալը՝ Դատարանն այն կարծիքին է, որ Քաղաքապետարանի կողմից դիմումատու ընկերության հետ կնքած վարձակալության պայմանագրի վաղաժամկետ լուծումը հանգեցրել է միջամտության վերջինիս գույքային իրավունքներին:

44. Անկախ նրանից, թե արդյոք դա համարվում է դիմումատու ընկերության՝ իր գույքից անարգել օգտվելու իրավունքի միջամտություն՝ 1-ին հոդվածի առաջին նախադասության իմաստով, թե սեփականությունից զրկում՝ երկրորդ նախադասության իմաստով, նույն սկզբունքը կիրառվում է սույն գործում և պահանջվում է, որ միջոցը լինի հիմնավորված և 1-ին հոդվածի պահանջներին համապատասխան, ինչպես մեկնաբանվում է Դատարանի նախադեպային իրավունքով (տե՛ս, ի թիվս այլ վճիռների, Գասուս Դոսիե և Ֆյորդերտեքնիկ ՍՊԸ-ն ընդդեմ Նիդեռլանդների [Gasus Dosier- und Fördertechnik GmbH v. the Netherlands], 1995 թվականի փետրվարի 23, § 55, շարք Ա, թիվ 306‑Բ)

գ) Արդյո՞ք միջամտությունը եղել է հիմնավորված

45. Դատարանի հաստատված նախադեպային իրավունքի համաձայն՝ միջամտությունը պետք է համապատասխանի օրինականության սկզբունքին և հետապնդի իրավաչափ նպատակ՝ իրականացվելով հետապնդվող նպատակին ողջամտորեն համաչափ միջոցներով (տե՛ս, օրինակ, Բեյելերն ընդդեմ Իտալիայի [ՄՊ] [Beyeler v. Italy [GC]], թիվ 33202/96, §§ 108-114, ՄԻԵԴ 2000‑I):

46. Գույքից անարգել օգտվելու իրավունքին միջամտությունը, այնուամենայնիվ, պետք է ապահովի «արդարացի հավասարակշռություն» հասարակության պահանջների կամ համայնքի ընդհանուր շահերի և անձի հիմնարար իրավունքների պաշտպանության պահանջների միջև: Այս հավասարակշռությունն ապահովելու մտահոգությունն ամբողջությամբ արտացոլված է 1-ին հոդվածի կառուցվածքում, որը պետք է մեկնաբանվի առաջին նախադասության մեջ շարադրված ընդհանուր սկզբունքի լույսի ներքո: Մասնավորապես պետք է համաչափության ողջամիտ հարաբերակցություն առկա լինի գործադրված միջոցի և անձին իր ունեցվածքից զրկելուն կամ դրանց օգտագործումը վերահսկելուն ուղղված որևէ միջոցով հետապնդվող նպատակի միջև: Համապատասխան օրենսդրությամբ նախատեսված փոխհատուցման պայմանները կարևոր նշանակություն ունեն գնահատելու համար, թե արդյոք վիճարկվող միջոցով ապահովվում է անհրաժեշտ արդարացի հավասարակշռությունը, և հատկապես՝ արդյոք այն անհամաչափ բեռ չի առաջացնում դիմումատուի համար (տե՛ս Հունաստանի նախկին թագավորը և այլք ընդդեմ Հունաստանի [ՄՊ] [Former King of Greece and Others v. Greece] [GC]], թիվ §§ 25701/94, § 89, ՄԻԵԴ 2000‑XII)։ Այս առումով առանց գույքի արժեքին խելամտորեն համարժեք գումարը վճարելու գույքը վերցնելը սովորաբար հանդիսանում է անհամաչափ միջամտություն, որը չի կարող հիմնավորվել թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածով: Այնուամենայնիվ, այս դրույթը չի երաշխավորում լրիվ փոխհատուցման իրավունք բոլոր հանգամանքներում, քանի որ «հանրային շահի» իրավաչափ նպատակներով պայմանավորված կարող է պահանջվել լրիվ շուկայական արժեքից ավելի քիչ չափով փոխհատուցում (տե՛ս մասնավորապես Պապաչելասն ընդդեմ Հունաստանի [ՄՊ] [Papachelas v. Greece [GC]], թիվ 31423/96, § 48, 31423/96, § 48, ՄԻԵԴ 1999‑II)

47. Դատարանը նշում է, որ իր կողմից չի քննարկվում դիմումատու ընկերության կողմից վարձավճարի վճարման իր պարտավորության չկատարման հարցը: Այնուամենայնիվ, դիմումատուն պնդել է, որ վարձակալության պայմանագիրը վաղաժամկետ լուծելու մասին Քաղաքապետի որոշումը կայացվել է Կառավարության թիվ 1310-Ն որոշման պայմանները կատարելու համար: Թեև վարձավճարի ապառքների հայտնաբերումը կարող էր Քաղաքապետարանին իրավունք ընձեռել Քաղաքացիական օրենսգրքի 466-րդ և 622-րդ հոդվածների համաձայն դիմելու դատարան՝ ընկերության հետ կնքած վարձակալության պայմանագիրը լուծելու պահանջով, սակայն Քաղաքապետը չի ընտրել այդ ճանապարհը: Դրա փոխարեն նա միակողմանիորեն լուծել է վարձակալության պայմանագիրը, առանց դիմելու դատական վարույթի օգնությանը (տե՛ս վերևում 16-րդ պարբերությունը):

48. Դատարանի խնդիրը չէ որոշում կայացնել այն մասին, թե արդյոք Հայաստանի օրենսդրության համաձայն վարձակալության պայմանագիրը կարող է իրավաչափորեն լուծվել առանց դատարանի համապատասխան որոշման՝ հատկապես հաշվի առնելով այն փաստը, որ ներպետական դատարաններն իրենց դատական ակտերով չեն անդրադարձել դրան: Մասնավորապես Վարչական շրջանների դատարանը չի քննարկել վարձակալության պայմանագիրը միակողմանիորեն վաղաժամկետ լուծելու օրինականության հարցը (որը բարձրացվել էր դիմումատու ընկերության կողմից ներկայացված բողոքով), թեև Վերաքննիչ դատարանն ընդհանուր կերպով հայտարարություն է արել այն մասին, որ միջոցը եղել է իրավաչափ՝ առանց ավելի մանրամասն անդրադառնալու այդ հարցին (տե՛ս վերևում 19-րդ, 23-րդ և 25-րդ պարբերությունները): Այնուամենայնիվ, Դատարանը կարող է կայացնել որոշում այն մասին, թե արդյոք դիմումատու ընկերության` քննարկման առարկա հանդիսացող հողամասի նկատմամբ ունեցած գույքային շահի ենթադրյալ դադարեցումը կատարվել է Կոնվենցիային համապատասխան:

49. Այս առնչությամբ Դատարանը նկատում է, որ 2003 թվականի հոկտեմբերին Կառավարությունն ընդունել է որոշում, որով կարգադրվել է Լեզվի ինստիտուտի և դրա օժանդակ շինությունների զբաղեցրած տարածքը, որոնք փաստորեն ներառում էին դիմումատու ընկերությանը վարձակալությամբ հանձնված՝ 300 քառակուսի մետր ընդհանուր մակերեսով հողամասը, հանձնել Հայաստանյայց Առաքելական եկեղեցուն (տե՛ս վերևում 13-րդ պարբերությունը): Գործի նյութերում ոչինչ չի վկայում այն մասին, որ 2008 թվականի օգոստոսի 26-ի գրությունից առաջ դիմումատու ընկերությունը պաշտոնապես ծանուցվել է վարձակալության պայմանագիրը լուծելու՝ տեղական ինքնակառավարման մարմնի մտադրության մասին: Մասնավորապես 2008 թվականի օգոստոսի 26-ի գրությունը, որով դիմումատու ընկերությանը տրվել է եռօրյա ժամկետ` սրճարանն ապամոնտաժելու և տարածքն ազատելու համար, չի պարունակել որևէ նշում վարձավճարի ապառքների մասին (տե՛ս վերևում 15-րդ պարբերությունը), միաժամանակ գրության մեջ ոչինչ չէր վկայում այն մասին, որ Քաղաքապետարանը նախկինում հրավիրել է դիմումատու ընկերության ուշադրությունն այն հանգամանքին, որ վերջինս ունի վարձավճարների ապառքներ:

Այնուհետև՝ նույնիսկ վերը նշված եռօրյա ժամկետը լրանալուց առաջ՝ 2008 թվականի օգոստոսի 28-ին, Քաղաքապետը որոշում է կայացրել միակողմանիորեն լուծել վարձակալության պայմանագիրը՝ ի թիվս այլնի հիմք ընդունելով դիմումատու ընկերության ունեցած ապառքները (տե՛ս վերևում 16-րդ պարբերությունը): Դիմումատու ընկերությունն այդ որոշման մասին տեղեկացել է 2008 թվականի օգոստոսի 29-ի գրությամբ, մինչդեռ 2008 թվականի օգոստոսի 30-ին սրճարանն արդեն եղել է ամբողջությամբ ապամոնտաժված (տե՛ս վերևում 17-րդ և 18-րդ պարբերությունները):

50. Դատարանը համարում է, որ այդ ընթացակարգը դիմումատու ընկերության հետ քսանհինգ տարի ժամկետով կնքված վարձակալության պայմանագիրը լուծելու ընդունելի միջոց չէ, և չի կարող համարվել, որ պահպանվել են թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածով ամրագրված իրավունքները (տե՛ս Բրունկրոնան ընդդեմ Ֆինլանդիայի [Bruncrona v. Finland], թիվ 41673/98, § 86, 2004 թվականի նոյեմբերի 16):

51. Եվ վերջապես, Դատարանը նշում է, որ դիմումատու ընկերությանը չի փոխհատուցվել վարձակալության պայմանագիրը վաղաժամկետ լուծելու արդյունքում նրա կրած ֆինանսական կորուստների համար, թեև պայմանագիրն ուղղակիորեն նման պարտավորություն է սահմանել Քաղաքապետարանի՝ որպես տվյալ հողամասի վարձատուի մասով (տե՛ս վերևում 12-րդ պարբերությունը): Հատկապես այն պարագայում, որ դիմումատու ընկերության՝ փոխհատուցում ստանալու իրավունքը երբևէ չի վիճարկվել ներպետական դատարանների կողմից, որոնք, այնուամենայնիվ, մերժել են վերջինիս պահանջն այդ մասով՝ գտնելով, որ ի հիմնավորումն փոխհատուցման պահանջի ներկայացված գնահատումը եղել է անվավեր (տե՛ս վերևում 23-րդ և 25-րդ պարբերությունները): Այնուամենայնիվ, Դատարանը նշում է, որ նույնիսկ եթե դիմումատու ընկերության կողմից ներկայացված գնահատումն իսկապես չի ընդունվել, և նրա պահանջը չի համարվել անհիմն, ներպետական դատարանները չեն ներգրավել փորձագետ` անկախ գնահատում իրականացնելու համար, ինչի իրավունքն իրենք ունեին ներպետական օրենսդրությամբ: Արդյունքում դիմումատու ընկերության՝ փոխհատուցման պահանջն ամբողջությամբ մերժվել է:

52. Հաշվի առնելով այդ նկատառումները` Դատարանը գտնում է, որ սույն գործով եղել է դիմումատու ընկերության՝ իր գույքից անարգել օգտվելու իրավունքի անհամաչափ միջամտություն, և հետևաբար գալիս է այն եզրահանգման, որ տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի խախտում:

II. ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ 6-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ ԵՆԹԱԴՐՅԱԼ ԽԱԽՏՈՒՄԸ

53. Դիմումատու ընկերությունը բողոք է ներկայացրել Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի մասով առ այն, որ արդար դատաքննության իր իրավունքը խախտվել է, քանի որ Վարչական շրջանների դատարանը չի ընդունել իր կողմից ներկայացված գնահատման հաշվետվությունը, ինչպես նաև չի պատվիրել փորձագիտական գնահատում կամ այլ որևէ այլ կերպ չի սահմանել իրեն տրամադրվելիք փոխհատուցման չափը: 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի համապատասխան մասերը շարադրված են հետևյալ բովանդակությամբ.

«Յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում են նրա քաղաքացիական իրավունքներն ու պարտականությունները ... ունի արդարացի ... դատաքննության իրավունք»։

54. Դատարանը նշում է, որ սույն հոդվածի շրջանակներում բարձրացված հարցերը համանման են Կոնվենցիայի թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի համաձայն քննված հարցերին (տե՛ս վերևում 51-րդ պարբերությունը)։ Հաշվի առնելով այդ հոդվածի համաձայն կատարված եզրահանգումը (տե՛ս վերևում 52-րդ պարբերությունը)՝ Դատարանը համարում է, որ այս դեպքում անհրաժեշտ չէ քննել, թե արդյոք Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի խախտում ևս եղել է, թե ոչ։

III. ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ 41-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ ԿԻՐԱՌՈՒՄԸ

55. Կոնվենցիայի 41-րդ հոդվածի համաձայն՝

«Եթե Դատարանը գտնում է, որ տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի կամ դրան կից արձանագրությունների խախտում, իսկ համապատասխան Բարձր պայմանավորվող կողմի ներպետական իրավունքն ընձեռում է միայն մասնակի հատուցման հնարավորություն, ապա Դատարանը որոշում է անհրաժեշտության դեպքում տուժած կողմին արդարացի փոխհատուցում տրամադրել»։

Ա. Վնասը

56. Դիմումատու ընկերությունը պահանջել է 100 000 000 ՀՀ դրամ (մոտավորապես 177 000 եվրո)՝ որպես նյութական վնասի հատուցում։ Պահանջված գումարը պետք է փոխհատուցեր վարձակալության պայմանագրի վաղաժամկետ լուծման արդյունքում իր կողմից ուղղակիորեն կրած ֆինանսական վնասները՝ այսինքն՝ բացօթյա սրճարանի և երկու տաղավարների արժեքը: Որպես իր պահանջի հիմնավորում՝ դիմումատու ընկերությունը ներկայացրել է անշարժ գույքի գնահատման երկու ընկերությունների կողմից տրամադրված գնահատման մասին գրություններ, որոնցով հաստատվել է, որ սրճարանի և տաղավարների շուկայական արժեքը համապատասխան ժամանակահատվածում եղել է 180 000 000 դրամ և 220 000 000 դրամ (մոտավորապես 318 000 եվրո և 389 000 եվրո): Դիմումատու ընկերությունը նաև նշել է, որ դա այն գումարն է, որն ինքը պահանջել է ներպետական դատարաններից (տե՛ս վերևում 20-րդ պարբերությունը):

57. Կառավարությունը պնդել է, որ նյութական վնասի հատուցում չպետք է շնորհվի: Այնուամենայնիվ, եթե Դատարանը գտնի, որ կատարվել է խախտում և որոշի շնորհել նյութական վնասի հատուցում, փոխհատուցման գումարը պետք է նվազեցվի, քանի որ դիմումատու ընկերության պահանջը չափից ավելի մեծ է:

Կառավարությունը վիճարկել է դիմումատու ընկերության կողմից ի հիմնավորումն իր պահանջի ներկայացված գնահատման հաշվետվությունների վավերականությունը՝ նշելով, որ դրանք ընդամենը տեղեկատվական բնույթի գրություններ են, և ոչ թե փորձագիտական գնահատման հաշվետվություններ, որոնք ներպետական օրենսդրության համաձայն կարող էին համարվել ընդունելի ապացույց գույքի հավանական շուկայական արժեքը որոշելու հարցում: Բացի այդ, այդ գրությունների մեջ պարունակվող գնահատումները եղել են նույնը, ինչ «Կառուցագետ» ՍՊԸ-ի կողմից կատարված գնահատումը, ինչը համարվել է նշված ժամանակահատվածի համար չափազանցված:

58. Դատարանի նախադեպային իրավունքը սահմանում է, որ դիմումատուի կողմից պահանջվող վնասի և Կոնվենցիայի համապատասխան դրույթի խախտման միջև պետք է լինի հստակ պատճառահետևանքային կապ (տե՛ս, ի թիվս այլ վճիռների, վերևում հիշատակված՝ Սթրեչի գործը, § 47): Այս առնչությամբ Դատարանը նկատում է, որ դիմումատու ընկերությանը պատկանող սրճարանը և երկու տաղավարները տեղական ինքնակառավարման մարմինների կողմից ապամոնտաժվել են վարձակալության պայմանագիրը լուծելու մասին իրենց որոշման արդյունքում: Հետևաբար Դատարանը համարում է, որ դիմումատու ընկերությունը կարող է պնդել, որ այդ առնչությամբ ինքը կրել է վնասներ:

59. Այնուամենայնիվ, Դատարանը համարում է, որ դիմումատուի կողմից պահանջվող գումարի չափը չափազանց մեծ է, և դիմումատու ընկերության կողմից ներկայացված գնահատումների վերաբերյալ Կառավարության առարկությունները համարում է հիմնավորված: Մասնավորապես դիմումատու ընկերության կողմից որպես իր պահանջի հիմնավորում ներկայացրած գնահատման երկու գրությունները պարունակել են մոտավորապես նույն հաշվարկները, ինչ համապատասխան ժամանակահատվածում ներկայացվել են «Կառուցագետ» ՍՊԸ-ի կողմից, որը համարվել է չափից ավելի շատ գնահատված (տե՛ս վերևում 20-րդ և 23-րդ պարբերությունները): Թեև Դատարանը սահմանափակված չէ ներպետական օրենսդրությամբ սահմանված դրույթներով, այն չի կարող չնկատել, որ նշված երկու ընկերությունների ներկայացրած գրությունները պարունակել են գույքի հավանական շուկայական արժեքների գնահատումները, որոնք, ի թիվս այլնի, հիմնված են եղել սրճարանում կատարված ներդրումների, դրանցից բխող ծախսերի և դրանից ստացված եկամուտների մասին Վ.-ի կողմից արված հայտարարությունների վրա, որոնցից ոչ մեկը չի հիմնավորվել համապատասխան փաստաթղթային ապացույցներով: Բացի այդ, այդ գրությունները չեն պարունակել փորձագիտական գնահատման մանրամասն հաշվետվություն, որը կներառեր մանրամասն տեղեկություններ կիրառված մեթոդաբանության մասին կամ կպարունակեր հղումներ նախորդ մասնագիտական եզրակացություններին կամ ցանկացած այլ տվյալների, որոնց վրա հիմնվել են այդ գնահատումները՝ բացառությամբ այն տվյալների, որոնք տրամադրվել են դիմումատու ընկերության կողմից (տե՛ս Մահարամովն ընդդեմ Ադրբեջանի [Maharramov v. Azerbaijan] (արդարացի փոխհատուցում), թիվ 5046/07, § 17, 2019 թվականի մայիսի 9): Հետևաբար Դատարանը համարում է, որ դիմումատու ընկերության կողմից ներկայացված գնահատման մասին գրությունները չեն կարող համարվել ամբողջությամբ վստահելի (տե՛ս mutatis mutandis (համապատասխան փոփոխություններով), Վարդանյանն ընդդեմ Հայաստանի [Vardanyan v. Armenia] (արդարացի փոխհատուցում), 8001/07, § 35, 2019 թվականի հուլիսի 25):

60. Այնուամենայնիվ, Դատարանը նկատում է, որ Կառավարությունն իր հերթին չի ներկայացրել գնահատման հաշվետվություն, որով կգնահատվեր դիմումատու ընկերության գույքի հավանական շուկայական արժեքը համապատասխան ժամանակահատվածում: Հետևաբար փոխհատուցման ճիշտ չափը որոշելիս Դատարանը պետք է իր գնահատումը կատարի արդարության սկզբունքի հիման վրա (տե՛ս, mutatis mutandis, Հունաստանի նախկին թագավորը և այլք ընդդեմ Հունաստանի [ՄՊ] [Former King of Greece and Others v. Greece] [GC]] (արդարացի փոխհատուցում), 25701/94, § 79, 2002 թվականի նոյեմբերի 28):

61. Ընդհանուր առմամբ, գնահատելով համապատասխան նկատառումները, Դատարանը արդարացի է համարում դիմումատու ընկերությանը որպես կրած նյութական վնասի հատուցում շնորհել 100 000 եվրո միանվագ գումար՝ գումարած այդ գումարից գանձման ենթակա ցանկացած հարկ:

Բ. Ծախսերը և ծախքերը

62. Դիմումատու ընկերությունը պահանջել է 16 750 եվրո և 15 210 ֆունտ ստեռլինգ՝ Դատարանում կրած ծախսերի և ծախքերի համար: Դիմումատու ընկերությունը ներկայացրել է ժամանակացույց, որտեղ նշված են իր տեղական և օտարերկրյա իրավաբանների կողմից գանձված ժամավճարները:

63. Կառավարությունը պնդել է, որ տեղական և օտարերկրացի իրավաբանների ծառայությունների մասով նշված պահանջները պատշաճ փաստաթղթային հիմնավորում չունեն, քանի որ դիմումատու ընկերությունը չի ներկայացրել որևէ պայմանագիր, որը կվկայեր իրավաբանական ծառայությունների մատուցման վերաբերյալ այդ իրավաբանների հետ ունեցած համաձայնության մասին։ Ավելին, դիմումատու ընկերությունը վարձել է չափազանց մեծ թվով իրավաբաններ։

64. Դատարանի հաստատված նախադեպային իրավունքի համաձայն՝ 41-րդ հոդվածի շրջանակում չեն փոխհատուցվում ծախսերը և ծախքերը, եթե չի հաստատվում, որ դրանք իրականում կատարվել են, եղել են անհրաժեշտ, ինչպես նաև դրանց չափը եղել է ողջամիտ (տե՛ս Իատրիդիսն ընդդեմ Հունաստանի (արդարացի փոխհատուցում) [ՄՊ] [Iatridis v. Greece [GC]], թիվ 31107/96, § 54, ՄԻԵԴ 2000-XI)։) Սույն գործով դիմումատու ընկերությունը ներկայացրել են մի քանի իրավաբաններ: Հաշվի առնելով իր տրամադրության տակ առկա նյութերը՝ Դատարանը համարում է, որ պահանջվող ոչ բոլոր իրավաբանական ծախսերն են, որ եղել են անհրաժեշտ և կատարվել են ողջամտորեն. օրինակ՝ դիմումատու ընկերության տեղական և օտարերկրյա ներկայացուցիչների կատարած աշխատանքներում, որոնք ներկայացված են ժամանակացույցում, էականորեն մեծ է կրկնության ծավալը: Հետևաբար այս պահանջը չի կարող ամբողջությամբ բավարարվել և պահանջի գումարը պետք է զգալիորեն նվազեցվի: Հետևաբար Դատարանը դիմումատու ընկերությանը շնորհում է 1 500 եվրո գումար՝ որպես ծախսերի և ծախքերի հատուցում՝ գումարած դիմումատու ընկերությունից գանձման ենթակա ցանկացած հարկ:

Գ. Չկատարման դեպքում հաշվարկվող տոկոսադրույքը

65. Դատարանը գտնում է, որ չկատարման դեպքում հաշվարկվող տոկոսադրույքը պետք է հիմնված լինի Եվրոպական կենտրոնական բանկի սահմանած՝ լոմբարդային ռեպոյի տոկոսադրույքի վրա, որին պետք է գումարվի երեք տոկոսային կետ։

ԱՅՍ ՀԻՄՆԱՎՈՐՄԱՄԲ ԴԱՏԱՐԱՆԸ ՄԻԱՁԱՅՆ՝

1. Հայտարարում է գանգատն ընդունելի.

2. Վճռում է, որ տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի խախտում.

3. Վճռում է, որ դիմումատու ընկերության՝ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի համաձայն ներկայացրած բողոքն առանձին քննելու անհրաժեշտություն չկա.

4. Վճռում է, որ՝

ա) պատասխանող պետությունը երեք ամսվա ընթացքում պետք է դիմումատու ընկերությանը վճարի հետևյալ գումարները, որոնք պետք է փոխարկվեն պատասխանող պետության արժույթով՝ վճարման օրվա դրությամբ գործող փոխարժեքով`

i) նյութական վնասի դիմաց՝ 100 000 եվրո (հարյուր հազար եվրո)՝ գումարած գանձման ենթակա ցանկացած հարկ.

ii) ծախսերի և ծախքերի դիմաց՝ 1 500 եվրո (հազար հինգ հարյուր եվրո)՝ գումարած դիմումատու ընկերությունից գանձման ենթակա ցանկացած հարկ.

բ) վերը նշված եռամսյա ժամկետի ավարտից հետո՝ մինչև վճարման օրը, պետք է հաշվարկվի վերոնշյալ գումարների նկատմամբ պարզ տոկոսադրույք՝ չկատարման ժամանակահատվածում Եվրոպական կենտրոնական բանկի սահմանած՝ լոմբարդային ռեպոյի տոկոսադրույքի չափով՝ գումարած երեք տոկոսային կետ.

5. Մերժում է դիմումատու ընկերության՝ արդարացի փոխհատուցման պահանջի մնացած մասը։

Կատարված է անգլերենով և գրավոր ծանուցվել է 2021 թվականի սեպտեմբերի 23-ին՝ համաձայն Դատարանի կանոնակարգի 77-րդ կանոնի 2-րդ և 3-րդ կետերի։